Bài giảng Tài chính công - Bài 2: Hệ thống ngân sách nhà nước

Ths. Phan Hữu Nghị 1 Bài 2 Hệ thống ngân sách nhà nước Ths. Phan Hữu Nghị 2 Ngân sách là gì? • Khái niệm. • Thu ngân sách • Chi Ngân sách • Cân đối ngân sách • Phân cấp quản lý Ths. Phan Hữu Nghị 3 Vai trò – Nguyên tắc quản lý • Vai trò NSNN - Duy trì bộ máy nhà nước - Khắc phục hạn chế của nền kinh tế - Điều tiết vĩ mô - Mở rộng quan hệ hợp tác • Nguyên tắc quản lý - Niên hạn - Toàn thể, thống nhất - Chuyên dùng Ths. Phan Hữu Nghị 4 Chi đầu tư phát triển • Khái niệm: là khoản chi nhằm tạo cơ sở vật chất kỹ thuật, có tác dụng làm cho nền kinh tế tăng trưởng và phát triển. • Nội dung • Đặc điểm - Chi lớn, không mang tính ổn định - Chi có tính tích luỹ - Gắn với mục tiêu, định hướng - Quy mô vốn phụ thuộc vào nguồn, tính chất Ths. Phan Hữu Nghị 5 Chi thường xuyên • Khái niệm: khoản chi có tính đều đặn, liên tục gắn với nhiệm vụ thường xuyên của nhà nước về quản lý kinh tế-xã hội. • Nội dung • Đặc điểm - Mang tính ổn định - Phần lớn mang tính tiêu dùng - Gắn với cơ cấu tổ chức có tính bắt buộc • Phương thức cấp phát Ths. Phan Hữu Nghị 6 Phân cấp quản lý • Khái niệm • Tổ chức hệ thống ngân sách nhà nước - Ngân sách trung ương - Ngân sách địa phương (Tỉnh, Huyện, Xã) • Nguyên tắc phân cấp - Phù hợp với phân cấp quản lý KT-XH - NSTƯgiữ vai trò chủ đạo - Phân định rõ nhiệm vụ thu chi, ổn định tỷ lệ phân chia = (A-B)x100%/C (A:Tổng chi của tỉnh, B tổng thu 100% của tỉnh, C: Tỏng thu phân chia % TƯ-ĐP) - Đảm bảo công bằng Ths. Phan Hữu Nghị 7 Năm ngân sách-Chu trình ngân sách • Năm ngân sách là thời gian mà dự toán ngân sách đã được phê duyệt có hiệu lực thực hiện. • Chu trình ngân sách là toàn bộ quá trình từ khi hinh thành dự toán cho tới khi quyết toán xong ngân sách. • Mối quan hệ giưa năm NS và chu trình NS • Cơ quan tham gia vào xây dựng NSNN Ths. Phan Hữu Nghị 8 Lập dự toán ngân sách • Ý nghĩa lập dự toán - Là khâu quan trọng nhất của chu trình - Đánh giá được tổng thể kinh tế xã hội • Căn cứ lập dự toán (chủ trương phương hướng, kế hoạch chính phủ, kết quả phân tích, chế độ tiêu chuẩn) • Phương pháp lập - Từ trên xuống - Từ cơ sở lên - MTEF Ths. Phan Hữu Nghị 9 Trình tự lập NSNN • Công tác chuẩn bị • Quá trình lập - Tại đơn vị cơ sở - Tại các cấp ngân sách CQ tài chính →UBND → HDND - Lập kế hoạch NSNN tổng thể • Quá trình phê duyệt • Giao kế hoạch NSNN chính thức (phần số liệu và thuyết minh) Ths. Phan Hữu Nghị 10 Cân đối ngân sách nhà nước • Khái niệm • Các quan điểm cân đối NSNN - Lý thuyết cổ điển về cân bằng NS - Lý thuyết ngân sách chu kỳ - Lý thuyết ngân sách cố ý thiếu hụt Ths. Phan Hữu Nghị 11 Thâm hụt ngân sách nhà nước • Khái niệm • Đo lường: quy mô thâm hụt/GDP (5% của Việt nam) • Mô hình mở rộng nhà nước • Nguyên nhân - Khách quan + Khủng hoảng Ktế + Thiên tai, chiên tranh, dịch bệnh - Chủ quan + Quản lý kém + Cơ cấu chi bất hợp lý + Hiệu quả thấp + Hệ thống thuế không thực sự hiệu quả.. Ths. Phan Hữu Nghị 12 Thâm hụt ngân sách nhà nước (tiếp) • Tác động của thâm hụt ngân sách - Lãi suất tăng, đầu tư giảm - Thâm hụt cán cân thanh toán - Tác động khác (GDP, thất nghiệp, CPI) • Giải pháp - Trực tiếp (không bền vững) + Vay nợ + Phát hành tiền + Cắt giảm chi tiêu, tăng thuế - Gián tiếp (mang tính triệt để nhằm tăng GDP) + Khu vực quốc doanh +Ngoài quốc doanh + Vốn đầu tư nước ngoài Ths. Phan Hữu Nghị 13 Vay nợ • Nợ công và nợ quốc gia • Sự cần thiết phải vay nợ • Thị trường vay và công cụ vay • Các yếu tố ảnh hưởng lãi vay • Phương thức vay - Đấu thầu trái phiếu - Bán lẻ • Phương thức hoàn trả Ths. Phan Hữu Nghị 14 Đấu thầu trái phiếu • Lãi suất trúng thầu duy nhất • Trúng thầu đa lãi suất • Lãi suất trần (lãi suất chỉ đạo) - Tối đa bằng lãi trần - Chon từ thấp đến cao sao cho Qtt ≤ Qo - Phân bổ theo %: (ΔQo/∑Qi)*Qi • Không lãi suất chỉ đạo • Không cạnh tranh lãi suất (Trái phiếu VCB) Ths. Phan Hữu Nghị 15 Khuôn khổ chi tiêu trung hạn (MTEF) • MTEF là gì?: Là một quy trình soạn lập và xây dựng kế hoạch NS minhbạch, trong đó đề ra giới hạn nguồn lực trung hạn, được phân bổ từ trên xuống nhằm đảm bảo kỷ luật tài khoá tổng thể và đòi hỏi xây dựng dự toán chi từ dưới lên, thống nhất với các chính sách chi tiêu theo các ưu tiên chiến lược. • Sự khác giữa MTEF và NS truyền thống? Ths. Phan Hữu Nghị 16 Tại sao cần có MTEF? • Tách rời, không có tính kế thừa giữa chính sách, kế hoạch và năm ngân sách • Ngân sách phát sinh tăng dần (thiếu hiệu quả) • Đàm phán ngân sách thiếu minh bạch • Thâm hụt ngân sách • Tách rời chi thường xuyên và đầu tư phát triển. Ths. Phan Hữu Nghị 17 Chuẩn mực quản lý chi tiêu công • Ý nghĩa chi tiêu công - Tấm gương phản chiếu sự lựa chọn KT-XH - Công cụ quản lý hiệu quả nguồn lực công cộng - Có tính đặc thù của từng quốc gia • Mục tiêu chính - Kỷ luật tài khoá tổng thể: tránh thâm hụt, không để NS thâm hụt lớn đến mức ko bền vững. - Đảm bảo hiệu quả phân bổ nguông lực: Xác định rõ thứ tự ưu tiên trong phân bổ nguồn lực, phù hợp với chiến lược, kế hoạch. - Đảm bảo hiệu quả hoạt động: Kết quả cao nhất với chi phí thấp nhất Ths. Phan Hữu Nghị 18 Điều kiện đối với quản lý chi tiêu công • Tính trách nhiệm (giải trình và tác động) • Tính minh bạch • Tính tiên liệu • Sự tham gia của xã hội Ths. Phan Hữu Nghị 19 Quy trình MTEF TỪ TRÊN XUốNG (C.phủ, q.hội, Bộ tàc chính,kế hoạch) K/khổ ktế vĩ mô trung hạn H.mức chi Tiêu sơ bộ Trung hạn Thảo luận Xây dựng hạn Mức chính thức Xem xét Phê duyệt dự toán Từ dưới lên (Các ngành, tỉnh) Đánh giá mục Tiêu chiến lược Xây dựng dự Toán theo thứ tự ưu tiên Dự toán trung Hạn thống nhất Ths. Phan Hữu Nghị 20 Quan hệ dự toán giữa các năm Năm ngân Sách 2006 Dự toán năm thứ nhất 2007 Dự toán năm thứ hai 2008 Dự toán năm thứ ba 2009 Năm ngân Sách 2007 Dự toán năm thứ nhất 2008 Dự toán năm thứ hai 2009 Dự toán năm thứ ba 2010