Bài giảng Khái niệm khu công nghiệp sinh thái và các gợi ý chuyển đổi cho Việt Nam

1KHÁI NIỆM KHU CÔNG NGHIỆP SINH THÁI VÀ CÁC GỢI Ý CHUYỂN ĐỔI CHO VIỆT NAM TS. H. Leuenberger Cố vấn trưởng, UNIDO Tháng 1, 2017 2 Nội dung trình bày 1. Cộng sinh công nghiệp và Sinh thái học Công nghiệp 2. Giới thiệu và định nghĩa về KCNST 3. Thế nào LÀ KCNST và KHÔNG PHẢI LÀ KCNST 4. Các khía cạnh về yêu cầu tối thiểu và tiêu chuẩn tối thiểu 5. Bối cảnh quốc tế về sự pt KCNST 6. Cách tiếp cận của UNIDO 7. Các gợi ý dành cho Việt Nam Eco-Industrial Parks 23 1. Cộng sinh công nghiệp và Sinh thái học công nghiệp Sinh thái học công nghiệp "Nghiên cứu các dòng vật liệu và năng lượng trong hoạt động công nghiệp và của người sử dụng, ảnh hưởng của chúng đối với môi trường, và những ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế, chính trị, pháp lý và xã hội trên lưu lượng, sử dụng và chuyển đổi của tài nguyên" (White 1994) Nắm bắt các quy tắc chi phối các hoạt động của sinh quyển và dự phòng của hệ sinh thái 4 Trong tự nhiên không có lãng phí các nguồn tài nguyên! • Chất thải hoặc sản phẩm phụ từ một sinh vật này đang được sử dụng bởi một sinh vật khác, đây một quá trình sử dụng năng lượng từ mặt • Vòng tuần hoàn Trong xã hội loài người mọi thứ đều lãng phí ! • Nguyên vật liệu được chiết xuất, chế biến thành sản phẩm, tiêu thụ và xử lý, lãng phí xảy ra ở tất cả các giai đoạn của chu trình sản xuất hay chuỗi giá trị • Dòng vật chất tuyến tính Liệu có thể tổ chức sản xuất công nghiệp theo cách hợp tác/cộng sinh bắt chước hệ tự nhiên, qua đó, 'chất thải' từ một công ty trở thành một nguồn vật liệu sản xuất của công ty khác? 1. Cộng sinh công nghiệp và Sinh thái học công nghiệp Tại sao chúng ta thúc đẩy khái niệm này và ý tưởng đằng sau đó là gì? 3Giảm chi phí nguyên vật liệu và xử lý rác thải Tăng doanh thu từ phụ phẩm Giảm tải cho các bãi chôn lấp Giảm phát thải khí nhà kính Tăng cơ hội hợp tác kinh doanh 1. Cộng sinh công nghiệp và Sinh thái học công nghiệp Lợi ích của Cộng sinh công nghiệp? Khu công nghiệp sinh thái là một cộng đồng doanh nghiệp sản xuất và cung cấp dịch vụ nằm ở cùng một địa điểm. Các doanh nghiệp thành viên tìm cách nâng cao hiệu quả kinh tế, môi trường, xã hội thông qua sự cộng tác về quản lý các vấn đề môi trường và tài nguyên. concepts 2. Định nghĩa Khu công nghiệp sinh thái (KCN ST) Khu công nghiệp sinh thái là gì (Lowe 1997)? 47 “... Đòi hỏi một cách tiếp cận tích hợp toàn diện các vấn đề về môi trường, xã hội và kinh tế cho các khu công nghiệp mới và hiện có“ Quy hoạch tổng thể Quản lý KCNST thông qua hành vi của doanh nghiệp Cung cấp hạ tầng và dịch vụ quản lý Hệ thống năng lượng tái tạo Hệ thống quản lý rác thải tích hợp Hệ thống quản lý nước và nước thải phù hợp 2. Định nghĩa Khu công nghiệp sinh thái Hướng tới việc thực hiện bền vững KCNST 8 Thế nào LÀ KCNST và KHÔNG PHẢI LÀ KCNST • Khu công nghiệp trồng một vài cây dọc theo đường phố? • Một số it công ty đánh giá RECP? • Một công ty đang thu thập một nước mưa để tưới cây? • Các chất thải hữu cơ của một công ty được sử dụng để sản xuất phân hữu cơ? • Trong một KCN, cố gắng tang hiệu quả của nhà máy nhiệt điện lên thêm 10%? • Ban quản lý lắp đèn LED trong tất cả các khu nhà hành chính? • Các chất thải thạch cao của một công ty được nhà máy xi măng sử dụng làm nguyên liệu thô (3%)? • Bùn trong xử lý nước thải được sử dụng làm nhiên liệu cho nhà máy xi măng? • Một công ty tặng sách giáo khoa cho các trường học tại cộng đồng? 59 Tiêu chuẩn và yêu cầu • Cho đến nay, KCNST là một khái niệm tương đối mới và vẫn chưa có một định nghĩa rõ ràng, thiết thực và chuẩn xác, cũng như chưa xác định được các tiêu chí. Có nhiều nơi đã đưa ra định nghĩa và các nguyên tắc của mình, nhưng khi nhìn vào định nghĩa này, vẫn thiếu đi một sự hiểu rõ có tính tương đồng. Một số trong những mô tả chính của KCNST liên quan đến quản lý môi trường, cộng sinh công nghiệp, hiệu quả tài nguyên, tiết kiệm năng lượng và khả năng cạnh tranh kinh tế. Tuy nhiên thiếu một tập hợp các tiêu chí hoặc hướng dẫn rõ ràng. Điều này đã tạo ra sự nhầm lẫn trong việc xác định hoặc định nghĩa KCNST và giải thích chúng cho các nhà hoạch định chính sách, các nhà đầu tư xây dựng/vận hành KCN và cộng đồng nhà tài trợ. 10 Tiêu chuẩn và yêu cầu tối thiểu cho KCNST là gì Ví dụ: (không phải là tất cả) • Tuân thủ pháp luật và các quy định trong nước và quốc tế về môi trường và xã hội • Nghiên cứu cơ sở dòng nguyên liệu, năng lượng và nước trong một KCN • Hiệu quả tài nguyên trong công ty và trong KCN • Các công ty tuân thủ nguyên tắc quản lý môi trường , năng lượng, OHSAS hoặc CSR • Số công ty thực hiện cộng sinh công nghiệp (chất thải, nước, vật liệu và trao đổi nhiệt) • Tiết kiệm nước (tuần hoàn) trong KCN • Tuần hoàn chất thải, tỷ lệ tái chế • % năng lượng tái tạo và vật liệu tiêu thụ • Dịch vụ do BQL KCN cung cấp 611 4. Chiến lược KCN ST của UNIDO: Khung khổ tiếp cận hướng tới tiêu chuẩn chung Hệ thống tính điểm Yêu cầu tối thiểu Vàng Bạc Môi trường Kinh tế Xã hội Hệ thống quản lý Tuân thủ Đồng • 11 công ty tham gia và hưởng lợi từ 7 dự án trao đổi tài nguyên và 6 hệ thống nước và năng lượng chung • Nhiệt thải được tái sử dụng để sưởi ấm nhà ở và cải thiện năng suất trong các trang trại nuôi cá • Hợp tác xuất phát từ mong muốn cắt giảm chi phí và phát triển ngành công nghiệp 5. Các ví dụ trên thế giới Tổng quan KCN ST Kalundborg (Denmark) 75. Các ví dụ trên thế giới Tổng quan về Hàn Quốc (Park 2010) Mô hình KCN ST • Cải thiện hiệu suất môi trường và tăng khả năng cạnh tranh kinh doanh bằng cách tuần hoàn tài nguyên trong một tổ hợp công nghiệp đang “già hóa” • Dự án thí điểm Ulsan (2005-2010) • đầu tư 50 triệu USD vào 9 dự án trao đổi tài nguyên đầu tiên, tiết kiệm hơn 34 triệu USD mỗi năm, giảm phát thải khí nhà kính tương đương140.000 tấn CO2 • Từ 2009, được áp dụng nhân rộng toàn quốc Daegu Cheongju Chungbuk ( heongj ) Banwol Sihwa Chungnam Jeonbuk Yeosu Mipo, Onsan Busan Pohang Gyeonggi (Banwol Sihwa) Jeonnam ( ) Ulsan (Mipo, ) Gyeongbuk (Pohang) Chuyển đổi 5 tổ hợp CN sang KCNSTGiai đoạn 1 • 2005.11~2010.5 • Thí điểm trên 5 tổ hợp CN Mở rộng lên 46 khuGiai đoạn 2 • 2010.6~2014.12 • Thực hiện chuyển đổi 46 khu • 9 điểm – 49 kết nối cộng sinh Chuyển đổi 150 KCNGiai đoạn 3 • 2015.1~2019.12 • Xây dựng hệ thống KCN ST toàn quốc 815 China 6 Cambodia 2 Colombia 2 Morocco 2 India 6 Egypt 2 Viet Nam 3 South Africa 3 Peru 3 Tunisia 2 El Salvador 2 Costa Rica 1  Cần xác định rõ các yêu cầu tối thiểu  Thiếu một sự hiểu biết đồng nhất về thuật ngữ “sinh thái”  Cần các sáng kiến hợp tác kinh doanh 5. Các ví dụ trên thế giới UNIDO đánh giá và hỗ trợ cho 33 thí điểm trên toàn thế giới 16 KCNST là một cách tiếp cận đúng đắn để nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên và sản xuất sạch hơn trong KCN! Tuy nhiên, • Mỗi người có một cách hiểu về KCNST khác nhau • Thực tế thực hiện vẫn chưa đáp ứng kỳ vọng • Cách hiểu theo hướng “là một quá trình” tỏ là là phù hợp nhất • Đã có những ví dụ điển hình tốt, tuy nhiên vẫn cần phải được tổng hợp và thực hiện một cách có hệ thống trong việc quy hoạch, phát triển và quản lý KCN 5. Các ví dụ trên thế giới Đánh giá toàn cầu của UNIDO 917 China: 1 Park Colombia: 1 Park India: 2 ParksSouth Africa: 2 Parks Các dự án KCNST của UNIDO Viet Nam: 3 Parks (+1) Costa Rica: Pipeline Egypt: Pipeline 6. Cách tiếp cận của UNIDO 18 Khu Công nghiệp Sinh thái Quản ký, vận hành, hạ tầng và dịch vụ KCN Hiệu quả tài nguyên chung và trao đổi tài nguyên, nước và nhiệt thải RECP ở cấp doanh nghiệp Chia sẻ dịch vụ môi trường và hạ tầng (dịch vụ nước sạch và xử lý nước thải) Quan hệ và hỗ trợ cộng đồng, các khía cạnh xã hội, Trách nhiệm xã hội, sức khỏe và an toàn lao động 6. Cách tiếp cận của UNIDO – Các chiều cạnh 10 19 Hoạt động • Đào tạo chuyên gia RECP • Hỗ trợ đánh giá RECP tại các DN • Đánh giá công nghệ sạch • Hỗ trợ việc thực hiện thông qua các công cụ tài chính • Cộng đồng thực hành RECP RECP ở cấp độ DN 6. Cách tiếp cận của UNIDO 20 Hoạt động • Thu thập thông tin về đầu vào và đầu ra • Thu thập thông tin về rác thải trong KCN và cộng đồng • Tối ưu hóa hiệu quả tài nguyên và năng lượng trong KCN • Tạo một thị trường trao đổi chất thải • Các hội thảo trao đổi các sang kiến • Xây dựng các dự án cộng sinh (bao gồm cả Phương án tài chính và mô hình kinh doanh) Hiệu quả tài nguyên chung và trao đổi tài nguyên, nước và nhiệt thải 6. Cách tiếp cận của UNIDO 11 21 Hoạt động • Xác định các yêu cầu/nhu cầu • Hạ tầng: điện, xăng, nước, nhiên vật liệu và chất thải • Tối ưu hóa hiệu quả của các hạ tầng sẵn có • Tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo và thứ cấp • Thiết kế, xây dựng, vận hành và bảo dưỡng nhà máy • Kinh doanh và hoạt động dựa trên các cơ sở vật chất hiện có với khả năng hoàn vốn tối đa Chia sẻ dịch vụ môi trường và hạ tầng (dịch vụ nước sạch và xử lý nước thải) 6. Cách tiếp cận của UNIDO 22 Hoạt động • Hệ thống quản lý môi trường cho việc vận hành KCN • Các dịch vụ đánh giá môi trường • Sử dụng chung các cơ sở vật chất: như vận tải, kho bãi • Cùng tham gia đào tạo hoặc cơ sở vật chất cho hội họp • Chia sẻ/sử dụng chung dịch vụ đưa đón công ngnaan • Tiếp cận cơ sở hạn tầng Quản lý, vận hành, hạ tầng và dịch vụ KCN 6. Cách tiếp cận của UNIDO 12 23 Hoạt động • Đánh giá cơ sở tại cộng đồng • Đánh giá các dịch vụ của khu CN dành cho cộng đồng (ví dụ: đào tạo hướng nghiệp, nhà trẻ, xử lý nước thải ) • Sức khỏe và an toàn lao động • Thu gom rác thải, quản lý và tìm các cơ hội tái chế • Phòng cháy chữa cháy Quan hệ và hỗ trợ cộng đồng, các khía cạnh xã hội, trách nhiệm xã hội và sức khỏe an toàn lao động 6. Cách tiếp cận của UNIDO 24 1. Sửa đổi Nghị định 29 Khái niệm và mô tả khu công nghiệp sinh thái Các nguyên tắc như: • Các công ty phải tuân thủ pháp luật bảo vệ môi trường và lao động • Các công ty phải thực hành HQTN và SXSH (tối thiểu ?? Công ty thực hiện đánh giá HQTN và SXSH; mỗi năm ít nhất 2% số công ty thực hành HQTN&SXSH) • Ban quản lý KCNST cung cấp các dịch vụ như đánh giá HQTN và SXSH, cộng sy công nghiệp, đánh giá rủi ro, hạn chế hậu quả của thiên tai và Phòng cháy chữa cháy • KCNST cung cấp nhà ở cho người lao động (tối thiểu ??? %) và tham gia tích cực trong các hoạt động và tương tác với cộng đồng • Các công ty trong KCN thực hành ISO 14 001, 50 001 or 26000) nhằm cải thiệu hiệu quả tài nguyên và trách nhiệm xã hội, tối thiểu ??? Doanh nghiệp • Khi DN đầu tư vào công nghệ sản xuất, họ tham khảo các BAT (Công nghệ tốt nhất hiện có) khi đánh giá khả thi kỹ thuật và tài chính (tối thiểu ??? DN) 7. Gợi ý cho Việt Nam 13 25 2. Thông tư/Hướng dẫn hoặc phần 2 của Nghị định sửa đổi • Các yêu cầu chi tiết, bao gồm cả khung thời gian • KCNST phải tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật tối thiểu được quy định tại. • KCNST phải tuân thủ các yêu cầu xã hội và tiêu chuẩn lao động tối thiểu được quy định tại. • KCNST phải giám sát được phát thải môi trường • KCNST phải tăng hiệu quả sử dụng nguyên vật liệu, năng lượng và nước ở mức 4% mỗi năm • Ban QL KCNST bắt đầu áp dụng hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn ISO 19 600 and ISO 14 001 trong vòng 3 (?) năm • Thu hút được các công ty mới đầu tư tại Khu CNST áp dụng BAT • Diện tích cây xanh tối thiểu là 30% • KCNST công bố rộng rãi các đóng góp và về việc tham gia các hoạt động với cộng đồng dân cư liên kề 26 3. Thực hiện • KCNST nào nếu không đáp ứng các tiêu chí kể trên (và các tiêu chí khác nếu có) sẽ không được công nhận là KCNST • KCNST nào nếu đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu sẽ được Nhà nước công nhận là KCNST và được giảm trừ ??? % thuế trong vòng ??? năm 14 CẢM ƠN QUÝ VỊ ĐÃ LẮNG NGHE TS. H. Leuenberger Cố vấn trưởng, UNIDO h.leuenberger@unido.org