Đề tài Pháp luật hình sự về tội hành hạ người khác và thực tiễn áp dụng tại Việt Nam thực trạng và giải pháp

Ch­¬ng mét . lÞch sö lËp ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c . Bé luËt h×nh sù 1999 ra ®êi gãp phÇn quan träng trong c«ng cuéc phßng chèng téi ph¹m nãi chung, téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c nãi riªng. §iÒu 110 quy ®Þnh vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c : Ng­êi nµo ®èi xö tµn ¸c víi ng­êi lÖ thuéc m×nh th× bÞ ph¹t c¶nh c¸o, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn mét n¨m hoÆc ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn hai n¨m . Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr­êng hîp sau ®©y, th× bÞ ph¹t tï tõ mét n¨m ®Õn ba n¨m : §èi víi ng­êi giµ, trÎ em phô n÷ cã thai, hoÆc ng­êi tµn tËt ; §èi víi nhiÒu ng­êi . Tuy nhiªn ®Ó hiÓu râ h¬n vÒ néi dung ®iÒu luËt ta cÇn t×m hiÓu vÒ lÞch sö lËp ph¸p quy ®Þnh vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c, cã thÓ t¹m chia thµnh c¸c giai ®o¹n sau . Giai ®o¹n tr­íc khi ban hµnh Bé luËt H×nh sù 1985 Khi c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh c«ng n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra ®êi . Trong nh÷ng ngµy ®Çu míi lËp n­íc võa ph¶i ®èi phã víi thï trong giÆc ngoµi võa tõng b­íc x©y dùng x· héi míi . §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¸p luËt thêi kú nµy lµ ®ång thêi ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c chÕ ®é cò ®Õ quèc phong kiÕn theo tinh thÇn míi .Trong S¾c lÖnh 47/1945 cã quy ®Þnh “ Nh÷ng ®iÒu kho¶n trong c¸c luËt lÖ cò ®­îc t¹m thêi gi÷ l¹i do S¾c lÖnh nµy chØ ®­îc thi hµnh khi nµo kh«ng tr¸i víi nguyªn t¾c ®éc lËp cña Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ chÝnh thÓ D©n chñ Céng hoµ “ . Do ch­a x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng ph¸p luËt thèng nhÊt ®ång bé nªn ë mçi vïng miÒn ¸p dông ph¸p luËt cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau .Trong giai ®o¹n nµy còng ®· cã mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt ®­îc ban hµnh nh»m b¶o vÖ tÝnh m¹ng søc khoÎ cña con ng­êi vµ ®¶m b¶o trËt tù kû c­¬ng x· héi nh­ : - S¾c lÖnh sè 47/SL ngµy 10 th¸ng 10 n¨m 1945 quy ®Þnh vÒ viÖc gi÷ l¹i t¹m thêi c¸c luËt lÖ tiÕn hµnh tr­íc ®ã ë B¾c Kú , Trung Kú vµ Nam Kú cho tíi khi ban hµnh nh÷ng luËt míi thèng nhÊt trong toµn quèc . S¾c lÖnh sè 27/ SL ngµy 28 th¸ng 2 n¨m 1946 truy tè c¸c téi b¾t cãc tèng tiÒn vµ ¸m s¸t . S¾c lÖnh sè 40/SL ngµy 29 th¸ng 3 n¨m 1946 ®¶m b¶o tù do c¸ nh©n . HiÕn ph¸p 1946 ®­îc th«ng qua ngµy 9 th¸ng 11 n¨m 1946 S¾c lÖnh 157/SL ngµy 18 th¸ng 8 n¨m 1953 vÒ qu¶n chÕ ®èi t­îng ph¶n c¸ch m¹ng h×nh sù Ngoµi ra cßn nhiÒu S¾c lÖnh quy ®Þnh vÒ c¸c téi kh¸c nh­ S¾c lÖnh 223/SL ngµy 17/11/ 1946 vÒ c¸c téi ®­a ,nhËn hèi lé . S¾c lÖnh 200/SL, S¾c lÖnh 267/SL .v.v… Trong giai ®o¹n nµy c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng ,søc khoÎ cña con ng­êi ch­a ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ vµ ®Çy ®ñ , téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c ch­a ®­îc quy ®Þnh . Trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng MÜ x©m l­îc , nhiÖm vô chiÕn l­îc lµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë MiÒn B¾c , ®Êu tranh gi¶i phãng MiÒn Nam thèng nhÊt ®Êt n­íc . Ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 1959 mét b¶n hiÕn ph¸p míi ra ®êi . Trong b¶n HiÕn ph¸p nµy ®· ghi nhËn quyÒn tù do , quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ , quyÒn ®­îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ ( §iÒu 27 ) Ngµy 15-6-1960 ChØ thÞ sè 1025 TATC cña toµ ¸n nh©n d©n tèi cao quy ®Þnh vÒ ®­êng lèi xÐt xö téi giÕt ng­êi v× mª tÝn dÞ ®oan vµ xÐt xö téi hiÕp d©m Ngµy 10-8- 1974 Th«ng t­ sè 24/TATC cña toµ ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ thùc tiÔn xet xö c¸c vô ¸n v« ý giÕt ng­êi vµ v« ý g©y th­¬ng tÝch trong b¾n sóng . Ngoµi ra Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cßn th«ng qua c¸c tæng kÕt hµng n¨m h­íng dÉn cô thÓ vÒ kh¸i niÖm vµ c¸c hµnh vi ph¹m téi ,c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng , gi¶m nhÑ TNHS ®Ó toµ ¸n c¸c cÊp thuËn lîi trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt Nh­ vËy giai ®o¹n sau nµy ®· xuÊt hiÖn nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh ®Þnh h­íng ®Ó xö lý c¸c téi ph¹m x©m h¹i ®Õn tÝnh m¹ng ,søc khoÎ cña c«ng d©n .Trong nh÷ng n¨m 1955-1975 ph¸p luËt h×nh sù trong giai ®o¹n nµy cßn thiÕu viÖc xÐt xö chñ yÕu dùa trªn tæng kÕt h­íng dÉn cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao . Tõ n¨m 1975-1985, thêi kú nµy ®Êt n­íc ®· thèng nhÊt c¶ vÒ l·nh thæ , chÝnh trÞ còng nh­ ph¸p luËt . Ngµy 15/03/1976 Héi ®ång chÝnh phñ C¸ch M¹ng L©m Thêi ®· th«ng qua s¨c luËt sè 03-SL/1976 quy ®Þnh vÒ téi ph¹m vµ h×nh ph¹t, trong ®ã cã n¨m lo¹i téi thuéc nhãm c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng , søc khoÎ, nh©n phÈm , danh dù cña con ng­êi . Nh×n chung S¾c luËt ®· t¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m nãi chung c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng søc khoÎ danh dù , nh©n phÈm cña con ng­êi nãi riªng . Tuy nhiªn S¾c luËt kh«ng quy ®Þnh cô thÓ c¸c dÊu hiÖu ph¹m téi còng nh­ khung h×nh ph¹t ®èi víi tõng téi ph¹m cô thÓ . Do ®ã trong thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, v­íng m¾c. N¨m 1980 ®­îc ®¸nh dÊu bëi sù ra ®êi cña b¶n hiÕn ph¸p míi, trong ®ã cã quy ®Þnh “ C«ng d©n cã quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ, ®­îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ , danh dù vµ nh©n phÈm “. §©y lµ c¬ së lµ tinh thÇn chØ ®¹o ®Ó c¬ quan lËp ph¸p ban hµnh nh÷ng bé luËt ,v¨n b¶n ph¸p luËt ¸p dông trong tõng lÜnh vùc cô thÓ . §Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c trong c«ng t¸c xÐt xö Bé luËt H×nh sù 1985 ®· ®­îc ban hµnh . §©y lµ kÕt qu¶ cña c¶ mét qu¸ tr×nh ph¸p ®iÓn ho¸, kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu lËp ph¸p tr­íc ®ã . 2.Giai ®o¹n tõ khi ban hµnh Bé luËt H×nh sù 1985 ®Õn nay BLHS 1985 lµ bé luËt h×nh sù ®Çu tiªn cña n­íc CHXHCN ViÖt Nam . §©y lµ mét b­íc tiÕn míi ®ét ph¸ trong x©y dùng ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt h×nh sù nãi riªng . Víi sù ra ®êi cña bé luËt nµy t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho c«ng t¸c ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m, c«ng cuéc b¶o vÖ tæ quèc . Lµ v¨n b¶n ®Çy ®ñ nhÊt trong lÜnh vùc luËt h×nh sù . Bé luËt ®­îc kÕt cÊu thµnh c¸c ch­¬ng, ®iÒu, kho¶n cô thÓ .Téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c ®­îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 111, ch­¬ng 12 cña bé luËt, néi dung cña ®iÒu luËt nh­ sau : Ng­êi nµo ®èi xö tµn ¸c víi ng­êi lÖ thuéc m×nh th× bÞ ph¹t c¶nh c¸o, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn mét n¨m, hoÆc bÞ ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn hai n¨m §©y lµ lÇn ®Çu tiªn téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c ®­îc nh¾c tíi mét c¸ch ®éc lËp, thÓ hiÖn râ quan ®iÓm, t­ t­ëng cña Nhµ n­íc ta lµ mäi ng­êi ®Òu b×nh ®¼ng víi nhau kh«ng ai cã quyÒn coi th­êng ®èi xö tµn ¸c hay ¸p bøc ng­êi kh¸c . Sau khi Bé luËt h×nh sù ra ®êi, nhiÒu v¨n b¶n h­íng dÉn ®­îc ban hµnh . - NghÞ quyÕt sè 04/H§TP ngµy 29/11/1986 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n Nh©n d©n Tèi cao h­íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh trong phÇn téi ph¹m cña bé luËt h×nh sù . - NghÞ quyÕt sè 03/TATC ngµy 22/10/1987 cña Toµ ¸n Nh©n d©n Tèi cao h­íng dÉn vÒ ®iÒu 109 BLHS - NghÞ quyÕt 01/1989-H§TP ngµy 19/4/1989 cua Héi §ång ThÈm Ph¸n Toµ ¸n Nh©n D©n Tèi Cao h­íng dÉn bæ xung viÖc ¸p dông mét sè quy ®Þnh cña BLHS. - Th«ng t­ liªn ngµnh sè /TTLN ngµy 02/11/1985 cña Toµ ¸n Nh©n D©n Tèi Cao, ViÖn KiÓm S¸t Nh©n D©n Tèi Cao, Bé Néi Vô h­íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh cña BLHS. Theo §iÒu 111, dÊu hiÖu ®Þnh téi lµ “ Ng­êi nµo ®èi xö tµn ¸c víi ng­êi lÖ thuéc m×nh …” . “Ng­êi nµo “ cã thÓ lµ bÊt kú ai tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn cña chñ thÓ téi ph¹m nh­ vÒ tuæi vÒ NLTN HS vµ kh«ng ph¶i lµ chÝnh m×nh . “ §èi xö tµn ¸c “ lµ dÊu hiÖu vÒ hµnh vi thuéc mÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m . Hµnh vi ®èi xö tµn ¸c cã thÓ lµ ®¸nh ®Ëp, chöi m¾ng , b¾t nhÞn ¨n ….. . Nh÷ng hµnh vi nµy chñ yÕu lµ mang tÝnh chÊt hµnh h¹ , lµm cho ng­êi bÞ h¹i c¶m thÊy ®au ®ín tñi hæ , th­êng lµ kh«ng g©y th­¬ng tÝch nghiªm träng . “ Ng­êi lÖ thuéc m×nh “ ®ã lµ ng­êi cã quan hÖ lÖ thuéc víi ng­êi ph¹m téi . Quan hÖ lÖ thuéc nµy chñ yÕu lµ trong c«ng viÖc nh­ quan hÖ gi÷a cÊp trªn víi cÊp d­íi trong c«ng chøc Nhµ n­íc hay quan hÖ gi÷a «ng chñ víi ng­êi lµm thuª … Quan hÖ thÇy – Trß , quan hÖ gi÷a cha xø víi con chiªn . Ng­êi cã hµnh vi m« t¶ nh­ trªn cã thÓ ph¶i chÞu TNHS lµ: “ BÞ ph¹t c¶nh c¸o, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn mét n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn hai n¨m “. Víi néi dung quy ®Þnh nh­ vËy ta thÊy ®©y lµ mét ®iÒu luËt cã h×nh thøc quy ®Þnh kh¸ ®¬n gi¶n . C¶ ®iÒu luËt chØ quy ®Þnh mét cÊu thµnh thµnh téi ph¹m c¬ b¶n mµ kh«ng cã cÊu thµnh t¨ng nÆng . Víi khung h×nh ph¹t cao nhÊt lµ tíi hai n¨m tï giam cho thÊy nhµ lµm luËt ®· ®¸nh gi¸ hµnh vi ph¹m téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c lµ hµnh vi cã tÝnh chÊt nguy hiÓm cho x· héi thÊp. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi, ®Êt n­íc ta kh«ng ngõng ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt, song song víi qu¸ tr×nh ®ã th× t×nh h×nh téi ph¹m còng kh«ng ngõng gia t¨ng . §Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh trong nh÷ng t×nh h×nh míi, BLHS 1985 ®· ®­îc Quèc héi tiÕn hµnh söa ®æi bæ sung nhiÒu lÇn . Bé luËt h×nh sù söa ®æi bæ sung ngµy 28/12/1989 .Bé luËt h×nh sù söa ®æi vµ bæ sung ngµy 12/8/1991, ngµy 22/12/1992vµ ngµy 10/5/1997. Cïng víi viÖc söa ®æi bæ sung bé luËt th× c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh còng ®­îc ban hµnh . Trong 10 n¨m kÓ tõ ngµy bé luËt h×nh sù cã hiÖu lùc, Bé luËt h×nh sù 1985 ®· ®­îc söa ®æi bæ sung tíi 4 lÇn . Sau mçi lÇn söa ®æi bé luËt ®Òu trë nªn chÆt chÏ phï hîp t×nh h×nh thùc tÕ h¬n . Víi quy ®Þnh vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c,§iÒu 111 sau nhiÒu lÇn Bé luËt h×nh sù ®­îc söa ®æi bæ sung ®iÒu luËt vÉn ®­îc gi÷ nguyªn c¶ vÒ néi dung còng nh­ vÒ h×nh ph¹t . Tr­íc nhu cÇu ®æi míi, nÒn kinh tÕ vµ x· héi cã nhiÒu chuyÓn biÕn quan träng . KÐo theo nã lµ nhiÒu hµnh vi ph¹m téi míi . Sù nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸, c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc gi÷ v÷ng trËt tù an ninh quèc gia ®ßi hái ph¶i cã mét c¬ së ph¸p lÝ toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ trong c«ng cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m . Bé luËt h×nh sù 1985 mÆc dï ®· ®­îc söa ®æi bæ sung nhiÒu lÇn nh­ng vÉn cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh . Do ®ã mét yªu cÇu ®Æt ra lµ cÇn ph¶i söa ®æi bæ sung toµn diÖn Bé luËt h×nh sù lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan .Bé luËt h×nh sù 1999 ®­îc quèc héi th«ng qua ngµy 21/12/1999 cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/7/2000thay thÕ cho bé luËt h×nh sù 1985. Bé luËt míi gãp phÇn hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam . T¹i Bé luËt h×nh sù 1999 nhiÒu ®iÒu luËt tr­íc ®­îc quy ®Þnh trong bé luËt h×nh sù 1985 nay kh«ng quy ®Þnh nh­ c¸c téi l¹m s¸t gia sóc , téi nÊu r­îu lËu … . NhiÒu ®iÒu luËt ®­îc söa ®æi theo h­íng t¨ng nÆng , nhiÒu téi míi ®­îc ®Ò cËp . Riªng trong ch­¬ng XII, c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng,søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm con ng­êi víi 30 ®iÒu luËt tõ ®iÒu 93 tíi ®iÒu 112 víi c¸c ®iÓm míi trong nhãm téi nµy lµ : Nhµ lµm luËt ®· quy ®Þnh thªm 5 téi danh míi so víi Bé luËt h×nh sù n¨m 1985, ®ång thêi h×nh ph¹t bæ sung còng kh«ng quy ®Þnh riªng t¹i mét ®iÒu luËt mµ ®­a vµo tõng ®iÒu luËt cô thÓ . Quy ®Þnh cô thÓ tû lÖ th­¬ng tËt trong mét sè ®iÒu luËt . §iÒu 110 quy ®Þnh vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c ®· cã söa ®æi so víi ®iÒu 111 trong Bé luËt h×nh sù 1985. §iÒu 110 ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: Ng­êi nµo ®èi xö tµn ¸c víi ng­êi lÖ thuéc m×nh , th× bÞ ph¹t c¶nh c¸o, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn mét n¨m hoÆc ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn hai n¨m . Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr­êng hîp sau ®©y th× bÞ ph¹t tï tõ mét n¨m ®Õn ba n¨m : a, §èi víi ng­êi giµ, trÎ em, phô n÷ cã thai hoÆc ng­êi tµn tËt ; b. §èi víi nhiÒu ng­êi . VÒ hµnh vi kh¸ch quan th× gi÷a hai ®iÒu 111vµ 110 kh«ng cã g× kh¸c biÖt. Nh­ng vÒ h×nh thøc ®iÒu 110 quy ®Þnh vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c ngoµi cÊu thµnh téi ph¹m c¬ b¶n ( kho¶n 1 ) cßn cã cÊu thµnh t¨ng nÆng ®­îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 . Cã thÓ thÊy kho¶n 1 cña ®iÒu 110 trong Bé luËt h×nh sù 1999 chÝnh lµ toµn bé quy ®Þnh cña ®iÒu 111 trong Bé luËt h×nh sù 1985, kho¶n 2 lµ phÇn söa ®æi bæ sung míi . T¹i kho¶n 2 ®· ®Ò cËp tíi mét sè tr­êng hîp mµ khi ng­êi ph¹m téi thuéc tr­êng hîp nµy th× ph¶i chÞu TNHS nÆng h¬n c¸c tr­êng hîp ph¹m téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c th«ng th­êng kh¸c ®ã lµ c¸c tr­êng hîp mµ n¹n nh©n bÞ hµnh h¹ lµ ng­êi giµ,trÎ em, phô n÷ ®ang mang thai, ng­êi tµn tËt hoÆc ng­êi ph¹m téi ®· thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi cña m×nh víi nhiÒu ng­êi . VÒ khung h×nh ph¹t, khung h×nh ph¹t quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 lµ ph¹t tï tõ mét tíi ba n¨m . H×nh ph¹t ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ so quy ®Þnh cña ®iÒu 111 trong Bé luËt h×nh sù 1985, ®iÒu ®ã cho thÊy Nhµ n­íc ®· cã c¸i nh×n nghiªm kh¾c h¬n víi kÎ ph¹m téi . Viªc quy ®Þnh thªm kho¶n 2 ®· bao qu¸t ®­îc c¸c møc ®é nguy hiÓm kh¸c nhau cña hµnh vi ph¹m téi .§Ó hiÓu râ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c chóng ta cÇn t×m hiÓu néi dung quy ®Þnh trong ®iÒu 110 Bé luËt h×nh sù 1999 vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c vÒ dÊu hiÖu ph¸p lý còng nh­ vÒ h×nh ph¹t . Ch­¬ng hai Téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 110 Bé luËt h×nh sù 1999 2.1 C¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c 2.1.1 Kh¸i niÖm vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c §Ó hiÓu kh¸i niÖm vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c tr­íc tiªn ta ph¶i hiÓu kh¸i niÖm téi ph¹m nãi chung .Theo quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù 1999 t¹i kho¶n1 ®iÒu 8 : Téi ph¹m lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi ®­îc quy ®Þnh trong bé luËt h×nh sù, do ng­êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn mét c¸ch cè ý hoÆc v« ý, x©m ph¹m ®éc lËp chñ quyÒn thèng nhÊt, toµn vÑn l·nh thæ Tæ quèc, x©m ph¹m chÕ ®é chÝnh trÞ, chÕ ®é kinh tÕ, nÒn v¨n ho¸ quèc phßng an ninh, trËt tù, an toµn x· héi, quyÒn lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc, x©m ph¹m tÝnh m¹ng søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tù do, tµi s¶n,c¸c quyÒn lîi Ých hîp ph¸p kh¸c cña trËt tù ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa . Cã thÓ ®Þnh nghÜa mét c¸ch ng¾n gän kh¸i niÖm trªn nh­ sau : “ Téi ph¹m lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, cã lçi tr¸i ph¸p luËt h×nh sù vµ ph¶i chÞu h×nh ph¹t “ . Téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c lµ mét téi ph¹m cô thÓ, ngoµi c¸c dÊu hiÖu chung cña téi ph¹m nh­ ng­êi ph¹m téi ®· cã hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi cã lçi do ng­êi cã n¨ng l­c tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiªn … th× téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c cßn ®­îc ®Þnh nghÜa mét c¸ch cô thÓ h¬n . Theo ®iÒu 110 BLHS 1999 quy ®Þnh “ Ng­êi nµo ®èi xö tµn ¸c víi ng­êi lÖ thuéc m×nh, th× …” Nh­ vËy ë ®©y tªn ®iÒu luËt lµ “ Téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c “ nh­ng trong ®iÒu luËt kh«ng trùc tiÕp gi¶i thÝch “hµnh h¹” lµ g× . VËy cã thÓ hiÓu hµnh h¹ tøc lµ ®èi xö tµn ¸c víi mét ng­êi ®­îc thÓ hiÖn b»ng c¸c hµnh vi nh­ : ®¸nh ®Ëp, m¾ng chöi, b¾t nhÞn ¨n …Vµ còng cã thÓ hiÓu theo chiÒu ng­îc l¹i lµ c¸c hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi n¹n nh©n kh«ng nh»m môc ®Ých c­íp ®o¹t tÝnh m¹ng hay cè ý g©y th­¬ng tÝch nÆng cho n¹n nh©n mµ môc ®Ých chÝnh cña ng­êi ph¹m téi lµ hµnh h¹ ng­êi bÞ hai . Nãi mét c¸ch ng¾n gän lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c mang tÝnh hµnh h¹ . Cã thÓ ®­a ra kh¸i niÖm vÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c nh­ sau : Téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ng­êi lÖ thuéc m×nh . Hµnh h¹ ng­êi kh¸c lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c nh­ g©y ®au ®ín vÒ thÓ x¸c, ®Ì nÐn, ¸p bøc vÒ tinh thÇn ng­êi lÖ thuéc . Víi kh¸i niÖm ng­êi nµo cã thÓ hiÓu lµ bÊt cứ ai lµ ng­êi b×nh th­êng kh«ng m¾c c¸c bÖnh t©m thÇn lµm mÊt kh¶ n¨ng nhËn thøc hoÆc kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hµnh vi, ®ñ tuæi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt . Kh¸c víi kh¸i niÖm “ng­êi nµo “ trong c¸c téi kh¸c . “ Ng­êi nµo “ trong téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c cßn ph¶i tho¶ m·n dÊu hiÖu lµ ng­êi cã quan hÖ lÖ thuéc víi n¹n nh©n .Quan hÖ lÖ thuéc nµy kh«ng ph¶i do quan hÖ h«n nh©n quan hÖ huyÕt thèng hay quan hÖ nu«i d­ìng . Ng­êi nµo còng cã nghÜa kh«ng ph¶i chÝnh ng­êi cã hµnh vi . Mét ng­êi cã quyÒn lµm bÊt cø viÖc g× víi b¶n th©n m×nh nh­ tù hµnh h¹ m×nh thËm chÝ lµ tù s¸t ph¸p luËt kh«ng can thiÖp . VËy kh¸i niªm ng­êi nµo ë ®©y ®­îc hiÓu trong mét ph¹m trï hÑp , chØ nh÷ng ng­êi cã hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ng­êi cã quan hÖ lÖ thuéc víi m×nh th× míi cã thÓ bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm vÒ téi nµy.Téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c tr­íc hÕt ph¶i lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c cña con ng­êi . Trong luËt h×nh sù, hµnh vi ®­îc hiÓu lµ nh÷ng “ biÓu hiÖn “ cña con ng­êi ra bªn ngoµi thÕ giíi kh¸ch quan mµ mÆt thùc tÕ cña nã ®­îc ý thøc kiÓm so¸t vµ ý chÝ ®iÒu khiÓn. ThiÕu mét trong hai ®iÒu kiÖn ®ã th× kh«ng ®­îc coi lµ hµnh vi . LuËt h×nh sù ViÖt Nam kh«ng quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm víi ý ®å “ thuÇn tuý “ mµ ph¶i biÓu hiÖn ra thµnh hµnh vi cña con ng­êi, hµnh vi bÞ bÞ coi lµ téi ph¹m ph¶i lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi . §ã lµ hµnh vi ®· g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i ®¸ng kÓ ®Õn c¸c quan hÖ x· héi ®­îc luËt h×nh sù b¶o vÖ . C¸c quan hÖ nµy ®· ®­îc liÖt kª t¹i kho¶n 1 ®iÒu 8 BLHS 1999. NÕu thiÖt h¹i g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra kh«ng ®¸ng kÓ, kh«ng ®Õn møc nguy hiÓm th× kh«ng quy ®Þnh trong bé luËt h×nh sù do ®ã còng kh«ng bÞ coi lµ téi ph¹m . Hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi víi néi dung ®Çy ®ñ cßn cã nghÜa vÒ mÆt chñ quan, hµnh vi ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i hoÆc g©y ra thiÖt h¹i cho c¸c quan hÖ x· héi ®ã ph¶i cã lçi . Lçi lµ mét dÊu hiÖu cña téi ph¹m, lµ th¸i ®é chñ quan cña mét ng­êi ®èi víi hµnh vi vµ ®èi víi hËu qu¶ cña hµnh vi nguy hiÓm ®­îc thÓ hiÖn d­íi d¹ng cè ý hoÆc v« ý . Mét ng­êi ®­îc coi lµ cã lçi khi thùc hiÖn mét hµnh vi nÕu hµnh vi ®ã lµ kÕt qu¶ cña mét sù tù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh cña m×nh trong khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó lùa chän quyÕt ®Þnh mét xö sù kh¸c phï hîp víi ®ßi hái cña x· héi . TÝnh nguy hiÓm cho x· héi quyÕt ®Þnh mét hµnh vi cã ®­îc coi lµ téi ph¹m hay kh«ng, ®Ó ®­îc coi lµ téi ph¹m hµnh h¹ ng­êi kh¸c th× hµnh vi ®ã ph¶i lµ hµnh vi ®èi xö tµn ¸c víi ngõêi lÖ thuéc m×nh ë møc ®é nhÊt ®Þnh, ®ång thêi khi ®· bÞ coi lµ téi ph¹m hµnh h¹ ng­êi kh¸c th× hµnh vi ®ã ph¶i ®­îc quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù . §iÒu 8 Bé luËt h×nh sù hiÖn hµnh ®· cã quy ®Þnh: “ ChØ ®­îc coi mét hµnh vi lµ téi ph¹m nÕu nã ®­îc quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù “ . Do ®ã, mét hµnh vi bÞ coi lµ téi ph¹m nãi chung, téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c nãi riªng th× vÒ néi dung ph¶i cã tÝnh nguy hiÓm cho x· héi vµ vÒ h×nh thøc cã tÝnh tr¸i ph¸p luËt h×nh sù . §Ó ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m nãi chung téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c nãi riªng, Nhµ n­íc ta ®· ¸p dông mét biÖn ph¸p chÕ tµi nghiªm kh¾c nhÊt lµ h×nh ph¹t, mäi hµnh vi g©y thiÖt h¹i hoÆc ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i cho c¸c quan hÖ x· héi do luËt h×nh sù ®iÒu chØnh th× ®Òu cã thÓ bÞ c­ìng chÕ bëi h×nh ph¹t . Trªn ®©y lµ nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ téi ph¹m vµ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c . §Ó x¸c ®Þnh téi ph¹m nãi chung th× ph¶i dùa vµo kh¸i niÖm téi ph¹m, nh­ng ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng téi ph¹m cô thÓ th× chóng ta ph¶i dùa vµo nh÷ng dÊu hiÖu ph¸p lý cña téi ph¹m . 2.1.2 C¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c DÊu hiÖu ph¸p lý lµ c¬ së nÒn t¶ng, lµ tiªu chÝ cho viÖc x¸c ®Þnh hµnh vi cña mçi con ng­êi cã ph¶i lµ hµnh vi ph¹m téi hay kh«ng vµ nÕu cã th× lµ téi g× . DÊu hiÖu ph¸p lý lµ cña téi ph¹m trë thµnh yÕu tè quyÕt ®Þnh cho tÝnh kh¶ thi cña c¸c quy ®Þnh luËt h×nh sù, ph¶n ¸nh tÝnh linh ho¹t, mÒn dÎo cña c¸c chÕ ®Þnh h×nh sù . Téi ph¹m cã ®Æc ®iÓm chung lµ ®Òu ®­îc hîp thµnh bëi nh÷ng yÕu tè nhÊt ®Þnh kh«ng t¸ch rêi nhau; nã lµ sù tæng hîp cña bèn yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m : Kh¸ch thÓ, mÆt kh¸ch quan, chñ thÓ vµ mÆt chñ quan ; “ Sù thèng nhÊt cña bèn yÕu tè nµy lµ h×nh thøc cÊu tróc, thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nhÊt néi dung chÝnh trÞ x· héi cña téi ph¹m “ Mçi yÕu tè cã mÆt quan träng kh¸c nhau, trong mçi téi ph¹m cô thÓ yÕu tè nµy hay yÕu tè kh¸c cã tÇm quan träng quyÕt ®Þnh. Còng nh­ c¸c téi kh¸c, téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c còng cã ®Çy ®ñ bèn yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m lµ kh¸ch thÓ, mÆt kh¸ch quan, chñ thÓ, vµ mÆt chñ quan . Cô thÓ c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c ®­îc thª hiÖn nh­ sau : Kh¸ch thÓ cña téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c : Kh¸ch thÓ cña téi ph¹m lµ nh÷ng quan hÖ x· héi cô thÓ ®­îc luËt h×nh sù b¶o vÖ bÞ téi ph¹m x©m h¹i, g©y thiÖt h¹i hoÆc ®e do¹ g©y thiÖt h¹i . Kh¸ch thÓ lµ mét trong bèn yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu cña cÊu thµnh téi ph¹m. Kh¸ch thÓ ®­îc ph©n thµnh kh¸ch thÓ chung, kh¸ch thÓ lo¹i vµ kh¸ch thÓ trùc tiÕp . Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng bÊt kú lo¹i téi ph¹m nµo còng x©m h¹i mét sè quan hÖ x· héi nhÊt ®Þnh trong hÖ thèng c¸c quan hÖ x· héi vµ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i cô thÓ bÊt luËn lµ ë d¹ng vËt chÊt hay phi vËt chÊt . BÊt kú téi ph¹m cô thÓ nµo còng x©m ph¹m tíi kh¸ch thÓ chung, kh¸ch thÓ lo¹i vµ kh¸ch thÓ trùc tiÕp . Tuy nhiªn kh«ng ph¶i mäi quan hÖ x· héi bÞ x©m h¹i ®Òu lµ kh¸ch thÓ cña téi ph¹m, mµ chØ nh÷ng quan hÖ nµo ®­îc Nhµ n­íc b¶o vÖ b»ng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt h×nh sù míi ®­îc xem lµ kh¸ch thÓ cña téi ph¹m .VÒ téi hµnh h¹ ng­êi kh¸c ®· x©m h¹i tíi kh¸ch thÓ chung lµ : “ QuyÒn lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n" Theo HiÕn ph¸p 1992 th× “ C«ng d©n cã quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ, ®­îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm .” Víi quy ®Þnh nµy t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c, ®Þnh h­íng cho kh«ng chØ bé luËt h×nh sù mµ c¶ c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt kh¸c nh­ d©n sù , h«n nh©n gia ®×nh cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ hãa ®iÒu nµy . Ch¼ng h¹n trong Bé luËt d©n sù cã c¶ mét ch­¬ng quy ®Þnh vÒ båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ®Ó b¶o vÖ nh÷ng ng­êi bÞ thiÖt h¹i khi mµ møc ®é thiÖt h¹i ch­a qu¸ lín ®Õn møc ph¶i