Đảm bảo an sinh xã hội đã và đang là mối quan tâm to lớn của cả xã hội, là công cụ thể
hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước trước những biến đổi của xã hội ảnh
hưởng đến cuộc sống của người dân. Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đã đánh giá hiện
trạng việc thực hiện chính sách an sinh xã hội cho những hộ gia đình làm nghề biển bị ảnh
hưởng bởi sự cố môi trường do Formosa gây ra tại địa bàn tỉnh Quảng Trị bằng việc kết hợp
phương pháp thu thập thông tin định lượng, định tính với phương pháp xử lý thông tin. Kết
quả nghiên cứu cho thấy những chính sách này của chính quyền địa phương không thực sự
hiệu quả, đồng bộ. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng chỉ ra được những nhân tố tác động đến
việc thực hiện những chính sách an sinh xã hội này của chính quyền địa phương. Từ những
kết quả nghiên cứu trên, nhóm tác giả đề xuất một số khuyến nghị mang tính gợi ý về mặt
chính sách nhằm cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho những hộ gia đình làm nghề
biển bị ảnh hưởng bởi sự cố môi trường do Formosa gây ra trong giai đoạn hiện nay cũng
như trong thời gian sắp tới.
4 trang |
Chia sẻ: thanhuyen291 | Ngày: 10/06/2022 | Lượt xem: 445 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Chính sách an sinh xã hội cho những hộ gia đình làm nghề biển bị ảnh hưởng bởi sự cố môi trường do Formosa gây ra tại địa bàn tỉnh Quảng Trị, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
575
CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI CHO NHỮNG HỘ GIA ĐÌNH LÀM NGHỀ BIỂN
BỊ ẢNH HƯỞNG BỞI SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG DO FORMOSA GÂY RA
TẠI ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ
Nguyễn Văn Bảo Nhân*, Nguyễn Đăng Thiện, Lê Ngọc Hà
Trường Đại học An ninh Nhân dân
*Tác giả liên lạc: crab.silk@gmail.com
TÓM TẮT
Đảm bảo an sinh xã hội đã và đang là mối quan tâm to lớn của cả xã hội, là công cụ thể
hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước trước những biến đổi của xã hội ảnh
hưởng đến cuộc sống của người dân. Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đã đánh giá hiện
trạng việc thực hiện chính sách an sinh xã hội cho những hộ gia đình làm nghề biển bị ảnh
hưởng bởi sự cố môi trường do Formosa gây ra tại địa bàn tỉnh Quảng Trị bằng việc kết hợp
phương pháp thu thập thông tin định lượng, định tính với phương pháp xử lý thông tin. Kết
quả nghiên cứu cho thấy những chính sách này của chính quyền địa phương không thực sự
hiệu quả, đồng bộ. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng chỉ ra được những nhân tố tác động đến
việc thực hiện những chính sách an sinh xã hội này của chính quyền địa phương. Từ những
kết quả nghiên cứu trên, nhóm tác giả đề xuất một số khuyến nghị mang tính gợi ý về mặt
chính sách nhằm cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho những hộ gia đình làm nghề
biển bị ảnh hưởng bởi sự cố môi trường do Formosa gây ra trong giai đoạn hiện nay cũng
như trong thời gian sắp tới.
Từ khóa: An sinh xã hội, Formosa, sự cố môi trường, tỉnh Quảng Trị.
SOCIAL SECURITY POLICIES FOR FISHERMEN HOUSEHOLDS AFFECTED BY
ENVIRONMENTAL INCIDENTS CAUSED BY FORMOSA
IN QUANG TRI PROVINCE
Nguyen Van Bao Nhan*, Nguyen Dang Thien, Le Ngoc Ha
University of Security
*Corresponding author: crab.silk@gmail.com
ABSTRACT
Ensuring social security has been a great concern of the whole society and it is considered as
a tool to express the deep concern of the government about the social changes’s effect on the
lives of Vietnamese people. In this study, the authors assessed the status of implementing
social security policies for fishermen households affected by environmental incidents caused
by Formosa in Quang Tri province by combining quantitative and qualitative data collection
methods with information processing methods. The result indicates that these policies of local
authorities are not effective and synchronous. In addition, the research reveals the factors
affecting the implementation of these social security policies by local authorities. Based on
the findings, the authors propose some policy recommendations to improve the quality of life
for fishermen households affected by environmental incidents caused by Formosa in the
current period and in the near future.
Keywords: Social security, Formosa, environmental incidents, Quang Tri province.
TỔNG QUAN
An sinh xã hội là một tất yếu khách quan
trong cuộc sống xã hội loài người. Đảm bảo
an sinh xã hội cho người dân là một trong
những việc làm quan trọng của mỗi quốc
gia, có tác động không chỉ với sự phát triển
kinh tế mà còn gắn với cuộc sống mưu sinh
của từng cá nhân, gia đình trong cộng đồng.
Vì vậy, cần tập trung nghiên cứu để cung
cấp thêm bằng chứng thực nghiệm về thực
trạng sự tác động, mức độ hiệu quả của
chính sách an sinh xã hội đến việc khôi phục
sản xuất và ổn định đời sống của người dân
sau sự cố môi trường. Đồng thời, nghiên
cứu này xây dựng những gợi ý để nhận thức
rõ hơn về thực trạng và các nhân tố tác động
Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
576
đến việc thực hiện chính sách an sinh xã hội,
những hướng giải quyết phù hợp góp phần
cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống
cho những hộ gia đình làm nghề biển bị ảnh
hưởng bởi sự cố môi trường do Formosa gây
ra trên địa bàn tỉnh Quảng Trị trong thời
gian tới.
Tuyến biển tỉnh Quảng Trị (Hình 1) có
chiều dài gần 75 km, tổng diện tích khoảng
16,949 ha, có tiềm năng rất lớn trong hoạt
động phát triển đánh bắt, nuôi trồng và khai
thác nguồn lợi thủy sản. Toàn tuyến có 2280
phương tiện đánh bắt thủy sản, trong đó có
183 tàu thuyền đánh bắt xa bờ có công suất từ
90 CV (Chevaux Vapeur - Mã lực) trở lên,
hoạt động theo các ngành nghề: lưới rê, pha
xúc, lồng bẩy, vây... Tổng số lao động làm
việc trên các tàu khoảng 6500 người, đây là
lực lượng và phương tiện tại chỗ khai thác
nguồn lợi thủy sản từ biển, sẵn sàng tham
gia quản lý, bảo vệ chủ quyền, giữ gìn an
ninh trật tự, cứu hộ, cứu nạn trên biển. Tuy
nhiên, sự cố môi trường biển do Formosa
gây ra tại bốn tỉnh Bắc Trung Bộ, trong đó
có Quảng Trị đã làm thiệt hại nghiêm trọng
đến sản xuất kinh doanh và đời sống của
người dân làm nghề biển tại 16 xã, thị trấn
với 102 thôn thuộc bốn huyện ven biển tỉnh
Quảng Trị là Vĩnh Linh, Gio Linh, Triệu
Phong, Hải Lăng. Việc làm cấp bách hiện
nay là hỗ trợ họ khôi phục sản xuất và ổn
định đời sống. Vấn đề này cần phải nhận
được sự quan tâm sâu sắc, cụ thể bằng nhiều
chính sách thiết thực của các cơ quan, ban,
ngành, đoàn thể chức năng có liên quan.
Tuy nhiên, trên thực tế việc thực hiện các
chính sách này vẫn tồn tại nhiều hạn chế,
vướng mắc, bất cập, chưa đảm bảo được sự
toàn diện, đồng bộ, chưa xuất phát từ việc
đáp ứng lợi ích, nhu cầu thiết thực, cụ thể
của người dân. Mục tiêu của nghiên cứu này
là tập trung mô tả, phân tích và lý giải về
chính sách an sinh xã hội, hiện trạng việc
thực hiện những chính sách này cho những
hộ gia đình làm nghề biển bị ảnh hưởng bởi
sự cố môi trường do Formosa gây ra và
những nhân tố ảnh hưởng đến hiện trạng đó.
Kết quả của nghiên cứu này là một câu trả
lời hữu ích đối với hoạt động đảm bảo an
sinh xã hội cho những hộ gia đình làm nghề
biển bị ảnh hưởng bởi sự cố môi trường do
Formosa gây ra tại địa bàn tỉnh Quảng Trị.
Hình 1. Vị trí địa lý tỉnh Quảng Trị
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
Nghiên cứu này kết hợp sử dụng nhiều
phương pháp: phương pháp phân tích, tổng
hợp và khái quát hóa tài liệu; phương pháp
so sánh; phương pháp quan sát; phương
pháp thu thập tài liệu thứ cấp sẵn có;
phương pháp thu thập thông tin định lượng
(phương pháp điều tra bằng bảng hỏi) và
phương pháp thu thập thông tin định tính
(phương pháp phỏng vấn sâu). Đồng thời
nghiên cứu kết hợp với phương pháp mã hóa
và xử lý thông tin (xử lý bằng phần mềm
SPSS - Statistical Product and Services
Solutions) nhằm đưa ra những con số,
những ý kiến thực tế của người dân để
chứng minh cho nội dung nghiên cứu.
Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp
Thông tin thứ cấp được thu thập thông qua
các tư liệu sẵn có tại địa bàn nghiên cứu, cụ
thể là Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị, Ủy
ban nhân dân huyện Vĩnh Linh, Ủy ban
nhân dân Thị trấn Cửa Tùng, Sở Tài nguyên
và Môi trường tỉnh Quảng Trị, Sở Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng
Trị. Ngoài ra, nguồn tài liệu thứ cấp còn là
các bài viết trên các tạp chí như: Tạp chí Xã
hội học, Tạp chí Bảo hiểm xã hội, Tạp chí
Cửa Việt Thông qua nguồn tài liệu sẵn có,
nhóm tác giả đã tiến hành phân tích, nghiên
cứu và chắt lọc những thông tin có liên quan
đến vấn đề nghiên cứu. Các tư liệu này được
tổng hợp và đúc kết phục vụ cho nghiên
cứu.
Phương pháp thu thập thông tin định
lượng
Việc đảm bảo an sinh xã hội cho những hộ
Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
577
gia đình trong vùng bị ảnh hưởng là hoạt
động mà ta có thể quan sát được nên nghiên
cứu đã sử dụng phương pháp thu thập thông
tin định lượng - dùng bảng Anket kết hợp
với quan sát.
Phương pháp thu thập thông tin định lượng
được thực hiện bằng công cụ bảng hỏi nhằm
đáp ứng cho các mục tiêu về việc tìm hiểu
thực trạng chính sách an sinh xã hội, nhận
thức và thái độ của người dân về những
chính sách an sinh xã hội được thực hiện
trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Ngoài ra, việc
sử dụng bảng hỏi còn hướng đến việc thu
thập những khuyến nghị, đề xuất của chính
các hộ gia đình trong khu vực này nhằm
đảm bảo an sinh xã hội cho họ.
Phương pháp thu thập thông tin định tính
Với phương pháp này, nghiên cứu sử dụng
công cụ phỏng vấn sâu. Nhóm tác giả tiến
hành phỏng vấn cán bộ Ủy ban nhân dân thị
trấn Cửa Tùng (thuộc huyện Vĩnh Linh, tỉnh
Quảng Trị), Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ
quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị, một số cán
bộ công an tại huyện Vĩnh Linh và một số
hộ gia đình nằm trong diện bị ảnh hưởng bởi
sự cố môi trường tại thị trấn Cửa Tùng. Do
đây là một lĩnh vực mang tính đặc thù, chỉ
những người có kinh nghiệm chuyên sâu,
người bị ảnh hưởng trực tiếp của sự cố môi
trường mới có thể đưa ra hướng xử lý thích
hợp, nên việc nghiên cứu sử dụng phương
pháp định tính, trong đó chú trọng việc
phỏng vấn sâu những vướng mắc, khó khăn
của người dân bị ảnh hưởng bởi sự cố môi
trường sẽ giúp nhóm tác giả thu nhận được
những ý kiến xác đáng góp phần hoàn thiện
nghiên cứu.
Phương pháp chọn mẫu
Với phương pháp thu thập thông tin định
lượng, nghiên cứu áp dụng phương pháp
chọn mẫu phi xác suất (mẫu tự nguyện, tăng
nhanh). Nhóm tác giả không dựa trên một
khung mẫu nào đã có trước đó mà chỉ dựa
vào các đặc điểm của mẫu sau đó chọn trên
cơ sở những nhóm đã có sẵn. Tiêu chí chọn
mẫu là các hộ gia đình bị ảnh hưởng bởi sự
cố môi trường do Formosa gây ra. Dung
lượng gồm 160 mẫu. Đơn vị mẫu là hộ.
Phương pháp xử lý thông tin định lượng
Thông tin thu thập được từ bảng hỏi sẽ được
xử lý bằng phần mềm SPSS, từ đó sẽ có
những số liệu cụ thể, chi tiết về thực trạng
các chính sách an sinh xã hội, nhận thức và
thái độ người dân về những chính sách an
sinh xã hội được thực hiện trên địa bàn tỉnh
Quảng Trị. Kết quả thu thập sẽ được khái
quát và phân tích để làm rõ tình hình đảm
bảo an sinh xã hội cho các hộ gia đình làm
nghề biển bị ảnh hưởng bởi sự cố môi
trường do Formosa gây ra trên địa bàn tỉnh
Quảng Trị.
Phương pháp xử lý thông tin định tính
Từ những thông tin thu thập được từ các
cuộc phỏng vấn sâu nhóm tác giả tiến hành
mã hóa thông tin và phân tích để thấy rõ
thực trạng của việc thực hiện chính sách an
sinh xã hội cho các hộ gia đình làm nghề
biển bị ảnh hưởng bởi sự cố môi trường do
Formosa gây ra tại địa bàn nghiên cứu.
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Nghiên cứu không chỉ làm rõ cơ sở lý luận
việc thực hiện chính sách an sinh xã hội
cũng như những quan điểm cơ bản của
Đảng, Nhà nước ta về đảm bảo an sinh xã
hội mà nghiên cứu còn cho thấy một thực
trạng đang đặt ra hiên nay là các chính sách
an sinh xã hội cho những hộ gia đình nói
trên của chính quyền địa phương chưa thực
sự hiệu quả. Bởi khi khảo sát 150 hộ gia
đình thì không có hộ gia đình nào cho rằng
các chính sách an sinh xã hội của chính
quyền địa phương là hiệu quả và có đến
61.3% các hộ gia đình cho rằng các chính
sách này là không hiệu quả. Kết quả được
thể hiện ở Biểu đồ 1.
Biểu đồ 1. Mức độ hiệu quả từ chính sách an
sinh xã hội của chính quyền địa phương.
Đặc biệt, nghiên cứu còn chỉ ra một thực
trạng rằng chính quyền địa phương ít quan
0.0% 8.7%
30.0%
61.3%
Rất hiệu quả
Hiệu quả
Ít hiệu quả
Không hiệu quả
Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
578
tâm đến đời sống của các hộ gia đình sau
khi đã thực hiện chính sách. Chính vì vậy
mà qua khảo sát thì có đến 73.3% các hộ
cho rằng chính quyền địa phương không hề
có những cuộc điều tra, đánh giá về những
biến đổi trong cuộc sống và hiệu quả thực
hiện chính sách trong thời gian qua. Sự
thiếu quan tâm này đã khiến các hộ gia đình
cảm thấy bức xúc và khó khăn trong quá
trình khôi phục sản xuất và ổn định đời
sống.
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
Từ những phân tích và kết quả nghiên cứu,
nhóm tác giả rút ra một số kết luận cơ bản
như sau: (1) Chính sách an sinh xã hội là một
chính sách xã hội cơ bản góp phần duy trì sự
phát triển, ổn định, bền vững cho xã hội và
đảm bảo thu nhập ổn định cho cuộc sống của
công dân trong xã hội; (2) Việc đảm bảo an
sinh xã hội cho những hộ dân làm nghề biển
bị ảnh hưởng bởi sự cố môi trường do
Formosa gây ra tại địa bàn tỉnh Quảng Trị đã
được quan tâm thực hiện, tuy nhiên bằng
những số liệu thu được và thực trạng đời
sống hiện tại của những hộ dân có thể thấy
hoạt động này chưa đem lại hiệu quả cao.
Nguyên nhân của việc này là do những
nguyên nhân khách quan như sự ảnh hưởng
nghiêm trọng của sự cố môi trường đến mọi
mặt của đời sống xã hội, sự rời rạc trong các
thể chế chính sách của Nhà nước và nguyên
nhân chủ quan như sự nỗ lực của các hộ gia
đình chưa cao, chưa sử dụng hiệu quả các
khoản đền bù, hỗ trợ.
Trên cơ sở những luận chứng khoa học và
tình hình thực tiễn vững chắc nhóm tác giả đã
mạnh dạn đưa ra một số khuyến nghị nhằm
đảm bảo an sinh xã hội cho những hộ gia
đình làm nghề biển bị ảnh hưởng bởi sự cố
môi trường do Formosa gây ra tại địa bàn
tỉnh Quảng Trị cụ thể như sau: (1) Thực hiện
tốt chính sách hỗ trợ tạo việc làm, đảm bảo
sinh kế bền vững cho những hộ gia đình
trong vùng bị ảnh hưởng; (2) Tăng cường
công tác giám sát nhằm minh bạch hóa việc
thực hiện chính sách trợ giúp xã hội của
chính quyền tỉnh Quảng Trị cho những hộ
gia đình trong vùng bị ảnh hưởng; (3) Nâng
cao hiệu quả thực hiện nhóm chính sách bảo
hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho những hộ gia
đình trong vùng bị ảnh hưởng; (4) Đẩy mạnh
hoạt động tham vấn và đưa ra giải pháp dựa
vào sự tham gia từ chính bản thân các hộ gia
đình; (5) Đẩy mạnh công tác tổ chức các
chiến dịch tình nguyện và các hoạt động
chính trị - xã hội khác nhằm nâng cao nguồn
lực xã hội, góp phần đảm bảo an sinh xã hội
cho các hộ gia đình trong vùng bị ảnh
hưởng; (6) Tăng cường chuyên môn, phát
huy hiệu quả công tác nắm tình hình nhằm
chủ động ứng phó với các sự cố môi trường,
góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội
trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Tập trung làm
tốt những vấn đề trên sẽ mang lại tác động
và vai trò rất lớn vào sự ổn định an ninh
chính trị, trật tự an toàn xã hội và nâng cao
đời sống của người dân trong tiến trình phát
triển kinh tế - xã hội và hội nhập của tỉnh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
BAN TUYÊN GIÁO TRUNG ƯƠNG, TẠP CHÍ CỘNG SẢN, BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG
BINH - XÃ HỘI, HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CÁC CƠ QUAN ĐẢNG TRUNG ƯƠNG.
2012. An sinh xã hội ở nước ta: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn. Hà Nội. Kỷ yếu Hội
thảo khoa học. Hà Nội.
HOÀNG, CHÍ BẢO. 2012. Những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển xã hội vận dụng cho
Việt Nam. Hà Nội: nhà xuất bản Chính trị Quốc gia
MAI, NGỌC CƯỜNG. 2009. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách an sinh xã hội ở
Việt Nam. Hà Nội: nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
MAI, NGỌC CƯỜNG. 2013. Về an sinh xã hội ở Việt Nam giai đoạn 2012 - 2020. Hà Nội:
nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
NGUYỄN, TIẾN HÙNG. 2015. Phát huy vai trò chủ đạo của Nhà nước trong thực hiện
chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam hiện nay. Tạp chí Giáo dục lý luận (233).
BÙI, VĂN HUYỀN. 2014. Mô hình An sinh xã hội: khuôn khổ lý thuyết và phác thảo ở Việt
Nam. Tạp chí Những vấn đề KINH TẾ VÀ CHÍNH TRỊ THẾ GIỚI số 12 (224).