Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa tại Việt Nam
Phát triển kinh tế là vấn đề quan trọng nhất từ trước tới nay của xã hội loai người. Kể từ khi con người xuất hiện , xã hội loài người đã trải qua và hình thành xã hội : cuộc sống nguyên thuỷ , chiếm hữu nô lệ , phong kiến , tư bản chủ nghĩa và đỉnh cao đang huớng tới xã hội chủ nghĩa . Tương ứng với mỗi tình thái xã hội trong một hình thái kinh tế mang nét đặc trưng riêng . Tư bản chủ nghĩa cũng vậy , đây là một giai đoạn mà của cải vật chất của xã hội được sản xuất ra nhiều hơn tất cả các giai đoạn trước cộng lại . Một giai đoạn chứng kiến bao sự biến đổi cả về mặt chất lẫn về mặt lượng của xã hội loài người : kinh tế , khoa học kĩ thuật , chính trị , văn hoá . Tuy nhiên trong giai đoạn này cũng là một giai đoạn phát triển còn nhiều thiếu sót như phân biệt giàu nghèo , khủng hoảng king tế , chiến tranh bất công bằng trong xã hội . Từ những khuyết tật đó , con người muốn hướng tới một xã hội ở đó con người có quyền bình đẳng , không còn đói nghèo và áp bức bóc lột , vật chất sản xuất ra có thể đáp ứng mọi nhu cầu của con người. đó chính là chế độ xã hội chủ nghĩa. Nhưng liệu xã hội tiến lên cộng sản chủ nghĩa bằng con đường nào và trong bao lâu , đây là một bài toán nan giải đã đang và sẽ đặt ra với tất cả nhân loại. Để tiến lên xã hội chủ nghĩa thì cần phải trải qua hai giai đoạn : đó là giai đoạn chủ nghĩa xã hội và giai đoạn chủ nghĩa cộng sản. Hiện nay nước ta đang ở trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ; một thời kì mang tính chất quá độ , cái mới thì chưa thành cái cũ thì chư hoàn toàn dứt bỏ , thời kí này có sự giao nhập của nhiều tư tưởng . Dưới ngọn cờ của Đảng là kim chỉ nam la Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh chúng ta cúng khong thể đốt cháy giai đoạn hay phủ nhận hoàn toàn những thành tựu mà chủ nghĩa tư bản đạt được , nhất là c3 chủ nghĩa tư bản nhà nước . Theo Lênin thì trong giai đoạn quá độ lên xã hội chủ nghĩa , chúng ta không thể vuứt bỏ hoàn toàn chủ nghĩa tư bản nhà nước mà phải thấy được những điểm mạnh của nó dể phát huy. Sau sự sụp đổ của Liên xô và các nước Đông Âu , hệ thống các nước theo chủ nghĩa xã hội bị ảnh hưởng rất lớn . Tuy nhiên Đảng và nhân đân Việt Nam vẫn kiên định đi theo con đường đã chọn và bảo vệ thành quả Cách mạng . Để tiến lên Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam phải trải qua rất nhiều khó khăn do xuất phát điểm rất thấp , nền kinh tế lạc hậu , khoa học kĩ thuật thấp , trình độ quản lí còn yếu kém .Vì vậy muốn phát triển xã hội chúng ta phải áp dụng mô hình kinh tế nhà nước tư bản vào sản xuất và quản lý . Đây là một vấn đề cần giải quyết làm sao cho phù hợp với nền kinh tế nước ta , tình hình phát triển kinh tế khu vực và thé giới trong sự chuyển hoá mạnh mẽ của nền kinh tế toàn cầu , chúng ta phải đuổi kịp được guồng quay của toàn cầu hoákinh tế . Cũng vì thế nên đề án kinh tế chính trị : ((Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa ở Việt Nam )) là một đề án rất cấp bách không chỉ đặt ra cho các nhà kinh tế và quản lý mà còn là một vấn đề đặt ra cho chúng ta , những cử nhân kinh tế tương lai một kết luận nhận thức và thực tế của nền kinh tế nước ta hiện nay đó là phát triển nền kinh tế TT theo định hường Xã hội chủ nghĩa .
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa tại Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt tõ tríc tíi nay cña x· héi loai ngêi. KÓ tõ khi con ngêi xuÊt hiÖn , x· héi loµi ngêi ®· tr¶i qua vµ h×nh thµnh x· héi : cuéc sèng nguyªn thuû , chiÕm h÷u n« lÖ , phong kiÕn , t b¶n chñ nghÜa vµ ®Ønh cao ®ang huíng tíi x· héi chñ nghÜa . T¬ng øng víi mçi t×nh th¸i x· héi trong mét h×nh th¸i kinh tÕ mang nÐt ®Æc trng riªng . T b¶n chñ nghÜa còng vËy , ®©y lµ mét giai ®o¹n mµ cña c¶i vËt chÊt cña x· héi ®îc s¶n xuÊt ra nhiÒu h¬n tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tríc céng l¹i . Mét giai ®o¹n chøng kiÕn bao sù biÕn ®æi c¶ vÒ mÆt chÊt lÉn vÒ mÆt lîng cña x· héi loµi ngêi : kinh tÕ , khoa häc kÜ thuËt , chÝnh trÞ , v¨n ho¸ ... Tuy nhiªn trong giai ®o¹n nµy còng lµ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn cßn nhiÒu thiÕu sãt nh ph©n biÖt giµu nghÌo , khñng ho¶ng king tÕ , chiÕn tranh bÊt c«ng b»ng trong x· héi ... Tõ nh÷ng khuyÕt tËt ®ã , con ngêi muèn híng tíi mét x· héi ë ®ã con ngêi cã quyÒn b×nh ®¼ng , kh«ng cßn ®ãi nghÌo vµ ¸p bøc bãc lét , vËt chÊt s¶n xuÊt ra cã thÓ ®¸p øng mäi nhu cÇu cña con ngêi... ®ã chÝnh lµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa.
Nhng liÖu x· héi tiÕn lªn céng s¶n chñ nghÜa b»ng con ®êng nµo vµ trong bao l©u , ®©y lµ mét bµi to¸n nan gi¶i ®· ®ang vµ sÏ ®Æt ra víi tÊt c¶ nh©n lo¹i. §Ó tiÕn lªn x· héi chñ nghÜa th× cÇn ph¶i tr¶i qua hai giai ®o¹n : ®ã lµ giai ®o¹n chñ nghÜa x· héi vµ giai ®o¹n chñ nghÜa céng s¶n. HiÖn nay níc ta ®ang ë trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ; mét thêi k× mang tÝnh chÊt qu¸ ®é , c¸i míi th× cha thµnh c¸i cò th× ch hoµn toµn døt bá , thêi kÝ nµy cã sù giao nhËp cña nhiÒu t tëng . Díi ngän cê cña §¶ng lµ kim chØ nam la M¸c - Lª nin vµ t tëng Hå ChÝ Minh chóng ta cóng khong thÓ ®èt ch¸y giai ®o¹n hay phñ nhËn hoµn toµn nh÷ng thµnh tùu mµ chñ nghÜa t b¶n ®¹t ®îc , nhÊt lµ c3 chñ nghÜa t b¶n nhµ níc . Theo Lªnin th× trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa , chóng ta kh«ng thÓ vuøt bá hoµn toµn chñ nghÜa t b¶n nhµ níc mµ ph¶i thÊy ®îc nh÷ng ®iÓm m¹nh cña nã dÓ ph¸t huy.
Sau sù sôp ®æ cña Liªn x« vµ c¸c níc §«ng ¢u , hÖ thèng c¸c níc theo chñ nghÜa x· héi bÞ ¶nh hëng rÊt lín . Tuy nhiªn §¶ng vµ nh©n ®©n ViÖt Nam vÉn kiªn ®Þnh ®i theo con ®êng ®· chän vµ b¶o vÖ thµnh qu¶ C¸ch m¹ng . §Ó tiÕn lªn X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam ph¶i tr¶i qua rÊt nhiÒu khã kh¨n do xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp , nÒn kinh tÕ l¹c hËu , khoa häc kÜ thuËt thÊp , tr×nh ®é qu¶n lÝ cßn yÕu kÐm ...V× vËy muèn ph¸t triÓn x· héi chóng ta ph¶i ¸p dông m« h×nh kinh tÕ nhµ níc t b¶n vµo s¶n xuÊt vµ qu¶n lý . §©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt lµm sao cho phï hîp víi nÒn kinh tÕ níc ta , t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc vµ thÐ giíi trong sù chuyÓn ho¸ m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu , chóng ta ph¶i ®uæi kÞp ®îc guång quay cña toµn cÇu ho¸kinh tÕ . Còng v× thÕ nªn ®Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ : ((Chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ x· héi chñ nghÜa vµ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa ë ViÖt Nam )) lµ mét ®Ò ¸n rÊt cÊp b¸ch kh«ng chØ ®Æt ra cho c¸c nhµ kinh tÕ vµ qu¶n lý mµ cßn lµ mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho chóng ta , nh÷ng cö nh©n kinh tÕ t¬ng lai mét kÕt luËn nhËn thøc vµ thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay ®ã lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ TT theo ®Þnh hêng X· héi chñ nghÜa .
PhÇn néi dung
A. Lý luËn cña V.I.Lª Nin vÒ c CNTB nhµ níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH
I- ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi vµ sù cÇn thiÕt ph¶i sö dông Chñ nghÜa T b¶n Nhµ níc .
1. ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi vµ sù cÇn thiÕt ph¶i sö dông Chñ nghÜa T b¶n Nhµ níc .
Sau khi giµnh ®îc chÝnh quyÒn tõ tay phong kiÕn l¹i bíc vµo cuéc chiÕn nh»m lËt ®æ chÕ ®é thµnh qu¶ c¸ch m¹ng võa ®¹t ®îc . Mét níc nga võa bíc ra khái cuéc néi chiÕn víi nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh trang khñng ho¶ng trÇm träng : ThiÕu l¬ng thùc , thiÕu n¨ng lîng , s¶n xuÊt ®×nh ®èn , n«ng d©n nghÌo ®ãi , khèi liªn minh c«ng n«ng cã nguy c¬ tan vì ... th× chØ sau mét thêi gian ng¾n hÇu hÕt c¸c ngµnh ®Òu ®· ®¹t vµ vît møc tríc chiÕn tranh , nÒn kinh tÕ ®îc phôc håi dÇn , nh©n d©n h¨ng h¸i thi ®ua lao ®éng s¶n xuÊt . Níc Nga nh ®îc thæi mét luång sinh lùc míi kÓ tõ khi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ra ®êi . Thùc tiÔn ®ã ®· b¸c bá nh÷ng kÓ thï cña Nhµ níc X« viÕt vµ nh÷ng bän hoµi nghi kh¸ch coi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi nh lµ mét chÝnh s¸ch quay vÒ chñ nghÜa t b¶n .
Khi kÕ thõa nh÷ng lý luËn cña M¸c- Anghen , Lª Nin ®· nãi ®Õn mét thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. §Æc ®iÓm næi bËt cña thêi kú nµy lµ nh÷ng nh©n tè cña x· héi míi vµ nh÷ng tµn tÝch cña x· héi cò tån t¹i ®an xen lÉn nhau , ®Êu tranh víi nhau trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi , t tëng , tËp qu¸n trong x· héi ... trong giai ®o¹n nµy, cha cã mét lùc lîng nµo th¾ng thÐ tuyÖt ®èi , cã nghÜa lµ viÖc tiÕp tôc ¸p dông ph¬ng thøc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi céng s¶n chñ nghÜa lµ mét sai lÇm ®¸ng tiÕc vµ ngay giai ®o¹n thÊp cña Chñ nghÜa céng s¶n chóng ta còng kh«ng thÓ ®¹t tíi ®îc .
Sù thiªn tµi cña Lª Nin ®îc thÓhiÖn ë viÖc ngêi ®· nhËn ra sù Êu trÜ Êy vµ ®· ph¸t triÓn ngay lý luËn cña M¸c khi c¸ch m¹ng X· héi Chñ nghÜa míi giµnh ®îc th¾ng lîi chØ trong mét thêi gian rÊt ng¾n . Lªnin nhÊn m¹nh viÖc cÇn ph¶i x¸c ®Þnh xem m×nh ®ang ë giai ®o¹n nµo cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Nh÷ng xÝ nghiÖp nhá tríc ®©y bÞ Quèc h÷u ho¸ nay cho t nh©n thuª hay mua l¹i ®Î kinh doanh tù do , chñ yÕu lµ xÝ nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng . Cho phÐp më réng trao ®æi hµng ho¸ gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n , gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp cho th¬ng nh©n ®îc tù do ho¹t ®éng ( chñ yÕu lµ b¸n lÎ ) ®Ó gãp phÇn kh«i phôc kinh tÕ thay thÕ chÝnh s¸ch trng thu l¬ng thùc b»ng chÝnh s¸ch thuÕ l¬ng thùc . Theo chÝnh s¸ch nµy ngêi n«ng d©n ph¶i nép thuÕ l¬ng thùc víi mét møc cè ®Þnh trong nhiÒu n¨m . Møc thuÕ nµy c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña ®Êt ®ai canh t¸c . Nãi c¸ch kh¸c thuÕ n«ng nghiÖp chÝnh lµ ®Þa t« mµ ngêi n«ng d©n canh t¸c trªn ruéng ®Êt thuéc sá h÷u toµn d©n ph¶i tr¶ cho nhµ níc . Sè lîng l¬ng thùc cßn l¹i ngêi n«ng d©n ®îc tù do trao ®æi , mua b¸n trªn thÞ trêng . Tæ chøc thÞ trêng , th¬ng nghiÖp , thiÕt lËp quan hÖ hµng hãa - tiÒn tÖ gi÷a nhµ níc vµ n«ng d©n , gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n , gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp . Sö dông søc m¹nh kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn , c¸c h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®ä nh khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt nhá cña n«ng d©n , thî thñ c«ng , khuyÕn khÝch kinh tÕ t b¶n t nh©n , sö dông chñ nghÜa T b¶n Nhµ níc, cñng cè l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc , chuyÓn sang chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ. §ång thêi, V.I.Lªnin chñ tr¬ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c níc t b¶n ph¬ng t©y ®Ó tranh thñ kü thuËt , vèn vµ khuyÕn khÝch kinh tÕ ph¸t triÓn . Danh tõ níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa X«viÕt cã nghÜa lµ chÝnh quyÒn X«viÕt quyÕt t©m thùc hiÖn bíc chuyÓn lªn chñ nghÜa x· héi, chø hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ ®· thõa nhËn chÕ ®é kinh tÕ hiÖn nay lµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa (( ®iÒu nµy cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng , nhÊt lµ sau thÊt b¹i nÆng nÒ cña chÝnh s¸ch céng s¶n thêi chiÕn håi mïa xu©n n¨m 1921 . Nã chØ lµ mét chÝnh s¸ch t¹m thêi trong thêi chiÕn cßn khi ®Êt níc ®· giµnh l¹i th¾ng lîi th× ch¼ng ngêi d©n nµo cßn muèn thùc hiÖn nã n÷a . Cßn lóc nµy Nga lµ mét níc trung n«ng chó kh«ng ph¶i lµ mét níc t b¶n ph¸t triªnt nh §øc hay Anh , Ph¸p ®Ó mµ cã thÓ chuyÓn lªn ngay chñ nghÜa x· héi . Muèn duy tr× ®î chñ ngih· x· héi th× ph¶i cã nh÷ng c¬ së kinh tÕ , x· héi nhÊt ®Þnh . Sai lÇm ë ®©y lµ nh÷ng ngêi céng s¶n tëng r»ng chØ cÇn thiÕt lËp chÕ ®é s¶n xuÊt quèc doanh vµ chÕ ®ä nhµ níc ph©n phèi lµ ®· b¾t ®Çu mét chÕ ®é kihn tÕ míi kh¸c víi chÕ ®é tríc .
Nh vËy ®Õn thêi kú hoµ b×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi th× chÝnh s¸ch kinh tÕ c«ng s¶n thêi chiÕn kh«ng cßn thÝch hîp lµ mét ®iÒu tÊt yÕu vµ cÇn ph¶i ®îc thay thÕ b»ng mét chÝnh s¸ch kh¸c phï hîp h¬n víi quy luËt cña sù ph¸t triÓn
Theo Lªnin , nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa vÉn cÇn ph¶i ®îc tæ chøc theo kiÓu s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ vËn ®éng theo c¸c quy luËt kinh tÕ hoµng ho¸ , kinh tÕ thÞ trîng . Giai cÊp v« s¶n l·nh ®¹o cÇn thiÕt ph¶i biÕt sö dông tèt c¸c quan hÖ hµng - tiÒn , c¸c ph¹m trï kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých cña m×nh . chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ( NEP ) ra ®êi . VËy thùc chÊt cña chÝnh s¸ch nµy lµ nh thª nµo vµ nã cã u ®iÓm g× h¬n so víi chÝnh s¸chs¸ch céng s¶n thêi chiÕn.
Cã thÓ kh¸i qu¸t toµn bé néi dung cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi thµnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt , ®Æc biÖt ®èi víi mét níc tiÓu n«ng qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. §©y ®îc coi lµ nhiÖm vô c¬ b¶n vµ bøc thiÕt nhÊt , phï hîp víi c¬ng lÜnh mµ §¶ng ®· ®Ò ra .
Chóng ta biÕt r»ng bÊt cø mét lÝ luËn nµo ®a ra ®Òu ph¶i dùa trªn nh÷ng c¬ së thùc tÕ kh¸ch quan . Níc Nga lóc bÊy giê lµ mét níc trung n«ng , n«ng d©n chiÕm ®¹i ®a sè nhng sau chiÕn tranh nã l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng thiÕu l¬ng thùc trÇm träng , n¹n ®Çu c¬ tÝch tr÷ lóa m× gia t¨ng khiÕn cho chÝnh phñ kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc t×nh h×nh . C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Òu bÞ ®×nh trÖ , toµn bbé nÒn ®¹i c«ng nghiÖp bÞ ph¸ huû toµn bbé sau chiÕn tranh , c«ng nh©n thiÕu viÖc lµm , thiÕu l¬ng thùc , ®êi sèng hÕt søc khã kh¨n . KÓ c¶ ®èi víi mét níc giµu nhÊt vµ ph¸t triÓn nhÊt th× sau cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc tµn ph¸ còng chØ cã thÓ kh«i phôc ®îc nÒn ®¹i s¶n xuÊt c«ng nghiÖp sau nhiÒu n¨m . VËy víi mét níc tiÓu n«ng , gi¶i ph¸p tèi u ®Ó kh«i phôc nÒn kinh tÕ ph¶i ch¨ng lµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña ngêi n«ng d©n vµ n©ng cao lùc lîng s¶n xuÊt cña hä , ®ång thêi trong mét chõng mùc nµo ®ã cã thÓ kh«i phôc nÒn tiÓu c«ng nghiÖp ®Ó gióp ®ì ngay mét phÇn nµo ®ã cho nÒn king tÕ n«ng d©n ?
Lªnin kh¼ng ®Þnh (( ph¶i b¾t ®Çu ®Çu t n«ng d©n , ngêi nµo kh«ng hiÓu ®iÒu ®ã , ngêi nµo cã ý ®a vÊn ®Ò n«ng ®©n lªn hµng ®Çu nh thÕ lµ mét sù tõ bá hoÆc t¬ng tù nh sù tõ bá chuyªn chÝnh v« s¶n , th× ch¼ng qua lµ v× ngêi ®ã kh«ng chÞu suy nghÜ kÜ cµng vÊn ®Ò ®ã vµ bÞ loÌi nãi chèng rçng chi phèi )) . Tuy giai cÊp v« s¶n n¾m chÝnh quyÒn nhng mét sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a giai cÊp n«ng d©n trong mét níc tiÓu n«ng sÏ lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó thùc hiÖn ®îc chñ nghÜa x· héi . Giai cÊp t s¶n víi t c¸ch lµ giai cÊp l·nh ®¹o cÇn thiÕt ph¶i biÕt híng chÝnh s¸ch vµo viÖc gi¶i quyÕt tríc tiªn nh÷ng vÊn ®Ò cÊp thiÕt nhÊt , mÊu chèt nhÊt . Mµ (( vÊn ®Ò cÊp thiÕt nhÊt hiÖn nay lµ dïng c¸c biÖn ph¸p cã thÓ kh«i phôc ngay lùc lîng s¶n xuÊt cu¶ kinh tÕ n«ng d©n )) . ChÝnh s¸ch thuÕ l¬ng thùc vµ tù do trao ®æi ra ®êi chÝnh lµ sù biÓu hiÖn quan ®iÓm ®ã cña Lªnin . §èi víi nh÷ng ngêi tiÓu n«ng th× chÕ ®é x· héi chñ nghÜa hay chÕ ®é t b¶n kh«ng quan träng , ®iÒu mµ hä quan t©m lµ hä sÏ ®îc lîi nh thÕ nµo . ViÖc tù do trao ®æi hµng ho¸ vµ l¬ng thùc thõa ®É t¹o ra mét ®éng lùc thóc ®Èy tinh thÇn h¨ng say lao ®éng cña ngêi n«ng d©n . §èi víi níc Nga lóc bÊy giê , n«ng nghiÖp ph¸t triÓn tÊt sÏ kÐo theo c¸c ngµnh kh¸c ph¸t triÓn . ChÝnh ®iÒu ®ã ®· cñng cè thªm mèi liªn minh c«ng n«ng vµ v« s¶n ®îc sù ñng hé cña nh÷ng n«ng d©n nghÌo khæ . Tuy nhiªn nãi ®Õn tù do trao ®æi lµ tù do bu«n b¸n , mµ tù do bu«n b¸n theo quan ®iÓm cña Lªnin thêi ®ã - tøc lµ lïi l¹i chñ nghÜa t b¶n. Lªnin chØ râ , tù do bu«n b¸n lµ kh«i phôc chñ nghÜa t b¶n trªn mét møc ®é lín , lµ tù do cña chñ nghÜa t b¶n . §iÒu ®ã cã ph¶i lµ mét thÊt b¹i nÆng nÒ cña giai cÊp v« s¶n hay kh«ng hay chØ lµ mét bíc lïi mang tÝnh chiÕn lîc mµ chÝnh quyÒn X« ViÕt thi hµnh nh»m ®¹t ®îc c¸i mµ m×nh muèn .
CÇn thÊy ngay r»ng víi chÝnh s¸ch tù do trao ®æi , tõng líp s¶n xuÊt nhá ®· ph¸t triÓn nhanh chãng vµ chñ nghÜa t b¶n lµ cÇn cho ®«ng ®¶o quÇn chóng n«ng d©n vµ cho t b¶n t nh©n lµ ngêi ph¶i bu«n b¸n ®Ó tho· m·n nhu cÇu n«ng d©n . §Ó võa khuyÕn khÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn mµ vÉn gi÷ ®îc b¶n chÊt chuyªn chÝnh cña m×nh , giai cÊp v« s¶n chØ cã thÓ thõa nhËn cho chñ nghÜa t ®îc ph¸t triÓn ë mét chõng mùc nµo ®ã . T b¶n t nh©n cÇn ph¶i ®îc ph¸t triÓn theo sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc , vµ ®iÒu ®ã tÊt dÉn ®Õn sù ra ®êi cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc .
Mét nguyªn nh©n n÷a dÉn ®Õn sù ra ®êi cña chñ nghÜa t b¶n nhµ níc lµ ë ngay t×nh tr¹ng s¶n xuÊt cña níc Nga lóc bÊy giê . M¸c vµ Anghen dù b¸o r»ng : C¸ch m¹ng v« s¶n vµ do ®ã chñ nghÜa x· héi vµ Chñ nghÜa céng s¶n sÏ næ ra vµ th¾ng lîi cïng mét lóc , hoÆc trong phÇn lín c¸c níc t b¶n tiªn tiÕn ë t©y ©u . ThÕ nhng níc Nga lµ mét níc t b¶n trung b×nh - theo c¸ch ®¸nh gi¸ cña Lªnin - ®ang muèn tiÕn lªn con ®êng chñ nghÜa x· héi . Nã kh«ng ph¶i lµ níc Anh x· héi chñ nghÜa hay níc §øc x· héi chñ nghÜa . V× vËy nÕu chØ muèn kh«ng th«i mµ kh«ng cã nÒn t¶ng kinh tÕ v÷ng ch¾c th× con ®êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ®ét ph¸ vµo t¬ng lai lµ mét ®iÒu kh«ng tëng . Lªnin nãi râ thªm kh«ng cã kÜ thuËt t b¶n chñ nghÜa ®ùoc x©y dùng trªn nh÷ng trªn nh÷ng ph¸t minh míi nhÊt cña khoa häc hiÖn ®¹i th× kh«ng thÓ nãi ®Õn chñ nghÜa x· héi ®îc . NhiÖm vô cña chÝnh quyÒn v« s¶n Nga lµ hÕt søc nÆng nÒ . Lµm sao ®Ó níc Nga vèn l¹c hËu vÒ khoa häc kÜ thuËt , tr×nh ®é d©n chÝ thÊp lªn mét níc cã tr×nh ®é khoa häc kÜ thuËt ph¸t triÓn , khoa häc kÜ thuËt tiÕn tiÕn khi mµ ®¹i ®a sè nh©n d©n lµ n«ng d©n nghÌo chØ cã biÕt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp . Mèi quan hÖ gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp , n«ng d©n víi c«ng nh©n kh«ng chØ mang tÝnh chÊt mét chiÒu mµ ngêi n«ng d©n còng cÇn nh÷ng s¶n phÈm , hµng ho¸ cña c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp, ®iÒu ®ã sÏ kÝch thÝch c¶ c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn . ThÕ nhng sau chiÕn tranh níc Nga cßn l¹i g× ?
ChØ nh " mét ngêi bÞ ®¸nh gÇn chÕt ... vµ may mµ nã vÉn cã thÓ chèng n¹ng mµ ®i ®îc " . Kh«ng cã bÊt kú sù ñng hé cña c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ë mét níc hay mét sè níc nµo, nuíc Nga ph¶i dùa vµo nç lùc cña m×nh lµ chÝnh nhng ®iÒu ®ã vÉn chua ®ñ . D©n téc Nga cÇn ph¶i dùa vµo thêi ®¹i ®Ó tån t¹i , ®Ó x©y dùng lý tëng cña m×nh . Trong khi chñ nghÜa t b¶nvÉn m¹nh th× t¹i sao ta kh«ng dùa vµo nã ®Ó sèng ? Lªnin nãi râ ®iÒu ®ã chóng ta kh«ng thÓ tù m×nh lµm ®îc nÕu kh«ng cã sù gióp ®ì cña t b¶n níc ng¬µi . Ngêi nµo kh«ng ch×m ®¾m trong ¶o tëng mµ nh×n vµo thùc tÕ , th× ph¶i hiÓu râ ®iÒu ®ã . Theo Lªnin cÇn ph¶i du nhËp chñ nghÜa t b¶n tõ bªn ngoµi b»ng nh÷ng hîp ®ång bu«n b¸n víi c¸c níc t b¶n lãn b»ng chÝnh s¸ch t«nhîng . Tãm l¹i b»ng nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau cña chñ nghÜa t b¶n nhµ níc , chñ nghÜa t b¶n nhµ níc sÏ lµm mét bíc tiÕn so víi t×nh h×nh hiÖn nay trong níc céng hoµ X« ViÕt cña chóng ta . NÕu ch¼ng h¹n trong nöa n¨m n÷a chóng ta thiÕt lËp ®îc chñ nghÜa t b¶n nhµ níc th× ®ã sÏ lµ th¾ng lîi to lín vµ sÏ ®¶m b¶o ch¾c ch¾n r»ng qua mét n¨m sau chñ nghÜa x· héi sÏ ®îc cñng cè hoÇn toµn vµ trë nªn v÷ng ch¾c .
T¹i sao mét níc x· héi chñ nghÜa l¹i cã thÓ tån t¹i mét h×nh thøccña chñ nghÜa t b¶n nhng ®ã l¹i lµ nhËn xÐt cña V.I.Lªnin , ngêi ®· s¸ng lËp ra §¶ng céng s¶n X« ViÕt ®a d©n Nga ®i theo con ®êng chñ nghÜa t b¶n . B»ng nh÷ng chÝnh s¸ch tiÕn bé vµ nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®îc sau mét thêi gian ng¾n thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ( NEP ) mµ néi dung chñ yÕu cña chÝnh s¸ch nµy lµ viÖc thùc hiÖn chñ nghÜa t b¶n nhµ níc. Lªnin ®· chøng minh ®îc r»ng nhËn ®Þnh trªn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n víi mét níc Nga cã chÝnh quyÒn míi non trÎ vµ mét nÒn kinh tÕ ®i lªn tõ l¹c hËu .
2/ Thµnh tùu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ ( NEP ) .
ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt ë c¶ thµnh thÞ lÉn n«ng th«n , v× nã ®¾p øng ®îc nhu cÇu cña qui luËt kinh tÕ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa cßn mang tÝnh chÊt hµng ho¸ vµ cã nhiÒu thµnh phÇn . Nhê ®ã , trong mét thêi gian ng¾n , Nhµ níc X« ViÕt ®· kh«i phôc ®îc nÒn kinh tÕ quèc d©n bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ , · tiÕn ®îc mét bøoc dµi trong viÖc cñng cè khèi liªn minh c«ng n«ng ; mét Nhµ níc c«ng n«ng nhiÒu d©n téc ®Çu tiªn trªn thÕ giíi ®· ®îc thµnh lËp , ®ã lµ liªn bang céng hoµ x· héi chñ nghÜa X« ViÕt .
ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi cßn cã ý nghÜa quèc tÕ cña nã . §èi víi c¸c níc tiªn tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ®Òu cÇn thiÕt vËn dông tinh thÇn c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch ®ã bch¼ng h¹n nh vÊn ®Ò quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ , nguyªn t¾c liªn minh c«ng n«ng , sö dông nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn .
ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®îc qu¸n triÖt trong c¸c ngµnh kinh tÕ vµ lÊy viÖc kh«i phôc n«ng nghiÖp lµm nhiÖm vô hµng ®Çu , lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch tríc m¾t . §Õn cuèi xu©n n¨m 1922 , Liªn X« ®· vît qua ®îc n¹n ®ãi vµ ®Õnn¨m 1925 , n«ng nghiÖp Liªn X« ®· vît møc tríc chiÐn tranh .
Tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp n¨m 1925 so víi n¨m 1913 míi ®Æt 75.5%. tuy nhiªn ngµnh iÖn vµ c¬ khÝ chÕ t¹o vît møc tríc chiÕn tranh , nhiÒu xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm ®· ®Æt vµ vît mø tríc chiÕn tranh . Trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ míi , Lªnin coi th¬ng nghiÖp lµ m¾t xÝchtrong chuçi d©y xÝch c¸c sù biÕn lÞch sö mµ Nhµ níc ph¶i ®em toµn lùc ra mµ n¾m lÊy nã . Do ®ã th¬ng nghiÖp ®· ®îc t¨ng cêng m¹nh mÏ .
II-Chñ nghÜa t b¶n nhµ níc
1.Khaùi nieäm:
Chuû Nghóa Tö Baûn laø moät hình thaùi kinh teá xaõ hoäi lôùn cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi vôùi caùc giai ñoaïn phaùt trieån khaùc nhau.Chuû Nghóa Tö Baûn Nhaø Nöôùc laø moät trong nhöõng giai ñoaïn lòch söû quan troïng cuûa Chuû Nghóa Tö Baûn .Khoâng moät ai coù theå phuû nhaän thaønh quaû cuûa Chuû Nghóa Tö Baûn ù ñaõ ñaït ñöôïc ,ñoù laø moät böùôc ngoaët cuûa lòch söû.
C.Mac ñaõ coù nhaän xeùt xaùc ñaùng raèng trong voøng chöa ñaày moät theá kyû thoáng trò cuûa mình Chuû Nghóa Tö Baûn ñaõ taïo ra moät möùc saûn xuaát khoång loà baèng taát caùc theá heä loaøi ngöôøi tröôùc ñoù ñaõ taïo ra .Töø luùc xuaát hieän loaøi ngöôøi ,hoï ñaõ soánng laâu daøi trong neàn saûn xuaát nhoû laïc haäu,phaân taùn ,naêng xuaát voâ cuøng thaáp keùm, khoâng baûo ñaûm taùi saûn suaát giaûn ñôn.Töø ñaàu theá kyû XVI ñeán nay,laàn ñaàu tieân trong lòch söû ,Chuû Nghóa Tö Baûn ñaõ chuyeån neàn saûn xuaát nhoû leân neàn saûn xuaát lôùn vôùi ñaëc tröng veà chaát so vôùi saûn xuaát nhoû.Söï thaéng lôïi naøy dieãn ra ñaàu tieân ôû nöôùc Anh roài laàn löôït sang caùc nöôùc Phaùp ,Ñöùc,…vaø caùc nöôùc khaùc . Cuøng vôùi ñaø phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát ,quaù trình xaõ hoäi hoaù saûn xuaát cuõng ñaït ñöôïcnhöôõng böôùc tieán lôùn , vôùi trình ñoä cao . Hieäp taùc ñôn giaûn , coâng tröôøng thuû coâng neàn ñaïi coâng nghieäp cô khí laø nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån xaõ hoäi hoaù saûn xuaát Tö Baûn Chuû Nghóa .
Maàm moáng ñaàu tieân cuûa Chuû Nghóa Tö Baûn chính laø söï tích luyõ tö baûn nguyeân thuyû, vôùi söï buoân baùn noâ leä ,trao ñoåi buoân baùn caùc loaïi haøng hoaù vôùi nöôùc ngoaøi do neàn saûn xuaát thuû coâng phaùt trieån vaø do boùc loät thuoäc ñòa caùc nöôùc ñaõ tích luyõ ñöôïc moät khoái löôïng khoång loà tö baûn cho neàn saûn xuaát tö baûn sau naøy .Tieáp tuïc phaùt trieån kinh teá vôùi söï trôï giuùp ñaéc löïc cuûa khoa hoïc kó thuaät caùc nöôùc Tö baûn tieáp tuïc phaùt trieån vöôït baäc veà kinh teá , söï caïnh tranh cuûa caùc nöôùc veà thi tröôøng tieâu thuï haøng hoaù ,thuoäc ñòa…ñaõ daãn ñeán caùc cuoäc chieán tranh lôùn maø ñieån hình laø hai cuoäc chieán tranh theá giôùi thöù nhaát vaø thöù hai voâ cuøng aùc lieät vaø thaûm khoác.
Hình thöùc xaõ hoäi hoaù cao hôn khi Chuû Nghóa Tö Baûn chuyeån leân giai ñoaïn Chuû Nghóa Tö Baûn ñoäc quyeàn va ñænh cao laø Chuû Nghóa Tö Baûn Nhaø Nöôùc . Chuû Nghóa Tö Baûn ñoäc quyeàn Nhaø Nöôùc laø hình thöùc thoáng trò cuûa Chuû Nghóa Tö Baûn ñoäc quyeàn döïa treân cô sôû tích tuï vaø taäp trung tö baûn ra ñôøi töø sau chieán tranh theá giôùi thöù nhaát ,noù xuaát hieän ñaàu tieân ôû Ñöùc .Do caïnh tranh quaù khoác lieät neân caùc nhaø saûn xuaát tö baûn coù xu höôùng lieân keát vôùi nhau hay quy luaät caù lôùn nhuoát caù beù hìmh thaønh neân caùc taäp ñoaøn ñoäc quyeàn quoác gia ñeán caùc taäp ñoaøn xuyeân quoác gia cac- ten, xanh-di-ca,congglomera .Trong giai ñoaïn naøy vai troø cuûa nhaø nöôùc con chöa thöïc söï quan troïng laém nhöng sau naøy thì noù caøng theå hieän vai troø cuûa mình nhö trong giai ñoaïn Chuû Nghóa Tö Baûn ñoäc quyeàn Nhaø Nöôâc coäng saûn theå noùi tö baûn daã taïo ra phaàn moät neàn taûng kinh teá vöõng chaéc vôùi cô sôû khoa hoïc kó thuaät tieân tieán,neàn saûn xuaát cô khí ,töï ñoäng hoaù taïo ra moät khoái löôïng
