Đề tài Chiến lược hướng về xuất khẩu của Việt Nam từ nay đến năm 2005

Lêi giíi thiÖu Trong thÕ giíi hiÖn ®¹i, kh«ng mét quèc gia nµo b»ng chÝnh s¸ch ®ãng cöa víi n­íc ngoµi mµ l¹i ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ trong n­íc. Muèn ph¸t triÓn nhanh mçi n­íc kh«ng chØ ®¬n ®éc dùa vµo nguån lùc cña m×nh mµ ph¶i biÕt tËn dông cã hiªô qu¶ tÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ, khoa häc kü thuËt cña loµi ng­êi ®· ®¹t ®­îc. ChÝnh v× lÏ ®ã V.I. Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh "cã mét søc m¹nh lín h¬n nguyÖn väng, ý chÝ vµ quyÕt t©m cña bÊt cø ChÝnh phñ hay giai cÊp thï ®Þnh nµo, ®ã lµ quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi". Kinh nghiÖm cña nhiÒu quèc gia §«ng ¸ cho thÊy, nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao trong nhiÒu thËp niªn cña hä cã nguyªn nh©n mét phÇn lµ nhê ®· thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng ngo¹i kh«n ngoan. ViÖt Nam muèn ph¸t triÓn nhanh nÒn kinh tÕ vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn còng nh­ tµi nguyªn con ng­êi th× kh«ng thÓ kh«ng ­u tiªn cho xuÊt khÈu. ë ViÖt Nam xuÊt khÈu cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x©y dùng CNXH. ViÖc më réng xuÊt khÈu lµ ph­¬ng tiÖn thóc ®Èy cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m t¨ng thu nhËp ngo¹i tÖ cho nguån tµi chÝnh, cho nhu cÇu x· héi còng nh­ t¹o c¬ së cho sù ph¸t triÓn c¸c c¬ së h¹ tÇng, khuyÕn khÝch viÖc s¶n xuÊt trong n­íc. Vai trß nµy ®· ®­îc §¶ng nhËn thøc rÊt lín vµ ®­îc nh©n m¹nh tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI n¨m 1996 "xuÊt khÈu lµ mét trong 3 ch­¬ng tr×nh cèt lâi cña nhiÖm vô kinh tÕ x· héi.... kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi t×nh h×nh tr­íc m¾t mµ cßn lµ ®iÒu kiÖn ban ®Çu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó triÓn khai c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa. §Ó kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ vµ thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· kh¼ng ®Þnh vµ nhÊt qu¸n thùc hiÖn "ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu tõ nay ®Õn n¨m 2005". §· cã nhiÒu héi nghÞ th¶o luËn vµ nhiÒu bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy, tuy nhiªn mçi bµi viÕt l¹i ®Ò cËp ®Õn mét khÝa c¹nh kh¸c nhau, ch­a nªu lªn ®­îc toµn c¶nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. §Ó gãp phÇn lµm s¸ng tá vÊn ®Ò, t«i xin m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi: "ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2005" Trong bµi nµy t«i xin ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò chung nhÊt, næi bËt, ®ång thêi cè g¾ng tiÕp cËn tèi ®a tÝnh toµn diÖn. Nh­ng v× ®©y lµ mét ®Ò tµi lín vµ phøc t¹p, kh¶ n¨ng cã h¹n nªn khong tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. I- Tæng quan vÒ chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu. Thùc tiÔn lÞch sö ®· chØ râ ®Ó thñ tiªu t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kinh tÕ - x· héi, khai th¸c t«i ­u c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ, b¶o ®¶m nhÞp ®é t¨ng tr­ëng nhanh vµ æn ®Þnh, mçi n­íc ph¶i x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trang bÞ kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i do c¸c ngµnh kinh tÕ. ë n­íc ta ®ang ph¸t triÓn qu¸ tr×nh Êy g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. VËy c«ng nghiÖp ho¸ nh­ thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi cña mét ®Êt n­íc. Trong c¸c s¸ch b¸o kinh tÕ hiÖn nay ng­êi ta th­êng gÆp nhiÒu thuËt ng÷ kh¸c nhau liªn quan ®Õn ®­êng h­íng c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng thuËt ng÷ phæ biÕn lµ "m« h×nh ph¸t triÓn", "m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸", "chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸".... ViÖc luËn gi¶i nh÷ng thuËt ng÷ nµy kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n. Bëi lÏ, nÕu kh«ng ®ñ chøng cø x¸c thùc vµ cô thÓ vÒ xuÊt xø vµ néi dung cña chóng, viÖc luËn gi¶i sÏ mang tÝnh suy lý chñ quan ¸p ®Æt. ThËt ra viÖc ®i s©u vµo luËn gi¶i c¸c thuËt ng÷ lµ kh«ng cÇn thiÕt. §iÒu quan träng kh«ng ph¶i lµ tõ ng÷ sö dông mµ lµ néi dung cèt lâi cña vÊn ®Ò. HiÖn nay, ngoµi mét sè Ýt n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· cÊt c¸nh vµ ®ang tiÕn tíi sù tr­ëng thµnh mét c¸ch æn ®Þnh, phÇn lín c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÉn ch­a tho¸t khái c¸i "vßng luÈn quÈn" cña l¹c hËu ®ãi nghÌo vµ chËm ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ vµ x· héi. C¸c n­íc nµy ®ang mµy mß t×m kiÕm ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p dµi h¹n trong viÖc thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nh»m nhanh chãng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi bøc xóc. ViÖc x¸c ®Þnh chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ theo kiÓu nµo ®ã lµ nhiÖm vô tiÒn ®Ò phøc t¹p. NÕu quan niÖm vÊn ®Ò mét c¸ch gi¶n dÞ th× x¸c ®Þnh m« h×nh chiÕn l­îc vÒ c«ng nghiÖp ho¸ ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc hÖ thèng c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn, c¸c ph­¬ng h­íng dµi h¹n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh÷ng gi¶i ph¸p then chèt thùc hiÖn môc tiªu vµ ph­¬ng h­íng ®· ®Þnh nh»m ®­a ®Êt ®Õn tr¹ng th¸i t­¬ng lai Êy. Trong khoa häc kinh tÕ hiÖn ®¹i cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸. B¶n th©n c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh nhiÒu mÆt, bëi vËy "chiÕn l­îc" thùc hiÖn còng ph¶i thÓ hiÖn tÝnh toµn diÖn vµ tæng hîp cña qu¸ tr×nh nµy. Tõ thùc tiÔn cña nhiÒu n­íc, ®Æt biÖt lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Ng­êi ta ®· kh¸i qu¸t thµnh hai lo¹i m« h×nh chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ theo néi dung träng t©m cña mçi m« h×nh "chiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu", "chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu". §©y lµ hai m« h×nh ®­îc c¸c n­íc ¸p dông thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c n­íc ®ã. 1. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc. a. ChiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu. VÒ mÆt lÞch sö, chiÕn l­îc nµy ®­îc c¸c n­íc ®i tiªn phong trong c«ng nghiÖp ho¸ thùc hiÖn tõ cuèi thÕ kû 18 ®Çu thÕ kû 19, th«ng qua viÖc lËp hµng rµo b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, chèng l¹i sù c¹nh tranh cña hµng ngo¹i nhËp. T­ t­ëng c¬ b¶n cña chiÕn l­îc nµy lµ mçi n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¸t triÓn m¹nh mÏ viÖc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ hµng tiªu dïng, ®Ó thay thÕ c¸c hµng ho¸ x­a nay vÉn ph¶i nhËp khÈu tõ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn nh­ vËy sÏ mang l¹i t¸c dông nhiÒu mÆt: khai th¸c nguån lùc s½n cã ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt trong n­íc, më réng thÞ tr­êng ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, t¹o thªm viÖc lµm gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi bøc xóc, tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ. Tuy nhiªn, chiÕn l­îc nµy kh«ng ®i ®Õn "®ãng cöa" hoµn toµn nÒn kinh tÕ nh­ng ®· chøa ®ùng mét sè nh­îc ®iÓm vµ h¹n chÕ sau: Mét lµ: Víi yªu cÇu s¶n xuÊt chØ ®Ó tiªu dïng trong n­íc, c¸c nhµ s¶n xuÊt kh«ng ®­îc tiÕp xóc víi thÞ tr­êng bªn ngoµi, hµng ho¸ kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸ kiÓm nghiÖm theo tiªu chuÈn quèc tÕ, nªn kh«ng cã søc Ðp buéc ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt vµ c«ng nghÖ, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt båi d­ìng tay nghÒ nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. Do ®ã c¶ quy m« lÉn tr×nh ®é s¶n xuÊt kh«ng cã ®éng lùc ®Ó më réng, ph¸t triÓn. ë Malaysia thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu (1960-1970) ngµnh khai kho¸ng dËm ch©n t¹i chç chØ chiÕm 6% trong GDP. Ngµnh chÕ t¹o chØ t¨ng 4% T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 2- th¸ng 4/1996. Trang 51 , ë Philipins chiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu kh«ng lµm gi¶m sù phô thuéc vµo bªn ngoµi, tr¸i l¹i cµng phô thuéc nhiÒu h¬n vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm trung gian. Do ®ã GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi liªn tôc gi¶m tõ 250 ®«la n¨m 1969 xuèng 230 ®«la n¨m 1970 T­ liÖu kinh tÕ tr­íc thµnh viªn ASEAN 1993- Trang 196 . Hai lµ: C«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu tÊt yÕu ®­a ®Õn c¬ cÊu kinh tÕ më réng, bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ. Víi c¬ cÊu më réng ®Êt n­íc kh«ng tËp trung ®­îc nh©n tµi, vËt lùc vèn cßn h¹n chÕ vµo nh÷ng ngµnh mµ trong n­íc cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. MÆt kh¸c thÞ tr­êng trong n­íc bÞ b·o hoµ vµ trë nªn chËt hÑp so víi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. Nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt dùa trªn kü thuËt, c«ng nghÖ míi, cã c«ng suÊt lín do qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ t¹o ra ®· kh«ng ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶. ë Th¸i Lan qua 4 kÕ ho¹ch 5 n¨m (tõ n¨m 1961 ®Õn 1981) môc tiªu cña chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu kh«ng thùc hiÖn ®­îc mµ ngµy cµng phô thuéc vµo nhËp khÈu, nhËp siªu ngµy cµng lín tõ 12,08 tû b¹t n¨m 1976 lªn 25,83 tû b¹t n¨m 1978. Ba lµ: viÖc thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc víi bÊt cø gi¸ nµo v× môc ®Ých h¹n chÕ nhËp khÈu, tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ ®· ®­a ®Õn t×nh tr¹ng cã nh÷ng s¶n phÈm, s¶n xuÊt ra ®¹t hiÖu qu¶ thÊp, g©y l·ng phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ trong n­íc so víi s¶n phÈm nÕu ®­îc nhËp khÈu. §èi víi s¶n phÈm do c¬ së s¶n xuÊt cña n­íc ngoµi ®Çu t­, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thu ®­îc lîi nhuËn siªu ng¹ch vµ ng­êi d©n trong n­íc ph¶i chÞu møc gi¸ cao h¬n møc gi¸ quèc tÕ. Bèn lµ: ViÖc lËp hµng rµo b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc vµ chÝnh s¸ch trî gióp cho s¶n xuÊt hµng ho¸ thay thÕ nhËp khÈu th­êng ®­a ®Õn t©m lý û l¹i, chê ®îi trong s¶n xuÊt vµ ®éc quyÒn trong bu«n b¸n. ViÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng ho¸ thay thÕ nhËp khÈu cã môc ®Ých tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ, dµnh sè ngo¹i tÖ cßn h¹n hÑp vµo viÖc nhËp khÈu thiÕt bÞ kü thuËt lµ ®óng h­íng. Song do nhÊn m¹nh mét chiÒu vµ th¸i qu¸ ®èi víi viÖc thay thÕ nhËp khÈu, kh«ng chó träng ®Õn ®Çu t­ cho nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu nªn kh¶ n¨ng tham gia cña nh÷ng s¶n phÈm trong n­íc ra thÞ tr­êng ngoµi n­íc vèn ®· yÕu l¹i cµng yÕu thªm vµ do ®ã nguån ngo¹i tÖ vèn ®· Ýt ái ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn l¹i cµng c¨ng th¼ng thªm tr­íc yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸. Nh÷ng h¹n chÕ nãi trªn khiÕn cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu thay thÕ nhËp khÈu kh«ng ®¹t ®­îc theo ý muèn. C¸c nguån lùc trong n­íc kh«ng ®­îc khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶, nÒn kinh tÕ ph¶i ®èi mÆt víi cuéc khñng ho¶ng trong c¸n c©n thanh to¸n; nhËp siªu, nî n­íc ngoµi. Tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng nghÖ thÊp; thiÕu vèn ®Çu t­; n¨ng lùc qu¶n lý yÕu kÐm v.v... lµ nh÷ng trë ng¹i lín cho viÖc ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. Thùc tiÔn mçi n­íc vµ xu thÕ thêi ®¹i ®· buéc c¸c n­íc lùa chän chiÕn l­îc, chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu ph¶i chuyÓn sang lùa chän chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu. b. ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu. Trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi ngµy nay, tÊt c¶ c¸c n­íc ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau ®Òu ®­îc cuèn hót vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ tham gia vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ víi quy m« lín vµ nhÞp ®é nhanh, nh¸t thiÕt ph¶i më réng thÞ tr­êng ra n­íc ngoµi. Song c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n lín : Tr×nh ®é kinh tÕ - kü thuËt thÊp kÐm, vèn thiÕu nghiªm träng, kü n¨ng qu¶n lý kÐm, kinh nghiÖm th­¬ng m¹i quèc tÕ Ýt ái... §Ó thùc hiÖn h­íng ngo¹i, nghÜa lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc víi thÞ tr­êng quèc tÕ lµ träng t©m, ph¶i ph¸t huy ®­îc lîi thÕ t­¬ng ®èi cña ®Êt n­íc so víi c¸c n­íc b¹n hµng. Lý thuyÕt lîi thÕ t­¬ng ®èi cña D.Ricardo ®­a ra tõ n¨m 1817 vÉn ®­îc coi lµ c¬ së lý luËn xuÊt ph¸t cña chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thùc hiÖn réng r·i tõ ®Çu nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû nµy. T­ t­ëng c¬ b¶n cña chiÕn l­îc nµy lµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm chñ yÕu phôc vô xuÊt khÈu, trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc. Nh»m ph¸t huy lîi thÕ vÒ tµi nguyªn phong phó nh©n c«ng dåi dµo vµ rÎ, trong thêi gian ®Çu th«ng th­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn tËp trung vµo ph¸t triÓn c¸c ngµnh khai th¸c vµ s¶n xuÊt s¶n phÈm th« xuÊt khÈu sang n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn nµy trong giai ®o¹n nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ -x· héi cÊp thiÕt cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn viÖc tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh nµy gÆp mét sè trë ng¹i: - CÇn s¶n phÈm th« trªn thÞ tr­êng quèc tÕ t¨ng chËm. - §iÒu kiÖn mËu dÞch bÊt lîi: Gi¸ nguyªn liÖu th« gi¶m hoÆc t¨ng chËm, gi¸ s¶n phÈm chÕ biÕn t¨ng nhanh. - Sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh nµy trong nhiÒu tr­êng hîp phô thuéc vµo sù ®Çu t­ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Sù tËp trung qu¸ møc vµo mét ngµnh ë mét n­íc l¹i dÉn ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ phô thuéc vµo sù biÕn ®éng cña ngµnh Êy. §ã lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· ®óc rót thµnh "sù bÊt lîi cña chuyªn m«n ho¸ qu¸ hÑp". C¸c ngµnh kinh tÕ sö dông nhiÒu lao ®éng sèng (nh­ dÖt, may mÆc, l¾p r¸p c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ vµ ®iÖn tö....) còng ®­îc chó ý ph¸t triÓn nh»m khai th¸c lîi thÕ vÒ nh©n c«ng. Sù ph¸t triÓn cã kÕt qu¶ nh÷ng ngµnh nµy sÏ t¹o nªn nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c vµ gi¶i to¶ nh÷ng c¨ng th¨ng vÒ kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. Giai ®o¹n tiÕp theo kÕ thõa nh÷ng kÕt qu¶ nµy, c¸c ngµnh chÕ biÕn ®­îc chó träng ph¸t triÓn nhiÒu h¬n, tû träng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm th« gi¶m dÇn. Giai ®o¹n ph¸t triÓn thø ba g¾n liÒn v­ãi qu¸ tr×nh "cÊt c¸nh" vµ "tr­ëng thµnh" cña ®Êt n­íc. C¸c ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm chÕ biÕn vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng khoa häc kü thuËt cao sÏ gi÷ vÞ trÝ träng yÕu trong ®ãng gãp vµo xuÊt khÈu. Sù thµnh c«ng cña m« h×nh chiÕn l­îc h­íng ngo¹i phô thuéc nhiÒu vµo mét lo¹t chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña ChÝnh phñ. Nh÷ng chÝnh s¸ch chñ yÕu ®ã lµ: - ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t b¸m s¸t sù biÕn ®éng tû gi¸ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ tû gi¸ ë n­íc b¹n hµng ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ thu l·i khi b¸n s¶n phÈm thÞ tr­êng thÕ giíi. - ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ trî gióp xuÊt khÈu. Do x©m nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ khã kh¨n h¬n vµ nhiÒu rñi ro h¬n lµ s¶n xuÊt cho thÞ tr­êng trong n­íc, nªn viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cÇn ®­îc nh÷ng ­u ®·i h¬n vÒ thuÕ quan, vÒ tÝn dông, vÒ trî gi¸. - ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t­ n­íc ngoµi, kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm vÒ vèn, kü thuËt, kü n¨ng qu¶n lý vµ kü thuËt th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ. Th«ng th­êng lo¹i chÝnh s¸ch nµy ®­îc thÓ hiÖn tËp trung trong luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Thµnh lËp vµ qu¶n lý c¸c khu chÕ xuÊt, ph¸t triÓn mét c¸ch tËp trung c¸c c¬ së s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô cña c¸c chñ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc víi môc ®Ých chñ yÕu lµ phôc vô cho xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m 70 vµ 80 cña thÕ kû nµy, mét sè n­íc ®· ®Æc biÖt thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng ngo¹i: Tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh vµ kh¸ æn ®Þnh; c¬ cÊu kinh tÕ thay ®æi n¨ng ®éng ®Þa vÞ kinh tÕ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. Bëi vËy m« h×nh chiÕn l­îc nµy cã søc hÊp dÉn cao víi nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. 2. Môc tiªu cña chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu. ë ViÖt Nam, c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu ®· ®­îc ®Ò cËp tõ §¹i héi toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (th¸ng 12/1986). V¨n kiÖn héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø 7 (kho¸ VII) cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh m« h×nh chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu kÕt hîp víi thay thÕ nhËp khÈu mét sè mÆt hµng trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. §Õn §¹i héi VIII, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh døt kho¸t ®­êng lèi chiÕn l­îc "x©y dùng nÒn kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu". C«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ mét n­íc n«ng nghiÖp thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp, tõ c«ng nghiÖp chÕ biÕn dùa trªn lao ®éng thñ c«ng, kü thuËt gi¶n ®¬n ®Õn c«ng nghiÖp chÕ t¹o dùa trªn vèn cao vµ kü thuËt hiÖn ®¹i. Trong ®ã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh chÕ t¹o vµ tû lÖ hµng chÕ t¹o xuÊt khÈu cã xu h­íng t¨ng nhanh. C«ng nghiÖp ho¸ h­íng vµo xuÊt khÈu kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n vµ nã lµ ph¹m trï lÞch sö cho nªn môc tiªu trùc tiÕp cô thÓ kh«ng thÓ nµo kh¸c lµ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nhanh bÒn v÷ng cã hiÖu qu¶. Tr­íc m¾t trong chÆng ®­êng ®Çu tiªn nµy c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i nh»m ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta "ra khái khñng ho¶ng, æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi, phÊn ®Êu v­ît qua t×nh tr¹ng n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, cñng cè quèc phßng vµ an ninh t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn nhanh h¬n vµo thÕ kû 21". Thùc chÊt cña chiÕn l­îc kinh tÕ h­íng vµo xuÊt khÈu lµ ®Æt nÒn kinh tÕ quèc gia trong quan hÖ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nh»m: ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh (c¶ vÒ tù nhiªn, kinh tÕ , x· héi), buéc s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i lu«n ®æi míi c«ng nghÖ, kh«ng thÓ tån t¹i víi n¨ng suÊt thÊp kÐm, mau chãng n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp thÞ, tù do ho¸ th­¬ng m¹i. §Ých cuèi cïng lµ ®¸p øng nhanh nh¹y nhu cÇu cña thÞ tr­êng vµ gi¸ rÎ, kÓ c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. H­íng vÒ xuÊt khÈu kh«ng cã nghÜa lµ xem nhÑ nhu cÇu trong n­íc, kh«ng chó ý thay thÕ nhËp khÈu. Quan ®iÓm h­íng vÒ xuÊt khÈu ®­îc hiÓu theo nghÜa: kh«ng chØ s¶n phÈm xuÊt khÈu mµ tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, tõ ®ã mµ c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng cã hiÖu qu¶ nhÊt. Cïng víi ®ã, chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu nh»m g¾n s¶n xuÊt vµ nÒn kinh tÕ trong n­íc víi c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nèi kÕt c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia víi nhau vµ t¹o ra mét kh«ng gian kinh tÕ réng lín h¬n nhê liªn kÕt vµ bu«n b¸n quèc tÕ. ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu nh»m t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ý nghÜa quan träng cña xuÊt khÈu kh«ng chØ ë chç t¹o ra ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu mµ cßn cã nh÷ng t¸c dông sau: - Khai th¸c ­u thÕ ®Ó s¶n xuÊt khèi l­îng lín th× míi cã gi¸ rÎ, ë ®©y cÇn thÊy r»ng s¶n xuÊt khèi l­îng lín kh«ng cïng nghÜa víi qui m« lín. - Buéc c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ tiÕp thu kü thuËt míi, ph¸t huy lîi thÕ cña n­íc ®i sau ®Ó ®i tÊt vµo kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt (c«ng nghÖ nµo thÕ giíi ®· gi¶i quyÕt råi th× häc, tiÕp thu ngay, bá qua c¸c b­íc tuÇn tù ®Ó ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i). Ngay tõ ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu lµ ph¶i nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc. §©y võa lµ yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu nh­ng còng lµ khã kh¨n lín nhÊt cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta hiÖn nay. - ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu võa lµ hÖ qu¶ võa lµ t¸c nh©n nh»m ®¶m b¶o sù th¾ng lîi cho tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong quan hÖ c¹nh tranh vµ hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ c¸c c¸c kh¸c trªn thÕ giíi. - ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu nh»m tËn dông nguån vèn cña n­íc ngoµi cã tÝnh ®Õn kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc. 3. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc chuyÓn sang chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §· tõ l©u §¶ng ta x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. H¬n 30 n¨m qua sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc mÆc dï ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ nh­ng ViÖt Nam vÉn cßn lµ n­íc nghÌo vµ l¹c hËu. Trong khi ®ã c¸c n­íc NIC vµ ASEAN l¹i ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn "thÇn kú", "n¨ng ®éng" trong sù c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. §iÒu ®ã cho thÊy râ nguy c¬ tôt hËu kinh tÕ ngµy cµng s©u vµ xa h¬n cña ViÖt Nam. §Ó tho¸t khái nguy c¬ tôt hËu ®ã, dÜ nhiªn, nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i t¨ng tr­ëng thùc tÕ cao h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c. §ång thêi ph¶i duy tr× tèc ®é cao h¬n ®ã liªn tôc nhiÒu n¨m. Nãi kh¸c ®i nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¶i t¹o ra sù "thÇn kú" míi h¬n c¶ sù "thÇn kú" mµ c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸ ®· t¹o ra 3-4 thËp niªn tr­íc ®©y. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i, muèn t¨ng tr­ëng nhanh l©u bÒn cÇn t¹o ra mét ®éng lùc m¹nh lµ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. C¸c n­íc §«ng ¸ së dÜ v­ît h¼n nhiÒu n­íc kh¸c cã cïng ®iÓm xuÊt ph¸t lµ do hä theo ®uæi m« h×nh t¨ng tr­ëng ®­a vµo xuÊt khÈu trong nhiÒu n¨m liªn tôc. Nh­ng cÇn l­u ý r»ng chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ®­îc thùc thi ë ®©y lµ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o chø kh«ng ph¶i t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu bÊt kú nµo. Nigeria còng theo m« h×nh t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu nh­ng ®· chÞu thÊt b¹i v× chñ yÕu dùa vµo xuÊt khÈu ®Çu th«. Nh÷ng ®iÒu nãi trªn gîi ý quan träng vÒ nguyªn t¾c lùa chän chiÕn l­îc m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ cho quèc gia ®i sau. Tuy nhiªn kh«ng nªn quªn r»ng so víi thêi ®¹i cña c¸c "con rång" tr­íc ®©y ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hiÖn nay cña nh÷ng n­íc ®i sau nh­ ta, ®Æc biÖt lµ trong hoµn c¶nh quèc tÕ ®· cã nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c. §ã lµ nh÷ng lý do ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc lùa chän ®­êng lèi t¨ng tr­ëng dùa vµo xuÊt khÈu cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Bªn c¹nh ®ã ph¶i xem xÐt, ®¸nh gi¸ kü c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®­êng lèi ®ã. ChØ trªn c¬ së nµy míi cã thÓ t×m kiÕm ®­îc c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p phï hîp. ChiÕn l­îc t¨ng tr­ëng dùa trªn xuÊt khÈu mang tÝnh quy luËt vµ tÝnh quy luËt nµy quy ®Þnh c¶ tõ hai phÝa yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn. Thø nhÊt: §øng vÒ phÝa ®ßi hái kh¸ch quan mµ xÐt th× n­íc ta vÉn thuéc vµo mét trong nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi, mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu ch­a ra khái "x· héi truyÒn thèng" ®Ó sang x· héi "v¨n minh c«ng nghiÖp". Do ®ã kh¸ch quan ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh t¨ng tr­ëng dùa trªn xuÊt khÈu. Nh­ vËy ®Þnh h­íng xuÊt khÈu lµ lèi tho¸t duy nhÊt cho c¸c quèc gia l¹c hËu xuÊt ph¸t muén ®Ó cã ®­îc nguån vèn ngo¹i tÖ, còng nh­ c«ng nghÖ- kü thuËt cao. Nãi c