Cố định khớp háng bằng cố định ngoài khung chậu

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Số 4 * 2012 212 COPD. Respir Res. 7:69. CỐ ĐỊNH KHỚP HÁNG BẰNG CỐ ĐỊNH NGOÀI KHUNG CHẬU Cao Thỉ* TÓM TẮT Đặt vấn đề: Khớp háng cần phải được bất động tốt sau các phẫu thuật cắt lọc nhiễm trùng. Phương tiện bất động có thể là cố định ngoài khung chậu. Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả cố định khớp háng bị nhiễm khuẩn bằng cố định ngoài khung chậu. Đối tương và phương pháp: Dùng loại cố định ngoài khung chậu để cố định xương đùi vào xương chậu của các bệnh nhân nhiễm khuẩn khớp háng và báo cáo loạt ca lâm sàng. Kết quả: Có 13 bệnh nhân được cố định khớp háng bằng cố định ngoài trong thời gian từ tháng 10 năm 2010 đến tháng 4 năm 2011. Tất cả bệnh nhân bớt đau nhiều. Hết nhiễm khuẩn 11/12 trường hợp. Một trường hợp hoại tử vô mạch được hàn khớp liền xương. Không có tai biến hay biến chứng đáng kể xảy ra. Kết luận: Cố định ngoài khung chậu cố định tốt khớp háng, ít có biến chứng xảy ra. Từ khóa: Nhiễm khuẩn khớp háng, cố định ngoài khung chậu ABSTRACT HIP IMMOBILIZATION USING PELVIS EXTERNAL FIXATOR Cao Thi * Y hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 – No 4– 2012: 212 - 214 Background After operation of an infected hip, immobilization of the joint is necessary. The traditional devices such as continuous traction, spica cast, antirotation splints now are not suitable any more. External fixator for pelvis may be a good device in immobilization of the joint, Objectives: To assess the ability of external fixator for pelvis in immobilization of the infected hip. Method: Case stud. Results: There were 13 patients involved in the study. All of patients had relief of pain. Infection was resolved in 11 cases. One case of avascular necrosis of femoral head was fused. No complication was recorded. Conclusion: Pelvis external fixator is suitable to immobilize the infected hip joint. Key words: Pelvis external fixator, infected hip ĐẶT VẤN ĐỀ Ngày càng có nhiều khớp háng nhiễm trùng cần phải can thiệp bằng phẫu thuật. Các tổn thương nhiễm trùng có thể là các bệnh lý cổ điển như lao khớp háng, viêm mủ khớp háng, hoặc là các biến chứng của các phẫu thuật ở khớp háng như thay khớp, kết hợp xương gãy cổ xương đùi, gãy ổ cối. Một trong các yêu cầu sau mổ là phải bất động khớp háng để ổn định ổ nhiễm trùng hoặc để liền xương nếu hàn khớp. Các phương tiện bất động trước đây như kéo liên tục, bó bột chậu bàn chân hoặc các loại nẹp chống xoay tỏ ra rất bất tiện mà ít hiệu quả, vì vậy chúng tôi sử dụng cố định ngoài khung chậu để cố định khớp háng. Báo cáo này đánh giá hiệu quả bất động khớp háng của cố định ngoài khung chậu, thực hiện tại bệnh viện Chợ Rẫy. Phương pháp nghiên cứu Báo cáo hàng loạt ca. Phương tiện: Cố định ngoài khung chậu (Công ty TNHH Cao Khả sản xuất). ** Bộ môn Chấn Thương Chỉnh Hình, Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh Tác giả liên lạc: BS. Cao Thỉ ĐT: 0983306003 Email: caothibacsi@yahoo.com Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Số 4 * 2012 Nghiên cứu Y học 213 Cố định ngoài khung chậu bao gồm: - Hai thanh cong đường kính 8mm, dài 16cm. Độ cong tương đương cung của vòng tròn đường kính 40cm. - Trên mỗi thanh cong có 4 khối chữ nhật kích thước 10X13X22 mm. Hai khối chữ nhật có lỗ 6mm giữ đinh Schanz và 2 bu lông 8mm để cố định đinh Schanz vào nó. Hai khối chữ nhật khác có bu lông 6mmX60mm cố định liên kết thanh cong vào thanh ren. - Ba thanh ren đường kính 6mm, có độ dài lần lượt là 36cm, 38cm, 40cm. Trên mỗi thanh có 2 khối chữ nhật kích thước 10X10X20 mm, có các lỗ và bu lông để cố định liên kết thanh ren vào thanh cong (Hình 1). Kỹ thuật mổ - Bệnh nhân nằm nghiêng bên phía đối diện với khớp được mổ. - Để hạn chế nhiễm trùng chân đinh, cần gắn các đinh Schanz vào xương trước khi mở vào ổ khớp háng nhiễm trùng. Gắn 2 đinh vào xương chậu, tương tự như khi cố định khung chậu. Một đinh gắn vào mào chậu, một đinh kia gắn vào gai chậu trước dưới. Hoặc cả hai đinh cùng gắn vào mào chậu. Sau đó gắn 2 đinh vào thân xương đùi sao cho khoản cách từ các đinh này đến các đinh ở xương chậu không quá xa, hai đinh tạo với nhau một góc khoản 900 và 2 đinh này phải ở phía trước ngoài của đùi (để khi bệnh nhân nằm ngữa không bị cấn vào cố định ngoài). - Tiến hành mở khớp háng và cắt lọc xử lý nhiễm trùng, như lấy bỏ dụng cụ, cắt bao khớp, lấy bỏ chỏm. - Sau khi xử lý khớp háng, đặt chân bệnh nhân vào tư thế cố định và cố định bằng cố định ngoài. Các bước tiến hành như sau (Hình 2): - Lắp một thanh cong vào 2 đinh ở mào chậu và thanh cong kia vào 2 đinh ở xương đùi, lắp 3 thanh răng 6mm vào tạo thành 2 thanh dọc và 1 thanh chéo. - Cuối cùng siết chặt các đai ốc và bu lông. Tư liệu Từ tháng 10/2010 đến tháng 5/2011, có 13 bệnh nhân được cố định khớp háng bằng cố định ngoài, trong đó: - Nhiễm trùng sau thay khớp háng: 3 ca - Nhiễm trùng sau kết hợp xương cổ xương đùi và mấu chuyển: 3 ca - Nhiễm trùng sau mổ kết hợp xương ổ cối: 2 ca - Viêm mủ khớp háng 4 ca - Hoại tử vô trùng chỏm xương đùi 1 ca - Có 10 trường hợp được đặt 2 đinh cố định ngoài vào mào chậu, hai trường hợp đặt đinh vào mào chậu và gai chậu trước dưới KẾT QUẢ - Giảm đau: Tất cả các bệnh nhân đều bớt đau nhiều sau mổ - Vết thương ổn định và hết nhiễm trùng: Có 11 ca vết thương ổn định, 1 ca còn chảy dịch mủ ở vết mổ từ trong khớp ra. Một ca hoại tử chỏm xương đùi vô trùng vết thương cũng lành tốt. - Một ca lỏng đinh ở mào chậu, đây là ca còn chảy dịch mủ ở khớp háng, phải tháo bỏ cố định ngoài, cắt lọc lại vết thương khớp háng. - Riêng trường hợp hoại tử vô mạch chỏm xương đùi, vết thương lành tốt, đã liền xương. - Không có biến chứng tổn thương thần kinh Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Số 4 * 2012 214 đùi bì ngoài. - Không có trường hợp nào nhiễm trùng chân đinh trong 6 tuần đầu. - Không có trường hợp nào gãy đinh, gãy khung cố định ngoài. BÀN LUẬN - Bất động các khớp háng nhiễm trùng thật sự là một thử thách đối với phãu thuật viên chấn thương chỉnh hình. Hấu hết tất cả các phương tiện bất động trước đây đều không đáp ứng được nhu cầu bất động một khớp to và sâu như khớp háng. Cố định ngoài khung chậu xuất phát từ bệnh viện Chợ Rẫy do công ty TNHH Cao Khả sản xuất đã được dùng rộng rãi tại bệnh viện Chợ Rẫy và tại các bệnh viện ở các tỉnh phía Nam. Đặc điểm của khung cố định ngoài này là cố định 2 phần xương không đồng trục như các xương đùi hay xương chày. Vì vậy chúng tôi cho rằng loại khung cố định ngoài này phù hợp với việc cố định từ xương đùi vào xương chậu. - Nhiễm trùng khớp háng cùng với tụ dịch và tăng áp lực trong khớp háng làm cho bệnh nhân đau nhức, đặc biệt là đau nhức khi vận động. Sau mổ, ngoài lý do được cắt lọc làm sạch, thì việc cố định khớp háng có hiệu quả đã giúp giảm đau rõ rệt. - Các trường hợp nhiễm trùng khớp háng kéo dài thường dẫn đến loãng xương, nhất là với xương chậu, nên đinh Schanz có thể bị tụt ra. Có thể do loãng xương, cố định ngoài không chắc ngay từ đầu nên khó giải quyết được nhiễm trùng tại ổ khớp háng. - Các chân đinh cố định ngoài rất dễ bị nhiễm trùng chân đinh. Tuy vậy trong 12 bệnh nhân của chúng tôi, dù ở ngay cạnh ổ khớp háng nhiễm trùng, chân đinh vẫn sạch. Có thể là do chúng tôi đã gắn đinh vào xương trước khi phẫu trường bị nhiễm khuẩn, đồng thời sau đó chân đinh được chăm sóc tốt. - Chúng tôi có một ca hoại tử chỏm xương đùi được chẩn đoán trước mổ là viêm mủ khớp háng. Khi mở khớp, thấy rõ là bệnh hoại tử vô mạch chỏm xương đùi. Chúng tôi quyết định hàn khớp háng vì bệnh nhân còn trẻ, hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn, không có khả năng thay khớp. Hàn khớp bằng cố định ngoài đã được thực hiện từ lâu trên thế giới và cũng cho kết quả tốt(1,3). Với ca này chúng tôi theo dõi thấy đã liền xương, vết mổ đã lành tốt. - Không có biến chứng tổn thương mạch máu hay thần kinh xãy ra khi đặt đinh vào mào chậu và gai chậu trước đưới. Điều này phù hợp với rất nhiều báo cáo về cố định ngoài khung chậu(2). KẾT LUẬN - Cố định ngoài khung chậu có thể dùng để cố định khớp háng một cách hiệu quả, giúp tạo điều kiện ổn định nhiễm trùng. - Không có tai biến hay biến chứng gì đáng kể khi sử dụng cố định ngoài khung chậu để cố định khớp háng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Brown S, Lasrado I, Donnan L. (2007). “Peri-acetabular external fixation for hip disease: an anatomical study”. Strategies Trauma Limb Reconstr. December; 2(2): 69–75. 2. Endo N, Takahashi HE, Toyama H, Dohmae Y, Tojo T, Touchi H, Sofue M.(1999) “Arthrodesis of the hip joint using an external fixator”. J Orthop Sci.4(5):342-6. 3. Tavares JO, Frankovitch KF. (1998) “Hip arthrodesis using the AO modular external fixator”. J Pediatr Orthop;18: 651–6.