Đề tài Cách đánh giá các vấn đề môi trường, nâng cao nhận thức và hiểu biết

Lêi më ®Çu N­íc lµ mét tµi nguyªn quÝ cña con ng­êi. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt sinh ho¹t ®Òu cÇn dïng n­íc. ChÝnh v× vËy mµ hµng ngµy cã mét l­îng lín n­íc ®­îc tiªu thô vµ ®ång thêi còng ngÇn Êy l­îng n­íc th¶i ®­îc th¶i ra m«i tr­êng. Hµ Néi lµ mét trong nh÷ng thµnh phè lín nhÊt cña ViÖt Nam. L­îng n­íc th¶i cña thµnh phè th¶i ra hµng ngµy lµ rÊt lín vµ chñ yÕu tËp trung vµo ba nguån lín lµ: n­íc th¶i sinh ho¹t, tõ s¶n xuÊt vµ tõ bÖnh viÖn. Tuy nhiªn , hÖ thèng sö lÝ n­íc th¶i cña thµnh phè l¹i ch­a cã, cßn cña c¸c doanh nghiÖp th× l¹i chØ cã mét sè Ýt doanh nghiÖp cã hÖ thèng sö lÝ ,cßn lai hÇu nh­ lµ th¶i trùc tiÕp ra m«i tr­êng tõ ®ã g©y ra « nhiÔm m«i tr­êng nghiªm träng, ¶nh h­ëng tíi søc khoÎ ®êi sèng cña nh©n d©n, ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt còng nh­ g©y mÊt mÜ quan ®« thi. ë Hµ Néi hiÖn nay, khi mµ hÖ thèng tho¸t n­íc cña thµnh phè ch­a ®¸p øng víi møc ph¸t triÓn hiÖn nay cña thµnh phè, còng nh­ quy m« d©n sè vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt ë trong thµnh phè. Do vËy viÖc tho¸t n­íc chñ yÕu th«ng qua viÖc th¶i ra c¸c con s«ng ®µo hay c¸c cèng trong thµnh phè. S«ng T« lÞch lµ con s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng ch¶y trong thµnh phè cã nhiÖm vô tiªu tho¸t n­íc trong thµnh phè lµ s«ng SÐt, Lõ, Kim Ng­u vµ T« LÞch. Nã lµ con s«ng « nhiÔm nhÊt vµ còng lµ con s«ng cã nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i tr­êng do sè l­îng d©n c­ sèng hai bªn bê s«ng lµ kh¸ ®«ng ®óc. S«ng t« LÞch hiÖn nay ®ang lµ con s«ng mµ hÖ thèng n­íc mÆt ®ang bÞ « nhiÔm nghiªm träng nhÊt ë Hµ Néi hiÖn nay. Nhµ N­íc vµ thµnh phè hiÖn nay còng ®ang thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p nh»m c¶i t¹o m«i tr­êng s«ng vµ n­íc th¶i cña thµnh phè vµo con s«ng nµy, mµ ®©y l¹i lµ lo¹i h×nh kh«ng cã thu ®Ó tù trang tr¶i. Theo nghi §Þnh 67/2003N§-CP cña chÝnh phñ tõ 1/1/2004 trë ®i b¾t ®Çu thùc hiÖn thu phÝ n­íc th¶i. XuÊt ph¸t tõ thôc tÕ m«i tr­êng s«ng T« LÞch vµ môc ®Ých cña viÖc thu phÝ lµ: nh»m n©ng cao nhËn thøc cña c¸c tæ chøc vµ nh©n d©n, t¨ng c­êng kiÓm so¸t « nhiÔm, gãp phÇn ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, lµm trong s¹ch m«i tr­êng. ChÕ ®é thu phÝ sÏ hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa « nhiÔm, s¶n xuÊt s¹ch h¬n b»ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn, nh»m gi¶m thiÓu l­îng « nhiÔm m«i tr­êng, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. ViÖc thu phÝ cßn gióp phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lÝ m«i tr­êng vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng. Víi nh÷ng môc ®Ých ®ã, em muèn t×m hiÓu xem thùc tÕ víi viªc thu phÝ n­íc th¶i hiÖn nay cã thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc ®Ých ®· nªu ë trªn hay kh«ng. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng t¹i s«ng T« LÞch, n©ng cao thÓ ë ®©y lµ chÊt l­îng n­íc cã ®­îc c¶i thiÖn hay kh«ng vµ qua ®ã hiÓu thªm nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc häc t¹i tr­êng kÕt hîp víi thôc tÕ ®ang diÔn ra. Tõ ®ã c¸i c¸i nh×n toµn diÖn, c¸ch ®¸nh gi¸ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng, n©ng cao nhËn thøc vµ hiÓu biÕt. Em xin c¸m ¬n thÇy gi¸o Lª Träng Hoa vµ thÇy NguyÔn ThÕ Chinh ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy PhÇn I: C¬ së lÝ luËn I: Kh¸i niÖm 1: ThuÕ pigou Pigou lµ ng­êi ®Çu tiªn cã s¸ng kiÕn ¸p dông c¸ch tiÕp cËn kinh tÕ vµ viÖc gi¶i quyÕt ngo¹i øng do « nhiÔm m«i tr­êng. «ng ®· ®­a ra ý t­ëng vÒ viÖc ®¸nh thuÕ víi nh÷ng ng­êi g©y « nhiÔm. §©y lµ lo¹i thuÕ thay v× ®¸nh vµo ®Çu ra s¶n phÈm, ng­êi ta ®¸nh cho mçi ®¬n vÞ ph¸t th¶i « nhiÔm ®Çu vµo. 2:PhÝ Mét d¹ng cña thuÕ pigou, lµ lo¹i phÝ ®¸nh vµo l­îng chÊt th¶i thùc tÕ ng­êi s¶n xuÊt. ®Ó x¸c ®Þnh møc phÝ ng­êi ta c¨n cø vµo chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó lµm gi¶m mét ®¬n vÞ « nhiÔm. Ph¸p lÖnh vÒ phÝ vµ lÖ phÝ cña Uû Ban th­êng Vô Quèc héi kho¸ 10 (sè 38/2001 PL-UBTVQH 10 ngay 28/8/20001 ) qui ®Þnh: “phÝ lµ kho¶n tiÒn mµ tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i tr¶ khi ®­îc mét tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c cung cÊp dÞch vô ®­îc qui ®Þnh trong danh môc phÝ”. Danh môc phÝ thuéc lÜnh vùc m«i tr­êng ®­îc qui ®Þnh t¹i môc A . Kho¶n 10 ph¸p lÖnh gåm 11 kho¶n trong ®ã c¸c lo¹i phÝ liªn quan tíi m«i tr­êng nh­ sau: - PhÝ b¶o vÖ m«i tr­êng - PhÝ thÈm ®Þnh b¸o c¸o t¸c ®éng m«i tr­êng - PhÝ vÖ sinh. - PhÝ phßng chèng thiªn tai. - PhÝ sö dông an toµn bøc x¹. - PhÝ thÈm ®Þnh an toµn bøc . Riªng phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng ®­îc t¹i nghÞ ®Þnh sè 57/2002N§-CP ngµy 3/6/2002 cña chÝnh phñ qui ®Þnh chi tiÕt thi hµnh ph¸p lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ qui ®Þnh thµnh 6 lo¹i nh­ sau. - PhÝ b¶o vÖ m«i tr­êng ®èi víi n­íc th¶i. - PhÝ b¶o vÖ m«i tr­êng ®èi víi x¨ng dÇu, khÝ th¶i tõ viÖc sö dông than ®¸ vµ c¸c nguyªn liÖu kh¸c. - PhÝ b¶o vÖ m«i tr­êng víi chÊt th¶i r¾n. - PhÝ b¶o vÖ m«i tr­êng tiÕng ån. - PhÝ b¶o vÖ m«i tr­êng ®èi víi s©n bay, nhµ ga bÕn c¶ng, phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng víi viªc khai th¸c dÇu má, khÝ ®èt vµ kho¶ng s¶n kh¸c. Nh­ vËy phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng nãi chung vµ phÝ n­íc th¶i nãi riªng cã thÓ ®­îc hiÓu lµ mét kho¶n nghÜa vô tµi chÝnh mµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i tr¶ khi ®­îc h­ëng mét dÞch vô vÒ m«i tr­êng. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét c«ng cô qu¶n lÝ cÇn thiÕt cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng nh­ c¸c nhµ qu¶n lÝ nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu m«i tr­êng. Vµ ®©y còng lµ nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc vµ lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu cña x· héi nh»m ®¶m b¶o vÖ m«i tr­êng. II. ViÖc cÇn thiªt sö dông phÝ n­íc th¶i. ViÖc sö dông phÝ n­íc th¶i lµ cÇn thiÕt vµ phï hîp víi thùc tÕ chung cña thÕ giíi còng nh­ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y. XuÊt ph¸t tõ thùc tª cuéc sèng cña con ng­êi g¾n liÒn víi m«i tr­êng tù nhiªn mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay ®ang g©y « nhiÔm m«i tr­êng nghiªm träng ¶nh h­ëng tíi nh÷ng khu vùc cã ng­êi d©n sèng quanh khu vùc « nhiÔm. Kinh ngiÖm thùc tÕ cña cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy viÖc nhµ n­íc dïng c¸c c«ng cô kinh tÕ mµ cô thÓ ë ®©y lµ phÝ nuíc th¶i lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng. Nh÷ng n­íc nµy thu ®­îc nhiÒu thµnh c«ng c¶i thiÖn m«i tr­êng hiÖn t¹i, b¶o vÖ m«i tr­êng hiÖn cã. Trung Quèc lµ mét quèc gia n­íc ®ang ph¸t triÓn, cã xuÊt ph¸t ®iÓm vÒ kinh tÕ gièng víi ViÖt Nam, nh­ng hä ®· cã mét hÖ thèng phÝ ph¹t do vi ph¹m tiªu chuÈn m«i tr­êng. HÖ thèng nµy bao gåm h¬n 100 møc phÝ ®¸nh vµo c¸c nguån g©y « nhiÔm m«i tr­êng víi n­íc th¶i, khÝ th¶i, phÕ th¶i, tiÕng ån vµ c¸c lo¹i kh¸c. LÖ phÝ tõ « nhiÔm n­íc chiÕm 70% tæng lÖ phÝ thu ®­îc. LÖ phÝ nay ®­îc tÝnh tõ n¨m 1979 b»ng viÖc thö nghiÖm ë thµnh phè Suzhan. KÕt qu¶ lµ ®· lµm gi¶m tíi 60,4% tæng l­îng chÊt g©y « nhiÔm th¶i ra trong giai ®o¹n 1979-1986. LÖ phÝ ®­îc qui ®Þnh theo nguyªn t¾c sau: + LÖ phÝ cao h¬n mét chót so víi chi phÝ vËn hµnh thiÕt bÞ + LÖ phÝ thay ®æi theo sè l­îng, nång ®é vµ loai chÊt g©y « nhiÔm ®­îc th¶i ra + LÖ phÝ « nhiÔm ¸p dông cho viÖc x¶ th¶i n­íc th¶i c«ng nghiÖp ®èi víi chÊt g©y « nhiÔm nhÊt ®Þnh nµo ®ã ®­îc tÝnh b»ng c¸ch nh©n víi l­îng nång ®é chÊt g©y « nhiÔm v­ît qu¸ tiªu chuÈn. Malaysia mét n­íc trong khu vùc, vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1979, chÝnh phñ Malaysia ®· tiÕn hµnh ¸p dông hÖ thu phÝ ®èi víi ngµnh chÕ biÕn dÇu cä th«, chÕ biÕn cao su tù nhiªn vµ c¸c ho¹t ®éng khai hoang. HÖ thèng nµy ®­îc thiÕt lËp trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn vÒ nång ®é cho phÐp trong n­íc th¶i c¶u c¸c chÊt g©y « nhiÔm. C¸c lÖ phÝ Ên ®Þnh cho viÖc x¶ th¶i c¸c chÊt g©y « nhiÔm ë d­íi møc tiªu chuÈn. V­ît qu¸ møc tiªu chuÈn ph¶i bÞ sö ph¹t møc nép lÖ phÝ. Cßn víi c¸c quèc gia phat triÓn OECD ¸p dông phÝ ®¸nh vµo nguån g©y « nhiÔm n­íc, lo¹i phÝ nµy ®­îc ¸p dông riªng kh«ng liªn quan g× ®Õn hÖ thèng xö lÝ n­íc th¶i tõ c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp. ë hÇu hÕt c¸c n­íc OECD phÝ sö dông hÖ thèng tho¸t n­íc th¶i lµ c«ng tr×nh c«ng céng, chÞu sù qu¶n lÝ vµ gi¸m s¸t cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. Do ®ã, c¸c hé gia ®×nh vµ c¬ së s¶n xuÊt th­êng ph¶i tr¶ lÖ phÝ do sö dông hÖ thèng c«ng céng nµy. Tõ kinh nghiÖm, còng nh­ thùc tÕ cña c¸c quèc gia ®· lµm tr­íc chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, phÝ b¶o vÖ « nhiÔm m«i tr­êng nãi chung vµ phÝ n­íc th¶i nãi riªng ®­îc ¸p dông lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan vµ còng lµ xu h­íng chung vµ tÊt yÕu cña thÕ giíi Cßn víi n­íc ta phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng cã môc ®Ých khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh ®Çu t­ gi¶m thiÓu « nhiÔm, thay ®æi hµnh vi « nhiÔm theo h­íng tÝch cùc cho m«i tr­êng, cã lîi cho m«i tr­êng. Ngoµi ra phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng cßn cã môc ®Ých kh¸c lµ t¹o thªm nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó ®Çu t­ kh¾c phôc vµ cai thiÖn m«i tr­êng. Víi môc ®Ých nµy, phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng lµ c«ng cô kinh tÕ ®­îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c “ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn ®ãng gãp tµi chÝnh ®Ó kh¾c phôc « nhiÔm m«i tr­êng vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng ” vµ ai h­ëng lîi tõ viÖc m«i tr­êng trong lµnh ph¶i ®ãng phÝ kh¾c phôc « nhiÔm. II.1. Nguyªn t¾c ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn (PPP). Nguyªn t¾c nµy b¾t nguån tõ s¸ng kiÕn do tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ phat triÓn (OECD) ®Ò ra vµo c¸c n¨m 1972 vµ 1974. PPP qui ®Þnh n¨m 1972 cã quan ®iÓm nh÷ng t¸c nh©n g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ mäi chi phÝ cho ho¹t ®éng kiÓm so¸t vµ phßng chèng « nhiÔm. PPP n¨m 1974 chñ tr­¬ng r»ng, c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm thi ngoµi viÖc tu©n thñ theo c¸c chØ tiªu ®èi víi viÖc g©y « nhiÔm th× cßn ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i cho nh÷ng ng­êi bÞ thiÖt h¹i do « nhiÔm nµy g©y ra. Nãi tãm l¹i, theo nguyªn t¾c PPP th× ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i chÞu mäi kho¶n chi phÝ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m « nhiÔm do chÝnh quyÒn thôc hiÖn, nh»m ®¶m b¶o m«i tr­¬ng ë møc chÊp nhËn ®­îc. II.2. Nguyªn t¾c ng­êi h­ëng lîi ph¶i tr¶ tiÒn(BPP) Nguyªn t¾c BPP chñ tr­¬ng r»ng viÖc phßng ngõa « nhiÔm vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng cÇn ®­îc b¶o trî bëi nh÷ng ng­êi muèn thay ®æi hoÆc nh÷ng ng­êi kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ cho viÖc g©y « nhiÔm. Nguyªn t¾c BPP còng t¹o ra mét kho¶n thu cho nhµ n­íc, møc phÝ tÝnh theo ®Çu ng­êi cµng cao vµ cµng nhiÒu ng­êi nép th× sè tiÒn thu ®­îc cµng nhiÒu. Sè tiÒn thu ®­îc tõ BPP ®­îc thu theo nguyªn t¾c c¸c c¸ nh©n muèn b¶o vÖ m«i tr­êng vµ nh÷ng c¸ nh©n kh«ng ph¶i tr¶ cho viÖc g©y « nhiÔm nh­ng khi m«i tr­êng ®­îc c¶i thiÖn hä lµ nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng lîi cÇn ®ãng gãp. Tuy nhiªn sè tiÒn nµy kh«ng trùc tiÕp do ng­êi h­ëng lîi tù gi¸c tr¶ mµ ph¶i mét chÝnh s¸ch do nhµ n­íc ban hµnh qua thuÕ hoÆc phÝ buéc nh÷ng ng­êi h­ëng lêi ph¶i ®ãng gãp, nªn ng­yªn t¾c BPP chØ khuyÕn khÝch viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng mét c¸ch gi¸n tiÕp. §©y lµ nguyªn t¾c cã thÓ ®­îc sö dông nh­ mét ®Þnh h­íng hç trî nh»m ®¹t ®­îc môc tieu m«i tr­êng, dï ®ã lµ b¶o vÖ hay phôc håi m«i tr­êng. Tuy nhiªn hiÖu qu¶ m«i tr­êng cã thÓ ®¹t ®­îc hay kh«ng, trªn thùc tÕ phô thuéc vµo møc lÖ phÝ, sè ng­êi ®ãng gãp vµ kh¶ n¨ng sñ dông tiÒn hîp lÝ. III. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh phÝ n­íc th¶i. Theo nghÞ ®Þnh 67/2003/N§-CP cña chÝnh phñ ban hµnh viÖc thu phÝ n­íc th¶i vµ th«ng t­ 125/2003/TTLT-BTC-BTNMT h­íng dÉn thi hµnh nghÞ ®Þnh 67. NghÞ ®Þnh 67 quy ®Þnh vÒ phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng ®èi víi n­íc th¶i; chÕ ®é thu, nép, qu¶n lÝ vµ sö dông phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng ®èi víi n­íc th¶i. Cßn th«ng t­ 125 h­íng dÉn thi hµnh nghÞ ®Þnh 67. trong ®ã quy ®Þnh râ ®èi t­îng ph¶i chÞu phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng víi n­íc th¶i vµ c¸ch tÝnh phÝ. §èi víi n­íc th¶i c«ng nghiÖp c¸ch tÝnh phÝ ®­îc tÝnh: Sè phÝ = tæng l­îng n­íc th¶i * hµm l­îng chÊt g©y « nhiÔm trong n­íc th¶i(mg/l)*10-3 * møc thu ®èi víi ch©t g©y « nhiÔm ra MT(®ång/kg) §èi víi sinh ho¹t: Sè phÝ = l­îng n­íc sö dông * gi¸ b¸n(®ång/m3) * tØ lÖ thu phÝ(%) Qua c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã thÓ thÊy phÝ n­íc th¶i n­íc ta ®­îc tÝnh dùa vµo c¸c tiªu chÝ: + Tæng l­îng th¶i + hµm l­îng c¸c chÊt g©y « nhiÔm cã trong n­íc tÝnh b»ng mg/l + §Æc tÝnh c¸c chÊt g©y « nhiÔm. Mçi chÊt g©y « nhiÔm kh¸c nhau cã mét møc thu phÝ tèi ®a vµ tèi thiÓu kh¸c nhau, tuú theo møc ®é ®éc h¹i cña mçi lo¹i chÊt vµ ®­îc quy ®inh t¹i nghÞ ®Þnh 67. C¸c chÊt g©y « nhiÔm chñ yÕu ®­îc qui ®inh trong luËt lµ: BOD, COD, TSS, Hg, Pb, As, Cd. Stt  ChÊt g©y « nhiÔm cã trong n­íc th¶i  Møc thu (®ång/kg chÊt g©y « nhiÔm cã trong n­íc th¶i)    Tªn ho¸ chÊt  KÝ hiÖu  Tèi thiÓu  Tèi ®a   1  Nhu cÇu « xy sinh ho¸  ABOD  100  300   2  Nhu cÇu « xy ho¸ häc  ACOD  100  300   3  ChÊt r¾n l¬ löng  ATSS  200  400   4  Thuû ng©n  AHg  10.000.000  20.000.000   5  Ch×  APb  300.000  500.000   6  Arsenic  AAs  600.000  1.000.000   7  Cadmium  ACd  600.000  1.000.000   ViÖc thùc thi phÝ n­íc th¶i ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. Do ®ã viÖc thùc thi phÝ n­íc th¶i víi n­íc ta còng cã nhiÒu ¶nh h­ëng t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng n­íc mÆt. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ n­íc mÆt vµ m«i tr­êng s«ng T« LÞch. Nã cã thÓ gióp mäi ng­êi n©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng. Nhµ n­íc vµ ®Þa ph­¬ng cã thªm nguån thu tõ ®ã ®Çu t­ trë l¹i vµo m«i tr­êng nh»m b¶o vÖ m«i tr­êng. KÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ vµo hÖ thèng sö lÝ n­íc th¶i hoÆc ®æi míi c«ng nghÖ nh»m lµm gi¶m l­îng « nhiÔm, tõ ®ã n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng. HiÖn nay tæng l­îng n­¬c th¶i sinh ho¹t cña khu vùc néi thµnh Hµ Néi kho¶ng 500.000m3/ngµy ®Óm trong ®ã cã kho¶ng 100.000m3ngµy ®ªm lµ n­íc th¶i cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp, dÞch vô, bÖnh viªn. toµn bé l­îng n­íc th¶i nµy ®­îc tiªu tho¸t chñ yÕu qua 4 con s«ng chÝnh cÈu thµnh phè lµ: s«ng T« LÞch, s«ng SÐt, s«ng Kim Ng­u vµ s«ng Lõ. N­íc th¶i sinh ho¹t phÇn lín qua sö lÝ s¬ bé t¹i c¸c bÓ tù ho¹i tr­íc khi th¶i vµo tuyÕn cèng chung, kªnh, m­¬ng, ao, hå. Tuy nhiªn c¸c bÓ tù ho¹i nµy lµm viÖc kÐm hiÖu qu¶ do x©y dùng kh«ng ®óng quy c¸ch, kh«ng hót ph©n cÆn th­êng xuyªn nªn hµm l­îng chÊt bÈn trong n­íc cao, g©y ¶nh h­ëng xÊu trong chÊt l­îng n­íc trong c¸c kªnh m­¬ng. S«ng T« lÞch lµ con s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng tiªu tho¸t n­íc chÝnh cña thµnh phè Hµ Néi. Qua ®¸nh gi¸ thùc tÕ ban ®Çu b»ng viÖc quan s¸t trùc tiÕp s«ng, cã thÓ nãi s«ng ®ang bÞ « nhiÔm nÆng dï mïa kh« hay mïa m­a. vµo nh÷ng ngµy nãng bøc mïi tõ s«ng bèc lªn g©y ¶nh h­ëng nghiªm träng tíi ®êi sèng, søc khoÎ, còng nh­ s¶n xuÊt cña ng­ßi d©n hai bªn bê s«ng. Kh«ng nh÷ng thÕ nã cßn g©y mÊt mÜ quan ®« thÞ lµm gi¶m h×nh ¶nh thñ ®« còng nh­ m«i tr­êng cña thµnh phè. Tuy nhiªn víi viÖc ¸p dông phÝ n­íc th¶i víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ c¸c hé gia ®×nh, sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi m«i tr­êng. PhÝ n­íc th¶i cã thÓ buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm gi¶m l­îng g©y « nhiÔm, tõ ®ã n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng. Víi nguån thu tõ phÝ n­íc th¶i, chinh phñ cã thÓ ®Çu t­ trë l¹i m«i tr­êng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kh¶o s¸t ®o ®¹c, lËp b¸o c¸o, thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc qu¶n lÝ còng nh­ c¸c c«ng tr×nh vÒ m«i tr­êng. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p còng nh­ x©y dùng hÖ thèng sö lÝ n­íc th¶i, ®æi míi c«ng nghÖ. Song vÊn ®Ò ®Æt trong giai ®o¹n ®Çu cña ch­¬ng tr×nh thu phÝ « nhiÔm ®èi víi n­íc th¶i lµ cã thÓ x¸c ®Þnh phÝ nãi trªn víi tÊt c¶ c¸c c¬ së s¶n xuÊt g©y « nhiÔm ë Hµ Néi hay kh«ng? PhÇn II. HIÖN TR¹NG ¤ NHIÔM I. Kh¸i qu¸t chung I.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn cña thµnh phè Hµ Néi Hµ néi n»m ë 20 ®é 57 phót vÜ b¾c vµ 105 ®é 35 phót – 106 ®é 25 phót ®é kinh ®«ng. Tõ b¾c xuèng nam dµi nhÊt kho¶ng 93 km, tõ ®«ng sang t©y réng nhÊt kho¶ng 30 km. Hµ Néi n»m trong vïng nhiÖt ®íi gÝo mïa, ®é Èm trung b×nh trong n¨m lµ 81-82% th¸ng cao nhÊt vµo kho¶ng 85-86%. NhiÖt ®é trung b×nh cã chiÒu h­íng t¨ng, n¨m 1985 lµ 23,5 ®é C, tõ n¨m 1990-1995 nhiÖt ®é trung binh lµ 24 ®é C ( cã n¨m lªn tíi 24,1 ®é C ) hµng n¨m b×nh qu©n cã tõ 8-10 c¬n b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi ®i qua. Tæng l­îng m­a trong n¨m, theo thèng kª th× trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã nhiÒu biÕn ®éng, tuy nhiªn trung b×nh hµng n¨m kho¶ng 1500 mm. Sè ngµy m­a tõ 140-160 ngµy trong n¨m. S«ng T« LÞch thuéc néi thµnh Hµ Néi, nã dµi 13.5 km réng tõ 30-40m s©u kho¶ng tõ 3-4 m. §Çu nguån b¾t ®Çu tõ kªnh ®µo cò Thôy Khª thuéc khu vùc Phan §×nh Phïng. Nã qua Tõ Liªm vµ dÞa h¹t quËn Thanh Tr× råi cïng ba con s«ng kh¸c ch¶y ®æ vµo s«ng NhuÖ qua §Çm Thanh LiÖt. S«ng ®­îc c¶i t¹o b»ng nguån vèn vay ODA, hai bªn bê s«ng ®­îc thµnh phè c¶i t¹o cã x©y kÌ ®¸ vµ c¸c hÖ thèng tho¸t n­íc th¶i trùc tiÕp vµo trong lßng s«ng qua rÊt nhiÒu c¸c èng cèng lín nhá cña c¸c hé d©n c­ vµ c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn. T×nh tr¹ng « nhiÔm do n­íc th¶i cña thµnh Phè Hµ Néi. N­íc th¶i cña thµnh phè Hµ Néi th¶i ra hÖ thèng tho¸t n­íc hµng ngµy kho¶ng 500.00m3 ngµy/®ªm trong ®ã cã kho¶ng 100.000 m3 ngµy/®ªm lµ n­íc th¶i c«ng nghiÖp, cña c¸c c¬ së dÞch vô vµ bÖnh viÖn Thùc tr¹ng « nhiÔm t¹i s«ng T« LÞch S«ng T« LÞch lµ con s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng vµ còng lµ con song bÞ « nhiÔm nÆng nhÊt, ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua n­íc th¶i ®æ vµo s«ng T« LÞch mçi ngµy lµ 242.506m3 ngµy/®ªm. Trong ®ã n­íc th¶i c«ng nghiÖp cña c¸c nhµ m¸y trªn ®Þa bµn Hµ Néi lµ 68.206m3 ngµy/®ªm, ttæng l­îng n­íc th¶i cña khu côc c«ng céng vµ bÖnh viÖn lµ 43.300 m3 ngµy/dªm. Do Hµ Néi ch­a cã hÖ thèng xö lÝ n­íc th¶i, nªn n­íc th¶i ®­îc ®æ trùc tiÕp qua c¸c con s«ng vµ qua c¸c hå. MÆc dï hÖ thèng nµy cã kh¶ ng¨ng tù lµm s¹ch rÊt lín, nh­ng do møc ®é « nhiÔm qu¸ cao ®Én tíi kh¶ n¨ng nµy hÇu nh­ kh«ng cßn ®­îc ph¸t huy ®­îc n÷a mµ mét phÇn do tèc ®é ®« thÞ ho¸ qu¸ nhanh. N¨m 1996 s«ng T« LÞch tiÕp nhËn chØ kho¶ng 3000m3 n­íc th¶i tõ 30.000 hé gia ®×nh vµ 22000m3 tõ 33 nhµ m¸y. Nh×n vµo b¶ng 1 vÒ nång ®é mét sè chÊt « nhiÔm cã trong n­íc th¶i B¶ng 1. T×nh tr¹ng « nhiÔm s«ng T« LÞch C¸c chØ tiªu  VÞ trÝ CÇu Míi  VÞ trÝ NghÜa ®«   Ph  7.7-8.2  7.5   ChÊt r¾n l¬ löng (mg/l)  230-570  211   CDO (mg/l)  183-325  149   BOD (mg/l)  21-120  40.2   NO3 (mg/l)  0.39  0.61   NH4 (mg/l)  5.3-17.1  9.6   H2S (mg/l)  3.2    Nguån: §inh V¨n S©m n¨m 1996 S«ng T« lÞch cã ®é « nhiÔm cao nh­ vËy cã thÓ kÓ ra ®©y mét sè nguån th¶i chÝnh lµ: BÖnh viÖn Lao. BÖnh viÖn nhi Thuþ §iÓn. BÖnh viÖn phô s¶n. BÖnh biÖn giao th«ng. Nhµ m¸y giÇy Th­îng §×nh. Nhµ m¸y cao su Sao Vµng Nhµ m¸y lever Haso Nhµ m¸y bãng ®Ìn. Nhµ m¸y bia Hµ Néi. Nhµ m¸y Trung KÝnh Nhµ m¸y nhùa §¹i kim Nhµ m¸y S¬n tæng hîp. Ngoµi nh÷ng bÖnh viÖn ®· thèng kª ë trªn s«ng cßn tiÕp nhËn nh÷ng nguån n­íc th¶ tõ sinh ho¹t víi khèi l­îng n­íc lín vµ kh«ng kÐm phÇn ®éc h¹i. PhÇn lín n­íc th¶i ra s«ng ®Òu kh«ng qua sö lÝ vµ ®­îc th¶i trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp g©y lµm t¨ng nång ®é c¸c chÊt dinh d­ìng, nghiªm träng nhÊt lµ n­íc th¶i cña c¸c bÖnh viÖn, nhµ m¸y. §©y lµ nguån g©y ra « nhiÔm chÝnhch« n­¬íc s«ng, lµm cho qu¸ tr×nh xö lÝ sinh häc bÞ giíi h¹n hoÆc bÞ qu¸ t¶i vµ cã thÓ bÞ huû ho¹i hoµn toµn do c¸c chÊt h÷u c¬ vµ c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp ®éc h¹i. C¸c chÊt h÷u c¬ nh­ phètpho vµ nit¬ lµ lÝ do chñ yÕu lµ cho n­íc s«ng ph× dinh d­ìng. Sù qu¸ t¶i cña r¸c th¶i lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ra ng¨n c¶n dßng s«ng, lµm cho lßng s«ng bÞ thu hÑp ®¸ng kÓ, t¨ng kh¶ n¨ng ngËp óng, t¨ng l­¬îng bïn ®¸y s«ng. MÆc dï s«ng ®· ®­îc c¶i t¹o b»ng viÖc x©y dùng kÌ ®¸ hai bªn bê s«ng nh»m lµm gi¶m l­îng r¸c th¶i xuèng s«ng còng nh­ c¸c lo¹i ®Êt ®¸ vµ t¹o mét c¶nh quan míi cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thµnh phè. Thµnh phè sö dông nguån vèn vay ODA cña NhËt B¶n song vÉn ch­a thÊy cã dÊu hiÖu kh¶ quan nµo ®èi víi m«i tr­êng t¹i s«ng T« LÞch, ®Æc biÖt khi s«ng n»m trong lßng thñ §« Hµ Néi vµ nã sÏ g©y ¶nh h­ëng ®Õn h×nh ¶nh mét thñ ®« t­¬i ®Ñp cña n­íc ta, h­íng tíi v¨n minh hiÖn ®¹i. ViÖc « nhiÔm cña s«ng T« LÞch g©y ¶nh h­ëng nghiªm träng kh«ng chØ tíi d©n c­ sèng hai bªn bê s«ng mµ con g©y ¶nh h­ëng tíi c¸c khu vùc xung quanh, khi mµ á hai bªn bê s«ng cã nhÒu tr­ßng häc vµ mét sè bÖnh viÖn vµ ®©y còng lµ mét ®iÓm cã giao th«ng ®i l¹i víi c­êng ®é lín cña thµnh phè. B¶ng 2: T×nh tr¹ng « nhiÔm s«ng t« lÞch n¨m 1999-2000 t¹i CÇu Míi ChØ tiªu  ®¬n vÞ  1999  2000  TCVN5942-1995B   DO  mg/l  1.78  0.4  >=2   BOD5  mg/l  18.5  27  <25   COD  mg/l  36.8  89  <35   SS  mg/l  47  36.8  80   NH4+  mg/l  -  27  1   Coli-form  PC/100ml  -  49.105  10000   Do ®Æc ®iÓm khÝ hËu miÒn B¾c lµ nhiÖt ®íi giã mïa mét n¨m chia lµm hai mïa râ rÖt mïa kh« vµ mïa m­a. vµo mïa m­a l­îng m­a tu¬ng ®èi lín, trong khi ®ã mïa kh« h¹n chÕ h¬n. Do ®ã l­îng n­íc s«ng T« LÞch thay ®æi theo mïa. V× vËy cã sù chªnh lÖch nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm cã trong n­íc. B¶ng 2. ChÊt l­