Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Chăn nuôi bê nghé

1thức ăn (2) kỹ thuật chăn nuôi (6, 7, 8, 9) năng suất giống (1) sức khoẻsinh sản chuồng trại (3) Lợi nhuận quản lí sinh sản (4, 5) + ++ NỘI DUNG MÔN HỌC CHĂN NUÔI TRÂU BÒ Ch¨n nu«i bª nghÐ Néi dung: - Sự ph¸t triÓn cña bª nghÐ - Chăn nu«i bª nghÐ s¬ sinh - Chăn nu«i bª nghÐ trước cai s÷a - Cai s÷a - Chăn nu«i bª nghÐ sau cai s÷a 3 SỰ PHÁT TRIỂN CỦA BÊ NGHÉ ‹ Các giai đoạn phát triển của bê nghé ‹ Quy luật phát triển không đồng đều ‹ Tác động của chăm sóc nuôi dưỡng đến sự phát triển của bê nghé << 4 C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña bª 1. Thêi kú s¬ sinh (7-10 ngµy ®Çu) + §iÒu kiÖn sèng cña c¬ thÓ hoµn toµn thay ®æi + Kh¶ n¨ng tù vÖ cßn thÊp + C¬ n¨ng tiªu ho¸ cßn rÊt yÕu 2. Thêi kú bó s÷a vµ tËp ¨n thøc ¨n thùc vËt + Bª sinh tr−ëng rÊt nhanh + S÷a lµ thøc ¨n chÝnh vµ ®−îc thay thÕ dÇn b»ng thøc ¨n thùc vËt => lóc ®Çu c¬ n¨ng tiªu ho¸ chñ yÕu lµ d¹ mói khÕ, vÒ sau d¹ cá ph¸t triÓn nhanh chãng 3. Thêi kú sau cai s÷a (cai s÷a ®Õn thµnh thôc vÒ tÝnh) + TuyÕn sinh dôc vµ tuyÕn s÷a b¾t ®Çu ph¸t triÓn 5 C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña bª 4. Thêi kú ph¸t dôc (xuÊt hiÖn ®éng dôc ®Õn khi ®Î løa ®Çu) + Bª lín nhanh vÒ tÇm vãc + C¸c c¬ quan sinh dôc vµ tuyÕn s÷a ph¸t triÓn m¹nh 5. Thêi kú tr−ëng thµnh (ho¹t ®éng chøc n¨ng) + Søc s¶n xuÊt ®¹t tíi møc cao nhÊt + C¸c qu¸ tr×nh T§C trong c¬ thÓ diÔn ra m¹nh 6. Thêi kú giµ cçi + C−êng ®é T§C dÇn dÇn gi¶m xuèng + Søc s¶n xuÊt gi¶m 6 Quy luËt ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu a. C¬ quan tiªu ho¸ - Tr−íc khi sinh: d¹ tr−íc sinh tr−ëng chËm cßn d¹ mói khÕ sinh tr−ëng nhanh - Sau khi sinh: d¹ tr−íc t¨ng kho¶ng 100-120 lÇn, d¹ khÕ chØ t¨ng 4-8 lÇn b. TÇm vãc - Tr−íc khi sinh: m« x−¬ng cã c−êng ®é ph¸t triÓn m¹nh nhÊt, x−¬ng ngo¹i vi ph¸t triÓn m¹nh h¬n x−¬ng trôc => ph¸t tiÓn chiÒu cao vµ réng - Sau khi sinh: tèc ®é ph¸t triÓn cña m« x−¬ng gi¶m xuèng nh−ng m« c¬ l¹i t¨ng. X−¬ng trôc ph¸t triÓn m¹nh lµm cho c¬ thÓ dµi ra + M« c¬ ph¸t triÓn m¹nh ë 12-14 th¸ng tuæi ®Çu, sau ®ã c−êng ®é sinh tr−ëng vµ t¨ng träng tuyÖt ®èi cña m« c¬ gi¶m. + M« mì ®−îc tÝch luü trong c¬ thÓ ë ®é tuæi muén h¬n. c. Trao ®æi chÊt - C¬ thÓ non cã c−êng ®é tæng hîp protein m¹nh - §é tuæi cµng cao mì tÝch luü cµng nhiÒu trong th©n thÞt - C¸c gièng sím thµnh thôc mì sím tÝch luü h¬n Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/ 91 7Sù ph¸t triÓn d¹ dµy GSNL 8 ¶nh h−ëng cña nu«i d−ìng ch¨m sãc bª ®Õn sinh tr−ëng vµ søc s¶n xuÊt a. Møc dinh d−ìng - Møc nu«i d−ìng qu¸ thÊp hoÆc qu¸ cao => rèi lo¹n ph¸t triÓn c¬ thÓ vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng => gi¶m søc s¶n xuÊt vÒ sau. - Bª cã kh¶ n¨ng bï ®¾p l¹i sù ®×nh trÖ sinh tr−ëng t¹m thêi sau khi ®−îc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng vµ ch¨m sãc. - Møc ®é nu«i d−ìng cã ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn sù tÝch luü protein vµ mì - Nu«i d−âng bª ë møc cao sÏ lµm t¨ng nhanh thµnh thôc vÒ sinh lý vµ cho phÐp ®−a vµo sö dông sím h¬n. Tuy nhiªn nÕu nu«i d−ìng qu¸ cao sÏ g©y ra hiÖn t−îng n©n sæi nªn khã thô thai. 9 ¶nh h−ëng cña nu«i d−ìng ch¨m sãc bª ®Õn sinh tr−ëng vµ søc s¶n xuÊt b. Lo¹i h×nh thøc ¨n - TËp ¨n thøc ¨n thùc vËt sím => ph¸t triÓn nhanh c¸c c¬ quan tiªu ho¸ => tiªu ho¸ vµ sö dông tèt c¸c lo¹i thøc ¨n th«. - Cho bª ¨n nhiÒu s÷a => ph¸t triÓn cña c¬ quan tiªu ho¸ bÞ h¹n chÕ vµ b¾t ®Çu ¨n thøc ¨n thùc vËt chËm h¬n. c. Ch¨m sãc - NhiÖt ®é, ¸nh s¸ng chuång nu«i, ®é Èm kh«ng khÝ vµ thµnh phÇn kh«ng khÝ, còng nh− sù vËn ®éng tÝch cùc cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan néi tiÕt vµ chi phèi m¹nh ®Õn c−êng ®é vµ chiÒu h−íng trao ®æi chÊt. - Xoa bãp bÇu vó tõ khi bª thµnh thôc vÒ tÝnh (9-12 th¸ng tuæi) kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña vó => n©ng cao søc s¶n xuÊt s÷a << 10 NUÔI BÊ NGHÉ SƠ SINH • Các loại thức ăn • Cho bú sữa • Chăm sóc << 11 Thøc ¨n 1. S÷a ®Çu vµ s÷a nguyªn Thµnh phÇn s÷a ®Çu vµ s÷a nguyªn Thµnh phÇn S÷a ®Çu S÷a ngµy V¾t lÇn 1 V¾t lÇn 2 thø 10 Mì (%) 7,2 5,15 4,25 §−êng (%) 3,96 3,72 4,49 Protein (%) 15,23 10,66 3,41 Kho¸ng (%) 1,07 0,95 0,64 Caroten (mg%) 0,16 0,16 0,03 §é chua (T) 38 33 19 12 Thøc ¨n 1. S÷a ®Çu vµ s÷a nguyªn (tiÕp): + Dinh d−ìng c©n ®èi vµ dÔ tiªu ho¸ + Trong s÷a ®Çu tû lÖ albumin cao (2-3%) + S÷a ®Çu cã ®é chua cao (48-50T) => kÝch thÝch tuyÕn tiªu ho¸ vµ tiÕt dÞch mËt, øc chÕ vi khuÈn + S÷a ®Çu cã hµm l−îng gamma globulin cao (5% vs 0,1%) => t¨ng søc ®Ò kh¸ng cña bª do bª s¬ sinh cã kh¶ n¨ng hÊp thu nguyªn vÑn gamma globulin tõ s÷a ®Çu vµo m¸u. Kh¶ n¨ng hÊp thu nµy gi¶m xuèng theo thêi gian (sau 60 giê kh«ng cßn kh¶ n¨ng nµy n÷a) + S÷a ®Çu cßn cã hµm l−îng MgSO4 cao (0,37% vs 0,017%) t¹o thµnh chÊt tÈy nhÑ ®Ó ®Èy cøt su ra ngoµi. Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/ 92 13 Thøc ¨n 2. S÷a ®Çu nh©n t¹o + Thµnh phÇn: 1 lÝt s÷a nguyªn, 10 ml dÇu c¸, 5-10g muèi, 2-3 qu¶ trøng, nÕu t¸o bãn cho thªm 5-10g MgSO4 + C¸ch pha chÕ: s÷a nguyªn sau khi thanh trïng h¹ nhiÖt ®é xuèng 38-39oC, ®Ëp trøng vµ cho dÇu c¸, muèi vµo, ®¸nh thËt ®Òu. 3. Thøc ¨n kh¸c + Thêi gian cuèi bª ph¶i ®−îc tËp ¨n thøc ¨n th«: cá kh«, r¬m. + Tõ ngµy thø 5 trë ®i cã thÓ cho ¨n thªm kho¸ng bæ sung. < 14 L−u ý khi cho bª bó s÷a + Bª ph¶i ®−îc bó s÷a ®Çu sau khi ®Î chËm nhÊt lµ 1 giê + S÷a ®Çu dïng cho bª ®Õn ®©u th× v¾t ®Õn ®ã hay v¾t s÷a ®Çu (bª kh«ng uèng hÕt ngay) b¶o qu¶n ë tñ l¹nh 4oC ®−îc 7 ngµy ®Ó cho bª uèng dÇn. Tr−íc khi cho uèng h©m nãng c¸ch thuû lªn 37-38oC + S÷a ph¶i ®¶m b¶o vÖ sinh, nh−ng tuyÖt ®èi kh«ng dïng nhiÖt ®Ó xö lý v× dÔ g©y ®«ng vãn do cã hµm l−îng albumin + Kh«ng ®−îc bó s÷a vó viªm + S÷a ph¶i cã nhiÖt ®é thÝch hîp, tèt nhÊt lµ 35-37oC. S÷a cµng l¹nh th× kh¶ n¨ng ®«ng vãn ë d¹ mói khÕ cµng kÐm khã tiªu ho¸. + L−îng s÷a mçi lÇn cho bó kh«ng ®−îc qu¸ 8% khèi l−îng bª + L−îng s÷a cho bu mçi ngµy b»ng 1/5-1/6 khèi l−îng s¬ sinh 15 Cho bª bó s÷a trùc tiÕp + Sau khi ®Î bª ®−îc trùc tiÕp bó tõ vó bß mÑ hµng ngµy + Tr−íc khi cho bª nghÐ bó cÇn ph¶i lµm vÖ sinh chuång tr¹i, vó bß mÑ ph¶i ®−îc lau s¹ch + Tr−êng hîp tr©u bß mÑ míi ®i lµm vÒ th× nªn cho nghØ ng¬i 30-45 phót míi cho con bó + NÕu vó bÞ viªm ph¶i ch÷a trÞ ®Ó tr¸nh bª nghÐ viªm ruét. Thêi kú nµy kh«ng cho bª nghÐ ®i theo mÑ mµ ph¶i nu«i ë chuång 16 Cho bª bó s÷a gi¸n tiÕp + Sau khi ®Î t¸ch con kh«ng cho bó trùc tiÕp. V¾t s÷a ®Çu cho bó b»ng b×nh cã nóm vó cao su. Lç tiÕt cña nóm vó < 2mm nh»m ®¶m b¶o mét lÇn mót kh«ng qu¸ 30 mm s÷a ®Ó cho r·nh thùc qu¶n ho¹t ®éng tèt. Khi cho bó ®Æt b×nh nghiªng 1 gãc 30o . + Sau mét vµi ngµy cho bó b×nh b¾t ®Çu chuyÓn sang tËp cho bª uèng s÷a trong x«. < 17 Tập cho bê uống sữa trong xô Röa s¹ch tay vµ ng©m vµo trong s÷a, thß 2 ngãn tay lªn lµm vó gi¶. Tay kia Ên mâm bª xuèng cho ngËm mót 2 ®Çu ngãn tay. S÷a sÏ theo kÏ ngãn tay lªn. Lµm vµi lÇn nh− vËy bª sÏ quen vµ tù uèng s÷a 18 Chăm sóc bê sơ sinh Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/ 93 19 Ch¨m sãc bª nghÐ s¬ sinh - Sau khi sinh, tr−íc lóc cho bª bó s÷a ®Çu cÇn tiÕn hµnh c©n bª - Quan s¸t ®Æc ®iÓm l«ng, da, ph¶n x¹ mót bó, r¨ng, niªm m¹c miÖng, t×nh h×nh søc khoÎ, ¨n uèng, ®i ®øng... ®Ó cã chÕ ®é nu«i d−ìng cho thÝch ®¸ng vµ x¸c ®Þnh h−íng sö dông vÒ sau. - Bª s¬ sinh rÊt yÕu, kh¶ n¨ng chèng ®ì bÖnh tËt kÐm nªn cÇn ®−îc nu«i trªn còi trong chuång c¸ch ly. Còi ph¶i ®−îc ®Æt n¬i tho¸ng nh−ng kh«ng cã giã lïa, hµng tuÇn ®−îc tiªu ®éc, hµng ngµy ®−îc lau sµn vµ lµm vÖ sinh. Thêi gian nu«i bª trong còi nµy chi cho phÐp trong 30 ngµy. - Trªn còi nµy ph¶i ®Æt x« chøa n−íc cho bª uèng vµ x« ®Ó cá kh« cho bª tËp ¨n. 20 Còi nu«i bª 21 Ch¨m sãc bª nghÐ s¬ sinh (tiÕp) - Mçi ngµy s¸t trïng rèn cho bª mét lÇn b»ng c¸c dung dÞch s¸t trïng ®Õn khi rèn kh« míi th«i. - Hµng ngµy cho bª xuèng còi ®Ó ®−îc vËn ®éng tù do trong 3-4 giê, th−êng mïa hÌ s¸ng vµo lóc 8-10 giê, chiÒu tõ 3-5 giê, mïa ®«ng chËm h¬n 30 phót. - Hµng ngµy ph¶i kiÓm tra t×nh h×nh søc khoÎ bÖnh tËt cña bª, vÖ sinh tiªu ®éc chuång nu«i vµ còi bª. Mïa ®«ng treo rÌm che chuång nu«i ®Ó bª ®−îc Êm, mïa hÌ ph¶i tho¸ng m¸t. - Trong chuång nªn m¾c bãng ®iÖn vµ cho s¸ng gi¸n ®o¹n: s¸ng 3-4 giê / t¾t 1-2 giê ®Ó cung cÊp tia tö ngo¹i cho bª < 22 NUÔI BÊ NGHÉ TRƯỚC CAI SỮA ‹ Tiêu chuẩn ăn ‹ Các loại thức ăn ‹ Tập ăn thức ăn sớm ‹ Chăm sóc ‹ Các phương thức nuôi dưỡng và quản lý << 23 Tiªu chuÈn ¨n 1. N¨ng l−îng + Nhu cÇu duy tr×: TÝnh theo thÓ träng cña bª 10 ngµy 1 lÇn. + Nhu cÇu t¨ng träng: Dùa vµo møc t¨ng träng dù kiÕn hµng ngµy. 2. Protein + Sù tÝch luü nit¬ gi¶m dÇn theo tuæi nªn møc cung cÊp protein trong khÈu phÇn còng thÊp dÇn + Trong giai ®o¹n ®Çu cÇn cung cÊp cho bª nh÷ng lo¹i thøc ¨n cã ®Çy ®ñ vµ c©n ®èi c¸c axit amin kh«ng thay thÕ v× trong giai ®o¹n ®Çu kh¶ n¨ng tiªu ho¸ protein thùc vËt rÊt thÊp nªn nguån protein vi sinh vËt cßn Ýt. 24 Tiªu chuÈn ¨n 3. Lipit Lµ nguån cung cÊp n¨ng l−îng vµ lµ dung m«i hoµ tan mét sè vitamin, ®ång thêi cßn cung cÊp mét sè axit bÐo kh«ng no kh«ng thay thÕ ®−îc. Trong khÈu phÇn ¨n cÇn cã mét tû lÖ mì b»ng 1-1,5% VCK. 4. Gluxit Trong 4 tuÇn tuæi ®Çu bª chØ tiªu ho¸ ®−îc ®−êng ®¬n vµ ®−êng ®«i, 4-9 tuÇn tuæi tiªu ho¸ ®−îc mantoza mµ ch−a tiªu ho¸ ®−îc tinh bét. V× vËy thøc ¨n trong giai ®o¹n nµy cÇn h¹n chÕ tinh bét. 5. Kho¸ng: Chó ý nhu cÇu Ca vµ P 6. Vitamin: CÇn chó ý nhiÒu ®Õn vitamin A vµ D < Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/ 94 25 Thøc ¨n 1. S÷a nguyªn + Lµ lo¹i thøc ¨n quan träng nhÊt víi bª trong giai ®o¹n nµy. + Tû lÖ tiªu ho¸ c¸c thµnh phÇn dinh d−êng th−êng trªn 95%. + C¸c chÊt dinh d−ìng ë trong s÷a t−¬ng ®èi hoµn chØnh vµ phï hîp víi yªu cÇu sinh lý cña bª. + Ph¶i cho bª bó s÷a tõ tõ ®Ó cho r·nh thùc qu¶n khÐp kÝn ®−a ®−îc hÕt s÷a xuèng d¹ mói khÕ, ®¶m b¶o thêi gian ph©n tiÕt n−íc bät vµ c¸c dÞch tiªu ho¸ kh¸c. + S÷a cho bª ¨n ph¶i ®¶m b¶o vÖ sinh vµ cã nhiÖt ®é thÝch hîp + Sè lÇn cho bó/ngµy = l−îng s÷a cho bó trong ngµy/l−îng s÷a 1 lÇn, trong ®ã l−îng s÷a cho bó/ngµy = 1/5 -1/6 Pss, l−îng s÷a cho bó/lÇn = 8% Pss + Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn cho bó ph¶i t−¬ng ®èi ®Òu nhau 26 Thøc ¨n 2. S÷a khö mì + Cã thÓ thay thÕ cho mét phÇn s÷a nguyªn. + Gi¸ trÞ n¨ng l−îng s÷a khö mì chØ b»ng 50% so víi s÷a nguyªn, nh−ng gi¸ trÞ sinh vËt häc cña nã cao. + Cã thÓ dïng tõ tuÇn tuæi thø 3-4 trë ®i. + Cho ¨n xen kÎ s÷a nguyªn trong ngµy trong mét thêi gian, sau ®ã cã thÓ thay h¼n s÷a nguyªn tõ 40 - 45 ngµy tuæi trë ®i. 27 Thøc ¨n 3. S÷a thay thÕ + Lµ lo¹i thøc ¨n chÕ biÕn cã thµnh phÇn t−¬ng tù s÷a nguyªn + Yªu cÇu c¸c thµnh phÇn dinh d−ìng : - Protein 12-15% VCK, trong ®ã Ýt nhÊt cã 50% protein ®éng vËt - Mì 12,5-25% VCK, cã nhiÖt ®é nãng ch¶y thÊp h¬n th©n nhiÖt, cã kh¶ n¨ng nhò ho¸ bÒn v÷ng khi hoµ thµnh d¹ng s÷a, cã c¸c axit bÐo kh«ng no kh«ng thay thÕ ®−îc: linoleic, arachinoic, linoic. - ChÊt chèng oxi hãa: - Tinh bét: cÇn gi¶m tíi møc tèi thiÓu - §−êng dÔ tiªu: 5-10% - Xenluloza : 0,5-1% - Kho¸ng : 9-10% - Vitamin : 30 UI vit. A + 8-10 UI vit. D/kg VCK - Kh¸ng sinh : 50mg biomixin/kgVCK + Thêi gian b¾t ®Çu cho ¨n: s÷a tèt cã thÓ b¾t ®Çu tõ 15-20 ngµy tuæi. 28 Thøc ¨n 4. Thøc ¨n tinh hçn hîp 29 Thøc ¨n 5. Cá kh« + KÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña d¹ cá, hoµn thiÖn hÖ vi sinh vËt d¹ cá, t¨ng thªm dinh d−ìng vµ h¹n chÕ Øa ch¶y. + TËp ¨n tõ ngµy 7-10. + Trong th¸ng tuæi ®Çu thøc ¨n th« cho bª chñ yÕu lµ cá kh« vµ ®−îc t¨ng dÇn lªn theo tuæi. 6. Cá t−¬i + TËp cho bª ¨n tõ cuèi th¸ng tuæi thø nhÊt. + L−îng cá t−¬i ®−îc t¨ng dÇn trong khÈu phÇn. + Bæ sung t¹i chuång hay gÆm trªn b·i ch¨n 30 Thøc ¨n 7. Cñ qu¶ + Chøa nhiÒu bét ®−êng, t−¬ng ®èi ngon miÖng + DÔ lªn men => chØ cho ¨n tõ th¸ng tuæi thø 3. + NÕu bª Øa ch¶y th× ph¶i th«i cho ¨n 8. Thøc ¨n ñ xanh Nªn cho bª ¨n tõ th¸ng tuæi thø 3 vÒ sau. 9. ChÊt kho¸ng + Bæ sung Ca vµ P tõ th¸ng thø 1-5 (trén víi thøc ¨n tinh, hoµ vµo s÷a hay ®¸ liÕm) + Cho bª vËn ®éng d−íi ¸nh s¸ng mÆt trêi < Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/ 95 31 Tập ăn sớm Thøc ¨n: ‹ Hçn hîp c¸c lo¹i h¹t vµ thøc ¨n bæ sung protein-kho¸ng. ‹ Thµnh phÇn: 2,4-2,6 Mcal ME/kg, 13-16% protein th«, 0,7% Ca, 0,5% P, kho¸ng vi l−îng, vitamin A, D vμ E. ‹ §Ó lµm t¨ng tÝnh ngon miÖng bæ sung thªm c¸m vµ rØ mËt. • C¸m gióp cho bª dÔ lµm quen víi thøc ¨n cøng v× c¸m sÏ dÝnh vµo mâm • Bæ sung thªm rØ mËt (kho¶ng 3%) gióp gi¶m bôi c¸m vµ t¨ng l−îng thu nhËn thøc ¨n. • Kh«ng nªn cho rØ mËt qu¸ nhiÒu v× sÏ hÊp dÉn ruåi vµ dÔ lµm cho bª bÞ Øa ch¶y. H¬n n÷a, rØ mËt cã thÓ lµm cho thøc ¨n bÞ dÝnh vµo m¸ng ¨n hay thiÕt bÞ ph©n phèi thøc ¨n. ‹ ThiÕt bÞ cho ¨n: • Gi÷ ®−îc cho thøc ¨n kh« vµ chøa ®ñ thøc ¨n cho trong kho¶ng 1 tuÇn. • DÔ di chuyÓn • Khi b¾t ®Çu tËp cho ¨n thªm cÇn ®Æt gÇn chç cung cÊp n−íc uèng hay nãi cã bãng r©m n¬i bª th−êng lui tíi. • Bæ trÝ ë nh÷ng n¬i chØ bª vµo ®−îc cßn bß mÑ kh«ng tiÕp cËn ®−îc (Mét cæng réng 400-500mm, cao 750-1050mm cã thÓ chØ cho phÐp bª qua ®−îc cßn bß mÑ th× kh«ng). ¦u ®iÓm: - T¨ng khèi l−îng bª cai s÷a. - T¨ng ®−îc mËt ®é ch¨n th¶. - B¶o vÖ ®−îc ®ång cá. - Lµm cho bª quen víi thøc ¨n h¹t nªn dÔ cai s÷a h¬n. - Gi¶m thÊp tû lÖ chÕt sau cai s÷a. - Gióp bª ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng di truyÒn vÒ sinh tr−ëng. - Gi¶m hao hôt khèi l−îng bª khi cai s÷a. Nh−î ®iÓm: - Bª cã thÓ ¨n Ýt cá. - Luî thu nhËn thøc ¨n bæ sung cã thÓ dao ®éng lín. - HiÖu qu¶ chuyÓn ho¸ thøc ¨n cã thÓ thÊp. - PhÇn t¨ng träng thªm cã thÓ bÞ mÊt ®i trong thêi gian vç bÐo. - Bª cã thÓ bÞ bÐo qu¸ sím vµ khã b¸n ®Ó u«i t Õp. - Gi¶m n¨ng suÊt cña bß mÑ nÕu nh− bß mÑ qu¸ bÐo. - §ång cá gÇn n¬i c o ¨n thªm dÔ bÞ gÆm/giÉm ®¹p qu¸ møc. - Lµm sai lÖch sè liÖu theo dâi vÒ søc s¶n xuÊt cña bß/bª. - Cã thÓ gi¶m thu nhËp tõ nu«i bª vç bÐo nÕu bª ®−îc giÕt thÞt ë khèi l−îng thÊp. nªn ¸p dông khi: - Trong nh÷ng thêi kú kh« h¹n vµ thiÕu cá. - N¨ng suÊt s÷a cña bß mÑ thÊp. - Bß Ñ ®Î løa ®Çu hay ®Î sau løa 11. - CÇn t¨ng mËt ®é ch¨n th¶ trªn ®ång cá. - Gi¸ b¸n bª cao cßn gi¸ thøc ¨n tËp ¨n thÊp. - Bª ®Î vµo mïa thu (sau ®ã thiÕu cá). - ThÞ tr−êng yªu cÇu bª cã tû lÖ thÞt cao. - Muèn ã bª iÕt thÞt ngay sau cai s÷a. - Bª ®Î muén nh− g ph¶i xuÊt b¸n ®óng hÑn (cai s÷a sím). -Bª cña nh÷ng gièng to khung cã kÕ ho¹ch ®−a ngay vµo nu«i d−ì g víi khÈu phÇn giµu ¨ng l−îng au cai s÷a vµ giÕt thÞt vµo 12-14 t ¸n tuæi. kh«ng nªn nÕu: - Bß mÑ cho nhiÒu s÷a (bß thÞt). - Cã nhiÒu cá/®ång cá víi hÊt l−îng tèt. Bª ®−î u«i víi tèc ®é t¨ng träng thÊp sau cai s÷a. - ª nu«i ®Ó thay thÓ µn sinh s¶n. - Gi¸ t øc ¨n h¹t cao so víi gi¸ b¸n bª. 32< 33 Ch¨m sãc bª nghÐ bó s÷a ‹ VËn ®éng: hµng ngµy ph¶i cho bª vËn ®éng Ýt nhÊt lµ 3-4 giê. Cã thÓ kÕt hîp vËn ®éng víi ch¨n th¶. ‹ Khö sõng: khi bª ®−îc 1-2 th¸ng tuæi, sõng b¾t ®Çu nhó lªn. Dïng dïi s¾t nung ®á dÝ vµo sõng cho ch¸y hÕt phÇn sõng ®en ®Õn khi thÊy mét líp da tr¾ng lµ ®−îc. Sõng sÏ kh«ng bao giê mäc n÷a, thuËn lîi cho viÖc ch¨m sãc, qu¶n lý vÒ sau. < 34 Removing Horns ‹ Prevent injury ‹ Performed when the horn button takes shape (two weeks) ‹ Clipping the hair ‹ Heavy-duty electric dehorner ‹ Dehorning Ointments 35 Nu«i d−ìng bª t¸ch mÑ hoµn toµn + Nu«i c¸ch ly trong thêi gian ®Çu vµ cho bó s÷a mÑ, sau ®ã chuyÓn vÒ chuång nu«i bª riªng vµ cho ¨n s÷a gi¸n tiÕp + Trong th¸ng tuæi ®Çu nªn nu«i trªn còi c¸ thÓ, hµng ngµy cho bª xuèng còi ra s©n vËn ®éng trong 3-4 giê, thøc ¨n vµ n−íc uèng ®−îc cho ¨n trong x« treo trªn còi, ch−a cho bª ch¨n th¶ trªn ®ång cá. + Tõ th¸ng thø 2 trë ®i s÷a ®−îc cho ¨n theo giê quy ®Þnh t¹i chuång; c¸c lo¹i thøc ¨n vµ n−íc uèng ®−îc bæ sung trong m¸ng ¨n m¸ng uèng tËp thÓ ë trong chuång vµ s©n ch¬i, ban ngµy bª ®−îc ch¨n th¶ trªn l« cá; vÒ mïa ®«ng thøc ¨n bæ sung t¹i chuång cã thøc ¨n tinh, cá kh«, cá ñ xanh, cñ qu¶; nÕu nu«i nhèt trong vô nµy th× hµng ngµy còng ph¶i cho bª vËn ®éng tÝch cùc trong 2-4 giê trªn bµi ch¨n hay trªn ®−êng vËn ®éng; vÒ mïa hÌ cho bª ch¨n th¶ trªn c¸c l« cá cã n¨ng suÊt cao. ‹ §¸nh gi¸: - ¦u ®iÓm: §Þnh møc ®−îc tiªu chuÈn khÈu phÇn; cho phÐp chuyªn m«n ho¸ vµ c¬ giíi ho¸ - Nh−îc ®iÓm: §ßi hái tr×nh ®é kü thuËt cao, nÕu nu«i kh«ng ®óng kü thuËt dÔ g©y nhiÒu tæn thÊt, ®Æc biÖt lµ do bª bÞ Øa ch¶y; chi phÝ cao, vèn ®Çu t− lín. 36 Nu«i bª bó s÷a trùc tiÕp + Nu«i bª theo mÑ ®Î + Nu«i bª b¶o mÉu + Nu«i bª ghÐp mÑ ‹ §¸nh gi¸ + ¦u ®iÓm: - Bª ¨n ®−îc s÷a cã chÊt l−îng tèt víi nhiÖt ®é thÝch hîp, ®¶m b¶o vÖ sinh, cã tÝnh miÔn dÞch cao => gi¶m tû lÖ bÖnh tËt cho bª vµ tiªu ho¸ tèt - Kü thuËt ®¬n gi¶n, chi phÝ trang thiÕt bÞ vµ lao ®éng thÊp + Nh−îc ®iÓm: - Kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c l−îng s÷a bª bó ë con mÑ - DÔ l©y bÖnh gi÷a mÑ hay nh÷ng con cïng ®µn sang bª con - Kh«ng n©ng cao ®−îc tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸, khã kh¨n cho c¬ giíi ho¸. < Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/ 96 37 CAI SỮA ‹ Chuẩn bị bê cai sữa ‹ Các phương pháp cai sữa ‹ Cai sữa sớm << 38 Chuẩn bị bê cai sữa ‹ Tiªm phßng vμ ch¨m sãc søc khoÎ • Tr−íc cai s÷a 3-4 tuÇn tiªm phßng, tÈy ký sinh trïng, khö sõng. • Thiến bª ®ùc kh«ng lµm gièng • KiÓm tra dÊu hiÖu bÖnh tËt. ‹ Thøc ¨n vμ nu«i d−ìng • KhÈu phÇn cã hµm l−îng dinh d−ìng cao, thøc ¨n ngon miÖng • ThiÕt kÕ khu vùc cho ¨n thøc ¨n th« riªng chØ cã bª ®Õn ®−îc cßn bß mÑ th× kh«ng. • Cã m¸ng ph©n phèi thøc ¨n tinh tËp ¨n chøa c¸c hçn hîp thøc ¨n h¹t. • B¾t ®Çu cho ¨n thøc ¨n tËp ¨n Ýt nhÊt lµ 3 tuÇn tr−íc khi cai s÷a. ‹ N−íc uèng • Bª ph¶i lu«n lu«n ®−îc tiÕp cËn víi ®Çy ®ñ n−íc uèng ngon, lµnh vµ s¹ch ®Ó thay cho s÷a mÑ. • Nªn bè trÝ nhiÒu vßi/chËu uèng n−íc ë nh÷ng chç kh¸c nhau trong chuång vµ s©n ®Ó bª dÔ tiÕp cËn. 39 Các phương pháp cai sữa ‹ Ph−¬ng ph¸p ng¨n c¸ch b»ng hμng rμo ch¾n: cho bß mÑ vµ bª con ng¨n c¸ch nhau bëi mét hµng rµo ch¾n. nªn ®Ó bª ë phÝa mµ tr−íc cai s÷a chóng vÉn ë. hµng rµo vµ cæng ®ñ ch¾c ch¾n. ‹ Ph−¬ng ph¸p c« lËp hoμn toμn: ®−a bß mÑ ®i ®Õn mét n¬i xa ®Ó cho mÑ con kh«ng nh×n vµ nghe thÊy nhau. Tèt nhÊt lµ bª con ®−îc gi÷ l¹i ë n¬i chóng ë tr−íc khi cai s÷a, cßn bß mÑ th× ®−îc chuyÓn ®i. ‹ Ph−¬ng ph¸p cai s÷a qua hai b−íc •B−íc 1: §Ýnh dông cô chèng mót bó b»ng chÊt dÎo lªn mòi cña bª để ng¨n c¶n bª tiÕp cËn ®Çu vó cña bß mÑ trong vßng 4-7 ngµy. •B−íc 2: T¸ch bª con khái bß mÑ vµ bá dông cô chèng mót bó ra. Trong tÊt c¶ c¸c ph−¬ng ph¸p trªn, ngµy ®Çu tiªn chØ cho bß mÑ ¨n thøc ¨n th«. Tõ ngµy thø hai míi cho ¨n bæ sung thøc ¨n tinh. Qu¸ tr×nh cai s÷a ®−îc kÕt thóc trong 7-10 ngµy. 40 Cai sữa sớm −u ®iÓm: - Gióp bß mÑ ®éng dôc l¹i nhanh h¬n. - Bª cã thÓ ph¸t huy tèi ®a tiÒm n¨ng di truyÒn vÒ sinh tr−ëng mµ kh«ng phô thuéc vµo n¨ng suÊt s÷a cña bß mÑ. - Sö dông thøc ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n trong nh÷ng thêi kú kh« h¹n hay thiÕu thøc ¨n. - Gi¶m ®−îc thøc ¨n cÇn thiÕt ®Ó nu«i bß mÑ. - Phï hîp víi bß ®Î vµo mïa thu v× nÕu kh«ng ph¶i t¨ng c−êng nu«i d−ìng bß mÑ nu«i con trong mïa ®«ng thiÕu cá. - Cho phÐp nu«i ®−îc nhiÒu bß c¸i sinh s¶n h¬n víi mét nguån cung cÊp thøc ¨n h¹n chÕ. - Cã thÓ thu ®−îc t¨ng träng víi gi¸ thµnh rÎ h¬n nhê bª cai s÷a sím cã hiÖu qu¶ chuyÓn ho¸ thøc ¨n rÊt cao. h¹n chÕ: - Kü thuËt ch¨n sãc vµ nu«i d−ìng bª ph¶i cao. - Ph¶i ®Çu t− nhiÒu c«ng lao ®éng h¬n. - Ph¶i cã thiÕt bÞ chuång tr¹i vµ thøc ¨n ®Ó nu«i bª con. - Gi¶m kh¶ n¨ng thu ®−îc bª cã khèi l−îng cai s÷a cao tõ nh÷ng bß mÑ cho nhiÒu s÷a. -C¸c sè liÖu vÒ n¨ng suÊt cña bß mÑ sÏ cã Ýt gi¸ trÞ sö dông. 41 NUÔI BÊ NGHÉ SAU CAI SỮA ‹ Nu«i d−ìng bª nghÐ sau cai s÷a ‹ Ch¨m sãc bª nghÐ sau