Đề tài Các giải pháp huy động vốn cho đầu tư - Phát triển nền kinh tế

Lêi nãi ®Çu C«ng cuéc ®æi míi chuyÓn tõ c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· thæi mét luång giã míi vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ViÖt Nam. Nã kh«ng nh÷ng khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, thu hót nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc. T¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¹o ®µ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn … mµ cßn ®­a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hoµ nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn nh÷ng chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ®óng ®¾n trong tõng thêi kú nh»m ®Èy m¹nh tèc ®é ph¸t triÓn. Vèn lµ nguån lùc ®Çu tiªn vµ c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Nh÷ng chÝnh s¸ch huy ®éng vµ sö dông vèn thÝch øng cã hiÖu qu¶ lµ ®éng lùc c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ nhanh chãng ®Êt n­íc. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc ®ã em chän ®Ò tµi: “C¸c gi¶i ph¸p huy ®éng vèn cho ®Çu t­ - Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ”. Néi dung I. C¸c nguån huy ®éng cho ®Çu t­ - ph¸t triÓn kinh tÕ: 1. Vai trß cña vèn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang phÊn ®Êu ®Ó trë thµnh mét n­íc ph¸t triÓn. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn nh÷ng chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ®óng ®¾n trong tõng thêi kú, nh»m ®Èy nhanh tèc ®éc ph¸t triÓn. Vèn lµ nguån lùc ®Çu tiªn vµ c¬ b¶n cña sù ph¸t t riÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Nh÷ng chÝnh s¸ch huy ®éng vµ sö dông vèn thÝch øng cã hiÖu qu¶ lµ ®éng lùc c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ nhanh chãng ®Êt n­íc. Víi th¾ng lîi cña sù ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam vµ kÕt qu¶ phÊn ®Êu ®¹t vµ v­ît nh÷ng chØ tiªu quan träng cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991 – 1995, ViÖt Nam ®ang chuyÓn qua giai ®o¹n míi ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao h¬n ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng tôt hËu so víi nhiÒu n­íc xung quanh. §©y lµ ®Æc tr­ng quan träng nhÊt cña giai ®o¹n míi. Cã thÓ nãi tèc ®é ph¸t triÓn cña ViÖt Nam trong 5 n¨m qua ®¹t b×nh qu©n trªn 8%/n¨m cïng víi thµnh qu¶ chèng l¹m ph¸t ®· gióp ViÖt Nam tho¸t ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ, nh­ng ch­a thÓ tr¸nh ®­îc nguy c¬ tôt hËu xa h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c. Do vËy, trong nh÷ng n¨m tíi nhiÖm vô phÊn ®Êu tho¸t khái t×nh tr¹ng n­íc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn vµ tôt hËu so víi c¸c n­íc xung quanh lµ vÊn ®Ò lín, cã thÓ nãi lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña d©n téc ViÖt Nam trong thêi ®iÓm hiÖn nay. Cã thÓ nªu mét sè sè liÖu sau ®©y ®Ó so s¸nh: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam trªn 8% nh­ng tû lÖ t¨ng d©n sè lµ 2,2%. - Tèc ®éc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Th¸i Lan lµ 8-9% nh­ng tèc ®é t¨ng d©n sè chØ trªn 1%. - Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Trung Quèc tõ khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng th× 10 n¨m liÒn tèc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh lµ 9%/n¨m, nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng 11 –13%/n¨m, nh­ng d©n sè còng chØ t¨ng trªn 1%. Nh­ vËy, vÒ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi th× ViÖt Nam ngµy cµng tôt xa so víi c¸c n­íc ®ã. Do ®ã ViÖt Nam ph¶i cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng trong nhiÒu n¨m ®i ®«i víi h¹ thÊp tû lÖ t¨ng d©n sè th× míi hy väng tr¸nh nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã ViÖt Nam ph¶i cã ®ñ vèn. §èi víi ViÖt Nam, b×nh qu©n ®Ó t¨ng thªm 1 ®ång GDP th× ph¶i ®Çu t­ 3 ®ång vèn. Do vËy, muèn cã tèc ®é t¨ng tr­ëng tõ nay ®Õn n¨m 2000 trung b×nh 9 – 10%/n¨m th× ph¶i ®Çu t­ vµo nÒn kinh tÕ kho¶ng 50 tû USD. Trong khi ®ã kh¶ n¨ng nguån vèn trong n­íc chØ ®¸p øng ®­îc theo quy ho¹ch ®Çu t­ kho¶ng h¬n 40% nhu cÇu (t­¬ng ®­¬ng víi 20 tû USD) phÇn cßn l¹i ph¶i dùa vµo bªn ngoµi. Tû lÖ ®ã ®­îc tÝnh trªn c¬ së møc tÝch luü trong n­íc cßn thÊp chØ chiÕm kho¶ng 10% GDP. Theo xu thÕ ph¸t triÓn chung hiÖn nay th× tû lÖ vèn trong n­íc sÏ t¨ng, vèn ngoµi n­íc sÏ gi¶m dÇn khi nguån tÝch luü trong n­íc t¨ng lªn. VÊn ®Ò quan träng hiÖn nay lµ b»ng c¸ch nµo ®Ó hµng n¨m ViÖt Nam thu hót ®­îc mét l­îng vèn kh¸ lín (­íc tÝnh 2 – 3 tû USD) ®ang n»m “®äng” trong nh©n d©n. H¬n n÷a, sè vèn huy ®éng ph¶i t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m sau ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t­ chung cña ®Êt n­íc. Tr­íc hÕt, cÇn cã nh÷ng quan ®iÓm míi vÒ tÝnh chÊt ®a d¹ng cña nguån vèn (kh«ng chØ lµ tiÒn tÖ, víi c¸c cÊu thµnh phong phó: Vµng, ngo¹i tÖ, néi tÖ, giÊy tê cã gi¸ trÞ nh­ mét thø “b¸n tiÒn tÖ” kh¸c, mµ c¶ vËt t­ kü thuËt, ®Êt ®ai, lao ®éng vµ tri thøc khoa häc...) cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, vÒ viÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån vèn tiÒn tÖ (®­îc coi lµ nguån vèn bao trïm nhÊt, linh ho¹t nhÊt). Thø hai, ph¶i coi träng nguån vèn trong d©n c­ vµ c¸c doanh nghiÖp, v× ®©y lµ nguån vèn chñ yÕu cho ng©n s¸ch vµ cho hÖ thèng tÝn dông. Vèn ®Çu t­ trong n­íc c¨n b¶n ph¶i dùa vµo tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ. Ph¶i b»ng mäi c¸ch thu hót tèi ®a nguån vèn nhµn rçi trong nh©n d©n ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶, ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mét trong nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ë ViÖt Nam 1996 – 2000 lµ phÊn ®Êu t¨ng gÊp 2 lÇn GDP trªn mçi ®Çu ng­êi vµo n¨m 2000 (so víi n¨m 1990), t­¬ng øng víi tû lÖ t¨ng tr­ëng GDP xÊp xØ 10%/n¨m. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu trªn, vèn cã vai trß rÊt quan träng. Thùc hiÖn ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng ®ã cã ý nghÜa rÊt lín: - §©y lµ ph­¬ng thøc duy nhÊt ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é kinh tÕ – x· héi gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. - Lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó c¶i thiÖn tõng b­íc møc sèng cña c¸c tÇng líp d©n c­, gi¶m t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, thÊt häc, l¹c hËu vÉn cßn phæ biÕn cña mét bé phËn kh«ng nhá cña nh©n d©n hiÖn nay, ®Æc biÖt t¹i c¸c khu vùc n«ng th«n, miÒn nói. - T¹o ra b­íc ngoÆt cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Ó ®Êt n­íc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹o ho¸ nÒn kinh tÕ cho nh÷ng n¨m sau n¨m 2000. Qua thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ng­êi ta vÉn thÊy râ mét ®iÒu: Gi÷a t¨ng tr­ëng vµ vèn ®Çu t­ cã mèi quan hÖ kh¸ chÆt chÏ, ®Ó ®¹t ®­îc møc t¨ng tr­ëng cao, cÇn thiÕt ph¶i cã møc tÝch luü vµ ®Çu t­ lín, ng­îc l¹i møc ®Çu t­ lín chØ cã thÓ duy tr× dµi h¹n th«ng qua tû lÖ t¨ng tr­ëng cao vµ æn ®Þnh. C¸c b¶ng sè liÖu bªn d­íi gãp phÇn kh¼ng ®Þnh ®iÒu nªu trªn. Ch©u Phi do cã møc ®Çu t­ h¹n chÕ – xÊp xØ 20%/n¨m so víi GDP – cho nªn hËu qu¶ lµ møc t¨ng tr­ëng GDP qua c¸c n¨m rÊt thÊp, ­íc chõng 2,5%/n¨m. Trong khi ®ã, ë ch©u ¸ do liªn tôc duy tr× ®­îc møc ®Çu t­ trªn 30%/n¨m, nªn ®· b¶o ®¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP kh¸ tèt vµ æn ®Þnh, trªn 6%/n¨m. §i s©u vµo tõng n­íc ®­îc ghi nhËn cho n¨m 1993, chóng ta còng thÊy cã t×nh h×nh t­¬ng tù nh­ vËy: Nh÷ng n­íc cã møc ®Çu t­ cao ®Òu cã møc t¨ng tr­ëng kh¸ nhanh nh­ Malaixia, Th¸i Lan..., thËm chÝ cã n­íc nhê møc ®Çu t­ kh¸ cao (39%/n¨m) mµ ®· ®¹t thµnh tÝch t¨ng tr­ëng kû lôc cña thÕ giíi nh­ tr­êng hîp Trung Quèc. Ng­îc l¹i, nh÷ng n­íc cã møc ®Çu t­ thÊp nh­ Nepal, Pakistan, MiÕn §iÖn ®· dÉn ®Õn sù t¨ng tr­ëng tr× trÖ, chËm ch¹p, thËm chÝ suy tho¸i nh­ tr­êng hîp cña M«ng Cæ (-7,6%). B¶ng 1: So s¸nh ®Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¹i ch©u Phi vµ ch©u ¸ B×nh qu©n 89 - 90 1991 1992 1993 Ch©u Phi - GDP thùc tÕ (%) 2,6 1,5 2,0 3,3 - % ®Çu t­/GDP 21,0 19,8 19,6 20,6 Ch©u ¸ - GDP thùc tÕ (%) 6,6 5,7 6,6 6,4 - % ®Çu t­/GDP 30,2 30,2 31,1 31,3 Nguån: World ecomomic outlook – 1/1993 B¶ng 2: §Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¹i mét sè n­íc n¨m 1993 N­íc T¨ng tr­ëng GDP (%) Møc ®Çu t­ (% GDP) 1. Trung Quèc 13,0 39 2. Hµn Quèc 4,3 36 3. Malaysia 10,4 30 4. Th¸i Lan 7,4 32 5. Nepal 3,1 5 6. Pakistan 3,0 12 7. MiÕn §iÖn 1,2 13 8. M«ng Cæ 7,6 3 Nguån: Asiaweek Review No: 24 – 1993 2. Nguån vèn huy ®éng trong n­íc 2.1. Tµi chÝnh d©n c­: §©y lµ nguån tµi chÝnh ph©n bè kh«ng ®Òu trªn toµn quèc gia. Tuy nhiªn, nÕu biÕt c¸ch khai th¸c triÖt ®Ó th× nã l¹i lµ mét nguån ®¸ng kÓ cho mçi quèc gia. Nguån vèn tõ d©n c­ cã thÓ lµ tr¸i phiÕu trªn thÞ tr­êng hoÆc tiÒn göi ë NHTM. Mét trong nh÷ng nÐt ®Æc thï cña kinh tÕ ViÖt Nam cho tíi nay lµ nÒn kinh tÕ mang nÆng mµu s¾c cña “kinh tÕ tiÒn mÆt”. HÇu kÕt c¸c giao dÞch kinh tÕ trong d©n c­ vµ mét bé phËn lín gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn b»ng tiÒn mÆt. H¬n n÷a, ng­êi d©n ViÖt Nam theo truyÒn thèng tõ l©u lu«n cã thãi quen tiÕt kiÖm vµ tù cÊt tr÷ tiÒn mÆt vµ c¸c tµi s¶n quý gi¸ nh­ vµng, b¹c, ®¸ quý... Do vËy, mét bé phËn tµi s¶n, tiÒn mÆt th­êng ®­îc l­u gi÷ trong d©n c­ mµ ch­a ®­îc khai th¸c huy ®éng, ®Ó phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ ®­îc tiÒm n¨ng to lín nµy, Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· cã chñ tr­¬ng t¨ng c­êng huy ®éng néi lùc nµy th«ng qua thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh, xóc tiÕn ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn qua c¸c quü tiÕt kiÖm... 2.2. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc: 2.2.1. ThuÕ: HiÖn nay, thuÕ lµ kho¶n thu chñ yÕu ®èi víi mçi quèc gia. Víi khèi l­îng lín, ngoµi viÖc bï ®¾p chi tiªu cña ChÝnh phñ, thuÕ lµ nguån vèn quan träng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c Doanh nghiÖp. Dï vËy, do thuÕ thu vÒ nh»m chi tr¶ cho c¸c ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ nªn kh«ng ®­îc sö dông linh ®éng. 2.2.2. PhÝ vµ lÖ phÝ: Nh÷ng kho¶n nµy ®­îc thu chñ yÕu tõ c«ng tr×nh c«ng céng... Nã gãp phÇn lµm t¨ng thu NSNN. Còng nh­ thuÕ, nguån vèn nµy kh«ng linh ®éng vµ kh«ng dµi h¹n. Tuy nhiªn, nh÷ng nguån thu tõ phÝ vµ lÖ phÝ cã thÓ lµ mét liÒu thuèc kÝch thÝch ®èi víi mét sè ngµnh kinh tÕ c«ng céng vÒ vèn. 2.2.3 Thu tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña Doanh nghiÖp: HiÖn nay, ë ViÖt Nam nh÷ng kho¶n nµy th­êng b»ng kh«ng, thËm chÝ ©m. ChØ mét sè Ýt Doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ phñ nhËn, ®©y lµ nguån vèn quan träng trong t­¬ng lai. C¸c kho¶n thu tõ c¸c Doanh nghiÖp nµy võa lµ nguån cung cÊp thªm cho thÞ tr­êng tµi chÝnh (cßn nam) võa gãp phÇn ®Çu t­ cho c¸c Doanh nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn, më réng s¶n xuÊt kinh doanh. 2.2.4. Thu tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh: C¸c c¬ së ho¹t ®éng tµi chÝnh mang tÝnh trung gian vµ còng lµ ®¬n vÞ kinh doanh thu lêi. C¸c tæ chøc nµy ho¹t ®éng linh ho¹t, huy ®éng, lu©n chuyÓn vèn tõ n¬i thõa vèn sang n¬i thiÕu vèn. Nã gãp phÇn lµm cho nguån thu cña NSNN t¨ng thªm. Ngoµi ra, nguån thu NSNN cßn bao gåm c¶ c¸c nguån thu tõ tµi s¶n c«ng cßn bá phÝ hoÆc tõ c¸c tµi s¶n c«ng do c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, lùc l­îng qu©n ®éi... n¾m gi÷. 3. Nguån vèn huy ®éng n­íc ngoµi 3.1. Nguån vèn huy ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI): §Çu t­ trùc tiÕp NN lµ mét lo¹i h×nh di chuyÓn vèn quèc tÕ trong ®ã ng­êi chñ së h÷u vèn ®ång thêi lµ ng­êi trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng sö dông vèn. §Çu t­ trùc tiÕp ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng doanh nghiÖp míi víi quyÒn së h÷u vµ qu¶n lý phô thuéc vµo møc ®é ®ãng gãp cña mçi bªn. Trong ®ã, bªn n­íc ngoµi ph¶i gãp mét sè vèn tèi thiÓu tuú theo vèn ph¸p ®Þnh vµ luËt §Çu t­ n­íc ngoµi ®ång thêi lîi nhuËn thu ®­îc còng chia theo tû lÖ nµy. HiÖn nay FDI, cã c¸c xu h­íng vËn ®éng sau: Xu h­íng tù do ho¸ ®Çu t­: thÓ hiÖn trªn 3 b×nh diÖn quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ. §ã lµ viÖc gi¶m dÇn nh÷ng h¹n chÕ vÒ h×nh thøc ®Çu t­, vèn gãp, nh©n c«ng, chuyÓn giao c«ng nghÖ... ®ång thêi t¨ng c­êng ®µo t¹o nguån nh©n lùc khuyÕn khÝch vÒ tµi chÝnh..., h×nh thµnh hiÖp ®Þnh song vµ ®a ph­¬ng. Vai trß cña c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia ngµy cµng næi bËt trong viÖc cung cÊp tµi chÝnh vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cïng kinh nghiÖm qu¶n lý còng lµ mét xu h­íng míi. Xu h­íng míi lµ cã sù vËn ®éng lu©n chuyÓn vèn gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn. Vèn FDI, tuy nhiªn, còng cã sù biÕn ®æi t¨ng dÇn vÒ qui m« vµ tèc ®é ph©n vèn vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Cuèi cïng lµ xu h­íng chuyÓn dÇn lÜnh vùc ®Çu t­ tõ khai th¸c sang chÕ t¹o vµ dÞch vô, vµo nh÷ng ngµnh ®ßi hái sö dông lao ®éng cã tr×nh ®é cao, t¹o ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi lín... §Çu t­ trùc tiÕp hiÖn nay chñ yÕu trªn 3 h×nh thøc: hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång, doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. §Çu t­ trùc tiÕp mang l¹i c¶ mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc, song nãi chung, c¶ víi n­íc tiÕp nhËn vµ n­íc ®Çu t­ ®Òu cã lîi ë nhiÒu mÆt nh­: ë n­íc tiÕp nhËn sÏ tiÕp thu ®­îc khoa häc – kü thuËt – c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kinh nghiÖm qu¶n lý, sö dông vèn mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n..., ®èi víi n­íc ®i ®Çu t­: vèn ®Çu t­ ®­îc sö dông víi hiÖu qu¶ cao, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, tËn dông ®­îc nguån nh©n c«ng rÎ m¹t, tr¸nh ®­îc hµng rµo b¶o hé mËu dÞch,... Tuy nhiªn, còng cã nh÷ng mÆt tiªu cùc nh­: nÕu m«i tr­êng chÝnh trÞ – Kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh sÏ khã thu hót FDI, dÔ bÞ nhËp nh÷ng c«ng nghÖ l¹c hËu kÐm hiÖu qu¶, ph¸ ho¹i m«i tr­êng,... 3.2. Nguån vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp (§TGT): §TGT lµ lo¹i h×nh di chuyÓn vèn gi÷a c¸c quèc gia trong ®ã ng­êi chñ së h÷u vèn kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý vèn vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng sö dông vèn, hä kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ®Çu t­ mµ h­ëng l·i suÊt theo tû lÖ sè vèn ®Çu t­. §Çu t­ n­íc ngoµi gi¸n tiÕp chñ yÕu d­íi h×nh thøc viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). ODA lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n hç trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc c¸c kho¶n tÝn dông ­u ®·i (vay dµi h¹n vµ l·i suÊt thÊp) cña c¸c tæ chøc thuéc Liªn Hîp Quèc, c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ, vµ mét sè c¸c n­íc còng nh­ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. ODA gåm cã c¸c kho¶n viÖn trî vµ vay ­u ®·i. 3.2.1. Nguån vèn viÖn trî: Lµ c¸c kho¶n mµ c¸c ®èi t¸c cña ODA chuyÓn vµo mét quèc gia (®Æc biÖt lµ cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn) d­íi h×nh thøc hoµn l¹i hay kh«ng hoµn l¹i. Th«ng th­êng, nã sÏ ®i kÌm víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ chÝnh trÞ. 3.2.2. Nguån vèn vay ­u ®·i: Lµ viÖc c¸c ®èi t¸c cña ODA cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vay víi l·i suÊt thÊp, trong thêi gian dµi. Song viÖc cho vay ­u ®·i còng g¾n chÆt víi th¸i ®é chÝnh trÞ cña c¸c ChÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c nhau. ODA cã c¸c ®Æc ®iÓm chung lµ: bªn tiÕp nhËn vèn ®­îc toµn quyÒn sö dông vèn, vay víi l·i suÊt thÊo, trong thêi gian dµi nh­ng nãi chung lµ bÞ lÖ thuéc vÒ chÝnh trÞ ®èi víi n­íc vµ tæ chøc cho vay. Bªn c¹nh c¸c h×nh thøc ®Çu t­ trªn cßn cã vay nî th­¬ng m¹i vµ KiÒu hèi. 3.3. Vay nî th­¬ng m¹i: Lµ h×nh thøc vay tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ víi l·i suÊt vµ thêi gian cô thÓ. L·i suÊt nµy th­êng cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt cña vay ­u ®·i vµ thêi gian l¹i ng¾n h¬n nªn c¸c n­íc th­êng cè g¾ng ®Ó h¹n chÕ kho¶ng vay nµy. 003.4. KiÒu hèi: Lµ viÖc chuyÓn tiÒn cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ë n­íc ngoµi vÒ trong n­íc. Ng­êi lao ®éng ra n­íc ngoµi chñ yÕu qua 2 h×nh thøc lµ xuÊt khÈu lao ®éng vµ ViÖt KiÒu. Nh­ vËy, trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· huy ®éng vèn nh­ thÕ nµo tõ c¸c nguån nµy? II. Thùc tr¹ng qu¸ tr×nh huy ®éng vèn cña ViÖt Nam hiÖn nay 1. Nhu cÇu vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ång thêi thùc hiÖn më cöa nÒn kinh tÕ tõng b­íc héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ. Môc tiªu lín cña ViÖt Nam vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®· ®­îc x¸c ®Þnh râ trong V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII vµ tiÕp tôc ®­îc kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi lÇn thø VIII víi mét quyÕt t©m rÊt cao lµ: Tíi n¨m 2020, ViÖt Nam sÏ trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. Muèn ®¹t ®­îc môc tiªu nµy th× vèn ®Çu t­ hµng n¨m ph¶i ®¹t møc 25 – 30% GDP. Do vËy nhu cÇu vèn ®èi víi ViÖt Nam lµ rÊt lín. ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc, kÞp thêi nªn mÆc dï trong bèi c¶nh nh­ vËy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn tÝch cùc. So víi n¨m 2001, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng GDP n¨m 2002 dù kiÕn ®¹t kho¶ng 7%, gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ­íc t¨ng 14,4% trong ®ã khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc t¨ng 11,9%, khu vùc ngoµi quèc doanh t¨ng 19,3%, khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng 14,7%. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyÓn dÞch b­íc ®Çu vÒ c¬ cÊu s¶n xuÊt c©y trång vËt nu«i, tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ cao, ®¹t 5%. Tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¸c ngµnh dÞch vô ­íc ®¹t 6,7%... C¸c c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ nh×n chung ®­îc b¶o ®¶m. ViÖc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc còng cã b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. ¦íc tÝnh trong n¨m 2002, cã kho¶ng 250 – 300 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸; ®· chuyÓn mét sè Tæng c«ng ty Nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ – c«ng ty con. KÕt qu¶ ®iÒu tra míi ®©y ®èi víi 422 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ trªn 1 n¨m t¹i 15 tØnh, thµnh phè cho thÊy cæ phÇn ho¸ ®· thùc sù gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp chuyÓn ®æi, t¨ng ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng, cho doanh nghiÖp. Khu vùc kinh tÕ d©n doanh còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ. LuËt Doanh nghiÖp, c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá, ph¸t triÓn lµng nghÒ... ®· gãp phÇn huy ®éng tèt c¸c nguån lùc trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­a vµo ®Çu t­ ph¸t triÓn. Thùc thi LuËt Doanh nghiÖp tõ n¨m 2000 tÝnh tíi th¸ng 10/2002 ®· cã kho¶ng 52.000 doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp míi víi sè vèn ®¨ng ký míi vµ bæ sung cña c¸c doanh nghiÖp theo LuËt Doanh nghiÖp ®¹t kho¶ng 92.200 tû ®ång (6 tû USD). N¨m 2002, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc ®ãng gãp kho¶ng 39% GDP. Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tiÕp tôc duy tr× kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kh¸, t¹o thªm mét sè mÆt hµng míi, thÞ tr­êng míi, t¨ng thªm søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, ®ãng gãp kho¶ng 13,4% GDP n¨m 2002. Cho ®Õn nay, cã h¬n 3600 dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang cßn hiÖu lùc, víi tæng vèn ®¨ng ký h¬n 38 tû USD, trong ®ã 1.900 dù ¸n ®· ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ h¬n 1.000 dù ¸n ®ang trong giai ®o¹n x©y dùng c¬ b¶n. N¨m 2002, sè vèn cÊp míi ­íc ®¹t trªn 2 tû USD vµ sè vèn thùc hiÖn ®¹t 2,3 tû USD. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi 2002 cßn nhiÒu yÕu kÐm, chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ dÞch vô cña nhiÒu s¶n phÈm cßn ë møc cao, lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. HiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ cã ch­a cao, c¬ cÊu ®Çu t­ ch­a thËt hîp lý, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cßn chËm... Kú häp thø hai Quèc héi Kho¸ XI võa th«ng qua NghÞ quyÕt vÒ nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n¨m 2003 vµ quyÕt ®Þnh mét sè chØ tiªu chñ yÕu cña kÕ ho¹ch n¨m tíi lµ: tèc ®é t¨ng GDP kho¶ng 7,5%; gi¸ trÞ c¸c ngµnh dÞch vô t¨ng kho¶ng 7%; tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 7 – 8%; l¹m ph¸t dù kiÕn 4%; tæng nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi t¨ng 15% so víi n¨m 2002 vµ b»ng 35,2% GDP. Tæng nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi n¨m 2001 ­íc thùc hiÖn 150 ngh×n tû ®ång, b»ng 30,8% GDP. Dù kiÕn, tæng nguån vèn ®Çu t­ toµn x· héi n¨m 2002 sÏ ®¹t 175 ngh×n tû ®ång, t¨ng 17% so víi n¨m 2001 vµ b»ng kho¶ng 32% GDP. 2. Thùc tr¹ng qu¸ tr×nh huy ®éng vèn trong n­íc Cã thÓ nãi, vèn n­íc ngoµi ®· ®¸p øng mét phÇn quan träng nhu cÇu vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®Çu t­ ph¸t triÓn, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi, nhÊt lµ viÖc tËp trung vèn ®Çu t­ vµo mét sè lÜnh vùc then chèt nh»m t¹o ®µ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, ViÖt Nam lµ mét n­íc cã nî n­íc ngoµi trªn GDP t­¬ng ®èi lín, nªn vÊn ®Ò t×m nguån vèn tõ néi bé nÒn kinh tÕ lµ yªu cÇu bøc xóc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Tû lÖ tiÕt kiÖm cña d©n c­ ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. C¸c h×nh thøc huy ®éng ®· ph¸t huy ®­îc ®iÓm m¹nh cña m×nh. Tõ 1995 ®Õn 2000, tû lÖ tiÕt kiÖm trong n­íc t¨ng tõ 18,2% lªn 272. Tæng quÜ tÝch luü t¨ng trung b×nh hµng n¨m trªn 9,5%. TÝch luü tµi s¶n so víi GDP tõ 1995 ®Õn 2000 t¨ng tõ 27,2% ®Õn 29,5%... §iÒu ®ã cho thÊy, vèn cho ph¸t triÓn, ®Çu t­ ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, viÖc huy ®éng vèn ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. NSNN ®· ®­îc c¬ cÊu l¹i theo h­íng hiÖu qu¶ h¬n trong ®ã, thu tõ thuÕ vµ phÝ, lÖ phÝ vµo kho¶ng 94,2% lµm t¨ng thu NSNN, tæng thu NSNN t¨ng trung b×nh lín h¬n 8,7%. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Tæng côc Thèng kª vÒ vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi trong n¨m 1999 – 2000, nÕu xÐt vÒ c¬ cÊu nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi, th× n¨m 2000 NSNN cÊp 34.600 tû ®ång, chiÕm 23,5%; vèn vay ng©n hµng vµ vay tÝn dông lµ 44.000 tû ®ång, chiÕm 29,8%; vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh lµ 57.700 tû ®ång, chiÕm 39,1%; c¸c nguån vèn kh¸c lµ 11.300 tû ®ång, chØ chiÕm 7,6%. Nh­ vËy, vèn tù cã lu«n chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Së dÜ cã t×nh h×nh kh¶ quan nµy lµ do c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc tù ®Çu t­ trªn 8.000 tû ®ång mçi n¨m. C«ng cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ vÒ c¬ b¶n lµ cã hiÖu qu¶, h×nh thµnh ®­îc hÖ thèng thuÕ, c¬ cÊu thuÕ t­¬ng ®èi hîp lý gióp thu NSNN chñ yÕu tõ thuÕ ®¹t h¬n 90%. ThiÕt lËp vµ n©ng cao hÖ thèng tµi chÝnh trung gian (NHTM), hiÖn ®¹i ho¸ ng