Bài giảng Quản lý nhà nước về văn hóa thông tin - Bài 2.2: Xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

BÀI 2 XÂY DỰNG NỀN VĂN HOÁ VIỆT NAM TIÊN TIẾN, ĐẬM ĐÀ BẢN SẮC DÂN TỘC 1. Thế nào là một nền văn hóa Việt Nam “tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” 1.1. Những đặc trưng của nền VH tiên tiến: Tiên tiến = dân tộc - hiện đại - nhân văn. Nhân văn lấy con người làm mục tiêu, tất cả phục vụ cho con người. Văn hóa tiên tiến luôn gắn với thế giới quan khoa học, hiện đại, tiếp thu những thành tựu khoa học tiên tiến nhất của loài người. Tiên tiến: Cốt lõi tư tưởng của VH tiên tiến ở nước ta là độc lập dân tộc và tiến lên CNXH, mục tiêu cuối cùng là vì con người, vì nhân dân. - VH tiên tiến xây dựng trên nguyên tắc dân chủ, nhân đạo và tiến bộ, nền VH tiên tiến là yêu nước và tiến bộ mà cốt lõi là lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH trên nền tảng Chủ nghĩa M - L, tư tưởng HCM, nhằm mục tiêu tất cả vì con người, vì hạnh phúc và sự phát triển phong phú, tự do, toàn diện của con người trong mối quan hệ hài hoà giữa cá nhân và cộng đồng, giữa tự nhiên và xã hội. Tiên tiến không chỉ về nội dung tư tưởng mà cả trong hình thức thể hiện, trong các phương tiện chuyển tải nội dung. - Muốn có nền văn hóa tiên tiến trước hết phải phổ cập giáo dục cho toàn dân, nâng cao dân trí, có nền khoa học phát triển cao để giải quyết những vấn đề tự nhiên và xã hội. - Nền văn hóa tiên tiến là nền văn hóa có nền văn học nghệ thuật tiên tiến, có những tác phẩm hay, có tính nghệ thuật cao, phục vụ nhân dân hướng vào những giá trị chân thiện mỹ. - Nền văn hóa tiên tiến phải có kết cấu hạ tầng tiên tiến, có những thiết chế văn hóa hiện đại để truyền tải những giá trị văn hóa cho mọi người như: nhà bảo tàng, thư viện, trung tâm văn hóa, rạp chiếu phim, công viên văn hóa, nhà hát, hệ thống âm thanh, ánh sáng hiện đại, các khu vui chơi giải trí, khu du lịch văn hóa, hệ thống phát thanh truyền hình hiện đại, chương trình hấp dẫn, phong phú v.vđáp ứng đầy đủ nhu cầu sáng tạo và hưởng thụ văn hóa cho mọi tầng lớp nhân dân. 1.2. Những đặc trưng của bản sắc dân tộc: Bản sắc là những nét riêng để người ta nhận ra khuôn mặt mình. Bản sắc VH dân tộc là tổng thể những đặc điểm riêng của một dân tộc. Bản sắc văn hoá dân tộc là hệ thống những đặc tính bên trong, những sắc thái riêng có tính gốc nguồn, gắn với những đặc tính của chủ thể, trở thành nguồn cội, khuôn mặt, nền tảng, bản thể của một nền văn hoá: là căn cước, là chứng minh thư của bất kì một dân tộc nào. Nó chính là cái để phân biệt dân tộc này với dân tộc khác, khiến cho văn hoá của dân tộc này không trở thành cái “bóng” của văn hoá dân tộc khác và ngược lại. Bản sắc dân tộc bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam được vun đắp nên qua lịch sử hàng nghìn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước. Bản sắc văn hóa dân tộc thể hiện ở 5 đức tính con người Việt Nam (đã ghi trong NQTW5) Bản sắc VHDT còn đậm nét cả trong các hình thức biểu hiện mang tính dân tộc độc đáo. Bảo vệ bản sắc VHDT phải gắn kết với với mở rộng giao lưu quốc tế, tiếp thu có chọn lọc những cái hay, cái tiến bộ trong VH của các dân tộc khác. Giữ gìn bản sắc VH DT phải đi liền với chống lạc hậu lỗi thời trong phong tục tập quán, lề thói cũ. Vấn đề bản sắc văn hoá dân tộc, cho đến nay vẫn là vấn đề mở. Nó đang được tiếp cận từ nhiều khoa học, nhiều góc độ. Một tiếp cận đáng lưu ý, xem xét vấn đề theo tính khuynh hướng, cho rằng bản sắc văn hoá dân tộc là sự tổng hòa các khuynh hướng cơ bản trong sáng tạo văn hoá của một dân tộc, là mối liên hệ thường xuyên, có định hướng của cái riêng (văn hoá dân tộc) với cái chung (văn hoá khu vực, văn hoá nhân loại). Dù từ góc độ tiếp cận nào thì đó cũng là việc đi tìm những nét riêng, sắc thái riêng, bền vững, cốt cách của một nền văn hoá. Đậm đà bản sắc dân tộc vừa là một đặc trưng, vừa là một tính chất của văn hoá Việt Nam. Bản sắc văn hoá dân tộc dù là những gì riêng có, là cội nguồn của văn hoá dân tộc, không phải chỉ gắn bó với cái truyền thống (nhiều người vẫn hiểu rằng trở về cội nguồn mới tìm được bản sắc văn hoá) mà nó còn gắn bó chặt chẽ với tính chất tiên tiến của nền văn hoá ấy. NQ của Đảng luôn luôn khẳng định quan điểm: Nền văn hoá mà Đảng ta lãnh đạo toàn dân xây dựng là nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và đương nhiên gồm cả tính nhân văn. Trong đó có cả cái riêng, cái độc đáo của truyền thống, tâm hồn, cốt cách, lối sống, phong tục tập quán của Việt Nam, kết hợp những cái tốt đẹp của quá khứ với tinh hoa của nhân loại thời hiện đại, là sự kết hợp có chọn lọc những thành tựu văn hoá trong và ngoài nước, giữa yếu tố văn hoá nội sinh và ngoại sinh. Bản sắc văn hoá dân tộc quyết định sự vận động, tồn tại, sống còn của văn hoá dân tộc trong thời đại CNH – HĐH, trong thời đại giao lưu văn hoá mạnh mẽ và xu thế khu vực hóa, toàn cầu hóa. Thời đại hậu công nghiệp đang xóa nhòa ranh giới các nền văn hoá, biến con người thành những cỗ máy công nghiệp. Câu hỏi ôn tập: 1. Thế nào là một nền văn hoá tiên tiến? 2. Thế nào là một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc? 3. Bạn hãy nêu mối quan hệ giữa tính chất tiên tiến và tính chất dân tộc của nền văn hoá mà chúng ta đang xây dựng.