Khoảng 20, 30 năm về trước Việt Nam còn là một nước nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu với nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung mang đầy tính bảo thủ, quan liêu, bao cấp. Trong cái khuôn khổ chật hẹp đó, các doanh nghiệp luôn bị gò bó, hạn chế về mọi mặt, vì thế, việc mở rộng hay phát triển dường như là điều không tưởng đối với họ. Trước tình hình đó, Đảng và Nhà nước ta đã chủ trương thực hiện chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo ra những điều kiện vô cùng thuận lợi cho sự phát triển của các doanh nghiệp.
Thực tế đã chứng minh chủ trương mới của Đảng và Nhà nước đã tạo ra một sức bật mạnh mẽ đối với các doanh nghiệp tư nhân, nhưng còn các doanh nghiệp nhà nước ? Với những tư tưởng vẫn còn mang nặng tính bảo thủ, do vẫn còn được bao cấp bởi Nhà Nước và nhiều mặt hạn chế khác, các doanh nghiệp nhà nước đang gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình hoạt động cũng như phát triển của mình. Hơn thế nữa doanh nghiệp nhà nước lại chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng số các doanh nghiệp ở nước ta vì thế cùng với quá trình sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà nước doanh nghiệp nhà nước , Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước là một quá trình tất yếu của Việt Nam – một quốc gia với nền kinh tế nhiều thành phần, nhiều hình thức sở hữu, bởi vì việc sắp xếp và chuyển một số doanh nghiệp nhà nước thành công ty cổ phần tiến lên hình thành các tập đoàn, công ty đa quốc gia đủ mạnh, hoạt động có hiệu quả ở thị trường trong nước để đổi mới khu vực kinh tế nhà nước ở nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới.
Nhận thức rõ được tầm quan trọng của công việc cổ phần hóa –doanh nghiệp nhà nước ở nước ta và từ những kiến thức, lý luận đã được trang bị ở trường kết hợp với kiến thức thực tế, em đã chọn đề tài: Đẩy mạnh Cổ phần hoá một bộ phận doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam để nghiên cứu trong tiểu luận của mình. Tuy nhiên cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước là một vấn đề mang tính quốc gia, cần phải được nghiên cứu, lập kế hoạch chi tiết cụ thể với nhiều thời kỳ, nhiều khâu, nhiều thủ tục phức tạp, hơn nữa do thời gian có hạn và tài liệu không thật đầy đủ cũng như trình độ người viết còn non trẻ, chắc chắn bài viết này sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, bởi vậy em mong được sự chỉ bảo của Cô để có thể sửa chữa, khắc phục, củng cố lại vốn kiến thức của mình và để tiểu luận của em được hoàn thiện hơn.
21 trang |
Chia sẻ: lamvu291 | Lượt xem: 1072 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Đẩy mạnh Cổ phần hoá một bộ phận doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Kho¶ng 20, 30 n¨m vÒ tríc ViÖt Nam cßn lµ mét níc n«ng nghiÖp nghÌo nµn, l¹c hËu víi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung mang ®Çy tÝnh b¶o thñ, quan liªu, bao cÊp. Trong c¸i khu«n khæ chËt hÑp ®ã, c¸c doanh nghiÖp lu«n bÞ gß bã, h¹n chÕ vÒ mäi mÆt, v× thÕ, viÖc më réng hay ph¸t triÓn dêng nh lµ ®iÒu kh«ng tëng ®èi víi hä. Tríc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· chñ tr¬ng thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn v« cïng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp.
Thùc tÕ ®· chøng minh chñ tr¬ng míi cña §¶ng vµ Nhµ níc ®· t¹o ra mét søc bËt m¹nh mÏ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n, nhng cßn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ? Víi nh÷ng t tëng vÉn cßn mang nÆng tÝnh b¶o thñ, do vÉn cßn ®îc bao cÊp bëi Nhµ Níc vµ nhiÒu mÆt h¹n chÕ kh¸c, c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng còng nh ph¸t triÓn cña m×nh. H¬n thÕ n÷a doanh nghiÖp nhµ níc l¹i chiÕm mét tû träng lín trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp ë níc ta v× thÕ cïng víi qu¸ tr×nh s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc doanh nghiÖp nhµ níc , Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu cña ViÖt Nam – mét quèc gia víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu h×nh thøc së h÷u, bëi v× viÖc s¾p xÕp vµ chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn tiÕn lªn h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn, c«ng ty ®a quèc gia ®ñ m¹nh, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ë thÞ trêng trong níc ®Ó ®æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ níc ë nhiÒu quèc gia, vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi.
NhËn thøc râ ®îc tÇm quan träng cña c«ng viÖc cæ phÇn hãa –doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta vµ tõ nh÷ng kiÕn thøc, lý luËn ®· ®îc trang bÞ ë trêng kÕt hîp víi kiÕn thøc thùc tÕ, em ®· chän ®Ò tµi: §Èy m¹nh Cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam ®Ó nghiªn cøu trong tiÓu luËn cña m×nh. Tuy nhiªn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh quèc gia, cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu, lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt cô thÓ víi nhiÒu thêi kú, nhiÒu kh©u, nhiÒu thñ tôc phøc t¹p, h¬n n÷a do thêi gian cã h¹n vµ tµi liÖu kh«ng thËt ®Çy ®ñ còng nh tr×nh ®é ngêi viÕt cßn non trÎ, ch¾c ch¾n bµi viÕt nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, bëi vËy em mong ®îc sù chØ b¶o cña C« ®Ó cã thÓ söa ch÷a, kh¾c phôc, cñng cè l¹i vèn kiÕn thøc cña m×nh vµ ®Ó tiÓu luËn cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Ch¬ng I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc
1. B¶n chÊt cña cæ phÇn ho¸
Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn lµ mét biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp tõ së h÷u Nhµ níc sang h×nh thøc së h÷u nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã tån t¹i mét phÇn së h÷u Nhµ níc.
C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp trong ®ã vèn ®iÒu lÖ ®îc chia thµnh nhiÒu cæ phÇn do tèi thiÓu hai cæ ®«ng së h÷u, ®îc phÐp ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ cã t c¸ch ph¸p nh©n. C¸c cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn mµ hä ®· gãp.
Thùc tiÔn 10 n¨m ®æi míi ®· kh¼ng ®Þnh cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng ph¶i lµ t nh©n ho¸ mµ lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u, t¹o c¬ së cho ®æi míi c¸c quan hÖ tæ chøc qu¶n lý vµ ph©n phèi s¶n phÈm, thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, t¹o ®éng lùc cho doanh nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ níc còng kh«ng ph¶i lµm suy yÕu nÒn kinh tÕ Nhµ níc mµ lµ mét gi¶i ph¸p quan träng ®Ó kinh tÕ Nhµ níc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o thËt sù cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa . NghÞ quyÕt §¹i héi IX ®· nhÊn m¹nh: “Thùc hiÖn chñ tr¬ng cæ phÇn hãa nh÷ng doanh nghiÖp mµ Nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn ®Ó huy ®éng thªm vèn, t¹o ®éng lùc vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶”.
HiÖn nay, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi së h÷u Nhµ níc ®· trë thµnh mét hiÖn tîng chñ yÕu cã tÝnh toµn cÇu, ë níc ta víi kho¶ng gÇn 6000 doanh nghiÖp nhµ níc , n¾m gi÷ 60% tæng sè vèn cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ nhng hiÖu qu¶ kinh doanh cßn thÊp. ChØ kho¶ng 50% doanh nghiÖp Nhµ níc lµm ¨n cã l·i, trong ®ã thùc sù lµm ¨n cã l·i chØ chiÕm mét tû lÖ thÊp, cha ®Õn 30%. Trªn danh nghÜa, doanh nghiÖp nhµ níc nép tíi 70 - 80% tæng doanh thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc, nhng nÕu trõ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh vµ thuÕ gi¸n thu th× doanh nghiÖp nhµ níc chØ ®ãng gãp ®îc kho¶ng 30% tæng doanh thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc. §Æc biÖt, nÕu tÝnh ®ñ chi phÝ vÒ tµi s¶n cè ®Þnh, ®Êt ®ai theo gi¸ thÞ trêng th× doanh nghiÖp nhµ níc hoµn toµn kh«ng t¹o ra ®îc tÝch luü. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ tµi s¶n cè ®Þnh, ®¨c biÖt lµ m¸y mãc thiÕt bÞ qu¸ cò, l¹c hËu vÒ kü thuËt so víi c¸c níc trªn thÕ giíi. HiÖn nay cã ®Õn 54% doanh nghiÖp nhµ níc Trung ¬ng vµ doanh nghiÖp nhµ níc ®Þa ph¬ng cßn s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ thñ c«ng. Quy m« doanh nghiÖp nhµ níc cßn nhá, vèn Ýt. Thùc tÕ vèn ho¹t ®éng chØ b»ng 80% vèn ghi trong danh s¸ch, riªng vèn lu ®éng chØ cã 50% ®îc huy ®éng vµo s¶n xuÊt kinh doanh, cßn l¹i lµ c«ng nî khã ®ßi- tµi s¶n, vËt t, hµng ho¸ mÊt m¸t, kÐm phÈm chÊt vµ thua lç cha ®îc xö lý.
2. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam
ë níc ta khu vùc kinh tÕ Nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o, tuy nhiªn víi thùc tr¹ng kü thuËt vµ tµi chÝnh (nh ®· tr×nh bµy ë phÇn tríc), doanh nghiÖp nhµ níc hÇu nh kh«ng cã kh¶ n¨ng ®æi míi c«ng nghÖ nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng. Ng©n s¸ch Nhµ níc còng kh«ng cã kh¶ n¨ng cÊp vèn vµ bao cÊp cho doanh nghiÖp nhµ níc nh tríc ®©y., Ng©n hµng cho vay còng ®ßi hái doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o nh tµi s¶n thÕ chÊp, kh¶ n¨ng kinh doanh ®Ó tÝnh kh¶ n¨ng thu håi vèn. C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ë trong c¸i vßng luÈn quÈn, vèn thiÕu nhng kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó huy ®éng. §Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã, hiÖn nay cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc coi lµ mét gi¶i ph¸p lín nh»m t¹o ra m«i trêng huy ®éng vèn dµi h¹n cho doanh nghiÖp nhµ níc ®Çu t chiÒu s©u, ®æi míi c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm, n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ, t¹o ra søc bËt míi trong s¶n xuÊt kinh doanh, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.
3. Môc tiªu cña cæ phÇn ho¸
Thùc hiÖn chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ,níc ta ®ang chËp ch÷ng bíc vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cã thÓ nãi kinh tÕ thÞ trêng ®· më ra rÊt nhiÒu thêi c¬ míi song bªn c¹nh ®ã nã còng chøa ®ùng biÕt bao khã kh¨n, th¸ch thøc. V× thÕ ®Ó cã thÓ ®a ®Êt níc ®i lªn “s¸nh vai cïng c¸c cêng quèc n¨m ch©u”, chóng ta kh«ng nh÷ng ph¶i n¾m b¾t nhanh thêi c¬ mµ cßn ph¶i t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p tèt ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n tríc m¾t vµ l©u dµi. Thùc tÕ ®· chøng minh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét híng ®i ®óng ®¾n nh»m më réng, ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n nhê tËn dông ®îc nguån vèn tõ bªn ngoµi khi mµ Nhµ níc kh«ng thÓ cÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp nh tríc ®©y; tËn dông ®îc thÕ m¹nh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ; tËn dông ®îc sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµ nhiÖt t×nh trong c«ng viÖc cña c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp ,… nhng vÉn gi÷ v÷ng ®îc ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, bëi lÏ, tuy lµ doanh nghiÖp cæ phÇn nhng Nhµ níc vÉn chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ. Nh vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng cæ phÇn hãa kh«ng ph¶i lµ t nh©n ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc mµ chØ lµ më ra mét híng ®i míi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp, gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa níc nhµ.
Ch¬ng II. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta hiÖn nay
TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa
Cæ phÇn hãa –doanh nghiÖp nhµ níc ®îc b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 90, ®· tr¶i qua c¸c thêi kú thÝ ®iÓm ®Õn thêi kú më réng cæ phÇn hãa vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, m« h×nh tæ chøc qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc .
1.1. Thêi kú thø nhÊt-bíc ®Çu thùc hiÖn cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc
Thêi kú nµy, thùc hiÖn quyÕt ®Þnh sè 202/CT cña Chñ tÞch Héi ®ång bé trëng (nay lµ Thñ tíng ChÝnh phñ), c¸c bé, c¸c ngµnh ®· híng dÉn doanh nghiÖp nhµ níc ®¨ng ký thùc hiÖn thÝ ®iÓm chuyÓn sang C«ng ty cæ phÇn. Trªn c¬ së sè lîng doanh nghiÖp nhµ níc ®· ®¨ng ký, chñ tÞch Héi ®ång bé trëng ®· ra quyÕt ®Þnh sè 203/CT ngµy 8-6-1992 chän 7 doanh nghiÖp nhµ níc do ChÝnh phñ chØ ®¹o thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh C«ng ty cæ phÇn:
Nhµ m¸y xµ b«ng (Thuéc liªn hiÖp C«ng ty bét giÆt miÒn Nam, Tæng C«ng ho¸ chÊt II, Bé c«ng nghiÖp nÆng).
Nhµ m¸y diªm Thèng NhÊt (thuéc liªn hiÖp s¶n xuÊt – xuÊt nhËp khÈu giÊy gç diªm, Bé c«ng nghiÖp nhÑ).
XÝ nghiÖp nguyªn liÖu chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc (thuéc C«ng ty ch¨n nu«i vµ thøc ¨n gia sóc I, Bé N«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ thùc phÈm).
XÝ nghiÖp chÕ biÕn gç Long B×nh (thuéc Tæng C«ng ty dÞch vô, s¶n xuÊt vµ xuÊt nhËp khÈu l©m s¶n 3, Bé l©m nghiÖp).
C«ng ty vËt t tæng hîp H¶i Hng (thuéc Tæng C«ng ty kinh doanh vµ chÕ biÕn l¬ng thùc Hµ Néi, ñy ban nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi).
XÝ nghiÖp may mÆc (thuéc C«ng ty dÖt – da – may Legamex, UBND TP. Hå ChÝ Minh).
Tuy nhiªn sau thêi gian lµm thö, 7 doanh nghiÖp Nhµ níc ChÝnh phñ chän thÝ ®iÓm ®Òu xin rót lui hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn hãa nh Nhµ m¸y xµ b«ng miÒn Nam, XÝ nghiÖp may mÆc (thuéc C«ng ty dÖt – da – may Legamex)…
Trong sè h¬n 30 doanh nghiÖp nhµ níc ®¨ng ký víi Bé Tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn cæ phÇn hãa th× sau h¬n bèn n¨m thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 202/CT cã n¨m doanh nghiÖp nhµ níc chuyÓn thµnh C«ng ty cæ phÇn lµ:
C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn (Bé giao th«ng vËn t¶i).
C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh (TP. Hå ChÝ Minh)
C«ng ty cæ phÇn giÇy HiÖp An (Bé c«ng nghiÖp).
C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An (tØnh Long An).
C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc (Bé N«ng nghiÖp).
1.2. Thêi kú thø hai - më réng cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc (1996 -2000)
Tõ n¨m 1996 – 2000 lµ giai ®o¹n më réng thÝ ®iÓm.
Ngµy 7/5/1996 chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 28/CP “ vÒ viÖc chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh C«ng ty cæ phÇn”, thay thÕ cho quyÕt ®Þnh sè 202/CT víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ râ rµng h¬n.
Thùc hiÖn nghÞ ®Þnh sè: 28/CP, c«ng t¸c cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ níc ®· ®îc quan t©m h¬n cô thÓ: cã 30 tØnh, thµnh phè, Bé , ngµnh vµ c¸c tæng c«ng ty 91 ®· ®¨ng ký thùc hiÖn cæ phÇn hãa h¬n 200 doanh nghiÖp nhµ níc , nhng ®Õn ®Çu n¨m 1998 míi cã 18 doanh nghiÖp nhµ níc thùc hiÖn cæ phÇn hãa , chuyÓn sang ho¹t ®éng theo luËt C«ng ty víi tæng sè vèn lµ: 121384.000.000®.
Trong sè 18 c«ng ty cæ phÇn cã 1 c«ng ty cæ phÇn nhµ níc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn, 17 c«ng ty cßn l¹i nhµ níc n¾m gi÷ cæ phÇn Ýt nhÊt lµ 18%, cao nhÊt lµ 51%, cæ phÇn cßn l¹i do cæ ®«ng ngoµi x· héi chiÕm gi÷.
So víi yªu cÇu c¶i c¸ch doanh doanh nghiÖp nhµ níc vµ sè lîng doanh nghiÖp nhµ níc trong diÖn cæ phÇn hãa th× kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong c¸c n¨m 1992 – 1998 lµ qu¸ Ýt, tèc ®é cæ phÇn ho¸ rÊt chËm.
Tõ n¨m 1998 ®Õn nay lµ giai ®o¹n thùc hiÖn b×nh thêng vµ phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc tthuéc danh s¸ch cÇn ph¶i cæ phÇn hãa . Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc cã chuyÓn biÕn râ rÖt vµ ®¸ng khÝch lÖ tõ khi cã nghÞ ®Þnh sè 44/N§-CP ngµy 29/6/1998 cña ChÝnh phñ “ vÒ viÖc chuyÓn doanh nghiÖp nhµ níc thµnh C«ng ty cæ phÇn”. Riªng 6 th¸ng cuèi n¨m 1998 ®· cæ phÇn ho¸ ®îc 90 doanh nghiÖp nhµ níc . N¨m 1999 cæ cæ phÇn hãa ®îc 250 doanh nghiÖp nhµ níc , gÊp 7 lÇn so víi 6 n¨m tríc ®ã (1992 – 1997) céng l¹i. §Õn ®Çu n¨m 2000 c¶ níc ®· cæ phÇn hãa ®îc 370 doanh nghiÖp nhµ níc , vµ ®Õn cuèi n¨m 2000 c¶ níc ®· cã 523 doanh nghiÖp nhµ níc chuyÓn thµnh C«n ty cæ phÇn chiÕm 8,5% tæng sè doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn cã. TÝnh ®Õn th¸ng 9/2001 th× c¶ níc ®· cã kho¶ng 700 doanh nghiÖp nhµ níc ®îc cæ phÇn hãa . Con sè nµy qu¶ lµ ®¸ng khÝch lÖ. Tèc ®é thùc hiÖn cæ phÇn hãa mét bé phËn doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta gÇn ®©y ®ang gia t¨ng. nhng so víi kÕ ho¹ch ®îc duyÖt tõ 150 – 200 doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hãa trong n¨m 1998; 400 – 500 doanh nghiÖp trong n¨m 1999 lµ 1000 doanh nghiÖp cho n¨m 2000 th× tèc ®é cæ phÇn hãa hiÖn nay vÉn cßn qu¸ chËm.
2. Thµnh tùu, H¹n chÕ, Nguyªn nh©n
Tõ thùc tÕ t×nh h×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc trong thêi gian qua chóng ta cã thÓ ®a ra mét vµi nhËn ®Þnh vÒ nh÷ng mÆt tèt vµ cha tèt trong tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa ë níc ta, ®ång thêi t×m hiÓu mét vµi nguyªn nh©n lµm chËm tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa.
2.1. Thµnh tùu
Mét sè nhËn ®Þnh bíc ®Çu:
C¸c doanh nghiÖp nhµ níc thùc hiÖn cæ phÇn hãa do huy ®éng thªm ®îc vèn ®Ó ®Çu t chiÒu s©u, ®æi míi c«ng nghÖ nªn n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh, n¨ng suÊt, hiÖu qu¶, lîi nhËn cao h¬n tríc.
QuyÒn lîi cña ngêi lao ®éng trong c«ng ty ®ång thêi lµ c¸c cæ ®«ng g¾n víi quyÒn lîi cña c«ng ty. Ngêi lao ®éng mét mÆt lµm viÖc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao v× quyÒn lîi cña m×nh, mÆt kh¸c còng yªu cÇu Héi ®ång qu¶n trÞ , gi¸m ®èc ®iÒu hµnh ph¶i chØ ®¹o vµ l·nh ®¹o c«ng ty ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó lîi nhuËn cao h¬n.
Ph¬ng ph¸p qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp thay ®æi, tõ viÖc Gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ níc do cÊp trªn chØ ®Þnh sang h×nh thøc cæ ®«ng bÇu héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t vµ Ban gi¸m ®èc do ®ã tr¸ch nhiÖm cña héi ®ång qu¶n trÞ vµ gi¸m ®èc ®iÒu hµnh cao h¬n, ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cã tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ cô thÓ h¬n.
Cæ phÇn hãa lµ chuyÓn tõ së h÷u Nhµ níc sang së h÷u nhiÒu thµnh phÇn, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng thËt sù lµm chñ doanh nghiÖp, lµm cho tµi s¶n x· héi t¨ng lªn. TÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc – cæ phÇn hãa nãi riªng vµ c¸c doanh ngiÖp cæ phÇn nãi chung ®· ®îc thùc tÕ chøng minh. Mét kh«ng khÝ s¶n xuÊt míi ®· dîc thiÕt lËp.
T×nh tr¹ng l·ng phÝ cña c¶i, tµi s¶n gi¶m thiÓu, vÊn ®Ò ¨n nhËu xa hoa kh«ng cßn, tiÒn phong bao còng kh«ng cã. Bëi v× th«ng thêng ®iÒu lÖ cña c¸c c«ng ty quy ®Þnh rÊt râ ®Þnh møc c¸c kho¶n chi nhÊt lµ chi tiÕp kh¸ch.
Nhµ níc ®· thu vÒ ®îc mét lîng vèn ®¸ng kÓ, c¸c chØ tiªu kh¸c nh vèn, nép ng©n s¸ch, viÖc lµm, thu nhËp b×nh qu©n ®Òu t¨ng ®¸ng kÓ.
Nhê sù lµm ¨n cã hiÖu qu¶ tèt nªn gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn hãa ®· t¨ng nhanh. Gi¸ trÞ cæ phiÕu b×nh qu©n t¨ng 2 ®Õn 3 lÇn
- HiÖu qu¶ kinh doanh cã tiÕn bé ®¸ng kÓ. B¸o c¸o ho¹t ®éng cña 50 doanh nghiÖp nhµ níc ®· cæ phÇn ho¸ h¬n mét n¨m cho thÊy hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã chuyÓn biÕn tÝch cùc trªn nhiÒu mÆt, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp tríc khi cæ phÇn ho¸ bÞ thua lç, doanh thu hµng n¨m t¨ng gÇn 30%, cã mét sè t¨ng 50%. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 cã c«ng ty cæ phÇn ®¹t doanh thu gÊp ®«i so víi tríc khi cæ phÇn hãa . ®iÓn h×nh lµ c«ng ty c¬ ®iÖn l¹nh ®¹t 360 tû ®ång so víi 80 tû ®ång, c«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn ®¹t 160 tû ®ång so víi 16 tû ®ång.
Sè lao ®éng kh«ng bÞ gi¶m mµ cßn t¨ng b×nh qu©n 10%, cã c«ng ty t¨ng trªn 20%. VÝ dô c«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An tõ 900 ngêi lªn 1280 ngêi, c«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh tõ 334 ngêi t¨ng lªn 739 ngêi, c«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hîp vËn chuyÓn tõ 85 ngêi t¨ng lªn 350 ngêi.
Thu nhËp cña ngêi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 20%(cha kÓ thu nhËp cæ tøc), ®iÓn h×nh lµ c«ng ty liªn hiÖp vËn chuyÓn, tríc khi cæ phÇn hãa thu nhËp lµ 1.1 triÖu ®ång/ngêi/th¸ng, nay ®¹t 4.4 triÖu ®ång/ngêi/th¸ng. c«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc tõ 524 ngµn ®ång t¨ng lªn 1.3 triÖu ®ång.
Lîi nhuËn tríc thuÕ hµng n¨m t¨ng lªn 26%, cã c«ng ty ®¹t tæng lîi nhuËn gÊp hai ba lÇn so víi tríc khi cæ phÇn hãa . VÝ dô: C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn l·i tõ 4.1 t¨ng lªn 37 tû ®ång, c«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh l·i tõ 8.8 tû ®ång t¨ng lªn 34 tû ®ång.
Nép ng©n s¸ch hµng n¨m t¨ng b×nh qu©n trªn30%, mét sè c«ng ty ®¹t gÊp ®«i so víi tríc khi cæ phÇn hãa . Ch¼ng h¹n n¨m 1998, c«ng ty cæ phÇn C¬ ®iÖn l¹nh nép ng©n s¸ch 68 tû ®ång so víi 3,7 tû ®ång tríc khi cæ phÇn hãa ; C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn nép ng©n s¸ch 40 tû ®ång so víi 5,1 tû ®ång tríc khi cæ phÇn hãa .
Vèn ®iÒu lÖ t¨ng b×nh qu©n trªn 25%/n¨m, cã mét sè t¨ng lªn 2 lÇn.
L·i cæ tøc ®¹t cao h¬n l·i tiÕt kiÖm b×nh qu©n ®atÑ 12% /th¸ng, C«ng ty cæ phÇn söa ch÷a vµ ®ãng tµu thuyÒn B×nh §Þnh ®¹t 20% trong n¨m 98, c¸c C«ngty cæ phÇn s¬n B¹ch TuyÕt , chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An ®Òu ®¹t cæ tøc 2% /th¸ng.
- VÒ thùc hiÖn môc tiªu cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ níc , tuy sè lîng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa míi chiÕm 7% tæng sè doanh nghiÖp hiÖn cã nhng qua ®ã bíc ®Çu ®· huy ®éng thªm ®îc c¸c nguèn vèn kh¸c ngoµi nguån vèn nhµ níc ®Ó ®Çu t vµo doanh nghiÖp cæ phÇn hãa . MÆt kh¸c, thùc tÕ cho thÊy, phÇn vèn nhµ níc t¹i c¸c doang nghiÖp cæ phÇn hãa kh«ng nh÷ng kh«ng bÞ gi¶m ®i mµ ngîc l¹i ®· t¨ng lªn tõ 10-15% so víi gi¸ trÞ ghi trªn sæ s¸ch. Thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý t¹o ®ég lùc cho thóc ®Èy kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao. Vai trß lµm chñ thùc sù cña ngêi lao ®éng víi t c¸ch lµ cæ ®«ng trong c«ng ty cæ phÇn bíc ®Çu kh¬i dËy, ph¸t huy thÓ hiÖn ë tinh thÇn h¨ng say, tù gi¸c lµm viÖc, ý thøc tæ chøc kû luËt vµ tiÕt kiÖm trong s¶n xuÊt – kinh doanh ®îc n©ng lªn, nh»m chi tiªu kinh tÕ t¨ng lªn râ rÖt so víi thêi kú tríc khi cæ phÇn hãa .
- NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§-CP ®· kÕ thõa ®îc nhiÒu néi dung tèt nÕu trong c¸c quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh 28/CP, ®ång thêi bæ sung söa ®æi vµ ph¸t triÓn ®îc nhiÒu ®iÓm míi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cæ phÇn hãa . §Æc biÖt nghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ®· quy ®Þnh cô thÓ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp cæ phÇn hãa thÓ hiÖn ë nhiÒu c¬ chÕ u ®·i ®ång thêi cã ph©n cÊp cô thÓ ®èi víi c¸c cÊp trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn cæ phÇn hãa , do ®ã t¹o thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c cÊp qu¶n lý triÓn khai thùc hiÖn quy tr×nh kÕ ho¹ch cæ phÇn hãa .
- C«ng t¸c híng dÉn phæ biÕn, tuyªn truyÒn c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ cæ phÇn hãa ®· ®îc chó träng triÓn khai tÝch cùc h¬n. Th«ng qua c¸c líp tËp huÊn cho c¸n bé, c¸c v¨n b¶n híng dÉn th× c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch vµ chÝnh s¸ch vµ quy tr×nh cæ phÇn hãa ®îc phæ biÕn s©u réng lµm cho nhiÒu ngêi, nhiÒu cÊp quan t©m hiÓu râ c¸ch thøc cæ phÇn hãa . C¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh c¸c b¸o, ®µi ë trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng b»ng nhiÒu h×nh thøc phong phó: më chuyªn môc, diÔn ®µn, ®èi tho¹i, pháng vÊn…vÒ cæ phÇn hãa ®· ®a tin kÞp thêi gãp phÇn tÝch cùc tuyªn truyÒn phæ biÕn, biÓu d¬ng c¸c ®¬n vÞ ®iÓn h×nh, ph¶n ¸nh kÞp thêi nh÷ng víng m¾c cÇn thiÕt ph¶i th¸o gì ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa .
2.2. Nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ ®ã
ChØ thÞ sè 20/1998/CT-TTG ngµy 21/4/1998 “vÒ ®Èy m¹nh s¾p xÕp vµ ®æi míi doanh nghiÖp nhµ níc ” quy ®Þnh ®Õn hÕt n¨m 2000, sÏ chuyÓn kho¶ng 20% doanh nghiÖp nhµ níc , tøc lµ 1200 ®¬n vÞ thµnh c«ng ty cæ phÇn. Nhng cho ®Õn hÕt n¨m 1999 míi thùc hiÖn ®îc 370 doanh nghiÖp nhµ níc , n¨m 2000 thùc hiÖn ®îc 500 doanh nghiÖp nhµ níc vµ ®Õn th¸ng 9 n¨m 2001 còng chØ thùc hiÖn ®îc kho¶ng 700 doanh nghiÖp nhµ níc . Cßn c¸ch qu¸ xa chØ tiªu dù ®Þnh cæ phÇn hãa - doanh nghiÖp nhµ níc trong n¨m 2000.
Sè doanh nghiÖp nhµ níc ®îc cæ phÇn hãa cßn chiÕm tû träng thÊp so víi kÕt qu¶ ph©n lo¹i doanh nghiÖp. Sè doanh nghiÖp nhµ níc ®· cæ phÇn hãa chØ chiÕm 6,8% tæng sè doanh nghiÖp nhµ níc do ®Þa ph¬ng qu¶n lý vµ kho¶ng 36% tæng sè doanh nghiÖp nhµ níc cÇn cæ phÇn hãa t¹i ®Þa ph¬ng. §èi víi c¸c Bé, ngµnh Trung ¬ng th× con sè t¬ng tù lµ 5,5% vµ 29,6%.
Mét trong nh÷ng môc tiªu cña cæ phÇn hãa – doanh nghiÖp nhµ níc lµ thu hót vèn ngoµi x· héi ®Ó c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp, nhng phÇn lín c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®· cæ phÇn hãa ®Òu nhá, kho¶ng 90% cã sè vèn Nhµ níc díi 5 tû ®ång. Tæng sè vèn Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp nhµ níc . Cæ phÇn hãa chØ chiÕm kho¶ng 0,7% tøc kh«ng vît qua 1000.000.000 ®ång.
Tû lÖ b×nh qu©n cæ phÇn do Nhµ níc vµ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ kho¶ng 70 - 80%, suy ra vèn thu hót tõ ngoµi x· héi kh«ng nhiÒu.
Níc ta ®i theo con ®êng x· héi ch