Chủ nghĩa dân quyền tôn trung sơn và ý nghĩa hiện đại

§¹i häc quèc gia Hµ Néi Tr­êng §¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n khoa §«ng ph­¬ng häc ------
tiÓu luËn Chñ nghÜa d©n quyÒn t«n trung s¬n vµ ý nghÜa hiÖn ®¹i PhÇn I. Më ®Çu HiÖn nay Trung Quèc ®ang lµ mét c­êng quèc trªn thÕ giíi vµ Trung Quèc kh«ng ngõng kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh. §iÒu g× ®· gióp Trung Quèc cã ®­îc vÞ trÝ ®ã? §©y lµ mét c©u hái ®­îc rÊt nhiÒu quèc gia quan t©m tíi, bëi Trung Quèc ®· chuyÓn m×nh tõ mét quèc gia phong kiÕn l¹c hËu, trë thµnh mét con rång lín... Nguyªn nh©n ®Ó Trung Quèc v­¬n lªn nh­ thÕ th× cã rÊt nhiÒu. Tõ nh÷ng ¶nh h­ëng bªn ngoµi, tõ nh÷ng tiÒm lùc néi quèc, hay viÖc tranh thñ sù gióp ®ì bªn ngoµi... Song c¸c chÝnh s¸ch ®ã lµ viÖc nhËn thøc ®­îc m×nh cÇn ph¶i lµm g× ®Ó v­¬n lªn, m×nh cÇn ph¶i v­¬n lªn nh­ thÕ nµo. C©u hái nµy ®Æt ra cho víi Trung Quèc trong tõng thêi kú lÞch sö, ®Æc biÖt trong thêi kú cËn hiÖn ®¹i th× nã v« cïng quan träng. Bëi thêi kú nµy cã nh÷ng vÊn ®Ò lín ®­îc ®Æt ra. §ã chÝnh lµ vÊn ®Ò “héi nhËn” vµ “ph¸t triÓn”, nã gi¶i quyÕt vÊn ®Ò “cËn ®¹i ho¸” nh­ thÕ nµo. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, “Chñ nghÜa Tam D©n” cña T«n Trung s¬n ra ®êi, nã ®Ò ra ®­êng lèi còng nh­ con ®­êng ®Ó tiÕn tíi “cËn hiÖn ®¹i ho¸”. Trong bµi tiÓu luËn nµy, em xin ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t nhÊt “Mét c¸i “d©n” trong c¸i “Tam d©n chñ nghÜa” ®ã, còng nh­ ý nghÜa hiÖn ®¹i cña nã. §ã lµ “Chñ nghÜa D©n quyÒn”. PhÇn II. Néi dung I. T«n Trung S¬n vµ “chñ nghÜa tam d©n”. T«n Trung S¬n, ng­êi l·nh ®¹o kiÖt suÊt phong trµo, c¸ch m¹ng cña giai cÊp t­ s¶n Trung Quèc trong cuéc c¸ch m¹ng T©n Hîi (1911), lµ nhµ TriÕt häc næi tiÕng, nhµ d©n chñ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i cña Trung Quèc. ¤ng sinh n¨m 1866 vµ mÊt n¨m 1925. Ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng, thêi kú «ng sinh ra vµ lín lªn còng lµ thêi k× Trung Quèc ®ang r¬i vµo sù suy yÕu cña x· héi phong kiÕn. TriÒu ®×nh M·n - Thanh ®ang ®i vµo giai ®o¹n thèi n¸t vµ suy tµn..., ®ång nghÜa víi nã lµ c¸c phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n ngµy cµng ph¸t triÓn. Nh­ vËy, ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó t­ t­ëng cña T«n Trung S¬n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Còng cã thÓ cho r»ng, t­ t­ëng cña T«n Trung S¬n ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong cuéc sèng ®Êu tranh c¸ch m¹ng liªn tôc cña «ng. C­¬ng lÜnh c¸ch m¹ng “Tam d©n chñ nghÜa” cña ph¸i d©n chñ t­ s¶n lµ sù thÓ hiÖn tËp trung t­ t­ëng chÝnh trÞ cña T«n Trung S¬n. N¨m 1905, sau khi ®Ò ra “Chñ nghÜa tam d©n” lµ: D©n téc, d©n quyÒn, d©n sinh; «ng còng ®· nhiÒu lÇn tr×nh bµy néi dung t­ t­ëng cña m×nh. “D©n téc chñ nghÜa” tøc lµ ®¸nh ®æ v­¬ng triÒu phong kiÕn nhµ Thanh, tay sai cho ®Õ quèc, ph¶n ®èi sù ®Çu hµng b¸n n­íc, ph¶n ®èi sù ph©n biÖt, b¶o vÖ d©n téc ®éc lËp vµ quèc gia thèng nhÊt. “D©n quyÒn chñ nghÜa” tøc lµ lËt ®æ chÕ ®é chuyªn chÕ phong kiÕn, x©y dùng nhµ n­íc céng hoµ t­ s¶n. VÊn ®Ò c¨n b¶n cña c¸ch m¹ng kh«ng chØ lµ lËt ®æ nhµ Thanh, mµ cßn lµ x©y dùng chÝnh quyÒn míi. “D©n sinh chñ nghÜa”, néi dung chñ yÕu lµ “b×nh qu©n ®Þa quyÒn” tøc lµ b×nh qu©n quyÒn lµm chñ ®Êt ®ai, thùc chÊt lµ c­¬ng lÜnh ph¸t triÓn chñ nghÜa t­ b¶n d©n téc, lµm cho d©n giµu n­íc m¹nh. II. Chñ nghÜa d©n quyÒn. II.1. “Chñ nghÜa d©n quyÒn” lµ g×? C©u hái nµy ®­îc ®Æt ra vµ còng kh«ng ph¶i dÔ dµng mµ cã thÓ hiÓu biÕt, biÕt hÕt vÒ nã ®­îc. Trong suèt 6 bµi gi¶ng cña m×nh (th¸ng 3-4/1924) T«n Trung s¬n ®· ®i t×m vµ v¹ch ra lÞch sö cña Chñ nghÜa d©n quyÒn, còng nh­ nh÷ng c¸i khã kh¨n bÊt cËp khi nhËn thøc vµ thùc thi nã. ¤ng liªn tôc so s¸nh víi cai D©n QuyÒn cña ¢u-Mü, ®ã lµ c¸i d©n quyÒn cña thÕ giíi hiÖn ®¹i (kh¸c víi Trung Quèc ®ang giao thêi) ®Ó t×m ra c¸i d©n quyÒn Trung Quèc, c¸i d©n quyÒn Ph­¬ng §«ng. Nh­ vËy, chóng ta thÊy T«n Trung S¬n kh«ng ph¶i lµ ng­êi ®Çu tªn nh¾c ®Õn hai tõ “D©n quyÒn” hay kh«ng ph¶i lµ ng­êi ®Çu tiªn ®Ò cËp víi Chñ nghÜa D©n quyÒn. ¤ng chÝnh lµ ng­êi tiÕp nèi vµ hoµn thµnh nã, ®­a nã thµnh mét “D©n quyÒn chñ nghÜa” ®Ëm mµu s¾c Trung Hoa. Theo T«n Trung S¬n, muèn hiÓu ®­îc “Chñ nghÜa d©n quyÒn” lµ g×, th× tr­íc hÕt ph¶i hiÓu “D©n quyÒn” lµ g×? “D©n quyÒn” ë ®©y ®­îc hiÓu nh­ thÕ nµy: Tr­íc hÕt “D©n” th­êng lµ mét khèi cã ®oµn thÓ, cã tæ chøc. “QuyÒn” lµ lùc l­îng, lµ uy thÕ, lùc l­îng ®­îc më réng tíi ph¹m vi quèc gia th× gäi lµ quyÒn. QuyÒn lùc trªn thùc tÕ ®­îc dïng nh­ nhau, quyÒn lµ lùc l­îng sö dông mÖnh lÖnh, chi phèi c¸c quan hÖ gi÷a con ng­êi trong céng ®ång. GhÐp “d©n” víi “quyÒn” thµnh “d©n quyÒn” ®ã lµ søc m¹nh chÝnh trÞ cña d©n. Mµ chÝnh trÞ lµ g×?, “chÝnh trÞ” chÝnh lµ qu¶n lý viÖc cña d©n chóng. Lùc l­îng qu¶n lý c«ng viÖc cña d©n chóng lµ chÝnh quyÒn, nay nh©n d©n qu¶n lý c«ng viÖc chÝnh trÞ nªn gäi lµ “d©n quyÒn”. VËy “Chñ nghÜa D©n quyÒn” cã thÓ hiÓu r»ng lµ nh÷ng lý luËn, nh÷ng con ®­êng ®Ó lËt ®æ hoµn toµn chÕ ®é phong kiÕn, x©y dùng mét nhµ n­íc “d©n quyÒn”, nhµ n­íc do d©n vµ v× d©n. Ngoµi ra, theo T«n Trung S¬n, “D©n quyÒn” cßn ®ång nghÜa víi “tù do”. ChÝnh v× vËy trong nhiªu s¸ch b¸o ng«n luËn tõ “d©n quyÒn” vµ tõ “tù do” th­êng ®­îng ®Æt c¹nh nhau. C¸c n­íc ¢u, Mü trong suèt hai ba tr¨m n¨m, nh©n d©n phÊn ®Êu kh«ng ngoµi môc ®Ých giµnh tù do, d©n quyÒn. Thêi c¸ch m¹ng Ph¸p, khÈu hiÖu cña c¸ch m¹ng lµ. Tù do - B×nh ®¼ng - B¸c ¸i gièng nh­ khÈu hiÖu cña c¸ch m¹ng Trung Quèc lóc ®ã lµ: Chñ nghÜa d©n téc - Chñ nghÜa d©n quyÒn - Chñ nghÜa d©n sinh. Cã thÓ nãi Tù do - B×nh §¼ng - B¸c ¸i c¨n cø vµo “d©n quyÒn”. “D©n QuyÒn” ®· ph¸t triÓn lªn tõ tù do - b×nh ®¼ng - b¸c ¸i. “D©n quyÒn” lµ tù do, tù do ë ®©y kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ ®éc lËp d©n téc, hay lµ tù do d©n téc, mµ lµ tù do ®Õn tõng c¸ nh©n trong mçi quèc gai (dï ®éc lËp hay kh«ng ®éc lËp). Tù do c¸ nh©n trë thµnh quyÒn cña mçi c¸ nh©n ®ã. Song còng kh«ng thÓ tù do ngoµi sù qu¶n lý, cho phÐp cña ph¸p luËt. “D©n quyÒn” lµ b×nh ®¼ng. §iÒu nµy lµ ®­¬ng nhiªn. Bëi d©n cã b×nh th× tù do míi ®­îc ®¶m b¶o . “B×nh ®¼ng” ®¶m b¶o cho tù do vµ nã ®¶m b¶o cho quyÒn cña d©n, ®ång thêi nã tËp trung søc m¹nh ngang nhau ®Ó ®©u tranh giµnh tù do b×nh ®¼ng. Nh­ vËy “d©n quyÒn” lµ rthùc thi sù “tù do”, “b×nh ®¼ng”, muèn tù do, tÊt yÕu ph¶i cã b×nh ®¼ng, nÕu kh«ng cã b×nh ®¼ng th× kh«ng thÓ thùc hiÖn tù do. II.2. ThÕ nµo lµ d©n quyÒn ®Çy ®ñ? Chóng ta cã mét ph¸c ®å vÒ sù bÊt b×nh ®¼ng cña x· héi Trung Quèc trong x· héi phong kiÕn.          §Õ           V­¬ng           C«ng           HÇu           B¸           Tö           Nam           D©n          Nh÷ng ng­êi d©n lu«n kh«ng suy xÐt lêi nãi trªn, hîp ®¹o lý hay kh«ng mµ mï qu¸ng phôc tïng. Hä tù ®¸nh mÊt quyÒn tù do, b×nh ®¼ng cña m×nh, vµ ®ång thêi nh÷ng quyÒn ®ã ®­îc tËp trung vµo nh÷ng thÕ lùc th©u tãm nã. §©y lµ x· héi kh«ng cã “d©n quyÒn”. VËy “D©n quyÒn” chØ tån t¹i trong mét x· héi cã quyÒn “tù do” vµ quyÒn b×nh ®¼ng. Mét x· héi d©n quyÒn lµ mét x· héi mµ nh÷ng quyÒn sau ®©y cña d©n ph¶i ®­îc thùc thi. Thø nhÊt lµ quyÒn tuyÓn cö, lµ bÇu ra nh÷ng ng­êi ®¹i diÖn cho m×nh, ®¹i diÖn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh. Song, vÒ chÝnh trÞ mµ chØ dïng mét d©n quyÒn nµy th× kh«ng ®ñ, hä cã quyÒn tuyÓn cö th× hä, cñng cè quyÒn b·i miÔn, b·i miÔn nh÷ng ®¹i ®Ých kh«ng tèt, kh«ng cßn ®ñ n¨ng lùc, hay kh«ng cßn sù tin t­ëng cña hä, ®©y chÝnh lµ d©n quyÒn thø hai. Trong mét quèc gia, ngoµi quan chøc ra cßn cã thø g× quan träng? Cßn cã ph¸p luËt. Nh©n d©n cã quyÒn g× míi cã thÓ qu¶n lý ph¸p luËt? NÕu mäi ng­êi thÊy cã mét lo¹i ph¸p luËt cã lîi cho nh©n d©n th× ng­êi d©n ph¶i cã quyÒn tù m×nh quyÕt ®Þnh ph¸p luËt giao cho chÝnh phñ chÊp hµnh. Lo¹i quyÒn nµy lµ quyÒn s¸ng chÕ, ®©y lµ d©n quyÒn thø ba. NÕu nh©n d©n thÊy ph¸p luËt cò tr­íc kia rÊt bÊt lîi cho nh©n d©n th× nh©n d©n ph¶i cã quyÒn tù m×nh söa ®æi, sau khi söa ®æi xong th× yªu cÇu chÝnh phñ chÊp hµnh luËt ®· söa ®æi, bá ph¸p luËt cò tr­íc kia. Lo¹i quyÒn nµy lµ quyÒn phóc quyÕt. §©y lµ quyÒn thø t­. Nh©n d©n cã 4 quyÒn nµy míi xem lµ d©n quyÒn ®Çy ®ñ. Cã thÓ thùc hµnh 4 quyÒn nµy th× míi tÝnh lµ d©n quyÒn trùc tiÕp mét c¸ch triÖt ®Ó. II.3. Nh©n d©n cã ®¹i quyÒn th× chÝnh phñ cã thÓ lµm viÖc kh× kh«ng? C©u tr¶ lêi lµ cã. Song chÝnh phñ nÕu cã ph¶i lµm viÖc g×; ChÝnh phñ ph¶i theo ý nguyÖn cña nh©n d©n. V× chÝnh phñ cã quyÒn lín, nªn sau khi ®· ph¸t ®éng lµm viÖc g× cã thÓ ph¸t ra lùc l­îng rÊt lín. Nh­ng lóc nµo nh©n d©n ®ßi chÝnh phñ dõng, chÝnh phñ ph¶i dõng. Tãm l¹i, muèn nh©n d©n cã quyÒn thùc trùc tiÕp qu¶n lý chÝnh phñ, th× ®¨ng t¶i cña chÝnh phñ ph¶i lu«n lu«n do nh©n d©n chØ huy. Nh­ ®· nãi ë trªn, nh©n d©n cã 4 quyÒn qu¶n lý chÝnh phñ, ®ßi chÝnh phñ bµn viÖc. VËy chÝnh phñ ph¶i dïng ph­¬ng ph¸p g× “Muèn chÝnh phñ cã c¬ quan rÊt hoµn h¶o, lµm nhiÒu viÖc tèt th× ph¶i dïng hiÕn ph¸p n¨m quyÒn. Ta cã ph¸c ®å thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a nh©n d©n vµ chÝnh phñ nh­ sau: Nh­ vËy hai bªn nh©n d©n vµ chÝnh phñ, mäi bªn ph¶i cã nh÷ng quyÒn lîi g× xem lµ c©n b»ng? VÒ bªn nh©n d©n cã 4 quyÒn: lµ quyÒn phóc quyÕt, quyÒn s¸ng chÕ, quyÒn b·i miÔn, quyÒn tuyÓn cö. VÒ phÝa chÝnh phñ th× ph¶i cã ®ñ 5 1uyÒn lµ quyÒn hµnh chÝnh, quyÒn lËp ph¨p, quyÒn t­ ph¸p, quyÒn kh¶o thÝ, quyÒn gi¸m s¸t. Dïng 4 quyÒn cña nh©n d©n ®Ó qu¶n lý 5 quyÒn cña chÝnh phñ, nh­ vËy míi xem lµ mét c¬ quan chÝnh trÞ d©n quyÒn hoµn h¶o. Cã c¬ quan chÝnh trÞ nh­ thÕ th× lùc l­îng cña nh©n d©n vµ chÝnh phñ míi cã thÒ c©n b»ng víi nhau. Chóng ph¶i hiÓu râ chi tiÕt mèi quan hÖ cña hai lo¹i d©n quyÒn nµy. Qua s¬ ®å trªn phÇn nµo ®· nãi râ, trªn lµ chÝnh quyÒn tøc lµ quyÒn nh©n d©n, d­íi lµ tù quyÒn tøc lµ quyÒn chÝnh phñ. Nh©n d©n ph¶i qu¶n lý chÝnh phñ nh­ thÕ nµo? Lµ thùc hµnh quyÒn truyÓn cö, quyÒn b·i miÔn, quyÒn s¸ng chÕ vµ quyÒn phóc quyÕt. ChÝnh phñ lµm viÖc nh­ thÕ nµo v× d©n? lµ thùc thi quyÒn hµnh chÝnh, quyÒn lËp ph¸p, quyÒn t­ ph¸p, quyÒn kh¶o thÝ vµ quyÒn gi¸m s¸t. 9 quyÒn nµy c©n b»ng víi nhau th× míi xem lµ gi¶i quyÕt thËt sù, vÊn ®Ò d©n quyÒn míi xem lµ chÝnh trÞ cã ®­êng lèi. PhÇn III: KÕt luËn - ý nghÜa hiÖn ®¹i cña chñ nghÜa d©n quyÒn - T«n Trung S¬n. Nh×n suèt thêi cËn ®¹i, nh×n ng­îc l¹i thêi cæ ®¹i, nãi mét c¸ch ®¬n gi¶n, chøc n¨ng cña quyÒn lùc lµ duy tr× sù sinh tån cña loµi ng­êi. Nh­ vËy, víi chñ nghÜa d©n quyÒn ®ã lµ: duy tr× mét nÒn chÝnh trÞ æn ®Þnh cho mçi quèc gia. Nh×n vÒ lÞch sö phong kiÕn Trung Quèc, ®©y lµ thêi kú cã nhiÒu thµnh tùu nh­ng còng cã kh«ng Ýt nh÷ng biÕn ®éng, ®Æc biÖt vµo triÒu ®¹i phong kiÕn cuèi cïng - TriÒu ®¹i M·n - Thanh. BiÕn ®éng lín nhÊt lµ cuéc “chiÕn tranh nha phiÕn n¨m 1840, Trung Quèc lÇn ®Çu tiªn chÞu sù x©m l­îc cña ®Õ quèc ph­¬ng T©y, còng lµ lÇn ®Çu tiªn bøc t­êng “bÕ quan to¶ c¶ng” bÞ ph¸ vì. Tõ ®©y vÊn ®Ò héi nhËp ®­îc ®Æt ra víi Trung Quèc. Trung Quèc ®· héi nhËp nh­ng lµ mét sù “héi nhËp c­ìng bøc”. Sau nh÷ng b­íc chËp ch÷ng b­íc vµo héi nhËp, Trung Quèc ®· nhËn ra sù l¹c hËu vµ tr× trÖ cña m×nh song nh÷ng nhËn thøc ®ã th­êng xuÊt ph¸t tõ c¸c nhµ trÝ thøc yªu n­íc. T«n Trung S¬n còng lµ mét trong nh÷ng nhµ trÝ thøc nhËn ra sù suy ®åi cña x· héi phong kiÕn, cÇn ph¶i lËt ®æ nã vµ x©y dùng mét nhµ n­íc céng hoµ t­ s¶n. “Chñ nghÜa t©n d©n quyÒn” ra ®êi ®ång thêi nã nh­ mét c©u tr¶ lêi cho vÊn ®Ò hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi kú cËn ®¹i. Tõ ®ã chñ nghÜa d©n quyÒn ®­îc h×nh thµnh ë Trung Quèc, nã còng cã n¶y sinh nhiÒu khã kh¨n vµ bÊt tr¾c trong qu¸ tr×nh thùc hµnh song lu«n lu«n ®­îc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn. §iÒu nµy biÓu hiÖn rÊt râ qua tõng b­íc tiÕn thµnh c«ng cña Trung Quèc ngµy nay. Còng nh­ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, ®Ó kinh tÕ ph¸t triÓn v­ît bËc, ®­a ra ®øng vµo hµng c¸c c­êng quèc nh­ ngµy nay. D©n quyÒn chÝnh lµ sù ®¶m b¶o cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trªn thÕ giíi hiÖn nay, hÇu nh­ c¸c quèc gia ®Òu ®· ®ang thùc hµnh nªn d©n quyÒn. §©y còng lµ vÊn ®Ò ®­îc nãi nhiÒu trong x· héi hiÖn ®¹i nµy. ë ViÖt Nam còng ®ang tõng b­íc thùc thi vµ hoµn thiÖn h¬n “chñ nghÜa d©n quyÒn”. ý nghÜa hiÖn d¹i cña “Chñ nghÜa d©n quyÒn” T«n Trung S¬n thùc sù v« cïng to lín vµ rÊt cÇn thiÕt cho x· héi hiÖn ®¹i nµy./. Môc lôc Trang PhÇn I. Më ®Çu  1   PhÇn II. Néi dung  2   I. T«n Trung S¬n vµ chñ nghÜa Tam d©n  2   II. Chñ nghÜa d©n quyÒn  3   II.1. Chñ nghÜa d©n quyÒn lµ g× ?  3   II.2. ThÕ nµo lµ d©n quyÒn ®Çy ®ñ?  5   II.3. Nh©n d©n cã ®¹i quyÒn th× còng cã thÒ lµm ®­îc g×? (Mèi quan hÖ gi÷a nh©n d©n vµ chÝnh phñ)  6   PhÇn III. KÕt luËn - ý nghÜa hiÖn ®¹i cña chñ nghÜa d©n quyÒn - T«n Trung S¬n  9