Đánh giá lượng tồn dư thuốc kích thích tăng trọng trong thịt gia súc, gia cầm

Bé y tÕ ViÖn Dinh D−ìng ________________________________________________________ B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi ®¸nh gi¸ l−îng tån d− thuèc kÝch thÝch t¨ng träng trong thÞt gia sóc, gia cÇm Chñ nhiÖm ®Ò tµi: trÇn quang thñy 6488 27/8/2007 Hµ Néi - 2007 1 PHẦN A: TÓM TẮT KẾT QUẢ NỔI BẬT CỦA ĐỀ TÀI 1. KẾT QUẢ NỔI BẬT CỦA ĐỀ TÀI (a)- Đóng góp mới của đề tài - Xây dựng quy trình phân tích thuốc kích thước tăng trưởng dạng kháng sinh và hocmon có độ tin cậy và chính xác cao, áp dụng được tại các phòng phân tích thực phẩm tại Trung ương, Thành phố và tuyến Tỉnh. - Nêu được thực trạng tình sử dụng thuốc; các d¹ng vµ lo¹i thức ăn chăn nuôi gia súc gia cầm có bán trên thị trường Hà nội; và tỉ lệ tồn dư thuốc kháng sinh, hocmon trong thịt gia súc gia cầm tại các chợ trọng điểm và một số cơ sở chăn nuôi của Hà Nội. - Tõ thùc tr¹ng trªn ®ã các nhà quản lý trong ngành Y tế, thú y đưa ra các chính sách quản lý vĩ mô, vi mô trong việc sử dụng thuốc kích thích tăng trưởng; nghiên cứu đưa ra các tiêu chuẩn giới hạn tồn dư cho phép các loại thuốc kích thích tăng trưởng gia súc gia cầm chưa được ban hành trong ngành Nông nghiệp và Y tế; đồng thời thúc đẩy giám sát chặt chẽ hơn nữa các cơ sở chăn nuôi trong nước, sản xuất thịt và sản phẩm gia súc gia cầm đạt tiêu chuẩn chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm (CLVSATTP). (b)- Kết quả cụ thể (các sản phẩm cụ thể) - Quy trình phân tích thuốc kích thích tăng trưởng trong thịt gia súc, gia cầm - Số lượng và chủng loại thuốc kích thích thích tăng trưởng (dạng kháng sinh và hocmon) và thức ăn gia súc sử dụng trong chăn nuôi gia súc, gia cầm - Giúp các nhà quản lý trong ngành Nông nghiệp và Y tế thấy được tình hình sử dụng thuốc kích thích tăng trưởng trong thịt gia súc gia cầm tại địa bàn Hà Nội để đưa ra chính sách quản lý, giám sát, kiểm tra hữu hiệu từ khâu nguyên liệu, chăn nuôi, phân phối thịt gia súc trên địa bàn Hà nội nói riêng và trong cả nước nói chung và nhanh chóng ban hành tiêu chuẩn lượng cho phép lớn nhất đối với lượng tồn dư thuốc kích thích tăng trưởng trong thịt gia súc gia cầm và các sản phẩm của chúng - Đưa ra các tiêu chuẩn hiện hành của JECFA, WHO/FAO, JAPAN về lượng tồn dư cho phép lớn nhất thuốc kích thích tăng trưởng trong thịt gia súc gia cầm để các ban ngành nước ta tham khảo - Đưa ra tài liệu về thức ăn chăn nuôi gia súc gia cầm và vấn đề sử dụng thức ăn chăn nuôi an toàn cho người tiêu dùng. (c)- Hiệu quả về đào tạo - Đào tạo cho các phòng thử nghiệm thực phẩm tuyến Tỉnh kỹ thuật phân tích kháng sinh và hocmon trong thực phẩm gia súc gia cầm, phù hợp với các điều kiện trang thiết bị phân tích hiện có của phòng thử nghiệm 2 - Hướng dẫn cho các nhà quản lý, sản xuất đưa ra thị trường các loại thức ăn chăn nuôi đúng công thức phối trộn nguyên liệu và thành phần thuốc, đúng quy cách và quy định. - Hướng dẫn người chăn nuôi sử dụng thức ăn chăn nuôi gia súc gia cầm an toàn, nhằm đưa ra thị trường sản phẩm thịt sạch, đảm bảo Vệ sinh an toàn thực phẩm. - Bổ sung kiến thức cho người tiêu dùng biết được về tồn dư thuốc kích trưởng trong sản phẩm thịt gia súc, gia cầm có bán trên thị trường và tác hại của thuốc. (d)- Hiệu quả về kinh tế - Hướng dẫn nhà sản suất sản xuất các loại thức ăn chăn nuôi có sử dụng các loại thuốc kích thích tăng trưởng có hiệu quả theo từng giai đoạn chăn nuôi; nhằm tăng sản lượng thịt gia súc gia cầm s¹ch, từng bước đáp ứng được nhu cần tiêu thụ của người dân. - Chi phí kiểm nghiệm cho chỉ tiêu thuốc kích thích tăng trưởng (kháng sinh và hocmon) tại các phòng thí nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm ít tốn kém, vẫn đạt độ chính xác và tin cậy cao. (e)- Hiệu qủa về xã hội - Nâng cao nhận thức của các nhà quản lý, sản xuất và người tiêu dùng về vai trò, tác dụng, tác hại của thuốc kích thích tăng trưởng trong trong chăn nuôi và tồn dư thuốc trong thịt và sản phẩm của gia súc gia cầm trong sản xuất và đời sống xã hội - Người tiêu dùng thông thái hơn, biết chọn sản phẩm thịt gia súc gia cầm đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, ngăn ngừa được các bệnh có liên quan đến thuốc kích thích tăng trưởng có thể dẫn đến các bệnh tiềm ẩn và hiểm nghèo gánh nặng cho xã hội như béo phì giả tạo, biến đổi giới tính....do sử dụng thịt gia cầm gia súc có dư lượng kháng sinh và hocmon cao vượt quá mức quy định cho phép. (f)- Các hiệu quả khác 2. ¸p dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x∙ héi - Ap dông Quy tr×nh ph©n tÝch ®Ò tµi x©y dùng ®Ó ph©n tÝch d− l−îng thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng trong thùc phÈm t¹i c¸c Phßng Thö nghiÖm ph©n tÝch Trung −¬ng, TØnh, Thµnh phè - §Ò tµi nªu ra c¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh, hocmon vµ c¸c d¹ng c«ng thøc thøc ¨n ch¨n nu«i ®Ó c¸c nhµ qu¶n lý thuèc vµ s¶n xuÊt thøc ¨n ch¨n nu«i, ng−êi ch¨n nu«i gia sóc gia cÇm tham kh¶o ¸p dông trong thùc tiÔn. - Gióp cho ng−êi tiªu dïng thùc phÈm cã th«ng tin vÒ c¸c lo¹i thuèc kÝch thÝch tr−ëng trong gia sóc gia cÇm, thËn trong khi mua thùc phÈm. 3 3. ®¸nh gi¸ thùc tiÔn ®Ò tµi ®èi chiÕu víi ®Ò c−¬ng nghiªn cøu ®∙ ®−îc phª duyÖt (a) TiÕn ®é - Do ¶nh h−ëng cña dÞch cóm gia cÇm, hiÖn t−îng në måm long mãng ë gia sóc gia cÇm nªn viÖc mua mÉu gÆp nhiÒu khã kh¨n, bÞ trÔ vÒ thêi gi¸n tiÕn ®é ®Ò tµi nghiªn cøu. (b)- Thùc hiÖn môc tiªu nghiªn cøu - §¶m b¶o thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c môc tiªu nghiªn cøu ®Ò ra cña ®Ò tµi (c) C¸c s¶n phÈm t¹o ra so víi dù kiÕn cña b¶n ®Ò c−¬ng - S¶n phÈm t¹o ra cña ®Ò tµi ®¸p øng ®ñ c¸c dù kiÕn cña ®Ò c−¬ng (d) §¸nh gi¸ viÖc sö dông kinh phÝ - Khèi l−îng ®Ò tµi lín, tËp trung vµo x©y dùng quy tr×nh ph©n tÝch, vµ kinh phÝ cho kiÓm nghiÖm chØ tiªu kh¸ng sinh vµ hocmon kh¸ cao; nh−ng vÉn ®¶m b¶o c¸c môc tiªu nghiªn cøu ®Ò ra. Do vËy ®¹t hiÖu qu¶ cao trong viÖc sö dông kinh phÝ ®−îc cÊp. 4. C¸c ý kiÕn ®Ò xuÊt - CÇn cã sù phèi hîp liªn ngµnh trong qu¶n lý thuèc vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt thøc ¨n ch¨n nu«i cã sö dông thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng, thÞt vµ s¶n phÈm gia sóc gia cÇm b¸n trªn thÞ tr−êng tiªu thô nh− siªu thÞ vµ b¸n lÎ - X©y dùng vµ ban hµnh tiªu chuÈn c¸c vÒ thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng trong thøc ¨n ch¨n nu«i vµ thÞt gia sóc gia cÇm - X©y dùng c¸c Phßng thö nghiÖm träng ®iÓm t¹i tØnh thµnh cã n¨ng lùc cao trong kiÓm so¸t ®−îc chÊt l−îng vµ VSATTP. Tõng b−íc ®a d¹ng hãa kh¶ n¨ng ph©n tÝch c¸c chØ tiªu chÊt l−îng vµ VSATTP cña c¸c PTN thuéc ngµnh Y tÕ, tØnh thµnh ®Æc biÖt ®èi víi hµng hãa thùc phÈm xuÊt nhËp khÈu trong vµ ngoµi n−íc. 4 PhÇn B: Néi dung b¸o c¸o chi tiÕt kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp Bé 1. §Æt vÊn ®Ò 1.1. Tãm l−îc nh÷ng nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc liªn quan ®Õn ®Ò tµi. TÝnh cÊp thiÕt cÇn nghiªn cøu cña ®Ò tµi Nhê nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc cña khoa häc kü thuËt mµ ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm thùc phÈm, thøc ¨n ch¨n nu«i ®· ngµy mét phong phó vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. C¸c chñng lo¹i thøc ¨n ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm chÕ biÕn s½n trªn thÞ tr−êng hiÖn nay rÊt ®a d¹ng. Ngoµi c¸c thµnh phÇn c¬ b¶n cung cÊp n¨ng l−îng nh− protein, lipid, glucid, ng−êi ta cßn bæ sung chÊt kho¸ng, vitamin, kh¸ng sinh vµ chÊt t¨ng träng gióp cho con vËt võa lín nhanh võa cã kh¶ n¨ng chèng ®ì bÖnh tËt. Nh÷ng lîi Ých cña thøc ¨n ®ãng gãi s½n rÊt dÔ nhËn thÊy, ng−êi ch¨n nu«i võa kh«ng mÊt nhiÒu thêi gian t×m nguån nguyªn liÖu, chÕ biÕn phï hîp víi tõng thêi kú sinh tr−ëng cña con vËt mµ l¹i cho n¨ng suÊt rÊt cao nh−ng nÕu bu«ng láng qu¶n lý chÊt l−îng c¸c lo¹i thøc ¨n ch¨n nu«i vµ ch¹y theo lîi nhuËn sÏ cã thÓ dÉn tíi nh÷ng sai sãt khã l−êng trong s¶n xuÊt, sö dông thøc ¨n ch¨n nu«i chÕ biÕn s½n, g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn chÊt l−îng vÖ sinh an toµn thùc phÈm, ¶nh h−ëng lín tíi søc kháe ng−êi tiªu dïng. Mét sè nghiªn cøu ®· ®Ò cËp ®Õn nh÷ng t¸c dông ngoµi ý muèn cña kh¸ng sinh, chÊt kÝch thÝch t¨ng tr−ëng trong thøc ¨n ch¨n nu«i chÕ biÕn s½n ®Õn chÊt l−îng vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Ng−êi tiªu dïng ngµy nay ®· c¶nh gi¸c víi nh÷ng thùc phÈm cã liªn quan ®Õn c«ng nghÖ sinh häc, c¸c lo¹i phô gia thùc phÈm vµ viÖc l¹m dông kh¸ng sinh trong ®iÒu trÞ bÖnh tËt cho ng−êi vµ gia cÇm, gia sóc. ViÖc l¹m dông c¸c chÊt kh¸ng sinh vµ hocmon bæ sung vµo thøc ¨n ch¨n nu«i gÇn ®©y ®· ®−îc c¶nh b¸o, tuy nhiªn l−îng tån d− trong thÞt gia cÇm, gia sóc vÉn ch−a ®−îc x¸c ®Þnh cô thÓ. Do vËy, ®Ó cung cÊp sè liÖu cã tÝnh khoa häc, Khoa Hãa Thùc phÈm vµ VÖ sinh an toµn thùc phÈm-ViÖn Dinh d−ìng ®· tiÕn hµnh ®Ò tµi nghiªn cøu “§¸nh gi¸ l−îng tån d− thuèc kÝch thÝch t¨ng träng trong thÞt gia sóc, gia cÇm”. Hy väng kÕt qu¶ cña ®Ò tµi sÏ gãp phÇn ®Ò xuÊt biÖn ph¸p t¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý viÖc s¶n xuÊt vµ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ thøc ¨n chÕ biÕn s½n nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i, cung cÊp ®ñ nguån thùc phÈm s¹ch, vÖ sinh an toµn, b¶o vÖ søc kháe ng−êi tiªu dïng. 1.2. Gi¶ thiÕt nghiªn cøu cña ®Ò tµi - Tham kh¶o c¸c tµi liÖu ph©n tÝch thuèc kÝch thÝch t¨ng träng gia sóc gia cÇm trong vµ ngoµi n−íc. Kh¶o nghiÖm, lùa chän quy tr×nh ph©n tÝch tèi −u phï hîp víi ®iÒu kiÖn trang thiÕt hiÖn 5 cã cña phßng thö nghiÖm; tiÕn hµnh thÈm ®Þnh kü thuËt ®¹t; tiªu chuÈn ¸p dông thö nghiÖm t¹i Phßng thö nghiÖm. - ¸p dông quy tr×nh ph©n tÝch ®· x©y dùng x¸c ®Þnh l−îng tån d− thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng trong thÞt vµ phñ t¹ng gia sóc gia cÇm t¹i c¸c chî träng ®iÓm vµ 2 c¬ së ch¨n nu«i cña Hµ Néi. - Kh¶o s¸t, t×m hiÓu, ghi chÐp c¸c lo¹i thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng d¹ng kh¸ng sinh vµ hocmon vµ c¸c lo¹i thøc ¨n gia sóc gia cÇm cã b¸n trªn thÞ tr−êng Hµ Néi. - Tham kh¶o vµ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc ®−a ra tµi liÖu vÒ thøc ¨n gia sóc cña ; vÊn ®Ò an toµn trong sö dông. - Xö lý thèng kª kÕt qu¶ ph©n tÝch. 1.3. Môc tiªu nghiªn cøu - Ph©n tÝch lưîng tån d− thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng trong mÉu thÞt lîn vµ thÞt gµ trªn thÞ tr−êng Hµ Néi. - Thu thËp c¸c lo¹i thuèc kÝch thÝch t¨ng träng dïng cho gia sóc gia cÇm trªn ®Þa bµn Hµ Néi, danh môc ®−îc phÐp theo khuyªn c¸o cña FAO/WHO vµ bÞ cÊm. - Kh¶o s¸t thÞ tr−êng b¸n thøc ¨n gia sóc cã sö dông thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng. Tµi liÖu vÒ thøc ¨n t¨ng träng vµ an toµn trong sö dông b¶o vÖ søc kháe céng ®ång. §Þa ®iÓm, thêi gian ph©n tÝch mÉu - Khoa Hãa-VÖ Sinh An Toµn Thùc PhÈm vµ Phßng Hãa §éc Thùc phÈm/Trung T©m KiÓm NghiÖm VSATTP, ViÖn Dinh D−ìng. - Thêi gian tiÕn hµnh 2004 - 2006 6 2. Tæng quan cña ®Ò tµi: 2.1 T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc liªn quan tíi ®Ò tµi T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc ®èi víi thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng d¹ng kh¸ng sinh vµ hocmon ®èi víi thùc phÈm ph¸t triÓn m¹nh mÏ t¹i nhiÒu n−íc Ch©u ¢u, Mü, NhËt B¶n tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1960 vÒ ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch trªn c¸c thiÕt bÞ nh− S¾c ký láng, S¾c ký khÝ, Elysa vµ ®Õn ®Çu 1970 c¸c kü thuËt khèi phæ ra ®êi cã thÓ ph©n tÝch tån d− thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng d−íi d¹ng vÕt siªu nhá. Cã nhiÒu kh¶o s¸t t¹i t¹i c¸c n−íc ph¸t triÓn còng nh− c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn t¹i Ch©u Phi vµ gÇn ®©y t¹i Trung Quèc, cho thÊy d− l−îng thuèc kh¸ng sinh vµ hocmon trong thùc phÈm vµ ®Æc biÖt trong thÞt gia sóc gia cÇm kh¸ cao ®¸ng b¸o ®éng víi tØ lÖ cao. Do vËy viÖc nghiªn cøu t×nh h×nh sö dông thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng trong s¶n xu©t, ch¨n nu«i vµ ®Õn s¶n phÈm thùc phÈm, thñy s¶n xuÊt nhËp khÈu ®−îc ®Æc biÖt chó trªn thÕ giíi trong thêi gian qua. C¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch d− l−îng kh¸ng sinh vµ hocmon trong thùc phÈm HiÖn nay, trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu nghiªn cøu ph©n tÝch tån d− kh¸ng sinh vµ hocmon trong thÞt còng nh− phñ t¹ng ®éng vËt, phÇn lín c¸c ph−¬ng ph¸p ®Òu sö dông thiÕt bÞ s¾c ký láng hiÖu n¨ng cao [7; 8; 9; 10; 11; 12 ; vµ 18; 19; 20; 21; 22; vµ 24; 25; 26; 27; 28; 29]. * Ph©n tÝch kh¸ng sinh nhãm tetracyclin C¸c kh¸ng sinh nhãm tetracyclin lµ nh÷ng kh¸ng sinh phæ réng, cã t¸c dông trªn c¶ c¸c vi khuÈn gram ©m vµ gram d−¬ng, ®Æc biÖt cã t¸c dông trªn c¸c vi khuÈn nh− Staphylococcus, Streptococcus, Pneumococcus, Gonococus, Cholera, Dysentery bacillis, Pertussis, Rickettsia, Chlamydia vµ Mycoplasma. ViÖc sö dông réng r·i c¸c kh¸ng sinh nhãm nµy cã thÓ lµm t¨ng nguy c¬ ®Ò kh¸ng kh¸ng sinh, v× vËy cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vÒ møc ®é tån d− nh»m b¶o vÖ søc kháe ng−êi tiªu dïng. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch b»ng vi sinh vËt lµ mét ph−¬ng ph¸p phæ biÕn ®Ó x¸c ®Þnh d− l−îng kh¸ng sinh. Tuy nhiªn ph−¬ng ph¸p nµy tèn nhiÒu thêi gian, kh«ng thÓ x¸c ®Þnh cô thÓ tõng lo¹i kh¸ng sinh trong nhãm vµ ®é chÝnh x¸c lµ kh«ng æn ®Þnh. V× vËy hiÖn nay c¸c ph−¬ng ph¸p s¾c ký ®−îc lùa chän lµ ph−¬ng ph¸p chÝnh ®Ó ph©n tÝch d− l−îng c¸c kh¸ng sinh nhãm tetracyclin. Ph−¬ng ph¸p s¾c ký cæ ®iÓn lµ ph−¬ng ph¸p s¾c ký líp máng ®−îc ¸p dông tõ nh÷ng n¨m 1960, sö dông c¸c vËt liÖu líp máng nh− kieselguhr, silica gel vµ celluloza. C¸c mÉu ®−îc ¸p dông chñ yÕu lµ d−îc phÈm vµ mét sè lo¹i thùc phÈm nh− s÷a, mËt ong vµ thÞt, c¸. Ph−¬ng ph¸p ®iÖn di mao qu¶n còng ®−îc ¸p dông vµ cã mét sè −u ®iÓm so víi s¾c ký láng nh− sö dông rÊt Ýt dung m«i, thêi gian ph©n tÝch ng¾n, hiÖu lùc t¸ch cao. Tuy nhiªn ph−¬ng ph¸p nµy Ýt ®−îc ¸p dông trong thùc tÕ ®Ó ph©n tÝch d− l−îng kh¸ng sinh v× l−îng mÉu b¬m nhá vµ do ®ã ®é nh¹y thÊp. Ph−¬ng ph¸p s¾c ký láng hiÖu n¨ng cao lµ ph−¬ng ph¸p chÝnh ®−îc ¸p dông hiÖn nay ®Ó x¸c ®Þnh d− l−îng rÊt nhá c¸c kh¸ng sinh trong thùc phÈm. NhiÒu nghiªn cøu ®· thùc hiÖn vµ c«ng bè trªn c¸c t¹p chÝ ph©n tÝch chuyªn ngµnh. C¸c 7 tetracyclin ®−îc chiÕt vµ lµm s¹ch b»ng chiÕt pha r¾n, sau ®ã ®Þnh l−îng trªn s¾c ký láng sö dông c¸c detector UV hoÆc PDA. §èi víi c¸c mÉu cã d− l−îng rÊt nhá, ng−êi ta sö dông s¾c ký láng khèi phæ ®Ó ®Þnh l−îng [19]. Ph©n tÝch olaquindox vµ cacbadox Olaquindox vµ carbadox lµ hai chÊt thuéc nhãm quinoxaline 1,4-dioxide, ®−îc dïng ë mét sè n−íc ®Ó kÝch thÝch t¨ng tr−ëng vµ ®iÒu trÞ Øa ch¶y trªn gia sóc. Do nh÷ng nguy c¬ vÒ kh¶ n¨ng g©y ®ét biÕn gen vµ g©y ung th− cña c¸c chÊt nµy vµ mét sè chÊt chuyÓn hãa cña chóng, EU ®· cÊm sö dông hai lo¹i hãa chÊt nµy tõ n¨m 1998. §Ó gi¸m s¸t viÖc sö dông c¸c chÊt olaquindox vµ carbadox trong ch¨n nu«i, c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch còng ®· ®−îc ph¸t triÓn vµ ¸p dông ®Ó ph©n tÝch trong thøc ¨n ch¨n nu«i vµ s¶n phÈm tõ gia sóc, gia cÇm. C¸c ph−¬ng ph¸p ®−îc ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh tån d− olaquindox, carbadox vµ c¸c chÊt chuyÓn hãa chÝnh lµ s¾c ký láng hiÖu n¨ng cao víi detect¬ UV hoÆc DAD [9, 10]. Ph©n tÝch c¸c hocmon steroid C¸c hocmon steroid cã thÓ cã mÆt trong thÞt c¸c lo¹i gia sóc, gia cÇm víi hµm l−îng rÊt thÊp vµi µg/kg (ppb). B¶n th©n ®éng vËt còng tù tæng hîp c¸c lo¹i hocmon nµy trong qu¸ tr×nh chuyÓn hãa tù nhiªn c¸c protein vµ chÊt bÐo. V× vËy c¸c hocmon nµy ®−îc biÕt lµ cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè cña c¸c m« mì vµ c¬. Møc ®é vµ tû lÖ c¸c lo¹i hocmon, c¸c chÊt tiÒn th©n vµ c¸c chÊt chuyÓn hãa phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn sinh lý, ®Æc tÝnh di truyÒn vµ ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng, trong ®ã cã ®iÒu kiÖn vµ thøc ¨n ch¨n nu«i. V× vËy, viÖc gi¸m s¸t hµm l−îng c¸c hocmon steroid lµ rÊt quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng thÞt gia sóc, gia cÇm. Tuy nhiªn thùc tÕ rÊt khã cã thÓ ph©n biÖt ®−îc ®©u lµ hocmon néi sinh vµ ®©u lµ l−îng hocmon ®−îc ®−a vµo qua qu¸ t×nh ch¨n nu«i. V× vËy th«ng th−êng ng−êi ta ph¶i x¸c ®Þnh tû lÖ gi÷a c¸c lo¹i hocmon, tû lÖ c¸c chÊt tiÒn th©n vµ c¸c chÊt chuyÓn hãa. NhiÒu ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®· ®−îc ph¸t triÓn ®Ó x¸c ®Þnh hµm l−îng hocmon trong thÞt nh− ph−¬ng ph¸p s¾c ký líp máng, s¾c ký láng hiÖu n¨ng cao, ph−¬ng ph¸p miÔn dÞch, ph−¬ng ph¸p s¾c ký khÝ khèi phæ vµ ph−¬ng ph¸p s¾c ký láng khèi phæ [22, 28]. §Ó ®¹t ®é chÝnh x¸c cao h¬n, ng−êi ta cã thÓ kÕt hîp nhiÒu ph−¬ng ph¸p víi nhau, ch¼ng h¹n kÕt hîp ph−¬ng ph¸p miÔn dÞch vµ ph−¬ng ph¸p s¾c ký khÝ khèi phæ. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch miÔn dÞch ®Æc biÖt phï hîp ®Ó ph©n tÝch sµng läc nhiÒu mÉu víi ®é nh¹y rÊt cao. 2.2 T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc liªn quan tíi ®Ò tµi ¥ ViÖt Nam kh¸ng sinh ®−îc dïng réng r·i ®Ó ch÷a bÖnh cho ng−êi vµ gia sóc, ng−êi ta ®· ph¸t hiÖn ra r»ng nÕu ®−a mét l−îng nhá kh¸ng sinh vµo thøc ¨n gia sóc gia cÇm th× kh«ng nh÷ng h¹n chÕ nhiÒu bÖnh truyÒn nhiÔm mµ cßn lµm con vËt lín nhanh, cho nhiÒu thÞt vµ nhiÒu trøng. Sau ®ã, kh¸ng sinh ngµy cµng ®−îc dïng phæ biÕn trong ch¨n nu«i. Ng−êi ta ®· trén kh¸ng sinh vµo thøc ¨n gia sóc víi liÒu l−îng thÝch hîp nh»m kÝch thÝch sinh tr−ëng ®èi víi gia sóc cßn non vµ mang l¹i hiÖu qu¶ trong tr−êng hîp thøc ¨n kÐm chÊt l−îng, chuång tr¹i Èm −ít mÊt vÖ sinh vµ nh÷ng vïng cã dÞch bÖnh th−êng xuyªn xÈy ra. ë nh÷ng 8 con vËt míi vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn th× kh¸ng sinh cã hiÖu qu¶ m¹nh h¬n con vËt tr−ëng thµnh. §èi víi gia sóc tiÕt s÷a nh− bß s÷a, lîn n¸i ®ang tiÕt s÷a, kh¸ng sinh cã t¸c dông kh«ng râ rµng, cã thÓ kh¸ng sinh tiÕt qua s÷a g©y ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng s÷a, kh«ng nªn bæ sung kh¸ng sinh vµo thøc ¨n nÕu kh«ng v× môc ®Ých ch÷a bÖnh cho con vËt [1, 2]. Bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých dÔ nhËn thÊy cña thøc ¨n ch¨n nu«i cã bæ sung kh¸ng sinh, nh÷ng t¸c dông kh«ng mong muèn cña kh¸ng sinh ngµy cµng thÓ hiÖn râ rÖt. Dïng kh¸ng sinh víi liÒu l−îng thÊp vµ liªn tôc ®· lµm xuÊt hiÖn vi khuÈn kh¸ng l¹i kh¸ng sinh. Kh¸ng sinh kh«ng nh÷ng lo¹i bá nh÷ng vi khuÈn cã h¹i mµ cßn tiªu diÖt c¸c vi khuÈn cã Ých nh− vi khuÈn t¹o vitamin nhãm B trong ®−êng tiªu ho¸. Do vËy, ®· cã nh÷ng khuyÕn c¸o h¹n chÕ hoÆc kh«ng dïng kh¸ng sinh trong thøc ¨n ch¨n nu«i, chØ sö dông tËp trung vµo nh÷ng giai ®o¹n gia sóc dÔ bÞ khñng ho¶ng nh− cai s÷a sím vµ tr¸nh c¸c lo¹i kh¸ng sinh th−êng dïng ®Ó ch÷a bÖnh cho con ng−êi. Mét sè kh¸ng sinh khi sö dông víi hµm l−îng cao g©y ra t×nh tr¹ng kh¸ng kh¸ng sinh, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c phßng chèng bÖnh tËt cho gia cÇm, gia sóc. L−îng tån d− v−ît møc cho phÐp kh¸ng sinh trong thùc phÈm võa ¶nh h−ëng tíi gi¸ trÞ c¶m quan cña mãn ¨n l¹i võa cã h¹i tíi søc khoÎ ng−êi tiªu dïng. T¹i phiªn häp cña Héi ®ång chuyªn gia JECFA cña FAO/WHO ®−îc tæ chøc n¨m 1999 t¹i Rome, Italia nh»m ®¸nh gÝa tån d− mét sè thuèc thó y trong thùc phÈm ®· ®−a ra giíi h¹n l−îng ¨n vµo hµng ngµy cã thÓ chÊp nhËn vµ giíi h¹n tèi ®a cho phÐp cña mét sè kh¸ng sinh. Víi Dihydrostreptomycin/streptomicin l−îng ¨n vµo hµng ngµy cã thÓ chÊp nhËn lµ 0-50 ppb theo träng l−îng vµ giíi h¹n tån d− tèi ®a cho phÐp trong thÞt lîn, thÞt gµ, thÞt bß (thÞt b¾p) kÓ c¶ gan lµ 600 ppb, cßn trong thËn lµ 1000 ppb. L−îng ¨n vµo hµng ngµy cã thÓ chÊp nhËn ®èi víi Neomycin lµ 0-60 ppb theo träng l−îng vµ giíi h¹n tån d− tèi ®a cho phÐp trong thÞt bß, lîn, gµ lµ 500 ppb, l−îng tån d− cho phÐp trong gan, thËn cao h¬n 3-4 lÇn so víi thÞt b¾p [3, 14, 16]. GÇn ®©y ë ViÖt Nam, mét sè nghiªn cøu ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò d− l−îng kh¸ng sinh nhãm tetracycline trong thÞt vµ phñ t¹ng [15]. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy r»ng, khi sö dông thøc ¨n nu«i lîn chøa chlortetracyclin víi hµm l−îng 110 ppm hoÆc 330 ppm trong kho¶ng thêi gian liªn tôc 31 vµ 98 ngµy t−¬ng øng th× d− l−îng chlortetracyclin trong gan vµ thËn cao gÊp 10 lÇn d− l−îng trong phÇn thÞt mì. Nghiªn cøu t−¬ng tù ë gµ còng cho thÊy khi cho gµ ¨n thøc ¨n chøa 220 ppm chlortetracyclin, l−îng tån d−, sau khi ngõng cho ¨n, ë gan vµ thËn lµ 0,66 vµ 0,42 (ppm) t−¬ng øng, trong khi tån d− ë phÇn da cã dÝnh mì chØ lµ 0,02 ppm. Nh÷ng nghiªn cøu nµy còng cho thÊy sau mét ngµy ngõng cho ¨n thøc ¨n cã chøa chlortetracyclin, kh«ng cßn ph¸t hiÖn thÊy tån d− kh¸ng sinh nµy trong thÞt. Do vËy, nÕu trong thøc ¨n ch¨n nu«i cã chøa chlortetracyclin th× viÖc c¸ch ly gia cÇm víi thøc ¨n ®ã 1-2 ngµy lµ cÇn thiÕt. Carbadox vµ olaquindox lµ 2 lo¹i kh¸ng sinh nhanh chãng ph©n hñy trong c¬ thÓ ®éng vËt ®Ó t¹o thµnh desoxycarbadox ë gan vµ thËn nh−ng bÒn ë trøng vµ phÇn thÞt [2, 5]. Quinoxaline-2-carboxylic acid (QCA) lµ chÊt chuyÓn hãa chÝnh cña carbadox. §èi víi olaquindox, c¸c chÊt chuyÓn hãa t×m thÊy lµ kh¸c nhau ë c¸c m« kh¸c nhau vµ còng kh¸c 9 nhau ë c¸c lo¹i vËt nu«i. ChÊt nµy ®−îc hÊp thu nhanh chãng ë ®−êng ruét vµ th¶i trõ qua ®−êng n−íc tiÓu. ë lîn, khi bæ sung olaquindox vµo thøc ¨n víi hµm