Bài giảng Pháp luật kinh tế - Tài chính 2

HỌC PHẦN: PHÁP LUẬT KINH TẾ - TÀI CHÍNH 2 Số tín chỉ: 3 Chuyên ngành: Kinh tế - Luật Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 1 CHƯƠNG 1. Tổng quan về pháp luật ngân sách nhà nước CHƯƠNG 2. Pháp luật về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước CHƯƠNG 3. Pháp luật thu ngân sách nhà nước CHƯƠNG 4. Pháp luật chi ngân sách nhà nước Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 2 1. Khái quát về Ngân sách nhà nước và pháp luật ngân sách nhà nước 2. Nội dung chủ yếu của pháp luật ngân sách nhà nước Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 3 1.1. Khái quát về ngân sách nhà nước  Khái niệm:  Đặc điểm: - Là bản dự toán các khoản thu – chi của NN, được cơ quan quyền lực NN cao nhất thông qua - Dự toán NSNN có giá trị như 1 văn bản luật - Việc thiết lập và thực thi NSNN nhằm đạt lợi ích chung của quốc gia - NSNN được CP tổ chức thực hiện và phải được đặt dưới sự giám sát của cơ quan quyền lực NN cao nhất Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 4  Các hoạt động NSNN - Hoạt động phân cấp quản lý NSNN - Hoạt động lập dự toán NSNN - Hoạt động chấp hành NSNN - Hoạt động quyết toán NSNN - Hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán NSNN Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 5 1.2. Khái quát về pháp luật ngân sách nhà nước  Lược sử xây dựng và phát triển của pháp luật ngân sách nhà nước  Sự cần thiết phải quản lý hoạt động ngân sách nhà nước bằng pháp luật  Khái niệm pháp luật ngân sách nhà nước Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 6  Nguyên tắc điều chỉnh của pháp luật NSNN - Bảo đảm NSNN phải được cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất thông qua trước khi thi hành - Bảo đảm cơ chế để người dân tham gia quản lý NSNN - Bảo đảm NSNN công khai, minh bạch, bảo đảm trách nhiệm giải trình - Tập trung, dân chủ, có phân công, phân cấp quản lý, gắn quyền hạn với trách nhiệm Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 7 2.1. Quy định về hệ thống ngân sách nhà nước  Cơ sở pháp luật xác định hệ thống NSNN  Quy định cơ cấu hệ thống NSNN ở Việt Nam - Ngân sách trung ương - Ngân sách địa phương (gồm ngân sách của các cấp chính quyền địa phương) Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 8 2.2. Quy định về phân cấp quản lý ngân sáchh nhà nước  Khái quát về phân cấp quản lý ngân sách  Nội dung pháp luật về phân cấp quản lý NSNN Giải quyết mối quan hệ quyền lực giữa các cấp chính quyền trong: - Việc ban hành các chính sách, chế độ thu chi, quản lý NSNN - Quá trình phân giao nguồn thu nhiệm vụ chi và cân đối NSNN - Quá trình thực hiện chu trình ngân sách Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 9 2.3. Quy định về chu trình ngân sách nhà nước  Quy định chu trình NSNN  Quy định các giai đoạn của chu trình NSNN - Quá trình lập dự toán NSNN - Quá trình chấp hành dự toán NSNN - Quá trình quyết toán NSNN Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 10 2.4. Quy định về hoạt động thu ngân sách nhà nước  Cơ sở của quy định về hoạt động thu NSNN  Nội dung chủ yếu của pháp luật về hoạt động thu NSNN - Quy định về nguồn thu của NSNN và các cấp NSNN - Quy định điều kiện thực hiện thu NSNN - Quy định về tổ chức thu NSNN - Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 11 2.5. Quy định về hoạt động chi ngân sách nhà nước  Cơ sở của quy định về hoạt động chi NSNN  Nội dung chủ yếu của pháp luật về hoạt động chi NSNN - Nguyên tắc chi NSNN - Nội dung, nhiệm vụ chi của NSNN và các cấp ngân sách - Tổ chức chi NSNN - Điều kiện thực hiện chi NSNN - Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 12 2.6. Quy định công khai, giám sát ngân sách nhà nước và trách nhiệm giải trình  Quy định về công khai NSNN - Nội dung công khai - Hình thức công khai - Thời hạn - Công khai thủ tục NSNN  Quy định về giám sát NSNN và trách nhiệm giải trình Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 13 2.7. Quy định về kiểm tra, thanh tra, kế toán, kiểm toán ngân sách nhà nước  Quy định về kiểm tra, thanh tra NSNN  Quy định về kế toán, kiểm toán NSNN Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 14 2.8. Các quy định khác về NSNN  Quy định về cân đối NSNN về xử lý bội chi NSNN  Quy định về các quỹ tài chính nhà nước ngoài NSNN  Quy định về các hành vi bị cấm trong lĩnh vực NSNN Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 15 1. Khái niệm phân cấp quản lý ngân sách nhà nước và pháp luật về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước 2. Nội dung chủ yếu của pháp luật về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 16 1.1. Khái niệm phân cấp quản lý ngân sách nhà nước  Khái niệm  Nội dung - Phân chia nguồn thu, trách nhiệm chi tiêu ngân sách dựa trên các chức năng công cộng và các nguồn lực tài chính - Sự phân chia các thẩm quyền trong việc huy động các nguồn thu cũng như lựa chọn các chính sách chi tiêu ngân sách cho các dịch vụ công cộng được cung cấp Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 17  1.2. Khái niệm pháp luật phân cấp quản lý ngân sách nhà nước  Khái niệm  Nội dung - Các nguyên tắc phân cấp quản lý NSNN - Hệ thống NSNN - Trách nhiệm, quyền hạn của các chủ thể trong quản lý NSNN - Nguồn thu, nhiệm vụ chi của các cấp NSNN - Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 18 2.1. Quy định các nguyên tắc phân cấp quản lý ngân sách nhà nước Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 19 2.2. Quy định về tổ chức hệ thống ngân sách nhà nước  KN và mô hình tổ chức hệ thống NSNN  Các nguyên tắc tổ chức hệ thống NSNN - Nguyên tắc thống nhất trong tổ chức NSNN - Nguyên tắc độc lập & tự chủ của các cấp NSNN - Nguyên tắc tập trung quyền lực trên cơ sở phân chia thẩm quyền giữa các cấp chính quyền nhà nước trong hoạt động ngân sách  Mô hình tổ chức hệ thống ngân sách  Mô hình tổ chức hệ thống NSNN ở Việt Nam Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 20 2.3. Quy định về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi trong hệ thống ngân sách  Khái niệm phân cấp thu, chi giữa các cấp ngân sách  Nguyên tắc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp NSNN  Thẩm quyền quyết định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách  Chuyển giao ngân sách cho các cấp ngân sách Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 21 2.4. Quy định về phân cấp vay nợ cho chính quyền địa phương  Xác định chủ thể được quyết định vay nợ  Sử dụng tiền vay  Xác định mức dư nợ  Xác định nguồn được phép vay  Các phương thức huy động vốn vay Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 22 2.5. Quy định về quyền hạn các chủ thể trong quản lý ngân sách nhà nước  Trách nhiệm và quyền hạn về ngân sách của Quốc hội  Trách nhiệm và quyền hạn về ngân sách của Chính phủ  Trách nhiệm và quyền hạn về ngân sách của HĐND  Trách nhiệm và quyền hạn về ngân sách của UBND Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 23 1. Khái quát về pháp luật thu ngân sách nhà nước 2. Pháp luật thuế 3. Pháp luật về phí, lệ phí Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 24 1.1. Khái niệm pháp luật thu ngân sách nhà nước  Khái niệm thu NSNN  Đặc trưng của thu NSNN: - Chủ thể: 1 bên là NN thông qua CQNN có thẩm quyền - Nội dung: là khoản tiền mà NN tập trung vào quỹ ngân sách - Tính chất: có thể hoặc không mang tính hoàn trả trực tiếp Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 25  Khái niệm PL thu NSNN  Nội dung điều chỉnh của PL thu NSNN - Các QPPL quy định hình thức, nội dung các khoản thu và phương thức thực hiện - Các QPPL quy định quyền và nghĩa vụ của các bên chủ thể tham gia quan hệ thu nộp NSNN - Các QPPL quy định hình thức khen thưởng, khuyến khích vật chất; quy định chế tài xử lý vi phạm Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 26 1.2. Nội dung pháp luật thu ngân sách nhà nước  Pháp luật thuế  Pháp luật phí, lệ phí  Các khoản thu khác thuộc NSNN Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 27 2.1. Quá trình cải cách của pháp luật thuế ở Việt Nam  Pháp luật thuế từ giai đoạn 1945-1975  Pháp luật thuế từ giai đoạn 1975 - nay Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 28 2.2. Khái niệm pháp luật thuế Khái niệm 2.3. Nguyên tắc điều chỉnh của pháp luật thuế  Nguyên tắc công bằng, bình đẳng  Nguyên tắc ổn định, linh hoạt  Nguyên tắc minh bạch Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 29 2.4. Hệ thống pháp luật thuế ở Việt Nam  Pháp luật thuế thu nhập - Khái niệm - Thuế thu nhập cá nhân - Thuế thu nhập doanh nghiệp  Pháp luật thuế tiêu dùng - Khái niệm - Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu - Thuế tiêu thụ đặc biệt - Thuế GTGT  Pháp luật thuế tài sản - Khái niệm - Thuế sử dụng đất nông nghiệp - Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp - Thuế tài nguyên Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 30 3.1. Quá trình cải cách của pháp luật phí, lệ phí ở Việt Nam  Giai đoạn 1945 – 1954  Giai đoạn 1954 – 1975  Giai đoạn 1976 – 1990  Giai đoạn 1991 – 1996  Giai đoạn 1997 – 2015  Giai đoạn 2015 đến nay Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 31 3.2. Khái niệm pháp luật phí, lệ phí  Khái niệm  Vai trò của phí và lệ phí đối với NSNN  Khái niệm pháp luật phí, lệ phí Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 32 3.3. Nội dung chủ yếu của pháp luật phí, lệ phí  Quy định về sự kiện pháp lý làm phát sinh nghĩa vụ nộp phí, lệ phí  Quy định về đối tượng nộp phí, lệ phí  Quy định về các trường hợp miễn, giảm phí, lệ phí  Quy định về kê khai, quản lý và sử dụng phí, lệ phí  Quy định về quyền, trách nhiệm của chủ thể thu phí, lệ phí Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 33 1. Khái quát về chi ngân sách nhà nước và pháp luật chi ngân sách nhà nước 2. Nội dung chủ yếu của pháp luật chi ngân sách nhà nước 3. Quy định về kiểm soát chi ngân sách nhà nước Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 34 1.1. Khái niệm, đặc điểm, phân loại chi ngân sách nhà nước  Khái niệm  Đặc điểm - Căn cứ chi NSNN - Mục đích - Chủ thể tham gia quan hệ chi NSNN Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 35  Phân loại: - Căn cứ vào kết cấu các khoản chi NSNN o Chi đầu tư phát triển o Chi dự trữ quốc gia o Chi thường xuyên o Chi viện trợ - Căn cứ vào lĩnh vực chi NSNN o Chi đầu tư phát triển o Chi quản lý hành chính o Chi quốc phòng an ninh o Chi cho hoạt động giáo dục, đào tạo o Chi cho y tế - Căn cứ vào phạm vi thực hiện chi NSNN: Chi của NSTƯ và chi của NSĐP Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 36 1.2. Pháp luật chi ngân sách nhà nước  Khái niệm  Nội dung điều chỉnh - Phạm vi chi NSNN - Nguyên tắc quản lý - Nhiệm vụ, quyền hạn của CQNN và trách nhiệm, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân có liên quan - Chu trình thực hiện - Kế toán, kiểm toán và quyết toán NSNN - Kiểm soát chi NSNN - Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 37 2.1. Quy định thẩm quyền của các chủ thể tham gia vào quản lý chi ngân sách nhà nước  Quốc hội  Chính phủ  HĐND các cấp  UBND các cấp  Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 38 2.2. Quy định nhiệm vụ chi của các cấp ngân sách nhà nước  Nhiệm vụ chi của NSTƯ  Nhiệm vụ chi của NSĐP Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 39 2.3. Quy định về điều kiện và phương thức thực hiện chi ngân sách nhà nước  Các điều kiện chi NSNN  Các phương thức thực hiện chi NSNN Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 40 2.4. Quy định về chu trình thực hiện nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước  Lập dự toán chi NSNN  Chấp hành dự toán chi NSNN  Quyết toán chi NSNN Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 41 3.1. Các yêu cầu kiểm soát chi ngân sách nhà nước  Kiểm soát chi NSNN là nhiệm vụ chung của các ngành, các cấp, các địa phương  Kiểm soát chi NSNN phải được tiến hành trong suốt quá trình chi. Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 42 3.2. Quy trình thực hiện kiểm soát chi ngân sách nhà nước  Kiểm soát trước khi chi  Kiểm soát trong khi chi  Kiểm soát sau khi chi  Kiểm soát chi ngân sách trong quá trình hạch toán kế toán và báo cáo chi ngân sách Pháp luật KT-TC2_Bộ môn Luật KT_AOF 43