Bài giảng Quản trị rủi ro - Bài 1: Khái luận về quản trị rủi ro - Nguyễn Ngọc Dương

QUẢN TRỊ RỦI RO Giảng viên: ThS. Nguyễn Ngọc Dương v1.0014111208 1 BÀI 1 KHÁI LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO Giảng viên: ThS. Nguyễn Ngọc Dương v1.0014111208 2 MỤC TIÊU BÀI HỌC Bài h ẽ iú i h iê khi kết thú ó thểọc s g p s n v n sau c c : • Trình bày được một số vấn đề chung về rủi ro và rủi ro trong kinh doanh. • Xác định được nguyên nhân của rủi ro trong kinh doanh. • Tìm hiểu quy trình quản trị rủi ro và nguyên tắc quản trị rủi ro, mối quan hệ giữa quản trị rủi ro và quản trị hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. • Có khả năng sử dụng kiến thức để vận dụng các bài tiếp theo. v1.0014111208 3 CÁC KIẾN THỨC CẦN CÓ Sinh viên cần có các kiến thức cơ bản liên quan đến môn học sau: • Quản trị học; • Quản trị doanh nghiệp; • Kinh tế học đại cương; • Lý thuyết xác suất thống kê toán v1.0014111208 4 HƯỚNG DẪN HỌC • Đọc tài liệu và tóm tắt những nội dung chính của bài. • Mở rộng liên hệ thực tế những vấn đề liên quan đến rủi ro và quản trị rủi ro kinh doanh. • Nắm được những khái niệm và kiến thức cơ bả để ậ d t á bài tiế thn v n ụng rong c c p eo. • Làm bài tập và luyện thi trắc nghiệm theo yêu cầu bài. v1.0014111208 5 CẤU TRÚC NỘI DUNG Rủi ro trong kinh doanh1.1 Khái niệm và quá trình quản trị rủi ro1.2 Nguyên tắc quản trị rủi ro1.3 Mối quan hệ giữa quản trị rủi ro và quản trị hoạt động kinh 1 4 doanh của doanh nghiệp . v1.0014111208 6 1.1. RỦI RO TRONG KINH DOANH 1 1 1 Khái niệm rủi ro và 1 1 2 Nguyên nhân của. . . rủi ro trong kinh doanh . . . rủi ro trong kinh doanh 1.1.3. Phân loại rủi ro v1.0014111208 7 a. Khái niệm rủi ro Khái iệ ủi 1.1.1. KHÁI NIỆM RỦI RO VÀ RỦI RO TRONG KINH DOANH • n m r ro:  Theo quan điểm truyền thống: Rủi ro là sự kiện bất lợi, bất ngờ xảy ra gây tổn thất cho con người.  Theo quan điểm hiện đại: Rủi ro được hiểu là khả năng có sai lệch giữa một bên là những gì xảy ra trên thực tế với một bên là những gì được dự kiến từ trước (mà bình thường đáng lẽ đã phải diễn ra). • Các khái niệm có liên quan:  Nguy cơ rủi ro: là một tình huống có thể tạo nên ở bất kỳ lúc nào, có thể gây nên những tổn thất (hay có thể là những lợi ích) mà cá nhân hay tổ chức không thể tiên đoán được. ổ ấ ấ ề ể ề T n th t: là những thiệt hại, m t mát v tài sản, cơ hội có th được hưởng, v tinh thần, thể chất do rủi ro gây ra. • Đặc trưng của rủi ro:  Tầ ất ủi là ố lầ ất hiệ ủi t ột kh ả thời i h tn su r ro: s n xu n r ro rong m o ng g an ay rong tổng số lần quan sát sự kiện.  Biên độ rủi ro: Thể hiện tính chất nguy hiểm, mức độ thiệt hại tác động tới chủ thể. v1.0014111208 8 Thiệt hại của rủi ro = Tần suất rủi ro * Biên độ rủi ro b. Khái niệm rủi ro trong kinh doanh 1.1.1. KHÁI NIỆM RỦI RO VÀ RỦI RO TRONG KINH DOANH (tiếp theo) • Khái niệm rủi ro trong kinh doanh: Rủi ro trong kinh doanh là những sự kiện bất lợi, bất ngờ, gây khó khăn trở ngại cho chủ thể trong quá trình thực hiện mục tiêu kinh doanh tàn phá các thành quả đang có bắt buộc các chủ thể phải chi phí nhiều hơn, , về nhân lực, vật lực, thời gian trong quá trình phát triển của mình. • Một số quan điểm tiếp cận rủi ro trong kinh doanh:  Rủi là ột ấ đề l ô l ô tồ t i t ộ ốro m v n u n u n n ạ rong cu c s ng;  Rủi ro và cơ hội được quan niệm là hai mặt đối lập nhưng thống nhất trong một thực thể;  Rủi ro được hiểu là khách quan, nằm ngoài sự kiểm soát của con người;  Rủi ro luôn gắn liền với sự thiệt hại và chi phí;  Không có cơ hội và rủi ro cho tất cả;  Rủi ro ít nhiều mang tính chủ quan của con người;  Rủi ro mang tính khách quan và chủ quan. v1.0014111208 9 Nhữ ê hâ khá h 1.1.2. NGUYÊN NHÂN CỦA RỦI RO TRONG KINH DOANH a. ng nguy n n n c quan • Những yếu tố bất lợi của môi trường kinh tế: suy thoái kinh tế, lạm phát, thay đổi tỷ giá hối đoái • Sự không ổn định chính trị, thay đổi thể chế, chính sách, luật pháp theo hướng bất lợi. • Nhân tố từ môi trường văn hóa – xã hội: trở ngại từ định chế xã hội, truyền thống, thuần phong mỹ tục, tập quán, thói quen tiêu dùng, mua sắm, văn hóa ứng xử • Điều kiện tự nhiên bất lợi: thiên tai, lũ lụt, hạn hán • Tình hình biến động của giá cả khách hàng nhà cung cấp, , . v1.0014111208 10 b Nhữ ê hâ hủ 1.1.2. NGUYÊN NHÂN CỦA RỦI RO TRONG KINH DOANH . ng nguy n n n c quan • Sai lầm trong lựa chọn, triển khai thực hiện chiến lược, kế hoạch, chính sách, cơ chế. • Sai lầm trong ra quyết định và thực hiện quyết định. • Thiếu kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm. • Sơ xuất bất cẩn thiếu trách nhiệm, , . • Thiếu sức khỏe, đạo đức, phẩm chất. • Thiếu thông tin hay thông tin sai lệch. ề ễ• Tham nhũng, cửa quy n, quan liêu, sách nhi u. v1.0014111208 11 • Rủi ro sự cố và rủi ro cơ hội: ố ắ ề ố ế 1.1.3. PHÂN LOẠI RỦI RO  Rủi ro sự c : là rủi ro g n li n với những sự c ngoài dự ki n, đây là những rủi ro khách quan khó tránh khỏi (nó gắn liền với yếu tố bên ngoài).  Rủi ro cơ hội: là rủi ro gắn liền với quá trình ra quyết định của chủ thể. Nếu xét theo quá trình ra quyết định thì rủi ro cơ hội bao gồm:  Rủi ro liên quan đến giai đoạn trước khi ra quyết định;  Rủi ro trong quá trình ra quyết định;  Rủi ro liên quan đến giai đoạn sau khi ra quyết định. • Rủi ro thuần túy và rủi ro suy đoán:  Rủi h ầ ú ồ i khi ó ộ ổ hấ h khô ó hội kiếro t u n t y t n tạ c m t nguy cơ t n t t n ưng ng c cơ m lời, hay nói cách khác là rủi ro trên đó không có khả năng có lợi cho chủ thể.  Rủi ro suy đoán tồn tại khi có một cơ hội kiếm lời cũng như một nguy cơ tổn thất, hay nói cách khác là rủi ro vừa có khả năng có lợi, vừa có khả năng tổn thất. v1.0014111208 12 • Rủi ro có thể phân tán và rủi ro không thể phân tán: 1.1.3. PHÂN LOẠI RỦI RO  Rủi ro có thể phân tán: là rủi ro có thể giảm bớt tổn thất thông qua những thỏa hiệp đóng góp (như tài sản, tiền bạc) và chia sẻ rủi ro.  Rủi ro không thể phân tán: là rủi ro mà những thỏa hiệp đóng góp về tiền bạc hay tài sản không có tác dụng gì đến việc giảm bớt tổn thất cho những người tham gia vào quỹ đóng góp chung. Rủi t á i i đ hát t iể ủ d h hiệ• ro rong c c g a oạn p r n c a oan ng p:  Rủi ro trong giai đoạn khởi sự: Rủi ro không được thị trường chấp nhận.  Rủi ro giai đoạn trưởng thành: Rủi ro tốc độ tăng trưởng của kết quả “doanh thu max” không tương hợp với tốc độ phát triển của “chi phí min”.  Rủi ro giai đoạn suy vong: Rủi ro phá sản. v1.0014111208 13 • Rủi ro do tác động của các yếu tố môi trường kinh doanh: 1.1.3. PHÂN LOẠI RỦI RO  Yếu tố luật pháp;  Yếu tố kinh tế;  Yế tố ă hó ã hộiu v n a – x ;  Yếu tố tự nhiên • Rủi ro theo chiều dọc và rủi ro theo chiều ngang:  Rủi ro theo chiều dọc: là rủi ro theo chiều chức năng chuyên môn truyền thống của doanh nghiệp. Ví dụ: từ nghiên cứu thị trường  thiết kế sản phẩm  nhập nguyên vật liệu  sản xuất đưa sản phẩm ra thị trường.  Rủi ro theo chiều ngang: là rủi ro xảy ra ở các bộ phận chuyên môn như nhân sự, tài chính marketing nghiên cứu phát triển, , v1.0014111208 14 1.2. KHÁI NIỆM VÀ QUÁ TRÌNH QUẢN TRỊ RỦI RO 1 2 1 Khái niệm quản trị 1 2 2 Vai trò của quản trị. . . rủi ro . . . rủi ro 1.2.3. Quá trình quản trị rủi ro 1.2.4. Lịch sử phát triển của quản trị rủi ro v1.0014111208 15 1.2.1. KHÁI NIỆM QUẢN TRỊ RỦI RO Quản trị rủi ro là quá trình bao gồm các hoạt động nhận dạng, phân tích, đo lường, đánh giá rủi ro, để từ đó tìm các biện pháp kiểm soát, khắc phục các hậu quả của rủi ro đối với hoạt động kinh doanh nhằm sử dụng tối ưu các ồngu n lực trong kinh doanh. v1.0014111208 16 ổ ổ 1.2.2. VAI TRÒ CỦA QUẢN TRỊ RỦI RO Giúp t chức hoạt động n định. Giúp tổ chức thực hiện mục tiêu sứ mạng, chiến lược kinh doanh. Giúp các nhà quản trị đưa ra các quyết Vai trò của quản trị rủi ro trong tổ chức định đúng đắn. Giú tă ị thế tí ủ d h hiệp ng v , uy n c a oan ng p và nhà quản trị. Giú tă độ t à t tổ hứ h tp ng an o n rong c c oạ động tổ chức. Giú d h hiệ th hiệ thà h ô v1.0014111208 17 p oan ng p ực n n c ng các hoạt động kinh doanh mạo hiểm. Nhậ d ủi Xá đị h d h á h á ủi 1.2.3. QUÁ TRÌNH QUẢN TRỊ RỦI RO Nhận dạng rủi ro • n ạng r ro: c n an s c c c r ro có thể xảy ra trong hoạt động của doanh nghiệp để sắp xếp, phân nhóm rủi ro. Phân tích và đo lường rủi ro • Phân tích và đo lường rủi ro: Phân tích các rủi ro, đánh giá mức độ thiệt hại do rủi ro xảy ra cũng như xác suất xảy ra rủi ro nhằm tìm á h đối hó h tì á iải há hò Kiểm soát rủi ro c c p ay m c c g p p p ng ngừa, loại bỏ, hạn chế, giảm nhẹ thiệt hại. • Kiểm soát rủi ro: là những hoạt động có liên ế quan đ n việc né tránh, ngăn chặn giảm nhẹ sự nghiêm trọng của tổn thất. • Tài trợ rủi ro: là hoạt động cung cấp những Tài trợ rủi ro phương tiện để đền bù tổn thất xảy ra hoặc lập các quỹ cho các chương trình khác nhau để giảm bớt tổn thất. v1.0014111208 18 1.2.4. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA QUẢN TRỊ RỦI RO • Sau chiến tranh thế giới thứ 2 đến 1960: Quan điểm “Quản trị rủi ro” trùng với quan điểm “Bảo hiểm tài sản”. • Từ 1960 đến 1990: Bên cạnh mua bảo hiểm, các nhà quản trị đã quan tâm đến tự bảo hiểm và tiếp cận ngăn ngừa tổn thất. • Từ 1990 đến nay: Quản trị rủi ro tiếp cận ở các góc độ: Mua bảo hiểm, kiểm soát tổn thất tài trợ rủi ro đảm bảo lợi ích cho người lao động, , . v1.0014111208 19 1.3. CÁC NGUYÊN TẮC QUẢN TRỊ RỦI RO 1.3.1. Nguyên tắc 1 1.3.2. Nguyên tắc 2 1.3.3. Nguyên tắc 3 v1.0014111208 20 1.3.1. NGUYÊN TẮC 1 Khi xác định mục tiêu cần phải tính rủi ro và quan tâm đến công tác quản trị rủi ro. Quản trị rủi ro phải hướng vào mục tiêu Nhà quản trị muốn chấp nhận hay không thì rủi ro vẫn luôn tồn tại song hành cùng với sự hoạt động của doanh nghiệp. Vì vậy, ngay từ công tác hoạch định chiến lược đến hoạch định các mục tiêu tầm ngắn và trung hạn, cần phải quan tâm đặc biệt đến công tác quản trị rủi ro. v1.0014111208 21 1.3.2. NGUYÊN TẮC 2 Khi rủi ro xảy ra thì nhà quản trị và nhà lãnh đạo cấp cao nhất phải có trách hiệ đối ới ủi đó ì h là hữn m v r ro v ọ n ng người chịu trách nhiệm quản lý doanh nghiệp trực tiếp. Quản trị rủi ro gắn liền với trách nhiệm của nhà quản trị Cần phải quy định rõ trách nhiệm từ cấp quản lý đến cấp cơ sở một cách chi tiết và rõ ràng. v1.0014111208 22 1.3.3. NGUYÊN TẮC 3 Phải là nhà quản trị cấp cao nhất mới có thể xử lý được vấn đề một cách triệt để. Q ả t ị ủi ắ Vấ đề ả t ị ủi khô hỉ ằu n r r ro g n liền với các hoạt động của tổ chức n qu n r r ro ng c n m trong các hoạt động tác nghiệp mà còn ở các hoạt động quản lý. Cầ hải đ ả t ị ủi ột á hn p ược qu n r r ro m c c thống nhất từ nhà quản trị cấp cao nhất. v1.0014111208 23 1.4. MỐI QUAN HỆ GIỮA QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP Quản trị Quản trị chiến lược Quản trị rủi ro tác nghiệp Quản trị chiến lược, quản trị hoạt động tác nghiệp và quản trị rủi ro có mối quan hệ qua lại, đan xen và phụ thuộc mật thiết, bổ sung lẫn nhau. v1.0014111208 24 1.4. MỐI QUAN HỆ GIỮA QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP • Quản trị chiến lược là những hoạt động quản trị nhằm xác định những mục tiêu lâu dài, để thực hiện sứ mạng của một tổ chức. ả ồ ế• Qu n trị các hoạt động tác nghiệp bao g m những hoạt động liên quan đ n kinh doanh như quản trị sản xuất cung cấp hàng hóa, quản trị dịch vụ nhằm thực hiện các mục tiêu chiến lược. ể• Quản trị rủi ro bao gồm tất cả các hoạt động đ thực hiện được các hoạt động tác nghiệp một cách hiệu quả nhất, từ đó là cơ sở để thực hiện các mục tiêu dài hạn, thực hiện được sứ mạng của doanh nghiệp mà quản trị chiến lược đã đề ra. v1.0014111208 25 TÓM LƯỢC CUỐI BÀI Trong bài này chúng ta đã nghiên cứu các nội dung chính sau: • Khái niệm về rủi ro và rủi ro trong kinh doanh. • Khái niệm quản trị rủi ro và các giai đoạn quản trị rủi ro. • Các nguyên tắc quản trị rủi ro. • Mối quan hệ giữa quản trị rủi ro và quản trị chiến lược, quản trị tác nghiệp. v1.0014111208 26