Báo cáo Thực trạng kiểm toán khoản mục TSCĐ trong kiểm toán tài chính do công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính quốc tế (IFC) thực hiện

LỜI MỞ ĐẦU Cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ ngày nay, nền kinh tế thế giới đang chuyển mình từng bước đi lên mạnh mẽ. Sự biến chuyển của nền kinh tế gắn liền với sự thay đổi mạnh mẽ của từng quốc gia trong từng khu vực trên thế giới. Song cùng với sự thay đổi đó, bước vào những năm đầu thập kỉ 90 của thế kỉ XX xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đã phát triển mạnh. Nền kinh tế Việt Nam có sự biến chuyển mạnh mẽ, bước chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường đã làm thay đổi bộ mặt nền kinh tế quốc dân. Nền kinh tế mở đặt ra nhiều yêu cầu mới. Trước sự đòi hỏi của nền kinh tế, hoạt động kiểm toán đã được công nhận ở Việt Nam với sự ra đời của các tổ chức độc lập về kế toán kiểm toán nhằm giúp cá nhân, tổ chức nắm rõ kiến thức, tăng cường hiểu biết về tài chính, kế toán trong bối cảnh mới. Sự ra đời của các công ty kiểm toán độc lập quốc tế và nội địa ở Việt Nam đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ kiểm toán và tư vấn cho những người quan tâm đến các số liệu tài chính ở Việt Nam. Kiểm toán đã trở thành một hoạt động chuyên sâu, một khoa học chuyên ngành. Theo Ier - Khan - Sere: Kiểm toán có ý nghĩa lớn trên nhiều mặt: đó là “Quan toà công minh của quá khứ”, là “Người dẫn dắt cho hiện tại” và “ Người cố vấn sáng suốt cho tương lai”. Báo cáo tài chính phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nói chung trên mọi khía cạnh của quá trình kinh doanh. Một tập hợp các thông tin có được từ việc xử lý các giao dịch cuối cùng sẽ được phản ánh thành các bộ phận, các khoản mục trên báo cáo tài chính. Vì vậy, để đạt được mục đích kiểm toán toàn diện báo cáo tài chính kiểm toán viên cần phải xem xét kiểm tra riêng biệt các bộ phận của chúng. Tài sản cố định và khấu hao tài sản cố định đóng một vai trò rất quan trọng trong quá trình sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp. Vì vậy việc hạch toánTSCĐ cung như việc trích lập chi phí khấu hao cần phải được ghi chép đúng đắn và tính toán chính xác. Hơn nữa khoản mục TSCĐ trên bảng cân đối kế toán thường chiếm một tỷ trọng lớn nên sai sót đối với khoản mục này thường gây ảnh hưởng trọng yếu tới báo cáo tài chínhcủa doanh nghiệp. Do đó kiểm toán TSCĐ và khấu hao TSCĐ đóng một vai trò quan trọng trong kểm toán Báo cáo tài chính. Nhân thức được điều này nên trong quá trình thực tập tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính quốc tế (IFC) em đã lựa chọn đề tài: “Thực trạng kiểm toán khoản mục TSCĐ trong kiểm toán báo cáo tài chính do công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính quốc tế (IFC) thực hiện” Nội dung của chuyên đề bao gồm các phần sau: CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM TOÁN TÀI SẢN CỐ ĐỊNH TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC TÀI SẢN CỐ ĐỊNH TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY KIỂM TOÁN VÀ TƯ VẤN TÀI CHÍNH QUỐC TẾ (IFC) THỰC HIỆN CHƯƠNG III: MỘT SỐ NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ VỀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC TSCĐ TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO IFC THỰC HIỆN Tuy nhiªn kiÓm to¸n lµ mét lÜnh vùc cßn rÊt míi mÎ ë ViÖt Nam, do cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm vµ chuyªn m«n nªn bµi viÕt cña em cßn cã nhiÒu thiÕu sãt do vËy em mong ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o h­íng dÉn, PGS.TS. Lª ThÞ Hoµ, c¸c thÇy c« trong khoa cïng ban gi¸m ®èc c«ng ty TNHH KiÓm to¸n vµ T­ vÊn tµi chÝnh quèc tÕ ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Ch­¬ng I Lý luËn chung vÒ KiÓm to¸n Tµi s¶n cè ®Þnh trong KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh I – Tæng quan vÒ KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh 1. Kh¸i niÖm vÒ KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh ThuËt ng÷ vÒ KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh thùc sù xuÊt hiÖn vµ ®­îc sö dông ë ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90, nªn trong c¸ch hiÓu vµ c¸ch dïng kh¸i niÖm vÒ KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh viªn ch­a ®­îc thèng nhÊt. Tuy nhiªn, nÕu nãi theo c¸ch hiÓu chung nhÊt th× KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc hiÓu nh­ sau: KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh lµ ho¹t ®éng x¸c minh vµ bÇy tá ý kiÕn vÒ c¸c B¶ng khai tµi chÝnh b»ng hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kü thuËt cña KiÓm to¸n chøng tõ vµ KiÓm to¸n ngoµi chøng tõ do c¸c KiÓm to¸n viªn cã tr×nh ®é nghiÖp vô t­¬ng xøng thùc hiÖn dùa trªn hÖ thèng ph¸p lý ®ang cã hiÖu lùc. Chøc n¨ng x¸c minh cña KiÓm to¸n nh»m kh¼ng ®Þnh møc ®é trung thùc cña tµi liÖu, tÝnh ph¸p lý cña viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô hay viÖc lËp c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh. Do quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng phøc t¹p vµ yªu cÇu ph¸p lý ngµy cµng cao nªn viÖc x¸c minh B¸o c¸o tµi chÝnh h­íng theo hai mÆt: - TÝnh trung thùc cña c¸c con sè. - TÝnh hîp thøc cña c¸c biÓu mÉu ph¶n ¸nh t×nh h×nh tµi chÝnh. Chøc n¨ng bÇy tá ý kiÕn cã thÓ ®­îc hiÓu víi ý nghÜa lµ kÕt luËn vÒ chÊt l­îng th«ng tin, tÝnh ph¸p lý vµ c¶ t­ vÊn th«ng qua x¸c minh. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn qua B¸o c¸o KiÓm to¸n cña KiÓm to¸n viªn. 2. §èi t­îng KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh vµ c¸c c¸ch tiÕp cËn 2.1. §èi t­îng cña KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh §èi t­îng cña KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh lµ c¸c B¶ng khai tµi chÝnh. §ã lµ “HÖ thèng B¸o c¸o ®­îc lËp theo chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh ph¶n ¸nh c¸c th«ng tin kinh tÕ, tµi chÝnh chñ yÕu cña ®¬n vÞ” (ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 200 ®o¹n 4) gåm B¶ng tæng hîp c©n ®èi kÕ to¸n, B¸o c¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ, ThuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã B¸o c¸o tµi chÝnh cßn bao gåm nh÷ng b¶ng kª khai cã tÝnh ph¸p lý nh­: B¶ng kª khai tµi s¶n c¸ nh©n, B¶ng kª khai tµi s¶n ®Æc biÖt, B¶ng kª khai theo yªu cÇu ®Æc biÖt cña chñ ®Çu t­. §ã lµ c¸c b¶ng tæng hîp vµ ®Òu chøa ®ùng nh÷ng th«ng tin ®­îc lËp ra t¹i mét thêi ®iÓm cô thÓ trªn c¬ së c¸c tµi liÖu kÕ to¸n tæng hîp vµ chi tiÕt theo nh÷ng quy t¾c x¸c ®Þnh. 2.2 C¸c c¸ch tiÕp cËn KiÓm to¸n Trong mèi quan hÖ víi c¸c ®èi t­îng cña m×nh KiÓm to¸n tµi chÝnh cã quan hÖ trùc tiÕp víi c¸c B¶ng khai tµi chÝnh nh­ng ®Ó kiÓm tra ®­îc tÝnh hîp lý chung trªn c¸c B¶ng khai tµi chÝnh, KiÓm to¸n tµi chÝnh kh«ng thÓ t¸ch rêi c¸c tµi liÖu kÕ to¸n, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ tæ chøc qu¶n lý cña ®¬n vÞ nh»m x¸c minh cô thÓ ®é tin cËy cña tõng kho¶n môc còng nh­ mèi quan hÖ kinh tÕ chøa ®ùng trong sè d­ vµ c¸c chØ tiªu tµi chÝnh. V× vËy, KiÓm to¸n tµi chÝnh cã hai c¸ch c¬ b¶n ®Ó ph©n chia c¸c B¶ng khai tµi chÝnh thµnh c¸c phÇn hµnh KiÓm to¸n: ®ã lµ KiÓm to¸n theo kho¶n môc vµ KiÓm to¸n theo chu tr×nh. §èi víi KiÓm to¸n Tµi s¶n cè ®Þnh KiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh KiÓm to¸n theo kho¶n môc. KiÓm to¸n theo kho¶n môc: tøc lµ tiÕn hµnh KiÓm to¸n theo kho¶n môc hoÆc tõng nhãm c¸c kho¶n môc theo thø tù trªn B¶ng khai tµi chÝnh. C¸ch ph©n chia nµy ®¬n gi¶n, phï hîp víi c¸c C«ng ty KiÓm to¸n quy m« nhá, sè l­îng KiÓm to¸n viªn cßn h¹n chÕ. KiÓm to¸n theo chu tr×nh: C¨n cø vµo mèi liªn hÖ gi÷a c¸c kho¶n môc, c¸c qu¸ tr×nh cÊu thµnh trong mét chu tr×nh chung cña ho¹t ®éng tµi chÝnh chia thµnh: - KiÓm to¸n chu tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn; - KiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n; - KiÓm to¸n chu tr×nh tiÒn l­¬ng vµ nh©n viªn; - KiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho; - KiÓm to¸n chu tr×nh vèn b»ng tiÒn; - KiÓm to¸n chu tr×nh huy ®éng vµ hoµn tr¶. KiÓm to¸n chu tr×nh phøc t¹p vµ phï hîp víi c¸c C«ng ty KiÓm to¸n lín víi sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng cña ®éi ngò KiÓm to¸n viªn ®«ng ®¶o. 3. KiÓm to¸n kho¶n môc Tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) trong KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh 3.1. Kh¸i niÖm TSC§: Tµi s¶n cè ®Þnh theo chuÈn mùc KÕ To¸n ViÖt Nam sè 03 lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i vËt chÊt do doanh nghiÖp n¾m gi÷ ®Ó sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi tiªu chuÈn ghi nhËn lµ Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh. Cô thÓ c¸c tµi s¶n ®­îc ghi nhËn lµm Tµi s¶n cè ®Þnh h÷­ h×nh ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi bèn tiªu chuÈn sau: - Ch¾c ch¾n thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ trong t­¬ng lai tõ viÖc sö dông tµi s¶n ®ã. - Nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy. - Thêi gian sö dông trªn mét n¨m. - Cã ®ñ tiªu chuÈn theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Theo ®iÒu 3 quyÕt ®Þnh 206/2003/Q§-BTC ban hµnh ngµy 12/12/2003 cña Bé tµi chÝnh quy ®Þnh tiªu chuÈn cña Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh ph¶i cã gi¸ trÞ tõ 10 triÖu ®ång trë lªn (b¾t ®Çu ¸p dông cho n¨m tµi chÝnh 2004) Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh, theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 04, lµ tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt nh­ng x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ vµ do doanh nghiÖp n¾m gi÷, sö dông trong s¶n xuÊt, kinh doanh,cung cÊp dÞch vô hoÆc cho ®èi t­îng kh¸c thuª phï hîp víi tiªu chuÈn ghi nhËn Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh. Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh, theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 06 “Thuª tµi s¶n”, ban hµnh vµ c«ng bè theo quyÕt ®Þnh sè 165/2002 ngµy31/12/2002 cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh lµ sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn cho thuª vµ bªn thuª vÒ viÖc bªn cho thuª chuyÓn giao quyÒn sö dông tµi s¶n cho bªn thuª trong mét kho¶n thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó ®­îc nhËn tiÒn cho thuª mét lÇn hay nhiÒu lÇn. Thuª tµi chÝnh lµ thuª tµi s¶n mµ bªn cho thuª cã sù chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒnvíi quyÒn së h÷u tµi s¶n cho bªn thuª. QuyÒn së h÷u tµi s¶n cã thÓ ®­îc chuyÓn giao vµo cuèi thêi h¹n thuª. Thuª ho¹t ®éng lµ thuª tµi s¶n kh«ng ph¶i lµ thuª tµi chÝnh. Theo th«ng t­ sè 105/2003/TT-BTC (B¾t ®Çu ¸p dông cho n¨m tµi chÝnh 2004), thuª tµi chÝnh lµ thuª tµi s¶n mµ bªn cho thuª cã sù chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u tµi s¶n cho thuª. QuyÒn së h÷u tµi s¶n cã thÓ chuyÓn giao vµo cuèi thêi h¹n thuª. * C¸c tr­êng hîp thuª tµi s¶n sau ®©y th­êng dÉn ®Õn hîp ®ång thuª tµi chÝnh: - Bªn cho thuª chuyÓn giao quyÒn së h÷u tµi s¶n cho thuª khi kÕ thóc thêi h¹n thuª. - T¹i thêi ®iÓm khëi ®Çu thuª tµi s¶n, bªn thuª cã quyÒn lùa chon mua l¹i tµi s¶n thuª víi møc gi¸ ­íc tÝnh thÊp h¬n gi¸ trÞ hîp lý vµo cuèi thêi h¹n thuª. - Thêi h¹n thuª tèi thiÓu ph¶i chiÕm phÇn lín thêi gian sö dông kinh tÕ cña tµi s¶n cho dï kh«ng cã sù chuyÓn giao vÒ quyÒn së h÷u. - T¹i thêi ®iÓm khëi ®Çu thuª tµi s¶n, gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña kho¶n thanh to¸n tiÒn thuª tèi thiÓu chiÕm phÇn lín (t­¬ng ®­¬ng) gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n. -Tµi s¶n thuª thuéc lo¹i chuyªn dïng mµ chØ cã bªn thuª cã kh¶ n¨ng sö dông kh«ng cÇn cã sù thay ®æi, söa ch÷a lín nµo. * Hîp ®ång thuª tµi s¶n còng ®­ice coi lµ hîp ®ång thuª tµi chÝnh nÕu hîp ®ång thuª tho¶ m·n Ýt nhÊt mét trong ba tr­êng hîp sau: - NÕu bªn thuª huû hîp ®ång vµ ®Òn bï tæn thÊt ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc huû hîp ®ång cho bªn cho thuª. - Thu nhËp hoÆc sù tæn thÊt do sù thay ®æi gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n cßn l¹i cña bªn thuª g¾n víi bªn thuª. - Bªn thuª cã kh¶ n¨ng tiÕp tôc thuª l¹i tµi s¶n sau khi hÕt h¹n hîp ®ång Thuª víi tiÒn thuª thÊp h¬n gi¸ thÞ tr­êng. KhÊu hao Tµi s¶n cè ®Þnh lµ viÖc tÝnh to¸n vµ ph©n bæ mét c¸ch cã hÖ thèng nguyªn gi¸ cña Tµi s¶n cè ®Þnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong thêi gian sö dông cña Tµi s¶n cè ®Þnh. 3.2. §Æc ®iÓm cña tµi s¶n cè ®Þnh Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín vµ thêi gian sö dông l©u dµi, tham gia vµo nhiÒu chu k× s¶n xuÊt kinh doanh. Kho¶n môc Tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét kho¶n môc chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Tµi s¶n cè ®Þnh lµ c¬ së vËt chÊt cña ®¬n vÞ. Nã ph¶n ¸nh n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã vµ tr×nh ®é øng dông khoa häc kÜ thuËt vµo ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. Tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét trong c¸c yÕu tè quan träng t¹o kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, tõ ®ã gi¶m chi phÝ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô. Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng tµi s¶n sö dông cho môc ®Ých s¶n suÊtt kinh doanh chø kh«ng ph¶i ®Ó b¸n vµ trong qu¸ tr×nh sö dông Tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn dÇn. Gi¸ trÞ cña chóng ®­îc chuyÓn dÇn vµo chi phÝ ho¹t ®éng vµ sÏ ®­îc thu håi sau khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô (®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh). §Ó sö dông Tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc tèt, ngoµi viÖc sö dông hîp lý c«ng suÊt ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh b¶o d­ìng, söa ch÷a Tµi s¶n cè ®Þnh. Tuú theo quy m« söa ch÷a vµ theo lo¹i Tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ söa ch÷a ®­îc bï ®¾p kh¸c nhau. 3.3. C«ng t¸c qu¶n lý Tµi s¶n cè ®Þnh Tµi s¶n cè ®Þnh lµ cë së vËt chÊt chñ yÕu gióp cho doanh nghiÖp ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. NhiÖm vô ®Æt ra ®èi víi mçi doanh nghiÖp lµ ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý TSC§ nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao. H¬n n÷a, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, TSC§ vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu nh­ng gi¸ trÞ cña nã gi¶m dÇn sau mçi chu kú s¶n xuÊt kinh doanh nªn trong c«ng t¸c qu¶n lý TSC§, c¸c doanh nghiÖp cÇn theo dâi c¶ vÒ mÆt hiÖn vËt vµ mÆt gi¸ trÞ cña TSC§. 3.3.1. Qu¶n lý vÒ mÆt hiÖn vËt: bao gåm c¶ qu¶n lý vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng cña TSC§ - VÒ mÆt sè l­îng: bé phËn qu¶n lý TSC§ ph¶i b¶o ®¶m cung cÊp ®Çy ®ñ vÒ c«ng suÊt, ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - VÒ mÆt chÊt l­îng: c«ng t¸c b¶o qu¶n ph¶i ®¶m b¶o tr¸nh háng hãc, mÊt m¸t c¸c bé phËn chi tiÕt lµm gi¶m gi¸ trÞ TSC§. §Ó thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò nµy, mçi doanh nghiÖp cÇn ph¶i x©y dùng néi quy b¶o qu¶n TSC§ vµ sö dông mét c¸ch hîp lý, phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña m×nh. §ång thêi ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ TSC§, c¸c ®¬n vÞ cÇn x©y dùng c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt ®èi víi tõng lo¹i, tõng nhãm TSC§. Th«ng qua ®ã gióp ®¬n vÞ lªn kÕ ho¹ch vµ cã biÖn ph¸p söa ch÷a, n©ng cÊp còng nh­ ®Çu t­ míi TSC§ phôc vô kÞp thêi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh t¹i doanh nghiÖp. 3.3.2. Qu¶n lý vÒ mÆt gi¸ trÞ: lµ x¸c ®Þnh ®óng nguyªn gi¸ vµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®Çu t­, mua s¾m, ®iÒu chuyÓn vµ gi¸ trÞ hao mßn Qu¶n lý TSC§ vÒ mÆt gi¸ trÞ lµ c«ng viÖc chñ yÕu trong c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n. C«ng viÖc nµy ®¶m b¶o cho ban qu¶n lý cã thÓ biÕt chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin vÒ mÆt gi¸ trÞ (Nguyªn gi¸, Gi¸ trÞ hao mßn vµ Gi¸ trÞ cßn l¹i) cña tõng lo¹i TSC§ (TSC§ h÷u h×nh, TSC§ v« h×nh, TSC§ thuª tµi chÝnh) trong doanh nghiÖp t¹i tõng thêi ®iÓm x¸c ®Þnh. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh: - §èi víi TSC§ h÷u h×nh: VÒ nguyªn gi¸ cña TSC§ h÷u h×nh ®­îc x¸c ®Þnh trong tõng tr­êng hîp nh­ sau: + TSC§ h÷u h×nh lo¹i mua s¾m: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua s¾m (kÓ c¶ mua míi), bao gåm gi¸ mua (trõ c¸c kho¶n ®­îc chiÕt khÊu th­¬ng m¹i, gi¶m gi¸); c¸c kho¶n thuÕ (kh«ng bao gåm c¸c kho¶n thuÕ ®­îc hoµn l¹i) vµ c¸c kho¶n chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®­a tµi s¶n vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông nh­ chi phÝ chuÈn bÞ mÆt b»ng, c¸c chi phÝ vËn chuyÓn vµ bèc dì ban ®Çu; c¸c chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö (trõ (-) c¸c kho¶n thu håi vÒ s¶n phÈm, phÕ liÖu do l¾p ®Æt ch¹y thö), chi phÝ chuyªn gia vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c. + TSC§ h÷u h×nh lo¹i ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n theo ph­¬ng thøc giao thÇu: Nguyªn gi¸ (c¶ tù lµm vµ thuª ngoµi) lµ gi¸ quyÕt to¸n c«ng tr×nh ®Çu t­ x©y dùng, c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c vµ lÖ phÝ tr­íc b¹ (nÕu cã). + TSC§ h÷u h×nh mua tr¶ chËm: Nguyªn gi¸ ®­îc ph¶n ¸nh theo gi¸ mua tr¶ ngay t¹i thêi ®iÓm mua. Kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ mua tr¶ chËm vµ gi¸ mua tr¶ tiÒn ngay ®­îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ theo kú h¹n thanh to¸n, trõ ®i sè chªnh lÖch ®ã ®­îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh (vèn ho¸) theo quy ®Þnh trong ChuÈn mùc kÕ to¸n “Chi phÝ ®i vay”. + TSC§ h÷u h×nh tù x©y hoÆc tù chÕ: Nguyªn gi¸ lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña TSC§ tù x©y hoÆc tù chÕ céng (+) chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö. Mäi kho¶n l·i néi bé vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh«ng hîp lý (nh­ nguyªn vËt liÖu l·ng phÝ, lao ®éng kh¸c sö dông v­ît qu¸ ®Þnh møc b×nh th­êng trong qu¸ tr×nh x©y dùng hoÆc tù chÕ kh«ng ®­îc tÝnh vµo nguyªn gi¸. + TSC§ h÷u h×nh mua d­íi h×nh thøc trao ®æi: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua d­íi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ h÷u h×nh kh«ng t­¬ng tù hoÆc tµi s¶n kh¸c ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ h÷u h×nh nhËn vÒ, hoÆc gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®em trao ®æi, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t­¬ng ®­¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu vÒ. Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua d­íi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ h÷u h×nh t­¬ng tù, hoÆc cã thÓ h×nh thµnh do ®­îc b¸n ®Ó ®æi lÊy quyÒn së h÷u mét tµi s¶n t­¬ng tù (tµi s¶n t­¬ng tù lµ tµi s¶n cã c«ng dông t­¬ng tù, trong cïng lÜnh vùc kinh doanh vµ cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng). Trong c¶ hai tr­êng hîp kh«ng cã bÊt kú kho¶n l·i hay lç nµo ®­îc ghi nhËn trong qu¸ tr×nh trao ®æi. Nguyªn gi¸ TSC§ nhËn vÒ ®­îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®em trao ®æi. + TSC§ t¨ng tõ c¸c nguån kh¸c: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh ®­îc tµi trî, ®­îc biÕu tÆng, ®­îc ghi nhËn theo gi¸ trÞ hîp lý ban ®Çu th× doanh nghiÖp ghi nhËn theo gi¸ trÞ danh nghÜa céng (+) c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®­a tµi s¶n vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông. - §èi víi TSC§ thuª tµi chÝnh: Nguyªn gi¸ lµ gi¸ trÞ hîp lý (nÕu gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c kho¶n thanh to¸n tiÒn thuª tèi thiÓu nhá h¬n gi¸ trÞ hîp lý th× nguyªn gi¸ ghi theo gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c kho¶n thanh to¸n tiÒn thuª tèi thiÓu. PhÇn chªnh lÖch gi÷a tiÒn thuª TSC§ ph¶i tr¶ cho ®¬n vÞ cho thuª vµ Nguyªn gi¸ TSC§ ®ã ®­îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh phï hîp víi thêi h¹n cña hîp ®ång thuª tµi chÝnh. * §èi víi TSC§ v« h×nh: TSC§ v« h×nh lµ tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt nh­ng x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ vµ do doanh nghiÖp n¾m gi÷, sö dông trong s¶n xuÊt, kinh doanh, cung øng dÞch vô hoÆc cho c¸c ®èi t­îng kh¸c thuª phï hîp víi tiªu chuÈn ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh. VÒ mÆt nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: - QuyÒn sö dông ®Êt: Nguyªn gi¸ lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra cã liªn quan trùc tiÕp tíi ®Êt sö dông bao gåm tiÒn chi ra ®Ó cã quyÒn sö dông ®Êt, chi phÝ cho ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, san lÊp mÆt b»ng, lÖ phÝ tr­íc b¹ (nÕu cã) kh«ng bao gåm chi phÝ chi ra ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh trªn mÆt ®Êt. - QuyÒn ph¸t hµnh: Nguyªn gi¸ lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó cã quyÒn ph¸t hµnh. - B¶n quyÒn, b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ: Nguyªn gi¸ lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ chi ra ®Ó cã b¶n quyÒn t¸c gi¶, b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ. - Nh·n hiÖu hµng ho¸: Nguyªn gi¸ lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ liªn quan trùc tiÕp tíi viÖc mua nh·n hiÖu hµng ho¸. - PhÇn mÒm m¸y tÝnh: Nguyªn gi¸ lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó cã phÇn mÒm m¸y tÝnh. - GiÊy phÐp vµ GiÊy nh­îng quyÒn: Nguyªn gi¸ lµ c¸c kh¶n doanh nghiÖp chi ra ®Ó doanh nghiÖp cã ®­îc giÊy phÐp vµ giÊy nh­îng quyÒn thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã, nh­ giÊy phÐp khai th¸c, giÊy phÐp s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm míi. - TSC§ v« h×nh kh¸c: Nguyªn gi¸ lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ chi ra ®Ó cã ®­îc c¸c TSC§ lo¹i nµy. Nguyªn gi¸ TSC§ trong doang nghiÖp chØ ®­îc thay ®æi trong c¸c tr­êng hîp sau: - §¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ TSC§ theo QuyÕt ®Þnh kiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña Nhµ n­íc. - N©ng cÊp TSC§. - Th¸o dì mét hay mét sè bé phËn cña TSC§. - Chi phÝ ph¸t sinh sau ghi nhËn ban ®Çu tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§. Khi thay ®æi nguyªn gi¸ TSC§, doanh nghiÖp ph¶i lËp biªn b¶n ghi râ c¸c c¨n cø thay ®æi vµ x¸c ®Þnh l¹i c¸c chØ tiªu nguyªn gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n, sæ khÊu hao luü kÕ cña TSC§ vµ tiÕn hµnh h¹ch to¸n theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh. * Gi¸ trÞ hao mßn: Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ cña TSC§ bÞ hao mßn dÇn. §Ó ®¶m b¶o t¸i ®Çu t­ vµ môc ®Ých thu håi vèn, bé phËn kÕ to¸n cã nhiÖm vô ph¶i tÝnh vµ ph©n bæ gi¸ trÞ hao mßn vµo chi phÝ s¶n xuÊt trong kú kÕ to¸n t­¬ng øng. §©y thùc chÊt lµ viÖc tÝnh vµ trÝch khÊu hao TSC§. - C¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hao mßn TSC§ ®ã lµ: Nguyªn gi¸ cña TSC§ (®· ®­îc tr×nh bµy ë trªn). Thêi gian h÷u Ých cña TSC§ (hoÆc tû lÖ % quy ®Þnh cho tõng lo¹i TSC§) Theo ChuÈn mùc KÕ to¸n ViÖt Nam vÒ TSC§, thêi gi¼n dông h÷u Ých cña TSC§ lµ thêi gian mµ TSC§ h÷u h×nh ph¸t huy ®­îc t¸c dông cho s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc tÝnh b»ng: Thêi gian mµ doanh nghiÖp dù tÝnh sö dông TSC§ h÷u h×nh, hoÆc Sè l­îng s¶n phÈm, hoÆc c¸c ®¬n vÞ tÝnh t­¬ng tù mµ doanh nghiÖp dù tÝnh thu ®­îc tõ viÖc sö dông tµi s¶n. Khi tiÕn hµnh x¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ yªu cÇu ®¶m b¶o r»ng: Thêi gian sö dông cña TSC§ ®­îc x¸c ®Þnh thèng nhÊt trong n¨m tµi chÝnh. Tr­êng hîp cã c¸c yÕu tè t¸c ®éng (nh­ viÖc n©ng cÊp hay th¸o dì mét sè bé phËn cña TSC§) nh»m kÐo dµi hoÆc rót ng¾n thêi gian sö dông cña TSC§, doanh nghiÖp tiÕn hµnh x¸c ®Þnh l¹i thêi gian sö dông cña TSC§ theo c¸c quy ®Þnh trªn t¹i thêi ®iÓm hoµn thµnh nghiÖp vô