Bài giảng Thống kê doanh nghiệp - Bài 6: Thống kê hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp - Nguyễn Thị Xuân Mai

V2.0013107210 BÀI 6 THỐNG KÊ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP Ths. Nguyễn Thị Xuân Mai 1  Vậy thế nào là hiệu quả và tính hiệu quả đó được thể hiện cụ thể qua những chỉ tiêu nào? V2.0013107210 TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP Sau khi xem xét tình hình hoạt động của xí nghiệp qua một loạt các chỉ tiêu phản ánh nguồn lực cũng như kết quả sản xuất kinh doanh, bạn cho rằng trong thời gian qua, xí nghiệp của mình đã hoạt động chưa thật hiệu quả. Vì vậy, trong cuộc họp với Ban lãnh đạo doanh nghiệp, bạn đã đề xuất phương án hoạt động mới nhằm nâng cao chất lượng cũng như hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên có một số kiến cho rằng, đánh giá của bạn như vậy là chủ quan và đề nghị bạn làm rõ cụm từ “chưa thật hiệu quả”. 2 V2.0013107210 MỤC TIÊU BÀI HỌC Làm rõ các vấn đề liên quan đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Giới thiệu hệ thống chỉ tiêu thống kê dùng để tính hiệu quả và cách tính các chỉ tiêu đó. 3 V2.0013107210 CÁC KIẾN THỨC CẦN CÓ • Kiến thức chung kinh tế xã hội; • Nguyên lý thống kê. 4 V2.0013107210 KẾT CẤU NỘI DUNG BÀI HỌC Bài học gồm 2 nội dung chính: • Một số vấn đề chung về hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; • Hệ thống chỉ tiêu thống kê kết quả và chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp để tính hiệu quả. 5 V2.0013107210 HƯỚNG DẪN HỌC • Đọc giáo trình, nghe giảng trực tuyến và tham gia buổi học offline; • Thảo luận với giáo viên và các học viên khác về những vấn đề chưa nắm rõ; • Trả lời các câu hỏi ôn tập, câu hỏi trắc nghiệm ở cuối bài; • Làm bài tập ở cuối bài. 6 V2.0013107210 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Khái niệm và ý nghĩa của chỉ tiêu hiệu quả kinh tế; 1.2. Phân loại các chỉ tiêu hiệu quả; 1.3. Phương pháp tính hiệu quả. 7 V2.0013107210 1.1. KHÁI NIỆM VÀ Ý NGHĨA CỦA CHỈ TIÊU HIỆU QUẢ KINH TẾ • Khái niệm: Hiệu quả kinh tế là loại chỉ tiêu tương đối biểu hiện quan hệ so sánh giữa kết quả sản xuất kinh doanh với chi phí cho sản xuất kinh doanh hoặc ngược lại. • Ý nghĩa: Thông qua nghiên cứu các chỉ tiêu hiệu quả kinh tế, các nhà quản lý doanh nghiệp sẽ rút ra bài học về việc sử dụng hợp lý hơn các yếu tố của quá trình sản xuất. Làm thế nào để với chi phí không đổi nhưng tạo ra được nhiều kết quả hơn? Khi đó giá thành sản phẩm có cơ hội giảm tạo điều kiện tối đa hoá lợi nhuận và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. 8 V2.0013107210 1.2. PHÂN LOẠI CÁC CHỈ TIÊU HIỆU QUẢ • Theo nội dung tính toán: Hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội, hiệu quả an ninh quốc phòng, hiệu quả đầu tư, hiệu quả môi trường... • Theo phương pháp tính toán: Hiệu quả tính dưới dạng thuận và hiệu quả tính dưới dạng nghịch; • Theo phạm vi tính toán: Hiệu quả toàn phần, hiệu quả đầu tư tăng thêm, hiệu quả cận biên; • Theo hình thái biểu hiện: Hiệu quả hiện và hiệu quả ẩn. 9 V2.0013107210 1.3. PHƯƠNG PHÁP TÍNH HIỆU QUẢ • Công thức tính hiệu quả sản xuất kinh doanh đầy đủ có dạng:  Chỉ tiêu hiệu quả thuận:  Chỉ tiêu hiệu quả nghịch: CP KQ H  KQ CP 'H  • Công thức tính hiệu quả sản xuất kinh doanh tính riêng cho phần đầu tư tăng thêm:  Chỉ tiêu hiệu quả đầu tư tăng thêm dạng thuận:  Chỉ tiêu hiệu quả đầu tư tăng thêm dạng nghịch: CP KQ E   KQ CP 'E   10 V2.0013107210 2. HỆ THỐNG CHỈ TIÊU THỐNG KÊ KẾT QUẢ VÀ CHI PHÍ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP ĐỂ TÍNH HIỆU QUẢ 2.1. Nguyên tắc lựa chọn hệ thống chỉ tiêu; 2.2. Hệ thống chỉ tiêu thống kê kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; 2.3. Hệ thống chỉ tiêu thống kê chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; 2.4. Hệ thống chỉ tiêu thống kê hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 11 V2.0013107210 2.1. NGUYÊN TẮC LỰA CHỌN HỆ THỐNG CHỈ TIÊU Việc lựa chọn chỉ tiêu phải đảm bảo các nguyên tắc sau: • Tính hướng đích; • Tính thực tiễn; • Tính phù hợp; • Tính hữu ích. 12 V2.0013107210 2.2. HỆ THỐNG CHỈ TIÊU THỐNG KÊ KẾT QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP Gồm các chỉ tiêu sau: • Số lượng sản phẩm sản xuất được trong kỳ nghiên cứu; • Số lượng sản phẩm qui đổi ra sản phẩm tiêu chuẩn; • Tổng doanh thu; • Giá trị sản xuất (GO); • Giá trị gia tăng (VA), giá trị gia tăng thuần (NVA); • Lợi nhuận (M). 13 V2.0013107210 2.3. HỆ THỐNG CHỈ TIÊU THỐNG KÊ CHI PHÍ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP Gồm các chỉ tiêu phản ánh: • Chi phí về lao động; • Chi phí về vốn; • Chi phí về đất đai. 14 V2.0013107210 2.4. HỆ THỐNG CHỈ TIÊU THỐNG KÊ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP Với m chỉ tiêu kết quả và n chỉ tiêu chi phí: • Số chỉ tiêu hiệu quả đầy đủ tính được là 2.m.n ở cả dạng thuận và dạng nghịch; • Số chỉ tiêu hiệu quả đầu tư tăng thêm cũng là 2.m.n ở cả dạng thuận và dạng nghịch. Ví dụ: Với hai chỉ tiêu kết quả là giá trị sản xuất (GO) và lợi nhuận (M), hai chỉ tiêu chi phí là số lao động bình quân trong kỳ (L) và tổng vốn có bình quân (TV), ta sẽ tính được 4 chỉ tiêu hiệu quả sản xuất kinh doanh đầy đủ dưới dạng thuận như sau: • NSLĐ bình quân 1 lao động: GO/L • Tỷ suất lợi nhuận: M/L • Năng suất tổng vốn: GO/TV • Tỷ suất lợi nhuận theo tổng vốn: M/TV 15 V2.0013107210 TÓM LƯỢC CUỐI BÀI 16 • Hiệu quả sản xuất kinh doanh là loại chỉ tiêu tương đối biểu hiện quan hệ so sánh giữa kết quả sản xuất kinh doanh với chi phí cho sản xuất kinh doanh hoặc ngược lại. Nó phản ánh trình độ khai thác các nguồn lực trong quá trình tái sản xuất nhằm thực hiện mục tiêu kinh doanh là tối đa hoá lợi nhuận. • Để đo lường hiệu quả sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp cần xác định nội dung, phương pháp tính và phạm vi tính các chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất và chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp đó. Mỗi cặp chỉ tiêu kết quả và chi phí cho ta các chỉ tiêu hiệu quả đầy đủ và hiệu quả đầu tư tăng thêm dưới dạng thuận và nghịch khác nhau. V2.0013107210 CÂU HỎI TƯƠNG TÁC 17  Bạn hãy nêu ưu nhược điểm của chỉ tiêu giá trị sản xuất trong hệ thống chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. V2.0013107210 CÂU HỎI TƯƠNG TÁC 18  Khi nghiên cứu về hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, bạn thu thập được thông tin về lợi nhuận của doanh nghiệp, số lao động tham gia sản xuất bình quân trong kỳ và vốn cố định bình quân trong kỳ. Bạn sẽ tính các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất kinh doanh đầy đủ dưới dạng thuận như thế nào?