Có một thương hiệu “Xà phòng thơm Cô Ba” trong lịch sư

Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013 60 COÙ MOÄT THÖÔNG HIEÄU “XAØ PHOØNG THÔM COÂ BA” TRONG LÒCH SÖÛ Nguyeãn Thò Lieân Nhaø xuaát baûn Toång hôïp thaønh phoá Hoà Chí Minh TOÙM TAÉT Ngöôøi Vieät bieát ñeán xaø phoøng töø laâu, Vieät Nam cuõng saûn xuaát ra xaø phoøng ñeå tieâu duøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu töø hôn 100 naêm nay, nhöng chæ töø khi coù xaø phoøng Coâ Ba thì ñaát nöôùc môùi thöïc söï coù moät thöông hieäu xaø phoøng rieâng. Ngay töø thaäp nieân 30 cuûa theá kyû tröôùc, xaø phoøng Coâ Ba ñaõ caïnh tranh thaønh coâng vôùi caùc thöông hieäu xaø phoøng nhaäp khaåu danh tieáng cuûa Phaùp, vöôn leân chieám lónh thò tröôøng trong nöôùc vaø vöôn ra xuaát khaåu. Thöông hieäu danh tieáng aáy coù töø ñaâu maø nay ñaõ ñi vaøo lòch söû ? Töø khoùa: xaø phoøng thôm Coâ Ba, thöông hieäu, saûn phaåm * 1. Coâng ty Tröông Vaên Beàn vaø caùc con- daàu vaø xaø phoøng Vieät Nam Tröông Vaên Beàn sinh naêm 1884 taïi Chôï Lôùn trong moät gia ñình laøm ngheà buoân baùn, töøng theo hoïc Tröôøng Trung hoïc Myõ Tho, Tröôøng Chasseloup Laubat, thi ñaäu baèng Cao ñaúng Tieåu hoïc. Khôûi nghieäp kinh doanh töø naêm 1905 vôùi moät cöûa hieäu buoân baùn nhoû, ñeán cuoái thaäp nieân 1920 oâng ñaõ laøm chuû hai xöôûng eùp daàu ôû Thuû Ñöùc vaø Chôï Lôùn, xöôûng xay xaùt gaïo ôû Raïch Giaù Söï nghieäp kinh doanh cuûa oâng ñang treân ñaø phaùt trieån thì xaûy ra cuoäc ñaïi khuûng hoaûng kinh teá (1929) . Cuõng nhö nhieàu chuû doanh nghieäp khaùc, Tröông Vaên Beàn rôi vaøo caûnh nôï naàn choàng chaát, caùc cô sôû saûn xuaát bò ñình treä. Tröôùc tình hình khoù khaên ñoù, oâng quyeát ñònh chuyeån sang ngheà laøm xaø phoøng vì theo oâng: xaø phoøng laø saûn phaåm maø baát cöù xaõ hoäi vaên minh naøo cuõng caàn ñeán vaø khi chuyeån sang ngheà naøy, oâng coù theå söû duïng nguoàn daàu döøa töø xöôûng eùp daàu ôû Chôï Lôùn. Naêm 1930, oâng thaønh laäp Coâng ty Tröông Vaên Beàn vaø caùc con – daàu vaø xaø phoøng Vieät Nam (Truong- Van-Ben & Fils S.A - Huilerie et Savonnerie Vietnam) taïi ñòa chæ soá 40 ñöôøng Cambodge, Chôï Lôùn. Khi môùi thaønh laäp, haõng saûn xuaát xaø phoøng giaët (xaø phoøng ñaù) maøu vaøng, moät thôøi gian sau saûn xuaát theâm xaø phoøng thôm nhaõn hieäu Coâ Ba. Trong thôøi kì dieãn ra Chieán tranh theá giôùi laàn thöù 2, haõng saûn xuaát theâm ‚phoù saûn‛ glyceùrine 98% vaø moät soá loaïi daàu 2. Thöông hieäu xaø phoøng thôm Coâ Ba danh tieáng Khi môùi khôûi nghieäp, haõng Vieät Nam naáu baèng chaûo, sau naøy chuyeån sang söû duïng maùy moùc thieát bò hieän ñaïi cuûa Phaùp, Ñöùc, Mó neân qui moâ saûn xuaát vaø chaát löôïng saûn phaåm ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. Moãi thaùng haõng xuaát xöôûng 200 taán. Ban ñaàu, caùc saûn phaåm ñöôïc giôùi thieäu taïi thò tröôøng Saøi Goøn – Chôï Lôùn, sau môû roäng ra toaøn Nam Kì vaø ‚chæ trong voøng vaøi naêm ñaõ chieám treân 80% Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) – 2013 61 thò phaàn caû nöôùc‛. Xaø phoøng thôm Coâ Ba nhanh choùng ñöôïc ngöôøi tieâu duøng öa chuoäng, xuaát khaåu sang Laøo, Cao Mieân... Naêm 1939 Chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai buøng noå, saûn xuaát taïi Phaùp sa suùt nghieâm troïng, ñöôøng giao thöông giöõa Phaùp vaø caùc nöôùc töøng böôùc bò phong toûa, vì vaäy cuøng vôùi nhieàu maët haøng khaùc, soá löôïng xaø phoøng nhaäp khaåu töø Phaùp vaøo Ñoâng Döông giaûm suùt raát nhanh, thò tröôøng xaø phoøng Ñoâng Döông gaàn nhö ‚boû ngoû‛ cho caùc haõng saûn xuaát baûn xöù. Moät öu theá nöõa laø xaø phoøng ñöôïc ñöa vaøo danh saùch nhöõng saûn phaåm ñöôïc chính quyeàn thöïc daân ôû Nam Kì baûo hoä. Tranh thuû ‚thôøi cô vaøng‛ do chieán tranh taïo ra, haõng xaø phoøng cuûa Tröông Vaên Beàn khoâng ngöøng môû roäng qui moâ saûn xuaát, tieáp tuïc vöôn sang thò tröôøng Hoàng Koâng, Reùunion, Madagascar Saûn löôïng cuûa haõng trong thôøi gian naøy ñaït 600 taán/thaùng. Xaø phoøng thôm Coâ Ba laø moät trong nhöõng thöông hieäu beàn vöõng nhaát. Thaønh coâng cuûa xaø phoøng thôm Coâ Ba ñaõ goùp phaàn ñöa haõng Tröông Vaên Beàn vaø caùc con – daàu vaø xaø phoøng Vieät Nam ngaøy caøng phaùt trieån, trôû thaønh haõng xaø phoøng cuûa ngöôøi Vieät coù qui moâ lôùn nhaát Ñoâng Döông thôøi Phaùp thuoäc. 3. Baøi hoïc töø thöông hieäu xaø phoøng thôm Coâ Ba – Chaát löôïng toát vaø giaù caû phuø hôïp laø yeáu toá quyeát ñònh giuùp xaø phoøng thôm Coâ Ba chieám lónh thò tröôøng. Ñeå laøm ra ñöôïc saûn phaåm chaát löôïng cao, maëc duø ñang gaëp khoù khaên lôùn veà taøi chính, nhöng Tröông Vaên Beàn ñaõ traû löông gaáp ñoâi ñeå möôùn ñöôïc thôï gioûi töø haõng xaø phoøng cuûa Phaùp: ‚Toâi möôùn ñöôïc thôï teân Taéc cuûa Mazet veà laøm. Mazet traû cho y moãi thaùng 40 ñoàng, toâi bieåu veà laøm cho toâi seõ traû 70 ñoàng, töùc thì y veà laøm vôùi toâi‛. Nhôø möôùn ñöôïc thôï gioûi, haõng xaø phoøng Tröông Vaên Beàn ñaõ naém ñöôïc coâng thöùc naáu xaø phoøng Marseille 72 phaàn daàu noåi tieáng cuûa Phaùp neân saûn phaåm xaø phoøng thôm cuûa haõng coù chaát löôïng vöôït troäi hôn nhieàu so vôùi xaø phoøng cuûa Hoa kieàu vaø khoâng thua keùm xaø phoøng nhaäp khaåu töø Phaùp: ‚xaø boâng Coâ Ba laø saûn phaåm duy nhaát ñaõ ñöông ñaàu ngang ngöûa vôùi nhaõn hieäu xaø boâng Cadeau noåi tieáng cuûa Phaùp‛. Xaø phoøng thôm Coâ Ba coù ‚muøi thôm ñaëc tröng chaân chaát, gaàn guõi nhöng khoâng keùm phaàn kieâu sa‛, ñöôïc nhieàu ñoái töôïng ngöôøi tieâu duøng öa thích: ‚Hoài ñoù heã ñôøn baø con gaùi taém moät caùi laø nöôùc da thôm mòn maøng, ñôøn oâng ñi ngang cheát meâ cheát meät. Coøn con nít taém buoåi chieàu xong voâ ngöôøi lôùn tranh nhau hun hít ñaõ ñôøi. Coù khi maáy oâng cuõng leùn giaønh taém nöõa ‛. Khi ñöôïc tung ra thò tröôøng, xaø phoøng Coâ Ba ñöôïc baùn vôùi giaù chæ baèng 2/3 so vôùi saûn phaåm do caùc haõng cuûa Phaùp saûn xuaát. – Söï xuaát hieän cuûa xaø phoøng giaët vaø xaø phoøng thôm Coâ Ba vôùi chaát löôïng khoâng thua keùm saûn phaåm do caùc haõng cuûa Phaùp saûn xuaát nhöng giaù thaønh thaáp hôn, saûn xuaát nhieàu loaïi xaø phoøng vôùi kích thöôùc vaø giaù caû khaùc nhau, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa nhieàu ñoái töôïng khaùch haøng ñaõ nhanh choùng chinh phuïc ñöôïc ñoâng ñaûo ngöôøi tieâu duøng, vöôn leân chieám lónh thò tröôøng. – Söï nhaïy beùn, saùng taïo theå hieän qua caùch vaän duïng yeáu toá daân toäc trong teân goïi cuûa haõng, bieåu töôïng cuûa saûn phaåm, trong lôøi coå ñoäng, quaûng caùo cho saûn phaåm ñaõ goùp phaàn quan troïng giuùp xaø phoøng thôm Coâ Ba deã gaây ñöôïc aán töôïng, chieám ñöôïc caûm tình cuûa ngöôøi tieâu duøng trong nöôùc. Ngaøy 9 thaùng 2 naêm 1930 khôûi nghóa Yeân Baùi buøng noå. Tuy chæ dieãn ra trong thôøi gian ngaén vaø Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013 62 nhanh choùng thaát baïi nhöng cuoäc khôûi nghóa ñaõ gaây ñöôïc tieáng vang lôùn caû trong vaø ngoaøi nöôùc. Vôùi söï nhaïy beùn voán coù, Tröông Vaên Beàn ñaõ ñöa lôøi hoâ vang cuûa caùc chieán só Quoác daân ñaûng ‚Vieät Nam vaïn tueá‛ maø ñoàng baøo khaép ba kì ñeàu bieát ñeå ñaët teân cho coâng ty. Lôøi hoâ vang cuûa nhöõng thuû lónh trong cuoäc khôûi nghóa Yeân Baùi veà moät ñaát nöôùc Vieät Nam ñoäc laäp, tröôøng toàn cuõng laø mong muoán chung cuûa haøng trieäu ñoàng baøo khi ñoù. Vì vaäy, duøng hai chöõ ‚Vieät Nam‛ ñeå ñaët teân cho haõng laø caùch ñeå khôi gôïi tinh thaàn yeâu nöôùc, choáng Phaùp ñang soâi noåi trong nhaân daân caû nöôùc. Nhö vaäy, teân goïi ‚Vieät Nam‛ ñaõ ñaùp öùng ñöôïc hai yeâu caàu: vöøa phuø hôïp vôùi khoâng khí ñöông thôøi – phong traøo yeâu nöôùc nöôùc ñang phaùt trieån maïnh – neân deã ñöôïc ñoàng baøo chuù yù vaø uûng hoä; vöøa deã goïi, deã nhôù ñoái vôùi taát caû ngöôøi tieâu duøng töø thöôïng löu, trí thöùc cho tôùi ngöôøi bình daân. – Taøi lieäu do gia ñình Tröông Vaên Beàn cung caáp cho bieát hình aûnh ngöôøi phuï nöõ treân bao bì xaø phoøng thôm Coâ Ba chính laø ngöôøi vôï thöù hai cuûa oâng, teân laø Huyønh Thò Nhieåu. Tuy nhieân, phaàn lôùn ngöôøi daân Nam Kì luùc baáy giôø laïi hieåu raèng hình aûnh Coâ Ba treân hoäp xaø phoøng cuûa haõng Vieät Nam laø moät hoa khoâi noåi tieáng queâ Traø Vinh, laø con gaùi Thoâng ngoân Nguyeãn Trung Chaùnh. Taùc giaû Vöông Hoàng Seån cho bieát: ‚Keå veà ngöôøi ñeïp trong Nam, xöa hôn heát, coù Coâ Ba, con thaày Thoâng Chaùnh ñöôïc haõng xaø boâng Vieät Nam in laïi hình treân moãi vieân xaø boâng baùn chaïy vo vo ‛. Coâ Ba khoâng chæ noåi tieáng vì veû ñeïp thuaàn Vieät maø coøn noåi tieáng vì haønh ñoäng duõng caûm daùm caàm suùng traû thuø cho cha. Cha coâ ñaõ baén cheát Bieän lí Jaboin, sau bò Toøa ñaïi hình Mó Tho keát aùn ngaøy 19 thaùng 6 naêm 1893 vaø bò xöû töû ngaøy 18 thaùng 1 naêm 1894. Caâu chuyeän naøy sau ñoù ñöôïc moät ngöôøi daân ñaët thaønh truyeän thô, ñöôïc löu truyeàn khaép nôi ‚ngöôøi khoâng bieát chöõ cuõng thuoäc loøng vaøi ñoaïn‛, vôùi nhieàu chi tieát hö caáu, xaây döïng neân hình töôïng coâ Ba duõng caûm, daùm moät mình ñöông ñaàu vôùi giaëc Phaùp xaâm löôïc ñeå traû thuø cho cha. Vieäc oâng Tröông Vaên Beàn söû duïng hình aûnh vaø teân goïi ‚Coâ Ba‛ ñeå in treân hoäp xaø phoøng coù theå xuaát phaùt töø tình caûm cuûa oâng ñoái vôùi ngöôøi vôï hay coù theå vì oâng muoán tranh thuû danh tieáng cuûa coâ Ba Traø Vinh hoaëc cuõng coù theå baét nguoàn töø caû hai nguyeân nhaân naøy. Hình töôïng coâ Ba vôùi khuoân maët phuùc haäu, maùi toùc buùi cao, maëc aùo daøi, coå ñeo daây chuyeàn chính laø bieåu töôïng cho veû ñeïp truyeàn thoáng cuûa phuï nöõ Nam Boä. Veû ñeïp töï nhieân, gaàn guõi nhöng khoâng keùm phaàn kieâu sa cuûa coâ deã daøng chieám ñöôïc caûm tình cuûa ngöôøi tieâu duøng. Hôn nöõa, phaàn lôùn ngöôøi daân Nam Kì ñeàu bieát ñeán coâ Ba Traø Vinh duõng caûm, daùm caàm suùng baén Taây neân bieåu töôïng naøy ñaõ ‚chaïm‛ tôùi tinh thaàn yeâu nöôùc luoân aâm æ trong loøng moãi ngöôøi daân Nam Kì. – Lôøi coå ñoäng mang ñaäm tinh thaàn daân toäc: ‚xaø phoøng Vieät Nam laøm cho ngöôøi Vieät Nam duøng‛, ‚Ngöôøi Nam Vieät neân duøng xaø phoøng Nam Vieät‛ xuaát hieän thöôøng xuyeân treân quaûng caùo cuûa haõng, ngöôøi tieâu duøng töø noâng thoân tôùi thaønh thò ñeàu bieát ñeán. Baùo chí cuõng ñöa tin: toaøn boä kó sö, coâng nhaân trong haõng Tröông Vaên Beàn ñeàu laø ngöôøi Vieät Nhö vaäy, tinh thaàn daân toäc ñaõ ñöôïc phaùt huy trieät ñeå, trôû thaønh ‚vuõ khí‛ lôïi haïi cuûa haõng Vieät Nam trong cuoäc caïnh tranh vôùi caùc haõng do ngöôøi Phaùp vaø Hoa kieàu laøm chuû. Phöông thöùc quaûng caùo goùp phaàn quaûng baù roäng raõi vaø taïo ra neùt ‚khaùc bieät‛, giuùp xaø phoøng Coâ Ba deã gaây ñöôïc aán töôïng vaø chieám ñöôïc caûm tình cuûa ngöôøi tieâu duøng. Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) – 2013 63 – Khi haõng xaø phoøng cuûa Tröông Vaên beàn thaønh laäp, Hoa kieàu haàu nhö naém quyeàn kieåm soaùt heä thoáng baùn leû ôû Nam Kì, vì vaäy ñeå ñöa ñöôïc saûn phaåm ñeán vôùi ñoâng ñaûo ngöôøi tieâu duøng ôû khaép caùc tænh, Tröông Vaên Beàn buoäc phaûi döïa vaøo heä thoáng phaân phoái naøy. Coäng ñoàng Hoa kieàu ôû Nam Kì luoân öu tieân baùn nhöõng saûn phaåm do Hoa kieàu saûn xuaát hoaëc nhöõng maët haøng ñöôïc nhaäp khaåu töø Trung Quoác neân khoâng deã ñeå saûn phaåm cuûa ngöôøi Vieät coù theå ‚len loûi‛ vaøo heä thoáng naøy. Tröôùc khoù khaên naøy, Tröông Vaên Beàn ñaõ söû duïng lôïi nhuaän – yeáu toá maø baát kì thöông nhaân naøo cuõng höôùng tôùi. OÂng ‚huy ñoäng moät toáp ngöôøi cöù laàn löôït haøng ngaøy ñi heát caùc tieäm taïp hoùa hoûi coù xaø – boâng Vieät Nam baùn khoâng? Heã coù thì mua moät, hai xu, baèng khoâng thì ñi choã khaùc, tröôùc khi ra khoûi tieäm noùi vôùi laïi moät caâu: ‚Sao khoâng buoân xaø – boâng Vieät Nam veà baùn? Thöù ñoù toát hôn xaø – boâng khaùc nhieàu‛, heát ngöôøi naøy tôùi ngöôøi khaùc, theá roài chuû tieäm cuõng phaûi ñeå yù laáy laøm laï, phaûi hoûi laïi choã baùn xaø – boâng Vieät Nam, cho ngöôøi mua thöû veà baùn‛. – Ñeå ngöôøi tieâu duøng khaép nôi bieát ñeán thöông hieäu xaø phoøng Vieät Nam, oâng Beàn ñaõ ñaàu tö raát nhieàu thôøi gian vaø tieàn baïc ñeå tìm ra nhöõng phöông thöùc quaûng caùo ñoäc ñaùo, môùi meû. Treân Nam Kì tuaàn baùo lieân tuïc töø soá 19 ra ngaøy 7 thaùng 1 naêm 1943 ñeán soá cuoái cuøng cuûa naêm 1944 ñeàu ñaêng quaûng caùo veà haõng Tröông Vaên Beàn vôùi moät caâu khaúng ñònh veà chaát löôïng ‚Savon Vieät Nam toát nhöùt‛ vaø moät caâu khaúng ñònh veà danh tieáng cuûa saûn phaåm: ‚Savon Vieät Nam danh tieáng khaép Ñoâng Phaùp‛. Hai quaûng caùo naøy tuy ñôn giaûn nhöng vaãn ñaûm baûo ñöôïc yeâu caàu thoâng thöôøng laø laøm noåi baät thöông hieäu (hai chöõ Vieät Nam luoân ñöôïc in vôùi khoå chöõ lôùn hôn), ñoàng thôøi laïi coù söï khaùc bieät vì nhaán maïnh chaát löôïng vaø danh tieáng baèng hai caâu coù tính chaát khaúng ñònh, ñöôïc in vôùi khoå chöõ lôùn hôn so vôùi lôøi quaûng caùo veà chaát löôïng cuûa caùc loaïi saûn phaåm khaùc. Ñeå coù theå giôùi thieäu roäng raõi saûn phaåm ñeán ngöôøi tieâu duøng bình daân khoâng coù ñieàu kieän ñoïc baùo, Tröông Vaên Beàn söû duïng nhöõng hình thöùc quaûng baù thoâng qua vaên hoùa daân gian ñang thònh haønh, phoå bieán ôû caû noâng thoân vaø thaønh thò: ‚Toáp thì oâm ñôøn ca voïng coå taùn döông tính chaát cuûa xaø boâng Vieät Nam, toáp thì ñaùnh voõ rao haøng‛. Tröông Vaên Beàn coøn söû duïng nhöõng hình thöùc quaûng caùo thoâng qua hoaït ñoäng theå thao: ‚ñaù banh toâi cuõng cho maëc aùo theâu xaø boâng Vieät Nam ‛. Trong nhöõng dòp dieãn ra hoäi chôï, gian haøng cuûa haõng Vieät Nam thöôøng döïng moâ hình cuïc xaø phoøng côõ lôùn, gaây aán töôïng vôùi du khaùch. Vieäc ñaàu tö nhieàu cho quaûng caùo ñaõ phaàn naøo theå hieän söï ‚thöùc thôøi‛ cuûa oâng Beàn vì cho ñeán nhöõng naêm cuoái thaäp nieân 1930 ‚vieäc laøm quaûng caùo cuûa thöông gia Vieät Nam chæ laø moät vieäc xoaøng, maø neáu coù cuõng chæ laø moät vieäc laøm boù buoäc Hoï tieáp ñaõi nhöõng ngöôøi ñi laáy quaûng caùo cuûa caùc baùo nhö tieáp ñaõi nhöõng haïng ngöôøi ngheøo khoå, ñoùi raùch ñeán xin hoï boá thí cho moät ñoàng xu!‛. – Giöõ chöõ tín vôùi khaùch haøng laø yeáu toá maáu choát giuùp xaø phoøng thôm Coâ Ba ñöôïc ngöôøi tieâu duøng tín nhieäm suoát nhieàu thaäp kyû. Söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa xaø phoøng thôm Coâ Ba vaø xaø phoøng giaët Vieät Nam ñaõ thu heïp thò phaàn cuûa caùc haõng Phaùp vaø Hoa kieàu. Ñeå caïnh tranh, hoï giaønh quyeàn nhaäp khaåu döøa khoâ töø Maõ Lai vôùi giaù reû hôn, gaây khoù khaên cho vieäc nhaäp khaåu chaát xuùt, ñaïi haï giaù caùc loaïi xaø phoøng do hoï saûn xuaát, bí maät trôï giuùp moät soá ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Hoa môû xöôûng xaø phoøng ñeå baùn phaù giaù. Cuøng vôùi ngöôøi Phaùp, Hoa kieàu cuõng caïnh tranh Journal of Thu Dau Mot University, No 4 (11) – 2013 64 baèng caùch saûn xuaát xaø phoøng nhaùi theo kieåu daùng cuûa haõng Vieät Nam nhöng chaát löôïng thaáp vôùi muïc ñích haï uy tín cuûa haõng Ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng phöông thöùc caïnh tranh naøy, Coâng ty Tröông Vaên Beàn vaø caùc con – daàu vaø xaø phoøng Vieät Nam kieân quyeát duy trì coâng thöùc 72 phaàn daàu ñeå ñaûm baûo chaát löôïng saûn phaåm, coá gaéng taêng möùc saûn xuaát ñeå haï giaù thaønh saûn phaåm; taêng cöôøng kieåm soaùt chaët cheõ giaù baùn cuûa caùc ñaïi lí ñeå hoï khoâng töï yù taêng giaù, gaây maát uy tín. Nhöõng bieän phaùp naøy ñaõ giuùp coâng ty duy trì ñöôïc chöõ ‚tín‛ ñoái vôùi khaùch haøng, vì vaäy saûn phaåm xaø phoøng giaët vaø xaø phoøng thôm Coâ Ba tieáp tuïc caïnh tranh thaønh coâng vôùi xaø phoøng do caùc haõng cuûa Hoa kieàu, cuûa ngöôøi Phaùp vaø caùc thöông hieäu xaø phoøng nhaäp khaåu. * Hôn taùm möôi naêm coù maët treân thò tröôøng, hieän nay xaø phoøng thôm Coâ Ba vaãn tieáp tuïc ñöôïc Coâng ty Phöông Ñoâng saûn xuaát, vaãn ñöôïc ngöôøi tieâu duøng nhieàu nôi öa chuoäng, maëc duø thò phaàn ñaõ bò thu heïp raát nhieàu so vôùi caùch ñaây boán thaäp nieân. Ngaøy nay thò tröôøng xaø phoøng Vieät Nam ñang traøn ngaäp caùc saûn phaåm mang thöông hieäu nöôùc ngoaøi: Lifebuoy, Camay, Lux, O MO, Tide; thò phaàn cuûa caùc saûn phaåm mang thöông hieäu Vieät Nam khaù nhoû beù. Ñaây cuõng laø tình traïng chung cuûa nhieàu chuûng loaïi haøng hoùa töø haøng ñieän töû ñeán caùc saûn phaåm haøng tieâu duøng. Trong boái caûnh ñoù, nhöõng baøi hoïc töø moät thöông hieäu thaønh coâng nhö thöông hieäu xaø phoøng thôm Coâ Ba vaãn coøn nguyeân giaù trò trong thôøi kì phaùt trieån vaø hoäi nhaäp, vaãn raát gaàn guõi vôùi neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng Xaõ hoäi chuû nghóa cuûa Vieät Nam hoâm nay. * THE "MISS BA SOAP " BRAND IN HISTORY Nguyen Thi Lieân Ho Chi Minh City General Publishing House ABSTRACT The Vietnamese have long known about soap, and Vietnam has also produced soap for domestic consumption and exported it for more than 100 years. However only since the “Miss Ba soap” our country has actually had its own brand soap. Right from 1930s in 20th century, Miss Ba soap successfully competed with famous French soap brands, rising to dominate the domestic and export markets. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1] Hoaøng Anh, OÂng chuû haõng xaø boâng Vieät Nam, trích töø boä söu taäp cuûa Buøi Vaên Queá, SG18, trang 7–9. [2] Annuaire de la Conchinchine Francaise, pour l’anneùe 1871, Imprimerie nationale, Saøi Goøn, 1871. [3] Nhö Bình – Lan Anh – Döông Theá Huøng – Thaùi Loäc, Thaùch thöùc vaø cô hoäi cho mó phaåm Vieät – Nhöõng doøng myõ phaåm truyeàn thoáng, Tuoåi treû Cuoái tuaàn, soá ra ngaøy 9/5/2011. [4] Nguyeãn Ñöùc Hieäp, Tröông Vaên Beàn: chæ huy tröôûng kó ngheä, truy caäp ngaøy 14/2/201. Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 4 (11) – 2013 65 [5] Thöông Hoàng, Nhaø coâng nghieäp tieân phong ôû Nam Boä, trích töø söu taäp cuûa Buøi Vaên Queá, SG 24, trang 7 – 9. [6] Thöông Hoàng, Tröông Vaên Beàn vaø xaø boâng Coâ Ba, trích töø söu taäp cuûa Buøi Vaên Queá, trang 205 – 206, baûn PDF. [7] Döông Theá Huøng, Xaø boâng Coâ Ba töø caây döøa Beán Tre, truy caäp ngaøy 15/5/2012. [8] Sôn Nam, Phong traøo Duy Taân ôû Baéc, Trung, Nam: mieàn Nam ñaàu theá kyû XX – Thieân Ñòa hoäi vaø cuoäc Minh Taân, NXB Treû, 2003. [9] Ñaëng Phong, Lòch söû kinh teá Vieät Nam 1945 – 2000, taäp 1, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, 2003. [10] Vuõ Huy Phuùc, Tieåu thuû coâng nghieäp Vieät Nam 1858 – 1945, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, 1996. [11] Nguyeãn Phan Quang, Theo doøng lòch söû daân toäc – lòch söû vaø söï kieän, NXB Toång hôïp thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2004. [12] Leâ Minh Quoác, Nhöõng ngöôøi Vieät Nam ñi tieân phong, NXB Treû, 2009. [13] Trònh Vaên Saùng, Thöông gia Vieät Nam - vieäc laøm quaûng caùo, Vieät Nam thöông maõi kyõ ngheä, soá 2 naêm 1938. [14] Vöông Hoàng Seån, Saøi Goøn taïp pín luø, NXB Hoäi Nhaø vaên, 1992. [15] Tröông Khaéc Trí, Kyõ ngheä daàu vaø xaø boâng, Chaán höng kinh teá, soá 12 ra ngaøy 16/7/1957. [16] Trích ñoaïn hoài kyù Tröông Vaên Beàn (baûn vieát tay) [17] Moät soá thoâng tin veà Coâng ty Tröông Vaên Beàn vaø caùc con - daàu vaø xaø phoøng do oâng Philippe Tröông cung caáp qua thö ñieän töû.