Bước đầu nghiên cứu khu hệ Lưỡng cư, Bò sát ở xã Kháng Nhật, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang

Môc Lôc  Trang   Lêi c¶m ¬n  3   Më ®Çu  5   Ch­¬ng I: Tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu  6   I. LÞch sö nghiªn cøu  6   II. §èi t­îng, thêi gian, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu  8   III. §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn - x· héi khu vùc nghiªn cøu  11   IV. Néi dung nghiªn cøu  12   Ch­¬ng II: Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu  13   I. Nghiªn cøu ngoµi thùc ®Þa  13   II. Nghiªn cøu trong phßng thÝ nghiÖm  14   III. Nghiªn cøu mèi quan hÖ vÒ thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi c¸c khu vùc kh¸c  15   Ch­¬ng III: KÕt qu¶ nghiªn cøu  17   I. Thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng NhËt, huyÖn S¬n D­¬ng, tØnh Tuyªn Quang  17   II. M« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i mét sè loµi th­êng gÆp  22   III. NhËn xÐt chung vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i häc cña L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng NhËt  42   IV. So s¸nh thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng nhËt so víi nh÷ng khu vùc kh¸c  43   V. T×nh h×nh khai th¸c L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng nhËt  46   KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ  49   Tµi liÖu tham kh¶o  51   Më §Çu L­ìng c­, Bß s¸t lµ nhãm ®éng vËt cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Chóng ®­îc dïng lµm thùc phÈm, thuèc ch÷a bÖnh, lµm c¶nh... Ngoµi ra trong tù nhiªn, c¸c loµi L­ìng c­, Bß s¸t cßn lµ thiªn ®Þch cña rÊt nhiÒu loµi s©u bä ph¸ ho¹i mïa mµng, kÓ c¶ mét sè loµi gÆm nhÊm g©y h¹i cho con ng­êi nh­ chuét... Chóng tham gia ®¾c lùc vµo viÖc gióp con ng­êi chèng s©u bÖnh, gãp phÇn h¹n chÕ viÖc sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt lµm gi¶m « nhiÔm m«i tr­êng. ViÖc nghiªn cøu khu hÖ L­ìng c­, Bß s¸t ë ViÖt Nam nh×n chung míi chØ ®­îc thùc hiÖn ë c¸c khu b¶o tån, rõng quèc gia vµ mét sè tØnh trªn diÖn réng. ë Tuyªn Quang ch­a cã mét c«ng tr×nh cô thÓ nµo c«ng bè vÒ thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu khu hÖ L­ìng c­, Bß s¸t ë Tuyªn Quang lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nh»m ®¸nh gi¸ tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña khu vùc nµy, lµm c¬ së cho viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn c¸c loµi ®éng vËt, ®Æc biÖt lµ L­ìng c­, Bß s¸t. TÊt nhiªn c«ng viÖc nµy ph¶i ®­îc kh¶o s¸t trªn tõng khu vùc nhá. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “B­íc ®Çu nghiªn cøu khu hÖ L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt, huyÖn S¬n D­¬ng, tØnh Tuyªn Quang ”. Ch­¬ng I Tæng Quan Tµi LiÖu Nghiªn Cøu I. LÞch sö nghiªn cøu L­ìng c­, Bß s¸t L­ìng c­, Bß s¸t ë ViÖt Nam ®· ®­îc nghiªn cøu tõ cuèi thÕ kû XIX. Song thêi ®ã chñ yÕu lµ do c¸c nhµ khoa häc n­íc ngoµi tiÕn hµnh nh­: Tirant (1885); Boulenger (1903); Smith (1921,1924,1932). §¸ng chó ý nhÊt lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu L­ìng c­, Bß s¸t §«ng D­¬ng cña Bourret tõ 1934-1944, trong ®ã cã n­íc ta. C«ng tr×nh nghiªn cøu cña «ng bao gåm: 1934 - 1941: C¸c th«ng b¸o vÒ L­ìng c­, Bß s¸t §«ng D­¬ng (tËp I) 1942: Khu hÖ Õch nh¸i §«ng D­¬ng vµ c¸c loµi Rïa §«ng D­¬ng [52] 1943: Giíi thiÖu kho¸ ®Þnh lo¹i Th»n l»n §«ng D­¬ng [53] Sau hoµ b×nh lËp l¹i ë miÒn B¾c ViÖt Nam(1954) c¸c nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t míi ®­îc t¨ng c­êng bëi c¸c t¸c gi¶ ViÖt Nam. 1970 - 1990: §· cã thªm mét sè c«ng tr×nh: “KÕt qu¶ ®iÒu tra c¬ b¶n ®éng vËt miÒn B¾c ViÖt Nam”, 1981 (phÇn L­ìng c­, Bß s¸t) cña c¸c t¸c gi¶ TrÇn Kiªn, NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc ®· thèng kª ®­îc 159 loµi Bß s¸t, 69 loµi L­ìng c­ [51]. “TuyÓn tËp b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra thèng kª ®éng vËt ViÖt Nam”(1985) cña ViÖn sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt, ®· thèng kª ®­îc 350 loµi L­ìng c­, Bß s¸t; trong ®ã Bß s¸t cã 260 loµi, L­ìng c­ lµ 90 loµi. Ngoµi ra, c¸c t¸c gi¶ cßn ph©n tÝch sù ph©n bè c¸c loµi ë c¸c sinh c¶nh [29]. 1990 - 2002: §©y lµ giai ®o¹n nghiªn cøu L­ìng c­, Bß s¸t ë n­íc ta ®­îc t¨ng c­êng. §Æc biÖt nhiÒu nhÊt lµ tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y cã c¸c t¸c gi¶: §inh ThÞ Ph­¬ng Anh, Hå Thu Cóc, Hoµng NguyÔn B×nh, Ng« §¾c Chøng, Lª Nguyªn NgËt, Hoµng Xu©n Quang, NguyÔn V¨n S¸ng, NguyÔn Tr­êng S¬n, NguyÔn Minh Tïng, NguyÔn Qu¶ng Tr­êng...®­a ra danh s¸ch thµnh phÇn loµi ë mét sè vïng: V­ên Quèc gia B¹ch M· cã 49 loµi L­ìng c­, Bß s¸t [30, 31]; v­ên Quèc gia Ba V× cã 62 loµi thuéc 16 hä, 3 bé [26]; vïng nói Ngäc Linh (Kon Tum) cã 53 loµi thuéc 30 hä, 4 bé [36]; khu vùc T©y Nam NghÖ An cã 56 loµi thuéc 17 hä, 3 bé ; khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n S¬n (Phó Thä) cã 46 loµi thuéc 15 hä, 3 bé [24]; khu vùc H÷u Liªn (L¹ng S¬n) cã 48 loµi thuéc 15 hä, 4 bé [37]; khu vùc nói Yªn Tö (Qu¶ng Ninh) cã 55 loµi thuéc 18 hä, 4 bé [38]; v­ên Quèc gia BÕn En (Thanh Ho¸) cã 85 loµi thuéc 21 hä, 4 bé [39]; khu vùc nói Bµ §en (T©y Ninh) cã 34 loµi thuéc 16 hä, 5 bé [9]; khu b¶o tån thiªn nhiªn S¬n Trµ - §µ N½ng cã 34 loµi thuéc 19 hä, 3 bé [1]; khu vùc nói Kon Ka Kinh (Gia Lai) cã 51 loµi thuéc 15 hä, 4 bé [40]; khu vùc ChÝ Linh (H¶i D­¬ng) cã 87 loµi thuéc 20 hä, 4 bé [6]; khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï M¸t (NghÖ An) cã 71 loµi thuéc 21 hä, 4 bé [28]; khu b¶o tån thiªn nhiªn U Minh Th­îng (Kiªn Giang) cã 38 loµi thuéc 14 hä, 3 bé [42]; khu vùc ®Çm Ao Ch©u (H¹ Hoµ - Phó Thä) cã 54 loµi thuéc 20 hä, 4 bé [7]; khu vùc A L­íi (Thõa Thiªn – HuÕ) cã 76 loµi thuéc 20 hä, 4 bé [8]; khu vùc rõng Konpl«ng (Kon Tum) cã 46 loµi thuéc 16 hä, 3 bé [49]... Ngoµi nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ khu hÖ cßn cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i häc. H­íng nghiªn cøu cña GS.TSKH. TrÇn Kiªn vµ céng sù tËp trung nhiÒu vµo nu«i nh÷ng loµi cã ý nghÜa kinh tÕ ®Ó nghiªn cøu sinh th¸i häc lµm c¬ së x©y dùng quy tr×nh nu«i vµ b¶o vÖ. * 1987 - 1988 - 1989: Hoµng NguyÔn B×nh cïng TrÇn Kiªn nghiªn cøu vÒ c¸c ®Æc tÝnh sinh th¸i häc cña r¾n c¹p nong (Bungarus fasciatus) vµ c¹p nia (Bungarus multicintus)[12, 13]. * 1991 - 1992: TrÇn Kiªn cïng Lª Nguyªn NgËt nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh th¸i häc cña r¾n hæ mang non (Naja naja) trong ®iÒu kiÖn nu«i [14]. * 1993: TrÇn Kiªn, §inh ThÞ Ph­¬ng Anh nghiªn cøu sù sinh s¶n vµ dinh d­ìng cña r¾n r¸o (Ptyas korros) nu«i trong lång [16, 17]. * 1996 - 1997: TrÇn Kiªn vµ NguyÔn Kim TiÕn cã ®Ò tµi: “C¬ së sinh th¸i häc cña viÖc ch¨n nu«i Õch ®ång vµ t¾c kÌ ”[18, 19, 20]. * 1999 - 2001: TrÇn Kiªn, Ng« Th¸i Lan nghiªn cøu sù lét x¸c cña th¹ch sïng ®u«i sÇn (Hemidactylus frenatus) trong ®iÒu kiÖn nu«i [21]. Ngoµi ra, Hå Thu Cóc vµ Nikolai Orlov ®· nghiªn cøu 10 loµi thuéc gièng Õch c©y (Rhacophorus). Trong ®ã ®· m« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, tËp tÝnh ho¹t ®éng cña mçi loµi [5]. Lª Nguyªn NgËt cã c«ng tr×nh nghiªn cøu bæ sung mét sè tËp tÝnh cña c¸ cãc tam ®¶o (Paramesotriton deloustali) nu«i trong bÓ kÝnh... C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn ®· ®­îc c«ng bè réng r·i, trë thµnh mèi quan t©m cña nhiÒu ng­êi d­íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Song vÉn cßn Ýt t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ L­ìng c­, Bß s¸t ë tõng vïng nhá cña c¸c ®Þa ph­¬ng. II. §èi t­îng, thêi gian, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu: II.1. §èi t­îng: §èi t­îng nghiªn cøu lµ c¸c loµi thuéc líp L­ìng c­ vµ líp Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng NhËt. II.2. §Þa ®iÓm, thêi gian vµ t­ liÖu nghiªn cøu: II.2.1. §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu: II.2.1.1. §Þa ®iÓm: Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra, kh¶o s¸t tÊt c¶ c¸c ®Þa ®iÓm thuéc 3 vïng sinh c¶nh: Vïng d©n c­, vïng ®ång ruéng vµ vïng ®åi nói ë x· Kh¸ng NhËt. II.2.1.2. Thêi gian: Chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu tõ th¸ng 10/2002 ®Õn th¸ng 5/2004. II.2.2. T­ liÖu: T­ liÖu ®­îc sö dông ®Ó viÕt luËn v¨n gåm cã: + KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c mÉu tù thu trong c¸c ®ît thu b¾t mÉu. + KÕt qu¶ ®iÒu tra mét sè loµi tõ nh©n d©n ®Þa ph­¬ng. + C¸c t­ liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi ë x· Kh¸ng NhËt, huyÖn S¬n D­¬ng, tØnh Tuyªn Quang. + Mét sè tµi liÖu liªn quan ®Õn L­ìng c­, Bß s¸t ë ViÖt Nam. III. §Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi cña khu vùc x· Kh¸ng NhËt: III.1. §Þa h×nh: Kh¸ng NhËt lµ mét x· thuéc huyÖn S¬n D­¬ng, tØnh Tuyªn Quang. X· n»m c¸ch thÞ trÊn S¬n D­¬ng 15 km vÒ phÝa Nam, c¸ch thÞ x· Tuyªn Quang 44 km vÒ phÝa Nam. + PhÝa §«ng gi¸p x· Hîp Thµnh (huyÖn S¬n D­¬ng) + PhÝa T©y gi¸p x· Phóc øng vµ x· Hîp Hoµ (huyÖn S¬n D­¬ng) + PhÝa Nam gi¸p x· Hîp Hoµ vµ x· ThiÖn KÕ (huyÖn S¬n D­¬ng) + PhÝa B¾c gi¸p x· Kú L©m vµ thÞ trÊn S¬n D­¬ng (huyÖn S¬n D­¬ng) Bao bäc quanh x· lµ ®åi nói cao, dèc, thung lòng hÑp, cã hå ®Ëp nhá. Toµn x· cã 28070 ha, trong ®ã cã 121,58 ha (chiÕm 0,44%) diÖn tÝch ®Êt trång lóa vµ 2109,9 ha (chiÕm 7,5%) diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp. Cã ®­êng r¶i nhùa 5 km ch¹y ®Õn th«n Trung T©m cña x·, cßn l¹i lµ ®­êng d©n sinh liªn th«n, liªn x· kho¶ng 20 km. Cã ®o¹n s«ng Phã §¸y ch¹y däc qua th«n §Ìo Mon cña x·. III.2. KhÝ hËu: X· Kh¸ng NhËt n»m trong vïng khÝ hËu Èm nhiÖt ®íi, m­a mïa, mang tÝnh chÊt cña vïng khÝ hËu nói cao. KhÝ hËu n¬i ®©y chia lµm hai mïa râ rÖt: mïa h¹ nãng Èm tõ th¸ng V®Õn th¸ng X hµng n¨m vµ mïa kh« l¹nh tõ th¸ng XI ®Õn th¸ng IV hµng n¨m. Biªn ®é dao ®éng ngµy ®ªm cña nhiÖt ®é trung b×nh chªnh lÖch nhau tõ 4 - 80C. Khu vùc nµy thØnh tho¶ng cã s­¬ng muèi vµo mïa kh«. III.3. ChÕ ®é thuû v¨n: Kh¸ng NhËt lµ x· cã ®Þa h×nh nhiÒu nói cao, dèc nªn sè l­îng ao, hå, m­¬ng m¸ng kh«ng nhiÒu vµ ph©n bè kh«ng ®Òu, chñ yÕu chøa n­íc ®Ó phôc vô cho viÖc t­íi tiªu. III.4. §Æc ®iÓm sinh giíi: Th¶m thùc vËt ë khu vùc nµy lµ rõng kÝn th­êng xanh m­a Èm nhiÖt ®íi, ngoµi ra cßn cã kiÓu rõng lïn, tr¶ng cá, c©y bôi vµ th¶m thùc vËt c©y trång trªn khu vùc ®åi nh­: b¹ch ®µn, keo, chÌ, mì... Do cã th¶m thùc vËt ph¸t triÓn nªn hÖ ®éng vËt ë ®©y kh¸ ®a d¹ng, trong ®ã cã hÖ L­ìng c­ vµ Bß s¸t. III.5. §Æc ®iÓm nh©n v¨n: Theo ®iÒu tra d©n sè ngµy 31/12/1998. Toµn x· cã 1153 hé vµ cã 4428 ng­êi, trong ®ã cã 132 hé lµm n«ng nghiÖp (chiÕm 11,3%). Tr×nh ®é d©n trÝ kh«ng ®ång ®Òu. Khèi d©n c­ lµm n«ng nghiÖp tr×nh ®é v¨n ho¸ cßn thÊp cho nªn ý thøc b¶o vÖ tµi nguyªn ch­a thËt cao. MÆt kh¸c ë ®©y diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ thÊp (0,44%) chñ yÕu lµ trång hoa mµu nh­: ng«, khoai, s¾n...®Êt chØ canh t¸c ®­îc mét mïa, nh÷ng thêi gian n«ng nhµn nh©n d©n vÉn sèng dùa vµo rõng, khai th¸c l©m s¶n ®Ó phôc vô ®êi sèng gia ®×nh. Trong ®ã cã c¶ viÖc s¨n b¾t c¸c loµi ®éng vËt ®Ó bu«n b¸n, trao ®æi, lµm thuèc...vµ kh«ng lo¹i trõ c¶ nhãm L­ìng c­, Bß s¸t. Do vËy mµ sè l­îng mét sè L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc nµy ngµy cµng gi¶m sót nghiªm träng. IV. Néi dung nghiªn cøu: + T×m hiÓu vÒ thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng NhËt. + M« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña mét sè loµi th­êng gÆp. + NhËn xÐt chung vÒ ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng NhËt. + So s¸nh thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi c¸c khu vùc kh¸c. + Rót ra mét sè kÕt luËn chung vµ nh÷ng kiÕn nghÞ cña b¶n th©n. Ch­¬ng II Ph­¬ng Ph¸p Nghiªn Cøu I. Nghiªn cøu ngoµi thùc ®Þa: I.1. Ph©n chia sinh c¶nh vµ pháng vÊn nh©n d©n: + Kh¶o s¸t c¸c yÕu tè cña m«i tr­êng ®Ó ph©n chia vµ m« t¶ sinh c¶nh, x¸c ®Þnh n¬i ë, n¬i ph©n bè cña L­ìng c­, Bß s¸t. Gåm 3 vïng sinh c¶nh lµ vïng d©n c­, vïng ®ång ruéng vµ vïng ®åi nói, c¸c sinh c¶nh d­îc ph©n chia dùa vµo ®é cao ®Þa lý vµ sù ph©n bè d©n c­. + §iÒu tra, pháng vÊn nh©n d©n ®Þa ph­¬ng vÒ t×nh h×nh s¨n b¾t, bu«n b¸n L­ìng c­, Bß s¸t. §iÒu tra thµnh phÇn loµi b»ng c¸ch m« t¶ c¸c ®Æc ®iÓm nhËn d¹ng hoÆc qua ¶nh...viÖc pháng vÊn ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i ë nhiÒu ng­êi ®Ó t¨ng ®é tin cËy. I.2. Thu b¾t mÉu: + Ph¸t hiÖn mÉu b»ng c¸ch nghe (tiÕng kªu), nh×n, soi ®Ìn... + Thu mÉu: - Víi L­ìng c­ th­êng ho¹t ®éng ®ªm, chóng t«i tiÕn hµnh thu mÉu tõ 18 ®Õn 22 giê. Ngoµi ra chóng t«i còng tiÕn hµnh thu mÉu c¶ vµo ban ngµy, ®Æc biÖt lµ sau nh÷ng c¬n m­a rµo vµ nh÷ng ngµy cã m­a. Thu b¾t mÉu b»ng vît, tay, gËy... - Víi Bß s¸t chóng t«i thu mÉu c¶ ngµy vµ ®ªm, th­êng lµ ban ngµy v× cã ph¹m vi quan s¸t réng vµ dÔ b¾t gÆp h¬n. Thu b¾t mÉu b»ng vît, tay, gËy... I.3. Xö lý mÉu: + C¸c mÉu sau khi thu, ®­îc xö lý b»ng formalin 10% sau ®ã ®­îc ®eo phiÕu ghi thêi gian, ®Þa ®iÓm, sè thø tù...®Ó tr¸nh nhÇm lÉn. + Xö lý s¬ bé mÉu: tiªm formalin 10% vµo hai bªn c¬ thÓ con vËt, tiÕp theo ng©m vµo cån 900 hay formalin 10% cã dung tÝch gÊp 3 lÇn thÓ tÝch con vËt (thêi gian ng©m tõ 2 ®Õn 3 ngµy). Sau ®ã vít ra ng©m vµo formalin 5% hay cån 700 ®Ó b¶o qu¶n l©u dµi. MÉu ng©m ®­îc ®Ó trong c¸c b×nh nhùa. II. Nghiªn cøu mÉu trong phßng thÝ nghiÖm: II.1. Ph©n tÝch c¸c sè liÖu h×nh th¸i riªng theo tõng nhãm: II.1.1. Õch nh¸i kh«ng ®u«i: §o kÝch th­íc c¸c phÇn c¬ thÓ (tÝnh b»ng mm) L : Dµi th©n L.tym : Dµi mµng nhÜ L.c : Dµi ®Çu F : Dµi ®ïi l.c : Réng ®Çu T : Dµi èng ch©n L.r : Dµi mâm L.t : Réng èng ch©n in : Gian mòi L.ta : Dµi cæ ch©n Do : §­êng kÝnh m¾t C.int : Dµi cñ bµn trong L.p : Réng mÝ m¾t trªn L.ori : Dµi ngãn ch©n S.pp: Gian mÝ m¾t L.meta: Dµi bµn ch©n II.1.2. Th»n l»n: + §o (tÝnh b»ng mm): L: Dµi th©n L.cd: Dµi ®u«i + §Õm: S.pp: V¶y trªn mÝ m¾t C : V¶y th©n F.t : Lç ®ïi (nÕu cã) L.bs: TÊm mÐp trªn V.c : V¶y d­íi c»m L.bi: TÊm mÐp d­íi 1.t.I : Sè b¶n máng d­íi ngãn tay I 1.t.IV: Sè b¶n máng d­íi ngãn ch©n IV II.1.3. R¾n: + §o (tÝnh b»ng mm): L: Dµi th©n L.cd: Dµi ®u«i + §Õm: Ma : TÊm c»m tr­íc C : V¶y th©n Mp : TÊm c»m sau V : V¶y bông * H×nh d¹ng lç m¾t A : TÊm hËu m«n L.bs: TÊm m«i trªn S.cd: V¶y d­íi ®u«i L.bi: TÊm m«i d­íi T : V¶y th¸i d­¬ng II.1.4. Rïa: + §o (tÝnh b»ng mm): L.ca: Dµi mai L.cd: Dµi du«i H : Cao mai Po : CÇu nèi l.ca : Réng mai P.L : Dµi yÕm. II.2. §Þnh tªn khoa häc c¸c loµi: Chóng t«i dùa vµo kho¸ ®Þnh lo¹i L­ìng c­, Bß s¸t ViÖt Nam cña §µo V¨n TiÕn (1977, 1978, 1979, 1981)[43, 44, 45, 46, 47 ]; NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc (1996)[36]; kho¸ ®Þnh lo¹i Õch nh¸i cña Hoµng Xu©n Quang (1993)[29]. Bourret (1942, 1943 )[51, 52]; Merel J. Cox (1998)[54]. Trong viÖc x¸c ®Þnh tªn khoa häc c¸c loµi, chóng t«i ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia vÒ L­ìng c­, Bß s¸t ë ViÖt Nam. §Æc biÖt lµ sù gióp ®ì cña th¹c sÜ NguyÔn Qu¶ng Tr­êng ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt thuéc Trung t©m Khoa häc vµ C«ng NghÖ Quèc gia. Mçi loµi ®­îc nªu tªn khoa häc, tªn ViÖt Nam, sè mÉu, c¸c chØ sè h×nh th¸i vµ m« t¶ tãm t¾t. X¸c ®Þnh vïng ph©n bè: dùa theo danh lôc L­ìng c­, Bß s¸t ViÖt Nam [36] vµ chØ nãi tíi vïng phÝa B¾c ViÖt Nam. III. Nghiªn cøu mèi quan hÖ vÒ thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi c¸c khu vùc kh¸c: §Ó xÐt mèi quan hÖ thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t cña x· Kh¸ng NhËt so víi c¸c khu vùc kh¸c chóng t«i sö dông hai ph­¬ng ph¸p: + TÝnh chØ sè ¸i tÝnh (affinty indice): ®­îc tÝnh theo tû lÖ % d¹ng chung so víi tæng sè loµi hiÖn biÕt cña khu hÖ L­ìng c­, Bß s¸t cña x· Kh¸ng NhËt. + Dïng c«ng thøc Stugren - Radulescu, 1961
Trong ®ã: R : HÖ sè t­¬ng quan gi÷a hai khu ph©n bè Rs : HÖ sè t­¬ng quan ë møc ®é loµi X; Y: Sè loµi chØ cã riªng ë mét khu vùc ph©n bè Z : Sè loµi ë c¶ 2 khu vùc ph©n bè NÕu: R: - 1 -> - 0,7 : Quan hÖ gÇn gòi R: - 0,69 -> - 0,35 : Quan hÖ gÇn nhau R: - 0,34 -> 0 : Quan hÖ gÇn Ýt R: 0 -> 0,34 : Quan hÖ kh¸c nhau Ýt R: 0,35 -> 0,69 : Quan hÖ kh¸c nhau R: 0,7 -> 1 : Quan hÖ rÊt kh¸c nhau Ch­¬ng III KÕt Qu¶ Nghiªn Cøu I. Thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng NhËt: Ph©n tÝch 240 mÉu thu ®­îc kÕt hîp víi ®iÒu tra, chóng t«i ®· thèng kª ®­îc 45 loµi gåm 32 loµi Bß s¸t, thuéc 12 hä, 3 bé vµ 13 loµi Õch nh¸i, thuéc 5 hä, 1 bé. B¶ng 1: thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt Sè TT  Tªn ViÖt Nam  Tªn khoa häc  M  Sinh c¶nh       Vïng d©n c­  Vïng ®ång ruéng  Vïng ®åi nói    Líp Õch nh¸i  Amphibia        Bé Kh«ng ®u«i  Anura        I. Hä Cãc  I. Bufonidae       1  Cãc nhµ  Bufo melanostictus   +++  ++  +   2  Cãc rõng  Bufo galeatus  R  +   ++    II. Hä Nh¸i bÐn  II. Hylidae       3  Nh¸i bÐn nhá  Hyla simplex   +  ++  +   4  Nh¸i bÐn dÝnh  Hyla annectans   +  +  +    III. Hä Õch nh¸i  III. Ranidae       5  Õch ®ång  Hoplobatrachus rugulosus   ++  +++    6  Chµng hiu  Rana macrodactyla   ++  +++  +   7  ChÉu chµng  Rana guentheri   ++  +++  +   8  NgoÐ  Rana limnocharis   ++  +++  +   9  Hiu hiu  Rana johnsi   +   ++    IV. Hä Õch c©y  IV. Rhacophoridae       10  Õch c©y  Polypedates mustus   +  +  +   11  Õch c©y mÐp tr¾ng  Polypedates leucomystax   +  +  +    V. Hä Nh¸i bÇu  V. Microhylidae       12  Ônh ­¬ng  Kaloula pulchra   +  +  +   13  Nh¸i bÇu v©n  Microhyla pulchra   +  +  +    Líp Bß S¸t  Reptilia        Bé Th»n l»n  I. Lacertilia        VI. Hä T¾c kÌ  1. Gekkonidae       14  T¾c kÌ th­êng  Gekko gecko  T  +   +   15  Th¹ch sïng ®u«i sÇn  Hemidactylus frenatus   +   +   16  Th¹ch sïng ViÖt Nam  Hemidactylus vietnamensis   +   +    VII. Hä Nh«ng  2. Agamidae       17  Rång ®Êt  Physignathus cocincinus  V  +  +     VIII. Hä Th»n l»n bãng  3. Scincidae       18  Th»n l»n bãng ®u«i dµi  Mabuya longicaudata   +   +   19  Th»n l»n bãng hoa  Mabuya multifasciata   +   +   20  Th»n l»n phªn« ba v¹ch  Sphenomorphus tritaeniatus   +   +    IX. Hä Th»n l»n chÝnh thøc  4. Lacertidae       21  Liu ®iu chØ  Takydromus sexlineatus   +   +    X. Hä Kú ®µ  5. Varanidae       22  Kú ®µ hoa  Varanus salvator  V  +  +  +    Bé R¾n  II. Serpentes        XI. Hä Tr¨n  6. Boidae       23  Tr¨n ®Êt  Python molurus  V  +   +   24  Tr¨n gÊm  Python reticulatus  V  +   +    XII. Hä R¾n giun  7. Typhlopidae       25  R¾n giun th­êng  Typhlops braminus   +   +    XIII. Hä R¾n mång  8. Xenopeltidae       26  R¾n mèng  Xenopeltis unicolor   +  +  +    XIV. Hä R¾n n­íc  9. Colubridae       27  R¾n säc d­a  Elaphe radiata   +  +  +   28  R¾n r¸o th­êng  Ptyas korros  T  +  +  +   29  R¾n n­íc chÝnh thøc  Xenochrophis piscator   +  +    30  R¾n hæ m©y ®èm  Dipsas macularius   +  +  +   31  R¾n hæ xiªn m¾t  Pseudoxenodon macrops     +   32  R¾n roi th­êng  Ahaetulla prasina     +   33  R¾n bång ch×  Enhydris plumbea   +  +    34  R¾n rµo ®èm  Boiga multimaculata     +