Báo cáo Về tình hình thực hiện các chủ chương chính sách phát triển kinh té - Xã hội Tây Nguyên trong thời gian 1990 - 1999

1BÁO CÁO 9ӄ TÌNH HÌNH THӴC HIӊN CÁC CHӪ TRѬѪNG, CHÍNH SÁCH PHÁT TRIӆN KINH Tӂ - XÃ HӜI TÂY NGUYÊN TRONG THӠI GIAN 1990 - 1999 Tây Nguyên gӗm 4 tӍnh Gia Lai, Kon Tum, Ĉҳc Lҳk, Lâm Ĉӗng vӟi diӋn tích tӵ nhiên 54.460 km2, dân sӕÿӃn năm 1999 là 4.066,4 nghìn ngѭӡi, chiӃm 16,37% vӅ diӋn tích và 5,3% vӅ dân sӕ so vӟi cҧ nѭӟc. 1Ӆn kinh tӃ Tây Nguyên và nhӳng vҩn ÿӅ xã hӝi 10 năm trӣ lҥi ÿây ÿã ÿҥt ÿѭӧc nhӳng thành quҧ hӃt sӭc khҧ quan, tuy nhiên không phҧi không có nhӳng tӗn tҥi cҫn phҧi [ӱ lý. Nhӳng thành tích và tӗn tҥi trên chӏu sӵ tác ÿӝng trӵc tiӃp cӫa hӋ thӕng chӫ trѭѫng, ÿѭӡng lӕi, chính sách cӫa Ĉҧng và Nhà nѭӟc, cӫa chính quyӅn ÿӏa phѭѫng ÿѭӧc ÿLӅu hành trong nhӳng năm qua. ĈӇ có thӇ nhìn nhұn ÿѭӧc cái ÿѭӧc, cái chѭa ÿѭӧc cӫa hӋ thӕng chӫ trѭѫng, ÿѭӡng Oӕi, chính sách chúng ta sӁÿLӇm lҥi nhӳng lƭnh vӵc sau ÿây. (*) HӋ thӕng ÿѭӡng lӕi, chӫ trѭѫng, chính sách ÿã vұn hành trong 10 năm qua, nhìn nhұn cѫ sӣ khoa hӑc và thӵc tiӉn cӫa nó. (*) ĈLӇm lҥi thành quҧ phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi trong 10 năm qua dѭӟi sӵ tác ÿӝng Yұn hành cӫa các ÿѭӡng lӕi, chӫ trѭѫng, chính sách. (*) Trên cѫ sӣÿó rút ra nhӳng vҩn ÿӅ phù hӧp và chѭa phù hӧp cӫa hӋ thӕng ÿѭӡng Oӕi, chӫ trѭѫng, chính sách và kiӃn nghӏ lên Chính phӫ xem xét xӱ lý cho thӡi gian tӟi ÿӕi Yӟi Tây Nguyên. 1ӝi dung báo cáo gӗm 4 phҫn: Phҫn I: ĈLӇm lҥi các nguӗn lӵc phát triӇn kinh tӃ - xã hӝicӫa vùng Tây Nguyên. Phҫn II: Các quan ÿLӇm ÿѭӡng lӕi, chӫ trѭѫng và chính sách phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi Tây Nguyên Phҫn III: Ĉánh giá hiӋn trҥng quá trình phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi dѭӟi sӵ tác ÿӝng cӫa các yӃu tӕ khách quan và các chӫ trѭѫng, chính sách. Phҫn IV: Mӝt sӕÿӏnh hѭӟng vӅ cѫ chӃ, chính sách phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi Tây Nguyên trong thӡi gian tӟi. Phҫn phө lөc: Tóm tҳt mӝt sӕ chính sách phát triӇn quan trӑng 2PHҪN I Ĉ,ӆM LҤI MӜT SӔĈ,ӄU KIӊN VÀ NGUӖN LӴC PHÁT TRIӆN KINH Tӂ - XÃ HӜI CӪA VÙNG TÂY NGUYÊN 1. Vӏ trí Tây Nguyên nҵm vӅ phía tây cӫa nam phҫn Trung Bӝ, ӣÿӝ cao tӯ 250 ÿӃn 2.500 m, là ÿҫu nguӗn cӫa 4 hӋ thӕng sông lӟn và thông qua hӋ thӕng ÿѭӡng giao thông 14, 14B, 19, 20, 24, 25,26, 27, và 40 .... Tây Nguyên có quan hӋ lâu ÿӡi bӅn chһt vӅ kinh tӃ - xã hӝi và môi trѭӡng sinh thái vӟi các tӍnh Duyên hҧi Nam Trung Bӝ và Ĉông Tây Nam Bӝ, vӅ phía Tây có quan hӋ trӵc tiӃp vӟi các tӍnh Nam Lào và Ĉông Bҳc Cămpuchia qua ÿó có thӇ tҥo mӕi giao lѭu vӟi Thái Lan, Mianma... Do vұy vùng Tây Nguyên có ÿLӅu kiӋn thuұn lӧi ÿӇ mӣ rӝng giao lѭu vӟi nhiӅu vùng trong nѭӟc và quӕc tӃ, ÿӗng thӡi là ÿӏa bàn chiӃn lѭӧc quan trӑng bҧn ÿҧm an ninh quӕc phòng cӫa ÿҩt nѭӟc. 2. Ĉӏa hình Tây Nguyên có ÿӏa hình ÿa dҥng và phӭc tҥp vӟi nhiӅu dãy núi cao và trung bình, nhiӅu cao nguyên tѭѫng ÿӕi bҵng phҷng và thung lNJng xen kӁ nhau. DiӋn tích vùng núi cao khoҧng 2,9 triӋu ha, chiӃm 53% diӋn tích tӵ nhiên, ĈӍnh Ngӑc Linh ӣ phía bҳc cao 2.598m, Chѭ Yeng Xin phía Nam cao 2.406m, diӋn tích các cao nguyên ӣÿӝ cao 300- 800m là 2,2 triӋu ha, bҵng 36,5%. Ĉӗng bҵng thung lNJng 57 vҥn ha, chiӃm 10,5%... Do Yұy ÿѭӧc phân chia thành 236 loҥi cҧnh quan sinh thái trên mӛi lãnh thә nhҩt ÿӏnh (157 loҥi thuӝc lӟp núi, 66 loҥi thuӝc lӟp cao nguyên và 13 loҥi thuӝc lӟp ÿӗng bҵng). Mӛi loҥi Fҧnh quan sinh thái là mӝt thӇ tәng hӧp tӵ nhiên nhân tác, mà hoҥt ÿӝng cӫa con ngѭӡi ÿӅu có ҧnh hѭӣng tích cӵc hoһc tiêu cӵc ÿӃn môi trѭӡng. 3. Tài nguyên khí hұu Tây Nguyên thuӝc khu vӵc nhiӋt ÿӟi ҭm gió mùa cao nguyên, chӃÿӝ nhiӋt tѭѫng ÿӕi ÿLӅu hoà, bӭc xҥ mһt trӡi tѭѫng ÿӕi dӗi dào, ít chӏu tác ÿӝng cӫa hiӋn tѭӧng thӡi tiӃt cӵc ÿoan nhѭ bão, gió khô nóng, gió mùa ÿông bҳc, sѭѫng muӕi... Ĉһc biӋt ÿáng quan tâm là Qҵm giӳa vành ÿai nhiӋt ÿӟi, nhiӋt ÿӝ giҧm dҫn theo ÿӝ cao, cӭ lên cao 100 m nhiӋt ÿӝ giҧm 0,60C. Nhӳng vùng cao trên 1.000 m thӡi tiӃt quanh năm mát, ÿLӇn hình nhѭĈà /ҥt, Ngӑc Linh, KonPlong... khí hұu nәi lên nhѭ mӝt yӃu tӕ trӝi quyӃt ÿӏnh các hӧp phҫn Wӵ nhiên khác. Vұy xét riêng vӅ khí hұu, Tây Nguyên có nhiӅu thuұn lӧi ÿӇ phát triӇn mӝt Wұp ÿoàn cây trӗng, vұt nuôi nhiӋt ÿӟi và mӝt sӕ cây con có nguӗn gӕc ôn ÿӟi; Tây Nguyên cNJng có nhiӅu lӧi thӃ phát triӇn du lӏch cҧnh quan sinh thái và nghӍ dѭӥng. 3Khó khăn cӫa Tây Nguyên là có mӝt mùa khô kéo dài, có gió ÿӏa hình mҥnh, nhiӅu vùng thiӃu nѭӟc nghiêm trӑng ÿã hҥn chӃ lӟn ÿӕi vӟi sҧn xuҩt và ÿӡi sӕng cӫa dân cѭ trong vùng. Nhӳng vùng chѭa có công trình thuӹ lӧi, chѭa ÿӫ năng lѭӧng ÿӇ khai thác Qѭӟc ngҫm thì sҧn xuҩt không әn ÿӏnh và khó hình thành các vùng sҧn xuҩt chuyên môn hoá, có hiӋu quҧ. 4. Tài nguyên nѭӟc a) N˱ͣc m̿t: Lѭӧng mѭa bình quân 1.900mm/năm, tѭѫng ÿѭѫng vӟi 106 tӹ m3 Qѭӟc, trong ÿó chuyӇn vào dòng chҧy 48 tӹ m3 . VӅ mһt lý thuyӃt thì lѭӧng nѭӟc này ÿӫ thoҧ mãn nhu cҫu phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi, nhѭng do phân bӕ không ÿӅu theo thӡi gian, nên Tây Nguyên vүn có mӝt mùa khô khҳc nghiӋt kéo dài tӯ 3 - 4 tháng ÿӃn 5 - 6 tháng (tuǤ mӛi tiӇu vùng). Ĉһc ÿLӇm và ý nghƭa sӱ dөng nѭӟc mһt Tây Nguyên: - Sông suӕi Tây Nguyên thѭa thӟt: chӫ yӃu có 4 hӋ thӕng sông lӟn là Sê San, Serepoc ÿә vӅ sông Mê Kông), sông Ba (ÿә vӅ Tuy Hoà, Phú Yên) và sông Ĉӗng Nai (ÿә vӅĈӗng Nai )- mӝt hӋ thӕng sông suӕi nhӓÿә xuӕng vùng Duyên hҧi Nam Trung Bӝ - Vì vұy Tây Nguyên giӳ vai trò ÿҫu nguӗn sinh thuӹ, giӳ cân bҵng sinh thái cho cҧ vùng Ĉông, Tây Nam Bӝ và Duyên hҧi Nam Trung Bӝ. - Do ÿҩt có ÿӝ thҭm thҩu rҩt lӟn, và ÿӏa hình lѭӧn sóng cho nên các công trình thuӹ lӧi ӣ Tây Nguyên ÿҫu tѭ thѭӡng ÿҳt và mҩt nhiӅu nѭӟc so vӟi các vùng khác. - CNJng do sông suӕi thѭa thӟt ÿӏa hình phӭc tҥp nên nguӗn nѭӟc mһt cung cҩp cho các khu dân cѭ, cho nhu cҫu tѭӟi cây công nghiӋp rҩt thiӃu, ÿһc biӋt trên vùng ÿҩt bazan, nên phҧi tính ÿӃn viӋc khai thác nѭӟc ngҫm bә sung. - Nѭӟc mһt Tây Nguyên ÿem lҥi nguӗn thuӹ năng lӟn vӟi trӳ năng lý thuyӃt là 57 tӹ kwh (21% toàn quӕc) và trӳ năng kinh tӃ là 17 tӹ kwh (30% toàn quӕc), ÿӃn nay khai thác ÿѭӧc chѭa nhiӅu. b) Ngu͛n n˱ͣc ng̯m: Do nguӗn nѭӟc mѭa lӟn cùng vӟi khҧ năng thҭm thҩu và giӳ nѭӟc cӫa mӝt sӕ thành Wҥo ÿӏa chҩt, nên quӻ nѭӟc ngҫm Tây Nguyên giӳ vӏ trí quan trӑng vӅ cân bҵng nguӗn Qѭӟc- trong ÿó nѭӟc ngҫm trong các thành tҥo bazan ÿóng vai trò chӫ yӃu vӅ khӕi lѭӧng và chҩt lѭӧng, có thӇ thoҧ mãn nhu cҫu phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi trên vùng ÿҩt bazan: - Cao nguyên Plây Ku 1.422.000 m3/ngày ÿêm - Buôn Mê Thuұt 2.028.000 m3/ngày ÿêm - Ĉӭc Trӑng 475.000 m3/ngày ÿêm - Bҧo Lӝc 293.000 m3/ngày ÿêm 41ѭӟc ngҫm phân bӕӣÿӝ sâu 50 - 150m, vì vұy ÿҫu tѭ sӁ tӕn kém, nhѭng là tiӅm Qăng rҩt ÿáng ÿѭӧc chú ý và tҩt yӃu phҧi khai thác cho nhu cҫu sҧn xuҩt và sinh hoҥt cho nhân dân và thӵc tӃ cNJng ÿang ÿѭӧc nhân dân khai thác tѭӟi - bә sung cho cây trӗng ӣ diӋn rӝng, song ÿӅu ӣ quy mô nhӓ. HiӋn nay tình trҥng thҧm rӯng ÿang còn bӏ xâm hҥi, là nguy cѫ trӵc tiӃp ÿӃn sӵ suy giҧm nguӗn nѭӟc ngҫm ÿáng ÿѭӧc quan tâm; vì vұy viӋc bҧo YӋ và tái tҥo thҧm thӵc vұt rӯng, xây dӵng các hӗ chӭa, cùng áp dөng các kӻ thuұt canh tác và khai thác hӧp lý rӯng và ÿҩt ÿai nông nghiӋp là hӃt sӭc cҫn thiӃt ÿӇ bҧo vӋ và bә sung nguӗn nѭӟc ngҫm lâu dài cho sҧn xuҩt và ÿӡi sӕng cӫa vùng. 5. Tài nguyên ÿҩt Tây Nguyên có quӻÿҩt phong phú, có thӇ chia thành 8 loҥi, trong ÿó ÿáng lѭu ý hѫn Fҧ là: - Ĉҩt ÿӓ bazan 1,36 triӋu ha (trong tәng sӕ 3,74 triӋu ha loҥi ÿҩt ÿӓ vàng) chiӃm 66% diӋn tích ÿҩt bazan toàn quӕc, phân bӕ trên 5 cao nguyên: Kon Hà Nӯng 9,8 vҥn ha, Plei Ku 3 - 4 vҥn ha, Buôn Ma Thuӝt 33,4 vҥn ha, Ĉҳk Nông 43 vҥn ha và Di Linh - Bҧo Lӝc 19,5 vҥn ha. Trong ÿó cao nguyên Kon Hà Nӯng và Ĉăk Nông thҧm thӵc vұt hiӋn nay chӫ yӃu là rӯng; 3 cao nguyên còn lҥi có thӇ phát triӇn nông nghiӋp và nông lâm kӃt hӧp. Ĉây là loҥi ÿҩt tӕt, có ÿӝ phì cao, là tiӅm năng quý giá nhҩt ÿӇ phát triӇn các cây công nghiӋp có giá trӏ nhѭ cà phê, cao su, chè và cây nguyên liӋu giҩy. - Ĉҩt phù sa 15,6 vҥn ha phân bӕ dӑc các sông suӕi, các cánh ÿӗng lӟn nhѭ Azulpa (Gia Lai), Krông Bách, Lҳc (Ĉăk Lăk), Ĉҥ Hoai - Cát Tiên (Lâm Ĉӗng)... ÿã và sӁ trӣ thành các cánh ÿӗng lúa nѭӟc 2 vө năng suҩt cao, là cѫ sӣ tҥo nӅn әn ÿӏnh vӅ sҧn xuҩt Oѭѫng thӵc cho Tây Nguyên. 9ӟi tәng diӋn tích ÿҩt tӵ nhiên 55.560 km2 (5,556 triӋu ha), ÿҩt lâm nghiӋp 4,43 triӋu ha (chiӃm 79%), ÿҩt nông nghiӋp 1,026 triӋu ha (chiӃm 18,4%). Do các chuyӇn biӃn ÿáng NӇ, ÿҥt ÿѭӧc thành quҧ khá lӟn vӅ phát triӇn nông nghiӋp ӣ Tây Nguyên, sӱ dөng ÿҩt nông nghiӋp tăng lên rҩt nhanh trong 10 năm qua: tӯ khoҧng 40 vҥn ha năm 1990, ÿã lên 87 vҥn ha năm 1999, trong ÿó cây công nghiӋp dài ngày tăng 30 vҥn ha; cây công nghiӋp ngҳn ngày tăng 3 vҥn ha; lúa nѭӟc tăng gҫn 2 vҥn ha; mӝt sӕ do xâm canh vào ÿҩt lâm nghiӋp ÿӇ chuyӇn thành ÿҩt nông nghiӋp. Tuy nhiên do bӏ tác ÿӝng cӫa yӃu tӕ di dân tӵ do Uҩt mҥnh trong 10 năm qua, do quҧn lý rӯng còn chѭa tӕt, nên diӋn tích rӯng tăng không ÿáng kӇ. 6. Tài nguyên rӯng và ÿҩt lâm nghiӋp DiӋn tích ÿҩt lâm nghiӋp có trên 4,43 triӋu ha, diӋn tích còn rӯng ÿӃn nay là 3,19 triӋu ha, tӹ lӋ che phӫ so diӋn tích tӵ nhiên 57,5%, trӳ lѭӧng gӛÿӭng 286 triӋu m3 vӟi 4 loҥi Uӯng chính: rӯng lá rӝng thѭӡng xanh, rӯng lá rӝng rөng lá mùa khô, rӯng thông và rӯng tre nӭa. Sӕ liӋu trên so vӟi sau năm giҧi phóng (1975), ÿã giҧm gҫn 1 triӋu ha và khoҧng 5100 triӋu m3 gӛ; ĈLӅu ÿáng quan tâm là tuy tӹ lӋ che phӫ cӫa rӯng còn cao, song chҩt Oѭӧng rӯng ÿã suy giҧm. Tӹ lӋ rӯng gӛ loҥi giҫu có 10,4%, loҥi trung bình 22,7%, còn lҥi 67% thuӝc loҥi nghèo kiӋt. Vì mӝt sӕ ÿӏa phѭѫng sӱ dөng tài liӋu ÿLӅu tra cӫa Bӝ Lâm nghiӋp tӯ năm 1994, nên thӵc trҥng rӯng hiӋn ra sao cҫn phҧi tiӃp tөc ÿLӅu tra xác minh Eӣi di dân tӵ do thӡi kǤ 1995 - 1999 mҥnh lên rҩt nhiӅu, viӋc phá rӯng trӗng cà phê lӟn nhҩt cNJng ӣ giai ÿRҥn này, ÿӗng bào dân tӝc có hiӋn tѭӧng bán nѭѫng rүy vào phá rӯng làm nѭѫng rүy mӟi, (chӍ tính riêng Ĉăk Lăk trong hai năm 1998, 1999 ÿã phá mҩt 2.560 ha rӯng). ViӋc tàn phá rӯng cҧ hàng chөc năm qua ÿã và còn ÿang rҩt nghiêm trӑng, có thӇÿã ÿӇ lҥi diӋn tích ÿҩt trӕng, ÿӗi núi trӑc lên ÿӃn khoҧng 1,5 triӋu ha (bao gӗm cҧÿҩt nông nghiӋp còn hoang trӕng). Tài nguyên ÿӝng vұt rӯng có khoҧng 700 loài chim thú, có loài quý hiӃm có giá trӏ kinh tӃ và nghiên cӭu khoa hӑc, ngoài ra còn nhiӅu dѭӧc liӋu quý, ÿӅu ÿang ÿӭng trѭӟc nguy cѫ bӏ mai mӝt. Nhѭ vұy, môi trѭӡng sinh thái Tây Nguyên vүn ÿang ӣ tình trҥng còn diӉn biӃn xҩu, làm tăng thêm tính khӕc liӋt cӫa mùa khô kéo dài, cӫa gió ÿӏa hình mҥnh và mӭc ÿӝ bӕc thoát hѫi nѭӟc càng lӟn, thҧm hӑa do mѭa lNJ càng cao. 7. Khoáng sҧn Khoáng sҧn có ý nghƭa lӟn ÿӕi vӟi cҧ nѭӟc là quһng Bôxít, trӳ lѭӧng quһng nguyên 3,05 tӹ tҩn, hàm lѭӧng quһng loҥi I (Al2O3 tӯ 40 - 45%) chiӃm 20%; quһng loҥi III (Al2O3 Wӯ 30 - 35%) chiӃm 55%. Nhìn chung hàm lѭӧng Al2O3 thҩp phҧi làm giàu qua tuyӇn rӱa ÿӇÿҥt tiêu chuҭn công nghiӋp (Al2O3 tӯ 45 - 50%). Dӵ báo quһng tinh ÿҥt 1,5 tӹ tҩn. Quһng nҵm trong cҩu trúc phҫn trên cӫa lӟp phong hóa bazan, ÿLӅu kiӋn khai thác lӝ thiên thuұn lӧi. Nhѭng sӁÿөng chҥm ÿӃn nguӗn lӧi là cây công nghiӋp hiӋn có cӫa nhân dân và ÿҫu tѭ tӕn kém, do các ÿòi hӓi vӅ cҩu trúc hҥ tҫng giao thông, ÿLӋn, nguӗn nѭӟc ÿӇ tuyӇn rӱa còn kém và thiӃu. - VӅ khoáng sҧn khác, theo dӵ báo: vàng sa khoáng 8,82 tҩn; thiӃc 20.000 - 30.000 Wҩn; sҳt 447 triӋu tҩn; ÿá vôi 239 triӋu tҩn; cao lanh ÿӇ sҧn xuҩt sӭ gӕm 94,7 triӋu tҩn; ÿá xây dӵng 3 tӹ tҩn; Fenpát sӭ gӕm 0,7 triӋu tҩn; laterít 100 triӋu tҩn; ben tô nit 34,6 triӋu Wҩn; dia-tô-mit 15,5 triӋu tҩn. Ngoài ra còn có ÿá quý, than bùn, than nâu,... HiӋn nay tình trҥng khai thác còn bӯa bãi và thiӃu quy hoҥch. 8. Tài nguyên con ngѭӡi 7әng dân sӕ hiӋn nay trên 4 triӋu ngѭӡi, trong ÿó ngѭӡi Kinh chiӃm khoҧng 70% và ÿӗng bào dân tӝc ít ngѭӡi (có 37 dân tӝc) khoҧng 30%, có thӇ chia thành 3 nhóm: (*) Nhóm cӝng ÿӗng dân cѭ bҧn ÿӏa: gӗm các dân tӝc ít ngѭӡi sinh sӕng lâu ÿӡi ӣ Tây Nguyên, sӕng rҧi rác khҳp núi rӯng theo các buôn, là mӝt cӝng ÿӗng dӵa trên nӅn 6Wҧng công xã nông thôn, vӟi nӅn kinh tӃ còn ÿұm nét truyӅn thӕng vӅ nông nghiӋp nѭѫng Uүy, săn bҳn và hái lѭӧm lâm sҧn. Trong nӝi bӝ dân tӝc chѭa có phân hóa giai cҩp rõ rӋt, hình thӭc tә chӭc xã hӝi là Buôn, ÿó là mӝt tұp hӧp xã hӝi mang tính cӝng ÿӗng tѭѫng ÿӕi hoàn chӍnh, tѭѫng ÿӕi ÿӝc lұp và tách biӋt, khép kín trong khu vӵc cѭ trú, khu vӵc canh tác vӅÿҩt và rӯng, vӟi thiӃt chӃ xã hӝi chһt chӁ dӵa trên các luұt tөc, lӉ thӭc và mӟi ÿang làm quen vӟi luұt pháp Nhà nѭӟc. Trҧi qua mӝt thӡi kǤ dài các thӇ chӃ xã hӝi khác nhau, cӝng ÿӗng cѭ dân bҧn ÿӏa có sӵ phân hóa. Mӝt bӝ phұn tiӃp cұn ÿѭӧc vӟi nӅn nông nghiӋp sҧn xuҩt hàng hóa thâm canh do ÿѭӧc vào làm viӋc tҥi các nông, lâm trѭӡng, hoһc ÿѭӧc các nông - lâm trѭӡng gҫn ÿó giúp ÿӥ hѭӟng dүn sҧn xuҩt kinh doanh; là khu vӵc ÿӗng bào ӣ gҫn các ÿô thӏ và các trөc ÿѭӡng giao thông huyӃt mҥch có ÿLӅu kiӋn tiӃp thu ÿѭӧc các kӻ thuұt cӫa mӝt nӅn sҧn xuҩt hàng hoá. Mӝt bӝ phұn nhӓ chuyӇn sang lƭnh vӵc thѭѫng nghiӋp - dӏch vө, tiӇu thӫ công nghiӋp; phҫn lӟn còn lҥi khoҧng gҫn 1 triӋu ngѭӡi vүn còn ӣ trình ÿӝ sҧn xuҩt thҩp kém, lҥc hұu, du canh du cѭ, ÿӡi sӕng còn nhiӅu khó khăn. (*) Nhóm cӝng ÿӗng ngѭӡi Kinh ÿӃn Tây Nguyên trѭӟc 1975: Sӕ ÿông có nguӗn gӕc ӣ phía Bҳc tұp trung ӣ thӏ xã, thӏ trҩn, ӣ các ÿӗn ÿLӅn và làng bҧn ven ÿô thӏ hoһc gҫn các trөc giao thông. Cӝng ÿӗng này ÿã әn ÿӏnh và coi Tây Nguyên là quê hѭѫng, yên tâm sҧn xuҩt. Hӑ là nhӳng ngѭӡi có nӅn nӃp, là chӫ thӇ cӫa mӝt mҧng kinh tӃ hàng hóa lӟn ӣ Tây Nguyên. Hӑ có kinh nghiӋm trӗng cây công nghiӋp dài ngày, chӃ biӃn nông lâm sҧn, năng ÿӝng trong sҧn xuҩt kinh doanh. HiӋn nay, sau 25 năm giҧi phóng, các thành kiӃn vӅ chính trӏ, dè dһt và khép kín vӟi các cӝng ÿӗng ngѭӡi mӟi ÿӃn lúc sau giҧi phóng ÿã ÿѭӧc giҧi toҧ và và ngày càng phát huy vai trò và sӭc lӵc ra ÿҫu tѭ cho sҧn xuҩt, kinh doanh hoà nhұp vӟi cҧ cӝng ÿӗng. (*) Nhóm cӝng ÿӗng ngѭӡi Kinh ÿӃn Tây Nguyên sau năm 1975: Có thӇ chia ra làm 2 giai ÿRҥn: Trong khoҧng 15 năm ÿҫu sau 1975 ÿӃn Tây Nguyên khoҧng gҫn 800 nghìn ngѭӡi (có khoҧng 150 nghìn ngѭӡi di cѭ tӵ do); 9 năm sau nӳa khoҧng 700 ngàn ngѭӡi (và khoҧng trên 600 nghìn ngѭӡi di cѭ tӵ do). Ĉây là cӝng ÿӗng ngѭӡi ÿѭӧc nhiӅu ѭu tiên vӅ các quyӅn lӧi chính trӏ và kinh tӃ (nông trѭӡng, lâm trѭӡng quӕc doanh, các cѫ quan Nhà nѭӟc, dân kinh tӃ mӟi), mӝt lӵc lѭӧng lao ÿӝng khá lӟn ÿѭӧc ÿào tҥo có trình ÿӝ quҧn lý và khoa hӑc, kӻ thuұt. Hӑÿѭӧc xem là nòng cӕt trong viӋc phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi Tây Nguyên tӯ sau giҧi phóng. Trên thӵc tӃ Kӑÿã có nhӳng ÿóng góp quan trӑng vӅ phát triӇn kinh tӃ, giӳ vӳng an ninh chính trӏ và Fӫng cӕ quӕc phòng cӫa khu vӵc. Nhѭng ÿây lҥi là cӝng ÿӗng dân cѭ có thành phҫn cѭ dân không thuҫn nhҩt, sӕ ÿông di cѭ ÿӃn Tây Nguyên vӟi mөc ÿích khai thác các tài nguyên thiên nhiên sҹn có, khi vӯa ÿӃn hӑ thiӃu kinh nghiӋm quҧn lý và sҧn xuҩt hàng hóa trên vùng sinh thái mӟi và tham gia không nhӓ trong viӋc xâm hҥi môi trѭӡng sinh 7thái ÿӇ kiӃm sӕng, làm mҩt әn ÿӏnh xã hӝi, ÿһc biӋt ÿӕi vӟi dân di cѭ tӵ do trong khoҧng 10 năm trӣ lҥi ÿây. Tóm lҥi cӝng ÿӗng dân cѭ Tây Nguyên ÿáng lѭu ý là không thuҫn nhҩt, trình ÿӝ sҧn xuҩt, ÿӡi sӕng và dân trí có sӵ chênh lӋch rҩt xa, do ÿó trong lòng nó chӭa ÿӵng nhӳng Yҩn ÿӅ phҧi quan tâm giҧi quyӃt nhѭ vҩn ÿӅ quyӅn lӧi kinh tӃ, khai thác tài nguyên ÿҩt nông nghiӋp, rӯng và ÿҩt rӯng, vҩn ÿӅ mһc cҧm dân tӝc vӅ mӭc sӕng, lӕi sӕng và dân trí... 8 PHҪN II NHӲNG QUAN Ĉ,ӆM VӄĈӎNH HѬӞNG PHÁT TRIӆN KHҶNG ĈӎNH LÀM CѪ 6Ӣ HOҤCH ĈӎNH Kӂ HOҤCH VÀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIӆN KINH Tӂ - XÃ HӜI TÂY NGUYÊN I. CÁC QUAN Ĉ,ӆM PHÁT TRIӆN ĈӇ khҷng ÿӏnh ÿѭӧc các quan ÿLӇm vӅ ÿӏnh hѭӟng phát triӇn, ÿӏnh hѭӟng cѫ chӃ chính sách trong 10 năm qua, Tây Nguyên ÿã trҧi qua rҩt nhiӅu cuӝc ÿLӅu tra, khҧo sát, Kӝi thҧo khoa hӑc, ÿӗng thӡi rút ra tӯ các bài hӑc vӅ quy hoҥch và chính sách, thӵc tiӉn phát triӇn cӫa các năm trѭӟc 1990. Sau ÿây xin tóm lѭӧc các quan ÿLӇm lӟn làm cѫ sӣ cho viӋc xây dӵng kӃ hoҥch và hoҥch ÿӏnh chính sách phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi Tây Nguyên. 1. Phát triӇn kinh tӃ toàn diӋn phù hӧp vӟi hӋ môi trѭӡng sinh thái, khai thác tӕi ÿa Oӧi thӃ so sánh vӅ cây công nghiӋp ÿӇ tҥo dӵng ÿѭӧc các vùng chuyên canh sҧn xuҩt hàng xuҩt khҭu lӟn cӫa ÿҩt nѭӟc, nhѭ cây cà phê, cao su, chè, dâu tҵm, tiêu, ÿLӅu, bông và mía... Cҧi thiӋn mӝt bѭӟc quan trӑng ÿӡi sӕng vұt chҩt, văn hoá, tinh thҫn, sӭc khoҿ cho ÿӗng bào dân tӝc nói riêng và cho cҧ cӝng ÿӗng dân cѭ nói chung, giҧi quyӃt tӕt vҩn ÿӅ hoà hӧp dân tӝc, ÿҧm bҧo әn ÿӏnh chính trӏ-xã hӝi, an ninh quӕc phòng. 2. Quán triӋt các mӕi liên hӋ phát triӇn + Phҧi quán triӋt các mӕi liên hӋ tѭѫng tác giӳa 3 yӃu tӕ: phát triӇn kinh tӃ - әn ÿӏnh xã hӝi - xây dӵng môi trѭӡng sinh thái bӅn vӳng nghƭa là phát triӇn kinh tӃÿӗng thӡi phҧi ÿҧm bҧo phát triӇn các lƭnh vӵc xã hӝi, xӱ lý tӕt vҩn ÿӅ dân tӝc, bҧo vӋ và xây dӵng môi trѭӡng sinh thái bӅn vӳng. + Quán triӋt mӕi quan hӋ liên ngành, liên vùng trong quá trình phát triӇn, không nhҩt thiӃt khép kín tӯ khâu sҧn xuҩt ÿӃn chӃ biӃn và tiêu thө (cҧ Trung ѭѫng và ÿӏa phѭѫng, giӳa Trung ѭѫng và ÿӏa phѭѫng, giӳa Tây Nguyên vӟi các vùng khác trong cҧ nѭӟc). 7ӯ quan ÿLӇm trên ÿây sҧn xuҩt phҧi gҳn vӟi thӏ trѭӡng, sҧn xuҩt trên quan ÿLӇm trao ÿәi, dùng sҧn phҭm hàng hoá có thӃ mҥnh hѫn ÿӇÿәi lҩy hàng hoá ít thӃ mҥnh. &ҫn xác lұp ÿѭӧc mӕi liên hӋ giӳa vùng phát triӇn vӟi vùng chұm phát triӇn, xác ÿӏnh ÿѭӧc ÿLӇm ÿӝng lӵc và trөc ÿӝng lӵc nhҵm tҥo nên sӭc thu hút, sӭc lan toҧ kích thích sӵ phát triӇn giӳa các vùng. Xây dӵng các khu công nghiӋp, tә chӭc viӋc cung ӭng dӏch vө khoa hӑc kӻ thuұt, dӏch Yө thѭѫng mҥi cho các vùng kém phát triӇn. 3. Sҧn xuҩt lѭѫng thӵc là mӝt trong các nhiӋm vө quan trӑng hàng ÿҫu nhѭng không phҧi là sҧn xuҩt vӟi bҩt cӭ giá nào. Tұn dөng tӕi ÿa và mӣ rӝng nhanh chóng diӋn tích lúa 9Qѭӟc trên cѫ sӣ phát triӇn thuӹ lӧi, hҥn chӃ nhanh chóng viӋc phát nѭѫng làm rүy, phҫn Oѭѫng thӵc còn thiӃu thông qua trao ÿәi bҵng sҧn phҭm hàng hoá dӵa trên thӃ mҥnh cӫa Tây Nguyên. 4. Xây dӵng môi trѭӡng sinh thái EӅn vӳngÿҧm bҧo cho Tây Nguyên trӣ thành mái nhà che chҳn cho bҧn thân vùng, cho vùng Duyên hҧi Nam Trung Bӝ và Ĉông Tây Nam %ӝ, coi lӧi ích vӅ môi trѭӡng sinh thái cao hѫn lӧi ích vӅ khai thác lâm sҧn. 5. ChuyӇn dӏch nhanh chóng cѫ cҩu kinh tӃ theo hѭӟng giҧm tӹ lӋ nông - lâm - ngѭ nghiӋp, tăng tӹ lӋ công nghiӋp và dӏch vө. +ѭӟng trӑng tâm phát triӇn công nghiӋp là dӵa vào thӃ mҥnh nguyên liӋu tҥi chӛ là chӃ biӃn nông - lâm sҧn, thӵc phҭm: chӃ biӃn cà phê, cao su, chè, ÿѭӡng, bӝt sҳn, chӃ biӃn lâm sҧn, tѫ tҵm và dӋt lөa. Phát triӇn mҥnh công nghiӋp vұt liӋu xây dӵng, sành sӭ; Khai thác tiӅm năng thuӹÿLӋn và mӣ rӝng hӋ thӕng ÿLӋn tҧi, tҥo tiӅn ÿӅ cho viӋc phân bӕ công nghiӋp ra ngoҥi vi thành phӕ, thӏ xã và nâng cao ÿӡi sӕng văn hoá và tinh thҫn cho dân cѭ. 0ӣ rӝng thӏ trѭӡng xuҩt khҭu các sҧn phҭm sҹn có, phát triӇn thѭѫng mҥi vào các vùng sâu vùng xa, ÿҭy mҥnh hoҥt ÿӝng tài chính và ngân hàng, dӏch vө du lӏch và nghӍ Gѭӥng. 6. Phát triӇn kinh tӃ các thành phҫn - Kinh tӃ quӕc doanh vүn nҳm vai trò chӫÿҥo, làm nòng cӕt phát triӇn kinh tӃ Tây Nguyên, song các nông lâm trѭӡng sӁÿәi mӟi quҧn lý theo hѭӟng khoán vѭӡn cây, khoán quҧn ÿҩt và rӯng cho hӝ công nhân và nông dân - chuyӇn mҥnh sang vai trò quҧn lý, cung ӭng dӏch vө kӻ thuұt, dӏch vө chӃ biӃn và dӏch vө thѭѫng mҥi. Phát triӇn hình thái kinh tӃ trang trҥi, kinh tӃ tѭ nhân và hӝ gia ÿình. Các quӕc doanh công nghiӋp và thѭѫng mҥi Qҳm các lƭnh vӵc sҧn xuҩt chӫ yӃu, xuҩt khҭu và quҧn lý chi phӕi thӏ trѭӡng. Mӣ rӝng cӱa ÿón nhұn ÿҫu tѭ nѭӟc ngoài. 7. Ĉһc biӋt quan tâm xӱ lý các vҩn ÿӅ xã hӝiÿӕi vӟi ÿӗng bào dân tӝc, vùng sâu vùng xa, căn cӭÿӏa, các gia ÿình có công vӟi cách mҥng. Giҧi quyӃt nhanh vҩn ÿӅÿӏnh canh ÿӏnh cѭ, phát triӇn giáo dөc ÿӃn thôn bҧn, phát triӇn y tӃ cӝng ÿӗng, phát thanh và truyӅn hình, xây dӵng và cӫng cӕ hӋ thӕng ÿѭӡng sá nông thôn, ÿѭa ÿLӋn vӅ nông thôn, giúp dân phát triӇn sҧn xuҩt nâng cao ÿӡi sӕng vұt chҩt văn hoá và tinh thҫn cho cҧ cӝng ÿӗng. Phát huy bҧn sҳc văn hoá dân tӝc ÿһc sҳc trong sӵ hoà nhұp và phát triӇn vӟi các nӅn Yăn hoá khác ÿӃn vӟi Tây Nguyên. 8. Nâng cҩp và phát triӇn hӋ thӕng ÿô thӏ và giao