Chuyên đề: Bảo quản trái cây sau thu hoạch

phanquangthoai@yahoo - upload CHUYÊN ð: B O QU N TRÁI CÂY SAU THU HO CH Th c tr ng v n ñ b o qu n trái cây Vi t Nam Hi n nay, n ưc ta ch có m t s doanh nghi p l n và các siêu th có ph ươ ng th c t n tr trái cây nhi t ñ l nh. Còn l i, ña s các v a thu mua trái cây c ũng nh ư nông dân ñu thu ho ch và bán trái cây theo t p quán, không có qui trình b o qu n sau thu ho ch. ðiu này gây nh h ưng không nh ñ n ch t l ưng s n ph m và hi u qu kinh t . Th i gian g n ñây v n ñ này ñưc các nhà v ưn r t quan tâm và ñc bi t các công trình nghiên c u b o qu n trái cây sau thu ho ch c ũng ñang cho nh ng k t qu kh quan… Qui trình nghiên c u b o qu n xoài ñưc S Khoa h c và Công ngh TP Cn Th ơ nghi m thu ñ u n ăm 2007. Nông tr ưng Sông H u – n ơi nghiên cu hi n có 150.000 cây xoài cát Hòa L c, trung bình, m i h có 80-100 cây. V i s n l ưng hàng n ăm lên ñn c hàng nghìn t n xoài s n ph m… ð h ưng t i qui trình thu ho ch và b o qu n xoài có qui mô c a m t phân x ưng phân lo i, ñóng gói, b o qu n trái cây t ươ i chính qui, Nông tr ưng ñã h p tác v i Vi n Nghiên c u và Phát tri n Công ngh Sinh h c và B môn Công ngh Th c ph m, Tr ưng ð i h c C n Th ơ cùng Vi n Nghiên c u Cây ăn qu Mi n Nam nghiên c u thành công qui trình b o qu n xoài sau thu ho ch b ng công ngh hi n ñ i, ñ m b o ch t l ưng tt, giúp kéo dài th i gian t n tr , ñáp ng yêu c u xu t kh u và tiêu dùng trong n ưc. Theo Giám ñc Vi n Nghiên c u và Phát tri n Công ngh Sinh h c, Tr ưng ð i h c C n Th ơ, cho bi t: “N u tiêu th trong n ưc, sau khi thu ho ch, xoài ñưc phân lo i, ñóng gói, v n chuy n và phân ph i ñ n ng ưi tiêu dùng. N u xu t kh u, thì sau khi phân lo i, s ti n hành các b ưc x lý, t n tr ( ñ v n chuy n xa), làm chín, ñóng gói, r i m i v n chuy n và phân ph i ñ n n ơi tiêu th ”. Xoài Cát Hòa L c có v m ng nên khó b o qu n lâu và v n chuy n xa, gây khó kh ăn cho vi c xu t kh u. Ti n s ĩ To àn cùng các c ng s ñã nghiên c u kh c ph c h n ch trên b ng cách x lý ch n n ưc nóng ñ ng ăn b nh thán th ư và ru i ñ c trái. Bi n pháp này giúp ñm b o s n ph m ñ t ch t l ưng theo yêu c u ki m d ch th c v t cho cây ăn trái. Sau ñó, trái ñưc nhúng vào dung d ch Chitosan, t o nên mt l p màng bao ph m ng có tác d ng ch ng m t m, gi m hao h t tr ng l ưng và kéo dài th i gian t n tr . Qua các thí nghi m, xoài ñưc tn tr t t nh t là nhi t ñ l nh t 10-12oC. K t lu n: “Qua quá trình x lý và t n tr , trái xo ài ñư c b o qu n t t nh t trong 4 tu n, th m chí có Ks.phanquangthoai page 11 phanquangthoai@yahoo - upload kh n ăng kéo dài 6 tu n, có th v n chuy n và phân ph i ñi xa”. Năm 2006, Phó Tr ưng Khoa Nông nghi p và Sinh h c ng d ng, Tr ưng ð i h c C n Th ơ và các c ng s ti n hành nghiên c u qui trình bo qu n sau thu ho ch các lo i trái cây: quýt ñưng, b ưi N ăm Roi, cam sành, cam m t và cam xoàn. ðây là ñ tài nghiên c u ñưc th c hi n theo yêu c u c a S Khoa h c và Công ngh t nh H u Giang. D ki n, ñ tài s ñưc nghi m thu vào n ăm 2009. Theo ñó vi c nghiên c u theo hưng s n xu t trái cây s ch nên th c hi n ph ươ ng pháp phòng tr sinh hc tr ưc và sau thu ho ch. Các hóa ch t ñ c h i ñưc h n ch s d ng, thay vào ñó s d ng các ch t không ñ c h i nh ư: dùng n m ñ i kháng ñ tr b nh, vôi, dung d ch Chlorine (là ch t th ưng ñưc dùng trong x lý nưc sinh ho t)... Hi n nay, chúng tôi ñã nghiên c u xong qui trình b o qu n sau thu ho ch trái quýt ñưng; ñang ti p t c nghiên c u qui trình bo qu n các lo i trái cây khác”. Qua nhi u nghiên c u các nhà khoa h c ñã ñư a ra qui trình b o qu n trái quýt ñưng v i th i gian t n tr ñ n 8 tu n. ðó là b o qu n trái b ng cách bao màng Chitosan n ng ñ 0,25% k t h p v i bao Polyethylene (PE) ñc 5 l v i ñưng kính m i l 1 mm và ghép mí l i b ng máy ép. Sau ñó, bo qu n nhi t ñ 120C. V i ph ươ ng pháp này, ph m ch t bên trong trái nh ư: hàm l ưng ñưng, hàm l ưng vitamin C... luôn n ñ nh, t l hao ht tr ng l ưng th p, màu s c v trái ñ ng ñ u và ñp. Ngoài trái quýt ñưng, các nhà khoa h c c ũng nghiên c u thêm qui trình b o qu n trái quýt h ng (quýt Ti u) b ng cách b o qu n trong bao PE (nh ưng ch ñ c 3 l, m i l 1 mm) và b o qu n nhi t ñ l nh (150C). qui trình này cho phép th i gian t n tr kéo dài ñn 9 tu n. ðưc bi t: “S d ng bao PE bao trái nh m h n ch s b c h ơi n ưc, làm gi m b t c ưng ñ hô h p và sinh t ng h p ethylene... giúp kéo dài th i gian t n tr trái. Bao trái b ng bao PE ñã ñưc s d ng khá ph bi n trên nhi u lo i trái cây khác nhau, nhi u n ơi trên th gi i và ñt k t qu t t. Bo qu n trái cây trong nhi t ñ th p làm cho trái chín ch m h ơn, d ưng ch t trong trái ñưc duy trì lâu h ơn, h n ch các lo i n m b nh phát tri n, v trái ít b nh ăn nheo... Tuy nhiên, m i lo i trái cây có th ch u ñ ng nh ng ng ưng nhi t ñ khác nhau. Do ñó, vi c nghiên c u ñ tìm ra ng ưng nhi t ñ t t nh t cho t ng lo i trái cây là r t c n thi t”. Ngoài ra, B môn Khoa h c Cây tr ng, Khoa Nông nghi p và Sinh h c ng d ng, Tr ưng ð i h c C n Th ơ cùng các c ng s ñã th c hi n ñ tài “Nghiên c u b o qu n t ươ i, kéo dài th i gian t n tr trái cam sành, quýt ñưng và b ưi N ăm Roi t i C n Th ơ”. ð tài thc hi n nhi u bi n pháp ñ bo qu n trái cây nh ư: b o qu n nhi t ñ l nh, s d ng ch t trích th o mc ñ phòng tr n m b nh h i, s d ng bao PE, bao màng Chitosan… Ks.phanquangthoai page 11 phanquangthoai@yahoo - upload D ki n, cu i n ăm 2007, ñ tài s ñưc nghi m thu. Theo ñánh giá c a các nhà khoa h c, nhng nghiên c u b o qu n trái cây sau thu ho ch có th ng d ng r ng rãi trong các siêu th vì n ơi ñây có phòng l nh và các ñiu ki n c n thi t ñ b o qu n trái cây lâu dài. Ngoài ra, khi trái cây Vi t Nam h ưng ñ n th tr ưng xu t kh u thì vi c b o qu n trái sau thu ho ch ñ kéo dài th i gian t n tr trong quá trình v n chuy n là m t yêu c u b t bu c. Do ñó, nh ng công trình nghiên c u v b o qu n trái cây sau thu ho ch hi n nay là r t c n thi t, góp ph n nâng cao giá tr th ươ ng ph m cho trái cây trên th tr ưng trong và ngoài n ưc. Gi i thi u công ngh b o qu n rau qu , trái cây t ươ i b ng ch ph m sinh h c t Chitosan, không ñ c h i Phân lo i SPC: Ch bi n và b o qu n rau qu Lĩnh v c áp d ng: Công ngh th c ph m Mô t tóm t t công ngh thi t b T nguyên li u chitosan ñã ch t o ra ch ph m sinh h c ñ t o màng trên trái cây, rau qu . ðã có công ngh b o qu n trái cây t ươ i t khâu thu hái ñn khi bán s n ph6 m ra ngoài th tr ưng. CN/TB duoc ap dung: - B o qu n trái cây t ươ i - B o qu n rau t ươ i - B o qu n hoa t ươ i - B o qu n th c ph m t ươ i s ng (cá, th t, tr ng ...) Công su t / n ăng xu t : Tùy theo qui mô s n xu t c a khách hàng yêu cu Các ch tiêu kinh t - k thu t khác To màng sinh h c không ñ c h i, dùng an toàn cho ng ưi, gi m cho trái cây, rau qu t ươ i lâu, h n ch hô h p trên v nên trái cây lâu chín, lâu b khô nh ăn, ch ng n m m c Ưu ñim c a CN/TB - T ươ ng ñi ñơn gi n, ñ u t ư không nhi u - ðm b o an toàn v sinh th c ph m - Thích h p cho vi c s n xu t công nghi p Vn ñ b o qu n trái cây xu t kh u Ks.phanquangthoai page 11 phanquangthoai@yahoo - upload Sn ph m trái cây c a n ưc ta, ñ c bi t trái cây c a các t nh ð ng B ng Sông C u Long có nhi u l i th v ch ng lo i, s n l ưng và ch t l ưng ca trái cây mi n nhi t ñ i nh ưng vi c b o qu n ñ xu t kh u vào các th tr ưng l n nh ư Nh t, M , EU… ch ưa ngang t m v i s n l ưng thu ho ch hàng n ăm. Có nhi u nguyên nhân trong v n ñ này, trong ñó vi c b o qu n ch ưa ñưc ñ u t ư v công ngh và h th ng thi t b b o qu n m t cách t ươ ng xng v i doanh nghi p có th ươ ng hi u trái cây xu t kh u. Ti th tr ưng trong n ưc t nhi u n ăm nay giá bán trái cây vào th i ñim thu ho ch r th ưng b p bênh, do s n ph m cùng ch ng lo i nhi u vào th i ñim thu ho ch, bình quân kho ng 2 tháng / v , làm cho vi c ñiu ti t tiêu th s n ph m g p nhi u khó kh ăn, s n ph m trái cây ñưc tiêu th dng t ươ i là ch y u t i ñ a ph ươ ng và trong n ưc, nên th ưng gây ñng, s n ph m th ưng b h ư h ng. Trong th c t s n ph m trái cây th ưng ñưc thu ho ch th m chí khi ch ưa ñn th i ñim thu ho ch, ña s trái cây th ưng không qua khâu ki m tra ch t l ưng và v sinh an toàn th c ph m…Trong ñó ch m t s l ưng trái t ươ i ñ tiêu chu n ph m c p ñưc phân lo i b o qu kho l nh có nhi t ñ và ñ m thích h p cho tng lo i trái. ðáng chú ý, hi n do n ưc ta có r t ít các kho b o qu n nên chí phí b o qu n trong các khâu thu hái, bao gói và v n chuy n l nh ñ xu t kh u r t cao. ðây c ũng là nguyên nhân h n ch vi c ng d ng các ti n b k thu t v b o qu n s n ph m các trung tâm phát tri n cây ăn qu trong c n ưc. Va qua t i H i th o ch ươ ng trình Qu c Gia v phát tri n s n xu t và xu t kh u rau hoa qu t ươ i c a Vi t Nam do B Th ươ ng M i t ch c nhi u ñ i bi u các t nh và doanh nghi p c ũng ñã có ý ki n v v n ñ này. Theo ñó các doanh nghi p cho r ng: c n ti n hành xây d ng các kho b o qu n lnh ngay t i vùng nguyên li u và t i các c a kh u, b n c ng ñ ñ m b o ch t l ưng t t nh t trái cây xu t kh u. Tuy nhiên các doanh nghi p c ũng ñ ngh B có nh ng chính sách h tr các doanh nghi p v v n ñ ñ m bo th c hi n m c tiêu nói trên. I. Bo qu n xoài, nhãn Ph n l n nhãn xoài tiêu th trên th tr ưng hi n nay ñ u ñ ng trong s t tre, thùng g , thùng carton ñ trong ñiu ki n t nhiên, vì v y b tác ñ ng bi nhi t ñ , m ñ cao l i v n chuy n ñi xa nên ch b o qu n ñưc 7 – 10 ngày, t l d p nát ñ n 20 – 25%, có khi t i 30%. Các vi n nghiên c u, tr ưng ñ i h c ñã nghiên c u vá ng d ng thành công m t s ph ươ ng Ks.phanquangthoai page 11 phanquangthoai@yahoo - upload pháp b o qu n nhãn, xoài t ươ i nh ư sau: Công ngh b o qu n qu t ươ i nhi t ñ bình th ưng có s d ng ch t di t n m, vi sinh v t và côn trùng b ng xông khí SO2 v à các ph ươ ng pháp thay ñi thành ph n môi tr ưng b o qu n. Công ngh này có th b o qu n ñưc 15 – 16 ngày, t l hao h t 10 – 12%, có th v n chuy n ñi xa t các tình Nam B ra mi n B c. - Công ngh b o qu n qu t ươ i ñi v i xoài nhi t ñ th p 10 – 12oC, vi nhãn 5 – 7oC là ph ươ ng pháp b o qu n hi u qu nh t, th i gian b o qu n kéo dài trên 30 ngày, t l hao h t do d p nát 5 – 7%, có th v n chuy n ñi xa và xu t kh u (tr ưc khi b o qu n nhi t ñ th p ph i lo i b nh ng qu th i, d p nát và x lý các bi n pháp nh ư ñã nêu trên). V i xoài bo qu n nhi t ñ t nhiên (nh ư n ưc ta) th i gian gi ñưc r t ng n. Song b o qu n nhi t ñ th p d ưi 10oC, qu xoài g p nhi u h n ch : d b t n th ươ ng do nhi t ñ l nh làm trái chuy n màu, th t m m, mùi v không ñc tr ưng nh ư chín bình th ưng. Xoài sau khi thu ho ch, phân lo i, ra s ch r i ngâm trong dung d ch CaCl2 ho c Ca(NO3)2, n ng ñ s dng 4 – 6%, v t ra ñ khô ñiu ki n t nhiên, sau ñó ñng trong túi nilông kích thưc 15 x 25 cm, có 20 l thoát m trên túi. B o qu n nhi t ñ 11 – 11,5oC là t t nh t, th i gian b o qu n trên 30 ngày, xoài v n gi ñưc màu s c, ch t l ưng t t (VNCCAQ MN). - V bao bì b o qu n nhãn, xoài: 1. M t lo i truyên th ng dùng s t tre, n a, thùng g ( ñóng t ng thanh) có giá thành th p nh ưng t l d p nát, th i nh ũn cao. 2. Dùng thùng carton có ñc l thoát m, giá thành tuy có cao h ơn lo i truy n th ng song t l hao t, d p nát, th i ít h ơn nhi u nên hi u qu cu i cùng v n cao. Ngoài b o qu n t ươ i, ñi v i nhãn, còn s d ng bi n pháp s y ñ s ơ ch , bo qu n cho bán qu khô và ch bi n long nhãn (cùi khô). Hi n nay, ñang áp d ng bi n pháp s y cùi b ng cách xo n b h t ngay tù khi qu còn t ươ i, khi khô v n gi ñưc hình d ng c a qu và tiêu hao nhiên li u th p. Khôi l ưng ñưa vào s y chi m 30 – 35% t ng s n l ưng. Công ngh s y chính là th công, dùng than c i, than ñá. Công su t s y c a các lò trung bình t 8 – 10 t n/m , có th lên ñn 20 t n/m ; th i gian s y 1 m t 24 – 48 gi . Nh ng lò s y th ưng t p trung quanh v ùng nhãn, riêng tnh B n Tre có trên 100 lò s y. Do qui trình công ngh s y còn l c h u nên ch t l ưng s n ph m ch ưa cao, không ñng ñ u v màu s c, hình d ng, ch ưa ñáp ng yêu c u th tr ưng c a m t s n ưc khó tính. Ch bi n Nhãn, xoài ch bi n ñưc nhi u lo i s n ph m nh ư nhãn ngâm ñưng, xi- rô, n ưc nhãn, xoài gi i khát. Hi n nay có 8 nhà máy ch bi n th c ph m xu t kh u là Deltafood, LD Donanewtower, Interfood, Tân Bình, Delta Long An, Ti n Giang, An Giang, Kiên Giang; t ng công su t 65.500 t n Ks.phanquangthoai page 11 phanquangthoai@yahoo - upload sn ph m/n ăm. Th tr ưng tiêu th các s n ph m này còn r t nhi u h n ch , giá thành cao (riêng chi hí bao bì ñã chi m t i 20% giá thành s n ph m), các s n ph m n ưc n ưc gi i khát ch y u tiêu th trong n ưc nh ưng còn ch m nên các nhà máy ch ưa phát huy h t công su t. II. B o qu n và ch bi n chu i Chu i là lo i trái cây thông d ng Vi t Nam , t qu chu i, hoa chu i, thân chu i. Có th ch bi n ra nhi u món ăn nh ư chu i khô, chu i s y, m t chu i, rưu chu i, n ưc c t chu i, b t chu i... Chu i khô Chu i chín t i ho c chu i xanh bóc v , thái lát, tr i lên khay th ng, xông l ưu hu ỳnh 15 phút, sau ñó ñem ph ơi ho c s y khô 55 – 91OC trong 18 ñn 20 gi . ð ngu i cho vào túi nilông. Có th gi ñưc trong 25 ngày. N u sau khi cho vào túi hàn kín l i ñ ñưc 90 ngày. Chu i khô có th nghi n ra làm b t chu i ho c làm th c ăn li n. Ly 5 kg chu i chín, bóc v , thái lát, ngâm vào dung d ch bicacbonat sedium ( ½ thìa cà phê pha v i 2 lít n ưc), x p vào khay ñem xông l ưu hu ỳnh trong 1 gi , ñem ra ph ơi n ng hay s y trong lò có nhi t ñ 55 – 60OC trong 20 gi . ð ngu i cho vào h p s t ñ y kín. Lát chu i khô có mùi th ơm nh ư mùi bánh m ỳ, dùng làm n m qu khô, kem ñ u ñưc Chu i khô (ph ươ ng pháp dân gian) Chu i chín bóc v , thái lát ngang m ng, tr i ñ u trên nong, nia. S y b ng than c i kho ng 10 gi . Chu i khô giòn, mùi th ơm. Cho vào l th y tinh dành ăn d n. Chui chín bóc v , ñ c qu tr i trên nia, ph ơi héo, ñư a vào s y b ng than c i mt ñêm. Chu i khô, d o , ăn ng t. Cho vào l ñ y kín ho c túi bu c kín. Chu i khô dùng làm món tráng mi ng v i n ưc trà ñc. Ko chu i khô Chu i khô thái ch , cho ñưng vào n ưc c t d a ñun sôi, th chu i, g ng non thái ch , d a n o tr n ñ u, ñun nh l a, t i khi chu i ñ c s n s t v a khô, b c xu ng. Chu i ñã ng t nên ch c n cho thêm m t ít ñưng, 1 kg chu i khô ch c n cho 0,2 kg ñưng là ñ. ð chu i vào khuôn ñã láng m t l p du d a, nén ch t. R c ít l c Ks.phanquangthoai page 11 phanquangthoai@yahoo - upload rang vàng b v , tách ñôi lên trên. Dùng chày cán nh lên chu i cho l c dính vào chu i. ð ngu i, c t thành thanh, cho vào l thu tinh ho c b c gi y bóng. K o chu i th ơm, ngon, màu ñ óng r t ñ p. Chu i h p Chu i chín bóc v , thái lát d c qu , b vào lon lùn, ñ ng p sirô ñưng 25 – 30o Brix và 0,2% axit xitric, ñ chu i có ñ pH = 4,5 – 5,3. D p kín n p, thanh trùng trong n ưc sôi 100o C 15 phút h õc trong n i áp su t, r i làm ngu i nhanh ñ tránh sirô thay ñi màu, ñc trong th i gian b o qu n, làm gi m ch t l ưng. Chu i h p th ơm, ngon, màu h ng, r t ñưc ng ưi n ưc ngoài ưa thích Nưc c t chu i Chu i chín bóc v , ch n n ưc sôi ho c h ơi n ưc sôi (88o C), xay nhuy n, thêm ñưng và axit xitric ñ ñ t ñ pH = 4,2 – 4,3 (kho ng 100 ga axit xitric cho 45,50 kg n ưc c t). ðun sôi, ñóng h p, hàn kín, l t ng ưc h p xu ng trong 5 phút, làm ngu i ñ n 35oC. Khi ñóng h p hàn lon ph i nhanh ñ tránh không khí l t vào làm gi m ch t l ưng s n ph m. Dưa chu i chát Chu i chát (chu i h t) g t sch v , thái m ng, ngâm vào n ưc có pha chanh kho ng 10 phút cho chu i ñ chát, v t ra ép ráo, r i l i ngâm vào n ưc chanh có thêm tý mu i, ñ chu i chuy n màu tr ng. X p vào th u, ñ ng p n ưc chanh pha mu i, gài ch t, ñ m t ngày. V t chu i ra, ép ráo n ưc chanh, l i x p vào th u, di n ưc mu i, ñưng, gi m ñun sôi ñ ngu i, gài ch t. Sau 4 ngày là ăn ñưc. Tr ưc khi ăn thái g ng, t, t i, b ăm nh hoà thêm n ưc m m, ngâm chu i vào. Ăn kèm ch , ném, tré. Món ăn c a ng ưi Hu . Rưu chu i Chu i tây già bóc v, thái m ng, h p chín. B chu i vào l th y tinh, ñ ng p nưc ñưng ñun sôi ñ ngu i, cho men r ưu vào, ñy kín (c 1 kg chu i cho kho ng 300 kg ñưng và 5 viên men). Sau 1 tháng, g n l y n ưc trong cho vào chai, ñy kín. R ưu chu i u ng th ơm, ngon, d tiêu. . III. Bo qu n khoai lang theo kinh nghi m nhà nông ð b o qu n khoai lang t ươ i ñưc lâu, xin gi i thi u m t vài kinh nghi m mà bà con nông dân Trà Nóc v n áp d ng. Ks.phanquangthoai page 11 phanquangthoai@yahoo - upload 1. B o qu n trong h m ñào sâu d ưi ñ t Ch n 2. B o qu n trong h m bán l thiên: Hm này c ũng ch n ch ñt n ơi cao ráo, s ch s , không có n ưc ng m. ðào h m theo ki u lòng chum có np ñ y kín và có rãnh thoát n ưc. H m ñào xong ph i ñ khô m i ch a khoai. Khoai thu ho ch v ch n c t t, không xây sát, ít l m ñ t, không có c hà. Nh p khoai vào h m vào nh ng ngày khô ráo và th n tr ng khi v n chuy n vào h m. Mt tháng ñ u m n p 1 – 2 l n ñ thoát nhi t ñ trong h m, tránh b c nóng. N u m ñ trong h m quá cao, ph i dùng ch t hút m. ñ t cao ráo và khô, không có mch n ưc ng m. H m ñào sâu trên 1m, phía trên m t h m ñp m t b c t ưng ñ t quanh mi ng h m, có m t c a ñ lên xu ng, h m ph i có n p ñ y kín và có mái che. B o qu n b ng hai cách này s cách ly ñưc v i môi tr ưng và khoai gi ñưc lâu h ơn. 3. B o qu n b ng cách cát khô: ñu c quay ra ngoài, t d ưi lên trên. N u khoai ñóng trong s t thì ñ nguyên và ch ng 2 – 3 s t lên nhau, sau ñó l y cát khô ph kín lên khoai. Tr ưng h p b o qu n ngoài tr i ph i làm lán che m ưa n ng. ñ u nhau và x p thành t ng ñ ng ho c tng lu ng và ph i ñ n ơi cao ráo, thoáng mát, tránh nh ng ch n ng h t vào và không có m ưa d t. ðây là ph ươ ng pháp b o qu n t ươ ng ñi kín, c ũng gi ng nh ư trong h m kín nh ưng ñơ n gi n và d làm. Song b o qu n b ng cách cát khô có nh ưc ñim là không ñưc kín hoàn toàn, nên v n ch u nh h ưng c a nhi t ñ và m ñ bên ngoài. Ch n nh ng c khoai c