Bài giảng Kinh tế vĩ mô - Chương 4 Lý thuyết tiêu dùng

2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 1 1 Nguyễn Minh Đức 2011 KINH TẾ VI MÔ TS. NGUYỄN MINH ĐỨC ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TPHCM Bài giảng CHƯƠNG II Chương 4 LÝ THUYẾT TIÊU DÙNG I. Hữu dụng của người tiêu dùng Khái niệm Mua sắm một loại hàng hóa có phải là mục đích cuối cùng của người tiêu dùng? Nguyễn Minh Đức 20113 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 2 Tổng hữu dụng và hữu dụng biên Tổng hữu dụng (TU) = tổng mức hữu dụng nhận được khi tiêu dùng một số lượng hàng hóa nào đó. Hữu dụng biên (MU) = mức hữu dụng nhận thêm được khi tiêu dùng thêm một đơn vị hàng hóa. Q TUMU ∆ ∆ = )( Nguyễn Minh Đức 20114 Số ổ bánh mì Tổng hữu dụng Hữu dụng biên 0 0 1 6 ? 2 11 ? 3 14 ? 4 15 ? 5 15 ? Lưu ý: Qui luật hữu dụng biên giảm dần Hữu dụng của người tiêu dùng khi tiêu dùng cá viên chiên Nguyễn Minh Đức 20115 Hữu dụng biên của việc tiêu dùng cá viên chiên 6 5 3 1 0 -2 -4 -2 0 2 4 6 8 1 2 3 4 5 6 Hữ u dụ n g bi ên (M U) số lượng cá viên chiên được tiêu dùng 6 11 14 15 15 13 0 2 4 6 8 10 12 14 16 1 2 3 4 5 6T ổn g h ữ u dụ ng (TU ) số lượng cá viên chiên được tiêu dùng Tổng hữu dụng của người tiêu dùng khi tiêu dùng cá viên chiên Nguyễn Minh Đức 20116 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 3 Quan hệ giữa đường cầu và hữu dụng biên Nếu người tiêu dùng có thể trả tiền mua hàng hóa tương ứng với mức hữu dụng nhận được thì họ sẽ trả giá cao hơn cho đơn vị sản phẩm tiêu dùng trước đó và trả giá thấp hơn cho đơn vị sản phẩm tiêu dùng sau đó. Như vậy có mối quan hệ chặt chẽ giữa đường cầu sản phẩm và hữu dụng biên. Nguyễn Minh Đức 20117 O P Q D 6 5 3 1 0 0 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 Số ổ bánh mì tiêu dùng Hữ u dụ n g bi ên Sự tương đồng giữa hữu dụng biên và đường cầu sản phẩm Nguyễn Minh Đức 20118 Hữu dụng của người tiêu dùng Thặng dư tiêu dùng (CS = consumer surplus) Thặng dư tiêu dùng là sự chênh lệch giữa tổng số tiền người tiêu dùng muốn trả và số tiền mà họ thực sự chi trả (cho lượng hàng hóa mua sắm trên thị trường). Nguyễn Minh Đức 20119 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 4 P OMNQ0 = số tiền người tiêu dùng sẵn sàng trả cho lượng hàng hóa Q0. OP0NQ0 = số tiền người tiêu dùng thực sự trả cho lượng hàng hóa Q0 mua theo giá thị trường P0. O D Q M P0 Q0 N Nguyễn Minh Đức 201110 O P D Q M P0 Q0 N P0MN = thặng dư tiêu dùng (CS) Thặng dư tiêu dùng Nguyễn Minh Đức 201111 Đặc điểm của người tiêu dùng
Dùng toàn bộ thu nhập để mua sắm hàng hóa/dịch vụ;
Không thỏa mãn với cái hiện có: (i) có nhiều thì tốt hơn là có ít; và (ii) nhu cầu con người là vô hạn;
Thu nhập là có giới hạn (hằng số). Nguyễn Minh Đức 201112 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 5 Mô hình hành vi người tiêu dùng Đặc điểm của người tiêu dùng: Mục đích của người tiêu dùng: tối đa hóa tổng mức hữu dụng trên cơ sở thu nhập sẵn có.  Không chỉ mua một loại hàng hóa mà mua một tổ hợp hàng hóa (do qui luật hữu dụng biên giảm dần). Nguyễn Minh Đức 201113 Đường đẳng dụng Đường đẳng dụng còn gọi là đường bàng quan (Indifference curve) Giả sử thế giới có 2 mặt hàng thay thế cho nhau Y1 và Y2 Y2 Y1O AY2A Y1A BY2B Y1B CY2C Y1C U Nguyễn Minh Đức 201114 Các giả định về sở thích/thị hiếu của người tiêu dùng: (i) tính hoàn chỉnh: có thể so sánh và xếp hạng các tổ hợp hàng hóa khác nhau ... Với 2 tổ hợp hàng hóa (giỏ hàng hóa) bất kỳ A và B thì có thể xác định: hoặc A>B; hoặc B > A; hoặc A # B (ii) tính bắc cầu: Nếu A > B và B > C  A > C Đảm bảo sở thích người tiêu dùng có tính nhất quán và hợp lý. iii. mọi hàng hóa đều tốt  thích có nhiều hơn là có ít. Đường đẳng dụng Nguyễn Minh Đức 201115 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 6 Đặc điểm các đường đẳng dụng: (1) Dốc xuống về phía phải (2) Không cắt nhau (3) Bề lồi hướng về gốc tọa độ. Ñöôøng ñaúng dụng Y2 Y1O AY2A Y1A BY2B Y1B CY2C Y1C U Nguyễn Minh Đức 201116 Tỉ lệ thay thế biên (Marginal Rate of Substitution) O Y2 Y1 U0 AY2A Y1A BY2B Y1B ∆Y2 ∆Y1 1 2 , 21 Y YMRS YY ∆ ∆ −= Nguyễn Minh Đức 201117 1 2 , 21 Y YMRS YY ∆ ∆ −= Tỉ lệ thay thế biên của Y1 cho Y2 thể hiện số lượng hàng hóa Y2 người tiêu dùng sẵn sàng từ bỏ để có thêm một đơn vị hàng hóa Y1 mà vẫn giữ nguyên được mức hữu dụng đang có. Tỉ lệ thay thế biên (Marginal Rate of Substitution) Nguyễn Minh Đức 201118 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 7 3) Tỉ lệ thay thế biên Y2 Y1 O A Y2A 1 BY2B 2 CY2C 3 U5 Tỉ lệ thay thế biên của Y1 cho Y2 giảm dần khi di chuyển dọc theo ĐĐD từ trên xuống D Y2D 4 Nguyễn Minh Đức 201119 Ñöôøng ngân sách I = thu nhập sẵn có của người tiêu dùng PY1 = đơn giá của hàng hóa Y1; PY2 = đơn giá của hàng hóa Y2; Y1*PY1 Y2*PY2+=I  Phương trình đường ngân sách Hình dạng của phương trình đường ngân sách khi thể hiện trên đồ thị? Nguyễn Minh Đức 201120 12 * 2 1 2 Y P P P IY Y Y Y −= Y2 Y1O I/PY2 -PY1/PY2 I/PY1 A Y2A Y1A C Y2C Y1C I = Y1*PY1 + Y2*PY2 Đường ngân sách Đường ngân sách của người tiêu dùng Nguyễn Minh Đức 201121 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 8 Lựa chọn của người tiêu dùng Y2 Y1O A C U5 D U6 E U7 B Ở tổ hợp hàng hóa tối ưu D, ta có: 2 2 1 1 Y Y Y Y P MU P MU = Nguyễn Minh Đức 201122 Tác động của sự thay đổi giá cả hàng hóa Giả sử giá hàng hóa Y2 và thu nhập của người tiêu dùng không đổi, còn giá của hàng hóa Y1 có thay đổi, giảm từ PY1 xuống còn P0 (P0 < PY1). Người tiêu dùng thay đổi quyết định mua sắm như thế nào? Nguyễn Minh Đức 201123 Hình. Sự lựa chọn của người tiêu dùng khi giá hàng hóa thay đổi Y2 Y1O D U6 Y1D Y2D I/PY2 I/PY1 I/P0 E U7 Y1E Nguyễn Minh Đức 201124 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 9 Y2 Y1O D U6 Y1D Y2D I/PY1 I/P0 E U7 Y1E Y1O P Y1D PY1 Y1E P 0 Đường thẳng này là.? Tác động của sự thay đổi giá cả hàng hóa Nguyễn Minh Đức 201125 Đường giá cả tiêu thụ Y2 Y1O D U6 I/PY2 I/PY1 I/P0 E U7 U8 F I/P’ Đường giá cả tiêu thụ Nguyễn Minh Đức 201126 Đường giá cả tiêu thụ là tập hợp của các tổ hợp hàng hóa tối ưu trong điều kiện giá của một hàng hóa thay đổi còn các nhân tố khác không đổi (i.e. giá của hàng hóa khác và thu nhập không đổi). Nguyễn Minh Đức 201127 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 10 Đường thu nhập tiêu thụ Y2 Y1O D I0/PY1 E U6-PY1/PY2 I1/PY1 I2/PY1 F U7 U8 Đường thu nhập tiêu thụ Nguyễn Minh Đức 201128 Đường thu nhập tiêu thụ: tập hợp của các tổ hợp hàng hóa tối ưu trong điều kiện thu nhập của người tiêu dùng thay đổi còn các nhân tố khác không đổi (= giá các hàng hóa không đổi). Nguyễn Minh Đức 201129 Tác động thu nhập và tác động thay thế Tác động thay thế  thay đổi lượng cầu do giá cả hàng hóa thay đổi tương đối mà vẫn giữ nguyên mức hữu dụng. Tác động thu nhập  thay đổi lượng cầu hàng hóa sử dụng do thu nhập thay đổi tương đối ( thay đổi mức hữu dụng). Nguyễn Minh Đức 201130 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 11 Y2 Y1O D U0 F U1 E Y1D Y1E Y1F T.đ. thay thế T. đ. thu nhập T. đ. tổng hợp Tác động thay thế và tác động thu nhập đến lượng cầu hàng hóa Y1 khi giá Y1 giảm Nguyễn Minh Đức 201131 Y2 Y1O U1 F U0 Y1FY1E T.đ. thay thếT. đ. thu nhập T. đ. tổng hợp D E Y1D Tác động thay thế và tác động thu nhập đến lượng cầu hàng hóa Y1 khi giá Y1 tăng Nguyễn Minh Đức 201132 ĐƯỜNG ENGEL Đường cong Engel thể hiện số lượng hàng hóa người tiêu dùng sẵn sàng mua sắm tương ứng với các mức thu nhập khác nhau trong điều kiện các nhân tố khác không đổi. Nguyễn Minh Đức 201133 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 12 O Số lần xem phim/t Số lần đi ăn tiệm/t t1 h1 t2 h2 Đường thu nhập tiêu thụ O O Số lần đi ăn tiệm/t Số lần xem phim/t Thu nhập/t Thu nhập/t t1 I1 h1 I1 t2 I2 et U1 U2 h2 ehI2 Nguyễn Minh Đức 201134 Hàng hóa Y/t O Số lượng khoai lang/t t1 k1 U1 U2 k2 O Số lượng khoai lang/t Thu nhập/t k1 I1 k2 ek I2 Hàng hóa thứ cấp Nguyễn Minh Đức 201135 Hàng hóa Giffen Đối với mặt hàng thứ cấp, khi thu nhập tăng (giảm) thì lượng hàng tiêu thụ giảm (tăng);  khi giá của mặt hàng thứ cấp thay đổi thì có thể tạo ra tác động thu nhập ngược chiều và lớn hơn tác động thay thế;  đường cầu sản phẩm dốc lên về phía phải. Hàng hóa có đặc điểm này được gọi là hàng hóa Giffen. Thí dụ: xét 2 hàng hóa X và Y, trong đó X là hàng hóa thứ cấp ... Nguyễn Minh Đức 201136 2/12/2012 TS Nguyễn Minh Đức 13 I XO U0 U1 I/pX1I/pX2 A C B PX X0 XA XA XB XC XC pX1 pX2 A’ C’ d d Giá X tăng từ pX1 lên pX2  tác động thay thế là XAXB, tác động thu nhập là XBXC ngược chiều và lớn hơn tác động thay thế  đường cầu dd dốc lên về phía phải. Hàng hóa Giffen Nguyễn Minh Đức 201137