Báo cáo Việc tập hợp chi phí và tính giá thành tại công ty Thạch Bàn

LỜI NÓI ĐẦU Trong điều kiện nền kinh tế thị trường phát triển như vũ bão, đất nước đang trên đà phát triển theo con đường công nghiệp hoá - hiện đại hoá thì càng cần nhiều các doanh nghiệp, các công ty. Để quản lý được phải nhờ sự điều hành của Nhà nước và kế toán với tư cách là công cụ quản lý ngày càng được khai thác tối đa sức mạnh và sự uyển chuyển của nó nhằm điều chỉnh vĩ mô và kiểm soát sự vận hành của nền kinh tế trong hiện thực phong phú và đa chiều. Mặt khác, kế toán còn là công cụ không thể thiếu được trong hệ thống các công cụ quản lý vốn, tài sản và mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp đồng thời nó là nguồn cung cấp thông tin đáng tin cậy để Nhà nước điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế. Giá thành sản phẩm cũng như phạm trù kinh tế khác của sản xuất có vai trò to lớn trong quản lý và sản xuất. Nó là nhân tố tác động trực tiếp đến giá cả hàng hoá, để tiến hành hoạt động kinh doanh có hiệu quả thì không thể không kế hoạch hoá hạch toán mọi chi phí sao cho đạt lợi nhuận cao nhất với chi phí thấp nhất. Vì vậy, hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành đúng đủ, chính xác, kịp thời là nhân tố quan trọng trong quyết định doanh lợi cho công ty. Bước sang một thế kỷ mới - thế kỷ XXI - thế kỷ của nhân loại phát triển của khoa học kỹ thuật đất nước lại càng phải đổi mới và các công trình kiến trúc hạ tầng ngày lại xây dựng nhiều. Công ty Thạch Bàn qua nhiều giai đoạn phát triển đã đứng vững được trong nền kinh tế thị trường đầy tính cạnh tranh này. Sản phẩm của Công ty không chỉ được biết đến ở trong nước mà còn ngoài nước. Để Công ty lớn mạnh và phát triển như hiện nay là nhờ có sự thay đổi cơ chế quản lý. Để thâm nhập sản phẩm của mình ra ngoài thị trường với chất lượng tốt, giá thành hạ và đem lại hiệu quả kinh tế cao thì tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm đã thực sự trở thành khâu trung tâm và quan trọng cho toàn bộ công tác kế toán ở Công ty. Nhận thức được tầm quan trọng của việc tập hợp chi phí và tính giá thành cũng như hiểu được mục đích kinh doanh của các công ty là gì và thực tế ở Công ty Thạch Bàn em đã mạnh dạn đi tìm hiểu vấn đề này. Đây là yêu cầu khách quan và có tính thời sự cấp bách và đặc biệt có ý nghĩa khi sản xuất của các doanh nghiệp đã gắn chặt với cơ chế thị trường. Em xin chân thành cảm ơn sự nhiệt tình chỉ bảo giúp đỡ của thầy cô giáo và phòng Tài chính - Kế toán của Công ty Thạch Bàn đã giúp em hoàn thành báo cáo này. Nội dung, kết cấu đề tài gồm: Phần I: Cơ sở lý luận về tổ chức hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. Phần II: Thực trạng công tác tổ chức hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm gạch ốp lát Granit tại Công ty Thạch Bàn. Phần III: Một số ý kiến nhằm hoàn thiện công tác tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm gạch ốp lát Granit tại Công ty Thạch Bàn. PhÇn I C¬ së lý luËn tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt I. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt 1. Chi phÝ s¶n xuÊt: 1.1. B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cÇn thiÕt mµ doanh nghiÖp bá ra cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã c¸c yÕu tè c¬ b¶n vÒ chi phÝ vµ chi phÝ lao ®éng, chi phÝ vÒ vËt t­ lao ®éng vµ ®èi t­îng lao ®éng. Sù tham gia cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã sù kh¸c nhau vµ nã h×nh thµnh c¸c kho¶n chi phÝ t­¬ng øng. Chi phÝ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi sö dông tµi s¶n, vËt t­, lao ®éng, tiÒn vèn. V× thÕ, qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt thùc chÊt lµ viÖc qu¶n lý, viÖc sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm c¸c lo¹i tµi s¶n, vËt t­... cña doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. MÆt kh¸c, chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¬ së t¹o nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô hoµn thµnh nªn qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ s¶n xuÊt lµ môc tiªu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh­ vËy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ th× biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng hao phÝ lao ®éng vËt ho¸ vµ lao ®éng sèng cÇn thiÕt cña doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong mét kú ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt. Néi dung cña nã bao gåm c¸c yÕu tè nh­: chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Do ®ã, viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trong nh÷ng kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh kh«ng ph©n biÖt s¶n phÈm ®· hoµn thµnh hay ch­a. §Ó qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc chÆt chÏ, lµm c¬ së cho viÖc ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t sinh chi phÝ s¶n xuÊt h×nh thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm còng nh­ kÕt cÊu tû träng cña chi phÝ s¶n xuÊt, ng­êi ta cÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo mét sè tiªu thøc kh¸c nhau. 2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu ®Ó h¹ch to¸n chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt, phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau vµ tuú thuéc vµo môc ®Ých yªu cÇu qu¶n lý. Tuy nhiªn, vÒ mÆt h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt th­êng ®­îc ph©n theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau. 2.1. Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, toµn bé chi phÝ ®­îc chi thµnh 7 yÕu tè chi phÝ sau: - YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu - YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc - YÕu tè tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l­¬ng - YÕu tè BHXH, BHYT, KDC§ - YÕu tè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh - YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi - YÕu tè chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. 2.2. Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó thuËn lîi cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh toµn bé chi phÝ ®­îc ph©n theo kho¶n môc, c¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t­îng. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x­ëng) ë ViÖt Nam bao gåm 3 kho¶n môc chi phÝ: - Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp - Chi phÝ s¶n xuÊt chung. Ngoµi ra, khi tÝnh chØ tiªu gi¸ thµnh toµn bé (gi¸ thµnh ®Çy ®ñ) th× chØ tiªu gi¸ thµnh cßn bao gåm kho¶n môc chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ chi phÝ b¸n hµng. 2.3. Ph©n lo¹i theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ. Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc chia thµnh chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú. - Chi phÝ s¶n phÈm: Lµ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi c¸c s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®­îc mua. - Chi phÝ thêi kú: Lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong mét kú. Nã kh«ng ph¶i lµ mét phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®­îc mua nªn ®­îc xem lµ c¸c phÝ tæn cÇn ®­îc khÊu trõ ra tõ lîi tøc cña thêi kú mµ chóng ph¸t sinh (bao gåm chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp). 2.4. Ph©n lo¹i theo quan hÖ cña chi phÝ vµ khèi l­îng c«ng viÖc s¶n phÈm hoµn thµnh. §Ó viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ kiÓm tra chi phÝ thuËn tiÖn ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc ph©n theo quan hÖ víi khèi l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh. Theo c¸ch nµy chi phÝ ®­îc chia thµnh biÕn phÝ vµ ®Þnh phÝ. - BiÕn phÝ: Lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè, vÒ tû lÖ so víi c«ng viÖc hoµn thµnh (ch¼ng h¹n chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp). Tuy nhiªn, c¸c chi phÝ biÕn ®æi nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm l¹i cã tÝnh cè ®Þnh. - §Þnh phÝ: Lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng ®æi vÒ tæng sè, vÒ tû lÖ so víi c«ng viÖc hoµn thµnh (ch¼ng h¹n chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ thuª mÆt b»ng, ph­¬ng tiÖn kinh doanh...). C¸c chi phÝ nµy nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i biÕn ®æi nÕu nh­ sè l­îng s¶n phÈm thay ®æi. II. Gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l­îng c«ng t¸c, s¶n phÈm lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh. 1. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch c¨n cø vµo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh, gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®­îc tÝnh tr­íc khi s¶n xuÊt kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ cña kú tr­íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch. - Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm, dÞch vô lµ toµn bé hao phÝ, cña c¸c yÕu tè dïng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô trong ®ã bao gåm qu¶n lý NVLTT, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung tÝnh cho s¶n phÈm dÞch vô hoµn thµnh Gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt ®­îc tÝnh: Gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña s¶n phÈm = Chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm dë dang ®Çu kú + Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú - Chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm dë dang cuèi kú. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ gi¸ thµnh ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së x¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch th­êng vµo ngµy ®Çu th¸ng, gi¸ thµnh ®Þnh møc cã thÓ thay ®æi do gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. - Gi¸ thµnh toµn bé: lµ chi phÝ thùc tÕ cña sè s¶n phÈm, dÞch vô tiªu thô vµ chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp cña mét sè s¶n phÈm dÞch vô ®ã. C«ng thøc tÝnh: Gi¸ thµnh toµn bé = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña s¶n phÈm dÞch vô ®· tiªu thô + Chi phÝ b¸n hµng ph©n bæ cho s¶n phÈm, dÞch vô ®· tiªu thô + Chi phÝ QLDN ph©n bæ cho s¶n phÈm, dÞch vô ®· tiªu thô 2. ý nghÜa cña chØ tiªu gi¸ thµnh. Gi¸ thµnh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt hµng ho¸, ®ã lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, ®ång thêi cã ®Æc tÝnh chñ quan trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh. Gi¸ thµnh cßn lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt l­îng toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. §Ó xem xÐt viÖc qu¶n lý gi¸ thµnh, ng­êi ta c¨n cø chØ tiªu møc h¹ gi¸ thµnh vµ tû lÖ h¹ gi¸ thµnh. Th«ng qua hai chØ tiªu nµy cã thÓ thÊy ®­îc tr×nh ®é sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm chi phÝ nguyªn vËt liÖu, kh¶ n¨ng tËn dông c«ng suÊt m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt vµ møc ®é trang bÞ ¸p dông kü thuËt s¶n xuÊt tiªn tiÕn kÕt qu¶ cña viÖc sö dông hîp lý søc lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh, tr×nh ®é h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp. 3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. VÒ thùc chÊt chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh lµ hai mÆt kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. TÊt c¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh vµ chi phÝ tÝnh tr­íc cã liªn quan ®Õn khèi l­îng s¶n phÈm, lao vô dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú sÏ t¹o nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu toµn bé kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra ë bÊt kÓ kú nµo nh­ng cã liªn quan ®Õn khèi l­îng c«ng viÖc s¶n phÈm ®· hoµn thµnh trong kú. S¬ ®å mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. A B CPSX dë dang ®Çu kú CPSX ph¸t sinh trong kú Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh CPSX dë dang cuèi kú C D Qua s¬ ®å ta thÊy: AC = AB + BD - CD Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm = CPSX dë dang ®Çu kú + Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú - Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú. 4. ý nghÜa cña c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét h×nh thøc qu¶n lý kinh tÕ cã kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp. Nã ®ßi hái ph¶i dïng ®Õn tiÒn tÖ ®Ó ®o l­êng, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ, ph¶i bï ®¾p ®­îc nh÷ng chi phÝ bá ra b»ng chÝnh doanh thu cña m×nh trªn c¬ së tiÕt kiÖm vèn vµ ®¶m b¶o cã l·i. H¹ch to¸n kinh tÕ thóc ®Èy tiÕt kiÖm thêi gian lao ®éng, ®¶m b¶o tÝch luü, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng kh«ng ngõng t¸i s¶n xuÊt më réng trªn c¬ së ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn nh»m tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng cao vµ n©ng cao phóc lîi cho ng­êi lao ®éng. 5. NhiÖm vô kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: - X¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. - Tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp c¸c chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi t­îng ®· x¸c ®Þnh vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ thÝch hîp. - X¸c ®Þnh chÝnh x¸c chi phÝ vÒ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú. - Thùc hiÖn tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kÞp thêi, chÝnh x¸c theo ®óng ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh hîp lý. -- Thùc hiÖn ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn ®Þnh møc, dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó cã nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ò suÊt cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp ra c¸c quyÕt ®Þnh thÝch hîp tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi ®èi víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. III. §èi t­îng, ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 1. §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt: §èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, vµo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý gi¸ thµnh... Bëi thÕ, ®èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ míi ph¸t sinh chi phÝ nh­ ph©n x­ëng, tæ, ®éi s¶n xuÊt, giai ®o¹n c«ng nghÖ hoÆc cã thÓ lµ ®èi t­îng chÞu chi phÝ nh­ chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng... Nh­ vËy, x¸c ®Þnh ®èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i chi phÝ ph¸t sinh vµ n¬i chÞu chi phÝ. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn, ®Þnh h­íng cho toµn bé c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt sau nµy. Trªn c¬ së x¸c ®Þnh ®óng, thÝch hîp ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt mµ tæ chøc ghi chÐp ban ®Çu, tæ chøc bé sæ kÕ to¸n phï hîp ®Ó tõ ®ã ph©n c«ng c«ng t¸c râ rµng cho nh©n viªn kÕ to¸n theo dâi viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c cña m×nh theo ®óng chÕ ®é quy ®Þnh. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c nhau tuú theo ®èi t­îng h¹ch to¸n ë tõng doanh nghiÖp. Trong thùc tÕ th­êng ¸p dông mét sè ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ sau: - H¹ch to¸n chi phÝ theo s¶n phÈm - H¹ch to¸n chi phÝ theo chi tiÕt hoÆc bé phËn s¶n phÈm - H¹ch to¸n chi phÝ theo nhãm s¶n phÈm - H¹ch to¸n chi phÝ theo ®¬n ®Æt hµng. 2. §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 2.1. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh: ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh ®­îc dùa trªn c¸c c¬ së sau: * §Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt: - Víi s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm cuèi cïng. - Víi s¶n xuÊt phøc t¹p, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ b¸n thµnh phÇn ë tõng b­íc chÕ t¹o hay thµnh phÈm ë b­íc chÕ t¹o cuèi cïng. * Lo¹i h×nh s¶n xuÊt: §¬n chiÕc, s¶n xuÊt hµng lo¹t nhá hay s¶n xuÊt hµng lo¹t víi khèi l­îng lín. - Víi s¶n xuÊt ®¬n chiÕc vµ s¶n xuÊt hµng lo¹t nhá, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña tõng ®¬n. - §iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng lo¹t khèi l­îng lín, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng hay b¸n thµnh phÈm ë tõng b­íc chÕ t¹o. * Yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. - Víi tr×nh ®é cao, cã thÓ chi tiÕt ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau. - Víi tr×nh ®é thÊp, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ bÞ h¹n chÕ vµ thu hÑp l¹i. NÕu ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp cïng mét quy tr×nh s¶n xuÊt, cïng mét lo¹i vËt liÖu nh­ng s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau th× ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ quy vÒ mét lo¹i s¶n phÈm gèc (s¶n phÈm tiªu chuÈn) ®Ó sau ®ã tÝnh ra gi¸ thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, c«ng viÖc hoÆc lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. §¬n vÞ gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ph¶i thèng nhÊt vµ phï hîp víi thÞ tr­êng. 2.2. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh lµ mét ph­¬ng ph¸p hay hÖ thèng ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông ®Ó tÝnh tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. * Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp (cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p gi¶n ®¬n): Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h ×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, sè l­îng mÆt hµng Ýt, s¶n xuÊt vµ khèi l­îng lín vµ chu kú s¶n xuÊt ng¾n nh­ c¸c nhµ m¸y ®iÖn, n­íc, c¸c doanh nghiÖp khai th¸c (quÆng, than, gç). Gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc tÝnh Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm = Tæng chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ph¸t sinh trong kú + Chªnh lÖch gi¸ trÞ SPDD ®Çu kú so víi cuèi kú Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm = * Ph­¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ: §­îc ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®­îc thùc hiÖn ë nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt, nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ, ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm hoÆc giai ®o¹n c«ng nghÖ hay bé phËn s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch céng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm hay tæng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c giai ®o¹n, bé phËn s¶n xuÊt t¹o nªn thµnh phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm = Z1 + Z2 + .... + Zn Ph­¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ®­îc ¸p dông phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp khai th¸c, dÖt nhuém, c¬ khÝ chÕ t¹o, may mÆc... * Ph­¬ng ph¸p hÖ sè: Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cïng sö dông mét thø nguyªn liÖu vµ mét l­îng lao ®éng nh­ng ®ång thêi thu ®­îc nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau vµ chi phÝ kh«ng tËp hîp riªng cho tõng lo¹i s¶n phÈm mµ ph¶i tËp trung cho c¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, tr­íc hÕt kÕ to¸n c¨n cø vµo hÖ sè quy ®æi ®Ó quy c¸c lo¹i s¶n phÈm vÒ s¶n phÈm gèc, råi tõ ®ã ®­a vµo tæng chi phÝ liªn quan ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· ®­îc tËp hîp ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gèc vµ gi¸ thµnh tõng lo¹i s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm gèc = Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i = Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm gèc x HÖ sè quy ®æi tõng lo¹i s¶n phÈm Trong ®ã: Sè l­îng s¶n phÈm quy ®æi = Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña c¸c lo¹i s¶n phÈm = Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú + Tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú - Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú * Ph­¬ng ph¸p tû lÖ: §­îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cã quy c¸ch, phÈm chÊt kh¸c nhau nh­ may mÆc, dÖt kim, ®ãng giÇy, c¬ khÝ chÕ t¹o (dông cô, phô tïng...). §Ó gi¶m bít khèi l­îng h¹ch to¸n, kÕ to¸n th­êng tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i. C¨n cø vµo tû lÖ chi phÝ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ víi chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch (hoÆc ®Þnh møc), kÕ to¸n sÏ tÝnh ra tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i. Gi¸ thµnh thùc tÕ ®¬n vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i = Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (hoÆc ®Þnh møc) ®¬n vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i x Tû lÖ chi phÝ Trong ®ã: Tû lÖ chi phÝ = x 100 Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ tõng lo¹i s¶n phÈm = Gi¸ thµnh thùc tÕ ®¬n vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i x Sè l­îng s¶n phÈm tõng lo¹i * Ph­¬ng ph¸p lo¹i trõ s¶n phÈm phô: §èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, bªn c¹nh c¸c s¶n phÈm chÝnh cßn cã thÓ thu ®­îc c¸c s¶n phÈm phô (c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn ®­êng, r­îu, bia...) ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh, kÕ to¸n ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ra khái tæng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cã thÓ x¸c ®Þnh theo nhiÒu ph­¬ng ph¸p nh­ gi¸ cã thÓ sö dông ®­îc, gi¸ ­íc tÝnh, gi¸ kÕ ho¹ch, gi¸ nguyªn liÖu ban ®Çu... Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh = Gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh dë dang ®Çu kú + Tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú - Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô thu håi - Gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh dë dang cuèi kú. * Ph­¬ng ph¸p liªn hîp: Lµ ph­¬ng ph¸p ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiÖp cã tæ chøc s¶n xuÊt, tÝnh chÊt quy tr×nh c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt s¶n phÈm lµm ra ®ßi hái viÖc tÝnh gi¸ thµnh ph¶i kÕt hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau nh­ doanh nghiÖp s¶n xuÊt ho¸ chÊt, dÖt kim, ®ãng giÇy, may mÆc... Trªn thùc tÕ, kÕ to¸n cã thÓ kÕt hîp ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp víi tæng céng chi phÝ, tæng céng chi phÝ víi tû lÖ, hÖ sè víi lo¹i trõ s¶n phÈm phô. .. * Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc TÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc theo ph­¬ng ¸n h¹ch to¸n cã b¸n thµnh phÈm: Ph­¬ng ¸n h¹ch to¸n nµy th­êng ®­îc ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp cã yªu cÇu h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé cao hoÆc b¸n thµnh phÈm ra ngoµi. §Æc ®iÓm cña ph­¬ng ¸n h¹ch to¸n nµy lµ khi tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ, gi¸ trÞ b¸n thµnh phÈm cña