Luận văn Phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ tại các doanh nghiệp Việt nam trên cơ sở vii quản trị rủi ro doanh nghiệp

i MUÏC LUÏC Trang LÔØI MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG I – TOÅNG QUAN VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ VAØ SÖÏ HÌNH THAØNH HEÄ THOÁNG QUAÛN TRÒ RUÛI RO DOANH NGHIEÄP 1 1.1 Toång quan veà kieåm soaùt noäi boä 1 1.1.1 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä 1 1.1.1.1 Lòch söû hình thaønh 1 1.1.1.2 Ñònh nghóa kieåm soaùt noäi boä 3 1.1.2 Caùc yeáu toá cuûa kieåm soaùt noäi boä 4 1.1.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt 5 1.1.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro 6 1.1.2.3 Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt 7 1.1.2.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng 8 1.1.2.5 Giaùm saùt 8 1.1.3 Haïn cheá cuûa lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä 9 1.2 Söï phaùt trieån caùc lyù thuyeát veà quaûn trò ruûi ro 10 1.2.1 Thôøi kyø tieàn lyù thuyeát 10 1.2.2 Thôøi kyø phaùt trieån lyù thuyeát quaûn trò ruûi ro 10 1.2.2.1 Nhaän thöùc veà ruûi ro vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng 11 ii 1.2.2.2 Caùc coâng cuï quaûn trò ruûi ro ñöôïc hình thaønh 12 1.3 Quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp theo khuoân maãu cuûa COSO naêm 2004 16 1.3.1 Khaùi nieäm veà quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp 16 1.3.2 Lôïi ích cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp 17 1.3.3 Caùc yeáu toá cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp 19 1.3.3.1 Sô löôïc caùc yeáu toá 19 1.3.3.2 Nhöõng ñieåm khaùc bieät so vôùi kieåm soaùt noäi boä 21 1.3.3.2.1 Moâi tröôøng quaûn lyù 21 1.3.3.2.2 Thieát laäp muïc tieâu 22 1.3.3.2.3 Nhaän daïng söï kieän tieàm taøng 26 1.3.3.2.4 Ñaùnh giaù ruûi ro 26 1.3.3.2.5 Phaûn öùng vôùi ruûi ro 27 1.3.3.2.6 Hoaït ñoäng kieåm soaùt 29 1.3.3.2.7 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng 29 1.3.3.2.8 Giaùm saùt 30 1.3.4 Haïn cheá cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp 30 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ VAØ NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ QUAÛN TRÒ RUÛI RO TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ VIEÄT NAM 32 iii 2.1 Thöïc traïng tích hôïp quaûn trò ruûi ro trong kieåm soaùt noäi boä taïi caùc nöôùc 32 2.1.1 Thöïc traïng veà toå chöùc thöïc hieän 32 2.1.2 Caùc kinh nghieäm 33 2.2 Muïc tieâu, ñoái töôïng vaø phöông phaùp khaûo saùt caùc doanh nghieäp Vieät nam 35 2.2.1 Muïc ñích khaûo saùt 35 2.2.2 Ñoái töôïng, phöông phaùp khaûo saùt 36 2.3 Thöïc traïng veà kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp 37 2.3.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt 37 2.3.1.1 Tính chính tröïc 37 2.3.1.2 Chính saùch nhaân söï vaø naêng löïc nhaân vieân 38 2.3.1.3 Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt 40 2.3.1.4 Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch ñieàu haønh 42 2.3.1.5 Cô caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn 43 2.3.2 Ñaùnh giaù ruûi ro 44 2.3.2.1 Muïc tieâu cuûa toaøn doanh nghieäp vaø töøng boä phaän 44 2.3.2.2 Nhaän daïng ruûi ro 46 2.3.2.3 Ñaùnh giaù ruûi ro 47 2.3.3 Hoaït ñoäng kieåm soaùt 48 iv 2.3.3.1 Phaân chia traùch nhieäm 48 2.3.3.2 Kieåm soaùt xöû lyù thoâng tin 49 2.3.3.3 Kieåm tra ñoäc laäp vaø phaân tích, soaùt xeùt laïi 50 2.3.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng 51 2.3.5 Giaùm saùt 53 2.4 Thöïc traïng veà quaûn lyù ruûi ro 54 2.4.1 Nhìn nhaän cuûa doanh nghieäp veà ruûi ro 54 2.4.2 Cô caáu toå chöùc lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù ruûi ro 56 2.5 Ñaùnh giaù chung veà kieåm soaùt noäi boä vaø quaûn trò ruûi ro taïi caùc doanh nghieäp Vieät nam 58 CHÖÔNG III: ÑÒNH HÖÔÙNG XAÂY DÖÏNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM DÖÏA TREÂN QUAÛN TRÒ RUÛI RO DOANH NGHIEÄP 60 3.1 Phöông höôùng 61 3.1.1 Veà phía doanh nghieäp 61 3.1.1.1 Hoaøn thieän kieåm soaùt noäi boä theo höôùng kieåm soaùt caùc ruûi ro 61 3.1.1.2 Nhìn nhaän ruûi ro theo höôùng toång theå vaø tích hôïp vôùi KSNB 64 3.1.2 Caùc giaûi phaùp trôï giuùp 66 3.2 Ñònh höôùng hoaøn thieän kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp lôùn 69 3.2.1 Hoaøn thieän moâi tröôøng quaûn lyù 69 v 3.2.2 Hoaøn thieän cô caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn traùch nhieäm 70 3.2.2.1 Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt/Kieåm toaùn noäi boä 71 3.2.2.2 Phaân chia quyeàn haïn traùch nhieäm 72 3.2.2.2 Luaân chuyeån nhaân vieân 72 3.2.3 Tieáp caän caùc kyõ thuaät ñònh löôïng khaû naêng xuaát hieän cuûa ruûi ro 73 3.2.3.1 AÙp duïng caùc kyõ thuaät nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng phuø hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa ñôn vò vaø chu trình nghieäp vuï cuï theå 73 3.2.3.2 AÙp duïng caùc kyõ thuaät ñeå ñònh löôïng söï taùc ñoäng cuûa caùc ruûi ro 77 3.2.4 Taïo thoùi quen söû duïng dòch vuï baûo hieåm 78 3.2.5 Ña daïng hoaù caùc keânh thoâng tin 78 3.2.6 Taêng cöôøng caùc coâng taùc kieåm tra giaùm saùt 79 3.3 Ñònh höôùng hoaøn thieän KSNB taïi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû 80 3.3.1 Naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù veà ruûi ro vaø caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt 80 3.3.2 Xaùc ñònh nhöõng muïc tieâu, keá hoaïch daøi haïn 82 3.3.3 Naâng cao naêng löïc vaø ñaïo ñöùc cuûa nhaân vieân 83 3.3.4 AÙp duïng caùc coâng cuï ñeå nhaän daïng, ñaùnh giaù ruûi ro ñôn giaûn nhöng hieäu quûa 84 KEÁT LUAÄN 86 CAÙC PHUÏ LUÏC vi MÔÛ ÑAÀU Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi Xaây döïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä höõu hieäu ñeå kieåm soaùt ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra laø yeâu caàu taát yeáu khaùch quan ñoái vôùi moïi doanh nghieäp trong neàn kinh teá. Treân theá giôùi, khaùi nieäm kieåm soaùt noäi boä ñaõ ra ñôøi töø ñaàu theá kyû 19, ñöôïc boå sung hoaøn thieän nhaèm phaùt hieän vaø ngaên chaën nhöõng gian laän vaø sai soùt cuûa moät toå chöùc töø caùc coâng ty kieåm toaùn vaø cô quan chöùc naêng. Sau ñoù kieåm soaùt noäi boä ñöôïc phaùt trieån thaønh moät heä thoáng lyù luaän töông ñoái hoaøn chænh thoâng qua Baùo caùo COSO naêm 1992. Tieáp tuïc phaùt trieån Baùo caùo naêm 1992, naêm 2004 COSO coâng boá baùo caùo toång theå döôùi tieâu ñeà: Quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp – khuoân khoå hôïp nhaát. Baùo caùo naêm 2004 ñöôïc xaây döïng treân cô sôû phaùt trieån Baùo caùo naêm 1992 vaø tích hôïp vôùi quaûn trò ruûi ro taïi caùc ñôn vò. Maët khaùc baùo caùo COSO naêm 2004 cuõng ñaõ xaùc ñònh ñöôïc nhöõng tieâu chuaån laøm cô sôû ñeå ñaùnh giaù ruûi ro cuõng nhö ñeà xuaát xaây döïng chu trình quaûn lyù ruûi ro hieäu quûa trong coâng taùc quaûn lyù. ÔÛ Vieät nam, kieåm soaùt noäi boä ñaõ toàn taïi vaø phaùt trieån nhöng phaàn lôùn coøn toàn taïi nhieàu yeáu keùm, chöa phaùt huy heát vai troø coâng cuï quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, vieäc nghieân cöùu kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi ñeå vaän duïng laø ñieàu caàn thieát ñoái vôùi caùc doanh nghieäp Vieät nam hieän nay. Moät maët, giuùp doanh nghieäp tieáp caän vôùi quan ñieåm hieän ñaïi veà ruûi ro cuûa caùc nöôùc tieân tieán ñeå coù theå quaûn lyù ruûi ro moät caùch khoa hoïc vaø hieäu quûa. Maët khaùc giuùp doanh nghieäp coù caùch nhìn nhaän môùi veà kieåm soaùt noäi boä baèng caùch “ñi taét ñoùn ñaàu” nhöõng caùch thöùc môùi ñöôïc aùp duïng ôû caùc nöôùc tieân tieán, qua ñoù hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa mình ñeå phuïc vuï toát hôn trong coâng taùc quaûn lyù. Ñoù cuõng laø lyù do maø taùc giaû choïn ñeà taøi “Phaùt trieån heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp Vieät nam treân cô sôû vii quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp” laøm luaän vaên toát nghieäp thaïc só kinh teá cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá thaønh phoá Hoà Chí Minh. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän vaên - Toång hôïp caùc quan ñieåm cô baûn veà tích hôïp kieåm soaùt noäi boä vaø quaûn trò ruûi ro. - Tieáp caän lyù luaän hieän ñaïi veà ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro. - Khaûo saùt, ñaùnh giaù thöïc traïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa caùc doanh nghieäp Vieät nam, ñaëc bieät veà ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn trò ruûi ro hieän nay. - Treân cô sôû khaûo saùt thöïc traïng, ñeà xuaát caùc ñònh höôùng ñeå hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp Vieät nam theo caùch tieáp caän môùi veà ruûi ro. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Phaïm vi giôùi haïn cuûa ñeà taøi nghieân cöùu lyù luaän vaø thöïc tieãn veà: heä thoáng kieåm soaùt noäi boä; quan ñieåm veà ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro.Ñeà taøi khoâng taäp trung nghieân cöùu ñeå xaây döïng, toå chöùc moät quy trình cho moät doanh nghieäp cuï theå hoaëc nghieân cöùu öùng duïng caùc kyõ thuaät ñònh löôïng ruûi ro. Phöông phaùp nghieân cöùu Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû phaân tích thöïc tieãn theo quan ñieåm lòch söû vaø toaøn dieän, gaén söï phaùt trieån cuûa kieåm soaùt noäi boä vaø ruûi ro vôùi ñieàu kieän cuûa caùc doanh nghieäp Vieät nam. Ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng, luaän vaên söû duïng phöông phaùp quy naïp döïa treân cô sôû thoáng keâ töø caùc doanh nghieäp vaø kyõ thuaät phaân tích ñònh löôïng. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên Nhöõng ñoùng goùp chính cuûa luaän vaên laø: - Heä thoáng caùc quan ñieåm veà ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro. - Tieáp caän quan ñieåm môùi veà ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro theo Baùo caùo COSO naêm 2004. viii - Heä thoáng kinh nghieäm aùp duïng Baùo caùo COSO naêm 2004 cuûa caùc doanh nghieäp treân theá giôùi - Ñònh höôùng veà phaùt trieån heä thoáng kieåm soaùt noäi boä theo höôùng tích hôïp vôùi vieäc quaûn trò ruûi ro taïi caùc doanh nghieäp Vieät nam - Ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän heä thoáng KSNB taïi caùc loaïi hình doanh nghieäp ñeå coù theå quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro. Keát caáu cuûa luaän vaên Luaän vaên goàm 87 trang, 22 baûng bieåu vaø 5 phuï luïc. Noäi dung luaän vaên ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän goàm coù 3 chöông - Chöông 1: Toång quan veà kieåm soaùt noäi boä vaø söï hình thaønh heä thoáng quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp. - Chöông 2: Thöïc traïng veà kieåm soaùt noäi boä vaø nhöõng vaán ñeà veà quaûn trò ruûi ro taïi caùc doanh nghieäp treân theá giôùi vaø Vieät nam. - Chöông 3: Ñònh höôùng xaây döïng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp Vieät nam döïa treân quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp. ix CHÖÔNG I TOÅNG QUAN VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ VAØ SÖÏ HÌNH THAØNH HEÄ THOÁNG QUAÛN TRÒ RUÛI RO DOANH NGHIEÄP 1.1 Toång quan veà kieåm soaùt noäi boä 1.1.1 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä 1.1.1.1 Lòch söû hình thaønh Töø khi coù hoaït ñoäng kinh doanh, nhöõng ngöôøi ñieàu haønh ñeàu phaûi söû duïng caùc bieän phaùp ñeå kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng taïi ñôn vò mình. Hoaït ñoäng kinh doanh caøng phaùt trieån thì chöùc naêng kieåm soaùt caøng chieám moät vò trí quan troïng trong quaù trình quaûn lyù. Thoâng qua caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt, nhaø quaûn lyù ñaùnh giaù vaø chaán chænh vieäc thöïc hieän nhaèm ñaûm baûo ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra vôùi hieäu quaû cao nhaát. Ñeå thöïc hieän chöùc naêng kieåm soaùt, nhaø quaûn lyù söû duïng coâng cuï chuû yeáu laø kieåm soaùt noäi boä (KSNB) cuûa ñôn vò. Khaùi nieäm KSNB luùc ñaàu ñöôïc söû duïng nhö laø moät phöông phaùp giuùp cho kieåm toaùn vieân ñoäc laäp xaùc ñònh phöông phaùp hieäu quaû nhaát trong trong vieäc laäp keá hoaïch kieåm toaùn, ñeán choã ñöôïc coi laø moät boä phaän chuû yeáu cuûa heä thoáng quaûn lyù höõu hieäu. Thôøi kyø tieàn COSO (töø naêm 1992 trôû veà tröôùc) Khaùi nieäm KSNB baét ñaàu ñöôïc söû duïng vaøo ñaàu theá kyû 20 trong caùc taøi lieäu veà kieåm toaùn. Luùc ñoù, KSNB ñöôïc hieåu nhö laø moät bieän phaùp ñeå baûo veä tieàn khoâng bò caùc nhaân vieân gian laän. Sau ñoù, khaùi nieäm naøy daàn ñöôïc môû roäng: KSNB khoâng chæ döøng laïi ôû vieäc baûo veä taøi saûn (khoâng chæ coù tieàn) maø coøn nhaèm ñaûm baûo vieäc ghi cheùp keá toaùn chính xaùc, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng vaø khuyeán khích tuaân thuû caùc chính saùch cuûa nhaø quaûn lyù. x Naêm 1977, sau vuï beâ boái Watergate, quoác hoäi Hoa Kyø ñaõ thoâng qua Luaät haønh vi hoái loä ôû nöôùc ngoaøi. Ñieàu luaät naøy nhaán maïnh vieäc KSNB nhaèm ngaên ngöøa nhöõng khoaûn thanh toaùn baát hôïp phaùp vaø daãn ñeán vieäc yeâu caàu ghi cheùp raát ñaày ñuû trong moïi hoaït ñoäng. Laàn ñaàu tieân, hoaït ñoäng KSNB trong caùc toå chöùc ñöôïc ñeà caäp ñeán trong moät vaên baûn phaùp luaät. Naêm 1985, söï ñoå beå cuûa caùc coâng ty coå phaàn coù nieâm yeát laøm cho caùc nhaø laøm luaät Hoa Kyø quan taâm ñeán vieäc KSNB cuûa caùc doanh nghieäp. Nhieàu quy ñònh, höôùng daãn veà KSNB cuûa caùc cô quan chöùc naêng Hoa Kyø ñöôïc ban haønh trong giai ñoaïn naøy nhö: UÛy ban chuaån möïc kieåm toaùn Hoa Kyø naêm 1998, Uûy ban chöùng khoaùn Hoa Kyø naêm 1988, toå chöùc nghieân cöùu kieåm toaùn noäi boä naêm 1991,... Nhöõng quy ñònh naøy moät maët laøm phong phuù khaùi nieäm KSNB nhöng maët khaùc daãn ñeán yeâu caàu phaûi hình thaønh moät heä thoáng lyù luaän coù tính chuaån möïc veà KSNB. Söï ra ñôøi cuûa baùo caùo COSO naêm 1992 Quaù trình phaùt trieån cuûa caùc coâng ty ôû Hoa Kyø cuõng laø quaù trình phaùt trieån quy moâ cuûa gian laän gaây thieät haïi ñaùng keå cho neàn kinh teá. Nhieàu uûy ban ñaõ ra ñôøi ñeå khaûo saùt vaø tìm caùch khaéc phuïc, trong ñoù coù UÛy ban quoác gia veà choáng gian laän baùo caùo taøi chính – goïi taét laø uûy ban Treadway- ra ñôøi naêm 1985. COSO laø moät uûy ban goàm nhieàu toå chöùc ngheà nghieäp nhaèm hoã trôï cho UÛy ban Trradway. Caùc toå chöùc ngheà nghieäp treân bao goàm: Hieäp hoäi keá toaùn coâng chöùng Hoa Kyø (AICPA), Hoäi keá toaùn Hoa Kyø (AAA), Hieäp hoäi caùc nhaø quaûn trò taøi chính (FEI), Hieäp hoäi kieåm toaùn vieân noäi boä (IIA) vaø Hieäp hoäi keá toaùn vieân quaûn trò (IMA). Qua quaù trình tìm hieåu veà gian laän, COSO ñaõ nhaän thaáy KSNB ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán khaû naêng xaûy ra gian laän. Vì theá, vieäc nghieân cöùu vaø ñöa ra moät khuoân khoå chung veà KSNB ñöôïc ñaët ra. Baùo caùo COSO 1992 laø keát quaû cuûa quaù trình nghieân cöùu naøy. Baùo caùo cung caáp xi moät heä thoáng lyù luaän ñaày ñuû nhaát veà KSNB cho ñeán thôøi ñieåm naøy, keá thöøa vaø phaùt trieån caùc nghieân cöùu tröôùc ñoù veà KSNB. Baùo caùo COSO 1992 goàm coù 4 phaàn: - Phaàn 1 – Baûn toùm löôïc: Toång quan veà KSNB cho nhaø quaûn lyù caáp cao - Phaàn 2 – Heä thoáng lyù luaän: Ñònh nghóa veà KSNB, moâ taû caùc yeáu toá cuûa KSNB vaø chæ ra nhöõng tieâu chí ñeå kieåm soaùt heä thoáng. - Phaàn 3 – Baùo caùo cho caùc thaønh vieân beân ngoaøi: Höôùng daãn caùch thöùc baùo caùo cho caùc ñoái töôïng beân ngoaøi veà KSNB lieân quan ñeán taøi chính. - Phaàn 4 – Caùc coâng cuï ñaùnh giaù: Bao goàm caùc baûng bieåu phuïc vuï cho vieäc ñaùnh giaù söï höõu hieäu cuûa heä thoáng KSNB. 1.1.1.2 Ñònh nghóa kieåm soaùt noäi boä Theo Baùo caùo cuûa COSO naêm 1992, KSNB laø moät quaù trình do ngöôøi quaûn lyù, hoäi ñoàng quaûn trò vaø caùc nhaân vieân cuûa ñôn vò chi phoái, noù ñöôïc thieát laäp ñeå cung caáp moät söï ñaûm baûo hôïp lyù nhaèm thöïc hieän ba muïc tieâu döôùi ñaây: - Baùo caùo taøi chính ñaùng tin caäy. - Caùc luaät leä vaø quy ñònh ñöôïc tuaân thuû. - Hoaït ñoäng höõu hieäu vaø hieäu quaû Trong ñònh nghóa treân, boán noäi dung cô baûn laø quaù trình, con ngöôøi, ñaûm baûo hôïp lyù vaø muïc tieâu. Chuùng ñöôïc hieåu nhö sau: ƒ Kieåm soaùt noäi boä laø moät quaù trình. Kieåm soaùt noäi boä bao goàm moät chuoãi caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt hieän dieän ôû moïi boä phaän trong ñôn vò vaø ñöôïc keát hôïp vôùi nhau thaønh moät theå thoáng nhaát. Quaù trình kieåm soaùt laø phöông tieân ñeå giuùp cho ñôn vò ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa mình. xii ƒ Kieåm soaùt noäi boä ñöôïc thieát keá vaø vaän haønh bôùi con ngöôøi. Kieåm soaùt noäi boä khoâng chæ ñôn thuaàn laø nhöõng chính saùch, thuû tuïc, bieåu maãu,.. maø phaûi bao goàm nhöõng con ngöôøi trong toå chöùc nhö Hoäi ñoàng quaûn trò, Ban giaùm ñoác vaø caùc nhaân vieân. Chính con ngöôøi ñònh ra muïc tieâu, thieát laäp cô cheá kieåm soaùt ôû moïi nôi vaø vaän haønh chuùng. ƒ Kieåm soaùt noäi boä cung caáp moät ñaûm baûo hôïp lyù, chöù khoâng ñaûm baûo tuyeät ñoái laø caùc muïc tieâu seõ ñöôïc thöïc hieän. ƒ Caùc muïc tieâu cuûa kieåm soaùt noäi boä - Ñoái vôùi baùo caùo taøi chính thì kieåm soaùt noäi boä phaûi ñaûm baûo tính trung thöïc vaø ñaùng tin caäy. - Ñoái vôùi tính tuaän thuû, kieåm soaùt noäi boä phaûi ñaûm baûo hôïp lyù vieäc chaáp haønh luaät phaùp vaø caùc quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc vaø caùc quy ñònh cuûa ñôn vò. - Ñoái vôùi muïc tieâu söï höõu hieäu vaø hieäu quaû cuûa caùc hoaït ñoäng, kieåm soaùt noäi boä giuùp ñôn vò baûo veä vaø söû duïng hieäu quaû caùc nguoàn löïc, baûo maät thoâng tin, naâng cao uy tín, môû roäng thò phaàn, thöïc hieän caùc chieán löôïc kinh doanh cuûa ñôn vò,.. 1.1.2 Caùc yeáu toá cuûa kieåm soaùt noäi boä Theo COSO 1992, heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong moät ñôn vò ñöôïc caáu thaønh bôûi naêm boä phaän. Ñoù laø: moâi tröôøng kieåm soaùt, ñaùnh giaù ruûi ro, caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt, thoâng tin vaø truyeàn thoâng, giaùm saùt. Baûng 1.1 Caùc yeáu toá cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä Moâi tröôøng quaûn lyù Ñaùnh giaù ruûi ro Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt Thoâng tin vaø truyeàn thoân Giaùm saùt g xiii 1.1.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt Moâi tröôøng kieåm soaùt phaûn aùnh saéc thaùi chung cuûa moät ñôn vò, chi phoái yù thöùc kieåm soaùt cuûa moïi thaønh vieân trong ñôn vò vaø laø neàn taûng cuûa caùc boä phaän khaùc cuûa kieåm soaùt noäi boä. Caùc nhaân toá thuoäc veà moâi tröôøng kieåm soaùt laø: - Tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc: söï höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä phuï thuoäc tröïc tieáp vaøo tính chính tröïc vaø vieäc toân troïng caùc giaù trò ñaïo ñöùc cuûa nhöõng ngöôøi lieân quan ñeán quaù trình kieåm soaùt. Ñôn vò phaûi xaây döïng ñöôïc caùc chuaån möïc, quy ñònh veà ñaïo ñöùc cho caùc nhaân vieân vaø nhöõng nhaø quaûn lyù phaûi laøm göông trong vieäc thöïc hieän caùc quy ñònh ñoù. Maët khaùc, ñôn vò cuõng caàn phaûi loaïi tröø, giaûm thieåu nhöõng aùp löïc vaø cô hoäi daãn ñeán nhöõng haønh vi thieáu trung thöïc cuûa nhaân vieân trong ñôn vò. - Ñaûm baûo veà naêng löïc: ñôn vò phaûi ñaûm baûo cho nhaân vieân coù ñöôïc nhöõng hieåu bieát vaø kyõ naêng caàn thieát ñeå thöïc hieän nhöõng coâng vieäc ñöôïc giao. Neáu khoâng, chaéc chaén hoï seõ thöïc hieän nhieäm vuï ñöôïc giao khoâng höõu hieäu vaø hieäu quaû. - Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt: thoâng qua caùc hoaït ñoäng giaùm giaùt cuûa mình (söï tuaân thuû phaùp luaät, laäp baùo caùo taøi chính, giöõ söï ñoäc laäp cuûa kieåm toaùn noäi boä,…) caùc boä phaän naøy coù nhöõng taùc ñoäng quan troïng cho vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa ñôn vò. - Trieát lyù vaø phong caùch ñieàu haønh cuûa nhaø quaûn lyù: caùc ñaëc ñieåm caù nhaân cuûa nhöõng ngöôøi quaûn lyù, ñaëc bieät laø ngöôøi quaûn lyù caáp cao khi ñieàu haønh ñôn vò seõ taïo neân nhöõng ruûi ro khaùc nhau cho ñôn vò. xiv - Cô caáu toå chöùc: söï phaân chia traùch nhieäm vaø quyeàn haïn giöõa caùc boä phaän trong ñôn vò seõ taùc ñoäng ñeán vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu. Cô caáu phuø hôïp seõ laø cô sôû cho vieäc laäp keá hoaïch, ñieàu haønh, kieåm soaùt vaø giaùm saùt caùc hoaït ñoäng. - Caùch thöùc phaân chia quyeàn haïn vaø traùch nhieäm: vieäc phaân chia traùch nhieäm vaø quyeàn haïn cuï theå cuûa töøng thaønh vieân trong caùc hoaït ñoäng cuûa ñôn vò giuùp cho moãi thaønh vieân hieåu raèng hoï coù nhieäm vuï cuï theå gì vaø töøng hoaït ñoäng cuûa hoï aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc nhö theá naøo trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu. - Chính saùch nhaân söï: caùc chính saùch vaø thuû tuïc cuûa ñôn vò veà vieäc tuyeån duïng, huaán luyeän, boå nhieäm, ñaùnh giaù, sa thaûi, ñeà baït,.. aûnh höôûng ñeán söï höõu hieäu cuûa moâi tröôøng kieåm soaùt thoâng qua taùc ñoäng ñeán caùc nhaân toá khaùc trong moâi tröôøng kieåm soaùt nhö ñaûm baûo veà naêng löïc, tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc,... Moâi tröôøng kieåm soaùt coù aûnh höôûng quan troïng ñeán quaù trình thöïc hieän vaø keát quaû cuûa caùc thuû tuïc kieåm soaùt.