Bài giảng Tài chính công - Bài 1: Tổng quan chung về Tài chính công

Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 1 NỘI DUNG MÔN HỌC Bài 1: Tổng quan chung về Tài chính công - Tài chính công là gì? - Vai trò chính phủ và chi tiêu công - Cơ sở cho hoạt động của chính phủ - Phân tích khuôn khổ chi tiêu công Bài 2: Hệ thống ngân sách nhà nước - Nội dung thu chi - Phân cấp quản lý - Quy trình NSNN - Cân đối ngân sách Bài 3: Hệ thống thuế nhà nước - Khái quát chung hệ thống thuế - Quản lý các loại thuế (10) Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 2 TÀI CHÍNH CÔNG LÀ GÌ? Khu vực công? - Cơ quan hành chính + Dịch vụ hành chính công + Lệ phí - Đơn vị sự nghiệp (có thu, ko thu) + hàng hoá công cộng + Phí - Doanh nghiệp nhà nước (lợi nhuận, phi lợi nhuận) - Tổ chức, thể chế khác Tài chính: Mối quan hệ bằng tiền, phản ánh sự vận động của các quỹ tiền tệ tập trung gắn với các chủ thể khác nhau của nền kinh tế. Tài chính doanh nghiệp, Tài chính quốc tế, Tài chính hộ gia đình Tài chính công? Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU  Phương pháp phân tích thực chứng: Phân tích thực chứng (positive analysis) là một phương pháp phân tích khoa học nhằm tìm ra mối quan hệ nhân quả giữa các biến số kinh tế.  Phương pháp phân tích chuẩn tắc: Phân tích chuẩn tắc (normative analysis) là phương pháp phân tích dựa trên những nhận định chủ quan cơ bản về điều gì đáng có hoặc cần phải làm để đạt được kết quả mong muốn. Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 4 KHÓ KHĂN KHI PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH CÔNG Không thấy hết tác động của chính sách tài chính công Bất đồng quan điểm giá trị Sự khác biệt về hành vi kinh tế và mô hình kinh tế. Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 5 VAI TRÒ CHÍNH PHỦ - VAI TRÒ CHI TIÊU CÔNG Chính phủ - Quyền lực tuyệt đối - Thuế Vai trò truyền thống Vai trò mở rộng (p/diện kinh tế) • Vai trò kinh tế: Thay đổi theo mô hình kinh tế nhằm Điều tiết-Ổn định-Phát triển » Sự cần thiết tồn tại khu vực công Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 6 Chính phủ? Tổ chức được thiết lập để thực thi những quyền lực nhất định, điều tiết hành vi của các tổ chức cá nhân sống trong xã hội, nhằm phục vụ lợi ích chung của xã hội đó và tài trợ cho việc cung cáp những hàng hoá dịch vụ t h i ế t y ế u mà x ã h ộ i c ó n h u c ầ u . Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 7 Chính phủ trong vòng tuần hoàn kinh tế Thị Trường đầu ra Chính phủ D/nghiệpThị trường Đầu vào Cá nhân Thuế T.Thu Thuế G.Thu Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 8 Cơ sở khách quan cho sự can thiệp của chính phủ  Kinh tế học phúc lợi: là một nhánh của lý thuyết kinh tế quan tâm đến sự mong muốn của xã hội đối với các trạng thái kinh tế khác nhau  Hiệu quả Pareto: Một sự phân bổ nguồn lực được gọi là đạt hiệu quả pareto nếu như không có cách nào phân bổ lại các nguồn lực để làm cho ít nhất một người được lợi hơn mà không làm thiệt hai đến bất kỳ ai khác. (Hoàn thiện Pareto)  Điều kiện biên đạt hiệu quả Pareto (hình 1.A.1 trang 44) MB = MC hoặc MSB = MSC Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 9 Điều kiện đạt hiệu quả Pareto Sản xuất – Phân phối - Hỗn hợp Sản xuất: MRTS(klX) = MRTS(klY) =Pl/Pk Tiêu dùng: MRS(xyA) = MRS(xyB) =Px/Py Hỗn hợp (Sản xuất-tiêu dùng) MRTxy = MRS(xyA) = MRS(xyB) = Px/Py Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 10 Các thất bại của nền kinh tế và sự can thiệp của chính phủ  Ngoại ứng  Hàng hoá công cộng  Thông tin không đối xứng  Bất ổn kinh tế  Phân phối lại thu nhập  Độc quyền  C¸c nguyªn nh©n lµm thÊt b¹i chÝnh s¸ch c«ng (ThiÕu th«ng tin, bé m¸y quan liªu, kh«ng kiÓm so¸t ®îc ph¶n øng cña c¸ nh©n, do yÕu tè chÝnh trÞ g©y ra) Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 11 Độc quyền-Độc quyền nhà nước-Định giá hai phần Nguyên nhân - Chính phủ nhượng quyền - Chế độ bản quyền - Sở hữu nguồn lực đặc biệt - Giảm chi phí khi sản xuất lớn Tổn thất - Lợi nhuận độc quyền Giải pháp - Luật chống độc quyền - Đánh thuế, phạt - Độc quyền nhà nước Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 12 Độc quyền tự nhiên – Ngành dịch vụ công cộng  Khái niệm: là tình trạng trong đó các yếu tố hàm chứa trong quá trình sản xuất cho phép doanh nghiệp có thể giảm liên tục chi phí sản xuất khi quy mô sản xuất mở rộng, do đó dẫn đến cách tổ chức sản xuất hiệu quả nhất là thông qua một hãng duy nhất  Độc quyền chưa bị điều tiết (hình vẽ 2.2 trang 54)  Chiến lược điều tiết độc quyền của chính phủ - Định giá bằng chi phí trung bình - Định giá hai phần + Phần 1 = Chi phí cố định bình quân + Phần 2 = MC Liên hệ thực tế : Điện, nước, bưu chính Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 13 Ngoại ứng Khái niệm Phân loại (tích cực, tiêu cực) Đặc điểm - Do sản xuất và tiêu dùng gây ra - Ai gây ra tác hại hay chịu tác hại mang tính tương đối - Ngoại ứng tích cực, tiêu cực mang tính tương đối - Tất cả đều phi hiệu quả Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 14 Ngoại ứng tiêu cực  Hình vẽ (2.3 trang 59)  Chi phí lợi ích của ngoại ứng tích cực - MSB=MB - MSC>MC (MSC=MC+MEC) - Qo>Q*  Giải pháp - Hợp nhất (sáp nhập): Đinh lý Coase - Dùng dư luận xã hội - Đánh thuế (Thuế Pigou) - Hạn mức xả thải (H/mức gây ngoại ứng) Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 15 Ngoại ứng tích cực  Hình vẽ (2.4 trang 63)  Chi phí lợi ích của ngoại ứng tích cực - MSC=MC - MSB>MB (MSB=MB+MEB) - Qo<Q*  Giải pháp - Trợ cấp (thuế thu nhập âm) - Giảm thuế Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 16 Hàng hoá công cộng  Khái niệm: Những loại hàng hoá không có tính cạnh tranh trong tiêu dùng, việc một cá nhân này đang hưởng thụ lợi ích do hàng hoá đó tạo ra không ngăn cản những người khác cùng đồng thời hưởng thụ lợi ích của nó.  Hàng hoá công cộng thuần tuý - Không có tính cạnh tranh: Non rivalisme - Không có tính loại trừ: Non exclusisme  Hàng hoá công cộng ko thuần tuý + HHCC có tính giới hạn + HHCC có thể định giá  Hàng hoá cá nhân? Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 17 Chí phí lợi ích HHCC thuần tuý – HHCC có thể định giá HHCC thuần tuý  MSC cố định (trong giới hạn)  MSB = ∑MBi  MC = 0 HHCC có thể định giá  MSC = ∑MCi  MSB = ∑(MBi+MEBi) Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 18 HHCC có tính giới hạn -Chi phí lợi ích MSB=∑MBi MSB=∑MBi MSC cố định MSC tăng MC =0 MC>0 - Đồ thị Qo Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 19 Thu phí HHCC Qtt<Q* Không thu phí Qtt>Q* thu phí - Thu phí không xảy ra tắc nghẽn tại P* (Qtt=Q*) - Thu phí đạt hiệu quả tối ưu: lợi cíh ròng =Max thu tai Po =MB=MC Qtt>Q* Không thu phí- Gây tổn thất =Tam giác EoAQm Liên hệ thu phí tại Việt nam Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 20 Thông tin không đối xứng Khái niệm: Là tình trạng thiếu thông tin của người mua hoặc người bán về đặc tính của sản phẩm. Kết quả của hiện tượng thiếu thông tin: là lựa chọn ngược (Trang 99 giáo trình) Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 21 Phân phối lại thu nhập Công bằng(bất bình đẳng) – là cơ sở phân phối lại thu nhập -Công bằng dọc: -Công bằng ngang: Thước đo bất bình đẳng về thu nhập - Đường cong Lorenz - Hệ số Gini Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 22 Đường cong Lorenz Nhóm 1 2 3 4 5 ∑ Thu nhập 5 10 15 20 50 100 %∑T.nhập (Luỹ kế) 5 15 30 50 100 Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 23 Nguồn gốc bất bình đẳng và quan điểm phân phối lại Nguồn gốc - Do lao động (K/năng, cường độ, nghề, nhân tố khác) - Do tài sản (Kinh doanh, thừa kế, n/tố khác) Quan điểm phân phối - Theo sở hữu nguồn lực - Theo thuyết vị lợi - Chủ nghĩa bình quân - Thuyết cực đại thấp nhất Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 24 Công bằng-Hiệu quả-Xoá đói nghèo Đường cong Kuznet Xoá đói nghèo Mức độ nghèo đói Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 25 MC+MEC MC MB Qo Q1 Q Ngoại ứng tiêu cực MB+MEB MC MB Q1 Qo Q Ngoại ứng tích cực Bài 1. Droit réservé par Phan Huu Nghi 26 Độc quyền tự nhiên P1 F1 P2 Po Q1 Q2 Qo