Đề tài Dự án tăng cường năng lực cán bộ, công chức làm công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế tại văn phòng chính phủ

1 CHƯƠNG TRÌNH HỖ TRỢ KỸ THUẬT HẬU GIA NHẬP WTO DỰ ÁN TĂNG CƯỜNG NĂNG LỰC CÁN BỘ, CÔNG CHỨC LÀM CÔNG TÁC ĐỐI NGOẠI VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ TẠI VĂN PHÒNG CHÍNH PHỦ ĐƠN VỊ TƯ VẤN: TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG CÁN BỘ ĐỐI NGOẠI - HỌC VIỆN NGOẠI GIAO Tài liệu tập huấn LỄ TÂN NGOẠI GIAO Tài liệu tham khảo phục vụ tập huấn cho cán bộ Văn phòng Chính phủ 2 Đơn vị tư vấn: Trung tâm Đào tạo, Bồi dưỡng Cán bộ Đối ngoại (Học viện Ngoại giao) Chủ biên: Nguyễn Mạnh Cường Tập thể tác giả: Nguyễn Mạnh Cường Lê Thu Hà Trịnh Thị Thu Huyền Lê Thị Thu Thủy Nguyễn Tiến Cường 3 Tài liệu tập huấn LỄ TÂN NGOẠI GIAO Mục lục PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 8 CHƯƠNG 1: LỄ TÂN NHÀ NƯỚC ................................................................................ 12 1.1. Lễ tân Nhà nước và lễ tân Ngoại giao ........................................................................ 12 1.2. Khái lược về Lễ tân Nhà nước trong lịch sử .............................................................. 13 1.3. Lễ tân Nhà nước và thông lệ giao tiếp quốc tế ........................................................... 13 1.4. Những nội dung cơ bản của Lễ tân Nhà nước ............................................................ 14 1.4.1. Hình thức, kiến trúc, trang trí, bài trí của các cơ quan Nhà nước ...................... 14 1.4.2. Tổ chức các hoạt động quản lý (hội họp, lễ kỷ niệm, cấp chứng chỉ, chứng thực, phong tặng, khen thưởng v.v) .................................................................................. 15 1.4.2.1. Khách mời và hình thức tổ chức buổi lễ ................................................... 15 1.4.2.2. Trình tự tiến hành mít tinh, lễ kỷ niệm ...................................................... 18 1.4.2.3. Nguyên tắc và trình tự tiến hành lễ trao tặng và đón nhận danh hiệu vinh dự nhà nước, huân chương, huy chương, cờ thi đua của chính phủ, bằng khen của thủ tướng chính phủ ................................................................................................ 18 1.4.3. Kỹ năng giao tiếp của công chức trong giải quyết những công việc nội bộ nhà nước, cũng như trong hoạt động giao tiếp với các tổ chức và công dân ..................... 20 1.4.4. Cách thức thể hiện và sử dụng các biểu tượng quốc gia (quốc huy, quốc kỳ, quốc ca) và thể thức văn bản quản lý nhà nước ........................................................... 21 1.4.4.1 Quốc kỳ ...................................................................................................... 21 4.4.1.2 Quốc huy .................................................................................................... 25 4.4.1.3 Quốc ca ....................................................................................................... 25 4 1.4.5. Thiết lập quan hệ ngoại giao và cử người đứng đầu cơ quan đại diện ngoại giao ...................................................................................................................................... 26 1.4.5.1. Công nhận quốc gia và thiết lập quan hệ ngoại giao ................................. 26 1.4.5.2. Các hình thức công nhận các quốc gia ...................................................... 26 1.4.5.3. Thiết lập cơ quan đại diện ngoại giao và trao đổi người đứng đầu cơ quan đại diện ngoại giao .................................................................................................. 28 1.4.6. Đặc quyền miễn trừ ngoại giao .......................................................................... 32 CHƯƠNG 2: NGÔI THỨ, THƯ TÍN VÀ NGHI LỄ NGOẠI GIAO ............................. 37 2.1. Ngôi thứ và chỗ ngồi .................................................................................................. 37 2.1.1. Ngôi thứ ngoại giao ............................................................................................ 37 2.1.2. Chỗ ngồi ............................................................................................................. 38 2.1.3. Ngôi thứ xã giao ................................................................................................. 43 2.2. Thư tín ........................................................................................................................ 44 2.2.1. Dành cho chính phủ - Government: ................................................................... 44 2.2.1.1. Đối với các nhà ngoại giao – Diplomats ................................................... 44 2.2.1.2. Đối với ngành tư pháp – Judiciaries .......................................................... 44 2.2.1.3. Đối với ngành lập pháp ............................................................................. 44 2.2.1.4. Với các học giả .......................................................................................... 45 2.2.2. Cách xưng hô trong tiếng Anh giao tiếp ............................................................ 45 2.2.2.1. Kính ngữ kèm theo họ ............................................................................... 45 2.2.2.2. Sử dụng tên riêng ....................................................................................... 46 2.3. Nghi lễ ngoại giao....................................................................................................... 46 2.3.1. Kỷ niệm những ngày lễ lớn ................................................................................ 46 2.3.1.1. Quốc khánh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (ngày 02 tháng 9) ................................................................................................................................ 47 2.3.1.2. Ngày Giỗ tổ Hùng Vương (ngày 10-3 Âm lịch). ...................................... 48 2.3.1.3. Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (ngày 03 tháng 02) ................. 48 2.3.1.4. Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (ngày 19 tháng 5) ................................ 49 5 2.3.1.5. Ngày Chiến thắng (ngày 30 tháng 4)......................................................... 50 2.3.1.6. Tết Nguyên đán. ........................................................................................ 51 2.3.2. Đón tiếp các đoàn khách Cấp cao nước ngoài thăm chính thức ........................ 51 2.3.2.1. Đón tiếp Nguyên thủ Quốc gia. ................................................................. 51 2.3.2.2. Đón tiếp Nguyên thủ Quốc gia hoặc Người đứng đầu Chính phủ đồng thời là Người đứng đầu Đảng cầm quyền có quan hệ chính thức với Đảng Cộng sản Việt Nam mang danh nghĩa Đoàn đại biểu Đảng - Nhà nước hoặc Đoàn đại biểu Đảng - Chính phủ. .................................................................................................. 53 2.3.2.3. Đón tiếp người đứng đầu Chính phủ. ........................................................ 53 2.3.2.4. Đón tiếp Chủ tịch Quốc hội. ...................................................................... 55 2.3.2.5. Đón tiếp Phó Nguyên thủ Quốc gia........................................................... 56 2.3.2.6. Đón tiếp Phó Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ tịch Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao .............................................................................................................. 58 2.3.2.7. Đón tiếp Bộ trưởng, Chủ nhiệm Uỷ ban của Quốc hội hoặc cấp tương đương. ..................................................................................................................... 58 2.3.3. Ðón tiếp các đoàn khách cấp cao nước ngoài thăm làm việc ............................ 59 2.3.4. Ðón tiếp các đoàn cấp cao nước ngoài thăm cá nhân, quá cảnh ........................ 59 2.3.4.1. Đón tiếp Nguyên thủ Quốc gia, Người đứng đầu Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội ................................................................................................................. 59 2.3.4.2. Đón tiếp Phó Nguyên thủ Quốc gia........................................................... 60 2.3.4.3. Đón tiếp Phó Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ tịch Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao .............................................................................................................. 60 2.3.5. Ðón tiếp một số Ðoàn khác ................................................................................ 61 2.3.6. Một số quy định khác về đón tiếp các đoàn khách cấp cao nước ngoài ............ 62 2.3.6.1. Lễ đặt vòng hoa, vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh và lễ đặt vòng hoa tại Đài tưởng niệm. .......................................................................................... 62 2.3.6.2. Người tháp tùng và vị trí của Đại sứ Việt Nam tại nước khác .................. 62 2.3.6.3. Treo cờ và trang trí .................................................................................... 63 2.3.6.4. Xe hộ tống, xe dẫn đường ......................................................................... 64 2.3.6.5. Đài thọ ....................................................................................................... 64 2.3.6.6. Tặng phẩm ................................................................................................. 64 2.3.6.7. Đón, tiễn đoàn cấp cao nước ngoài đến và về bằng đường bộ, đường sắt, đường thủy .............................................................................................................. 64 2.3.6.8. Đón tiếp các đoàn cấp cao nước ngoài thăm địa phương .......................... 64 6 2.3.7. Tiễn và đón các Đoàn Cấp cao nước ta đi nước ngoài ...................................... 65 2.3.8. Một số nghi lễ đối với Đoàn Ngoại giao và các Tổ chức Quốc tế tại Hà Nội ... 65 2.3.8.1. Đại sứ trình Quốc thư ................................................................................ 65 2.3.8.2. Đại sứ chào xã giao và chào từ biệt ........................................................... 66 2.3.8.3. Tiếp các Trưởng Cơ quan đại diện của Tổ chức Quốc tế.......................... 66 2.3.8.4. Dự chiêu đãi Quốc khánh của các nước tại Hà Nội .................................. 66 2.3.8.5. Đoàn Ngoại giao và các Trưởng đại diện của Tổ chức Quốc tế tại Hà Nội dự khai mạc kỳ họp Quốc hội................................................................................. 66 CHƯƠNG 3: LỄ TÂN NGOẠI GIAO THỰC HÀNH: MỘT SỐ THÔNG LỆ LỄ TÂN 68 3.1. Trang phục trong lễ tân ngoại giao ............................................................................. 68 3.1.1. Tầm quan trọng của trang phục ......................................................................... 68 3.1.1.1. Vai trò làm đẹp và bảo vệ cơ thể ............................................................... 68 3.1.1.2. Thể hiện văn hóa, thẩm mỹ hoặc một thông điệp cá nhân ........................ 68 3.1.1.3. Góp phần đem lại hiệu quả giao tiếp ......................................................... 69 3.1.2. Phân loại trang phục ........................................................................................... 70 3.1.2.1. Bộ thường phục ......................................................................................... 70 3.1.2.2. Bộ trang phục vét đen ngắn ....................................................................... 70 3.1.2.3. Bộ trang phục smoking hay “càvạt đen” ................................................... 70 3.1.2.4. Lễ phục ...................................................................................................... 70 3.1.2.5. Một số thuật ngữ ........................................................................................ 71 3.1.3. Các quy tắc khi lựa chọn trang phục .................................................................. 72 3.1.3.1. Formal "Black Tie" or "White Tie" – Trang phục trang trọng “cà vạt trắng” hoặc “cà vạt đen” ......................................................................................... 72 3.1.3.2. Semi-Formal/Informal – Bán trang trọng/Không trang trọng ................... 75 3.1.3.3. Casual – Trang phục thường nhật ............................................................. 76 3.1.3.4. Phối hợp trang phục và phụ kiện ............................................................... 78 3.2. Các nguyên tắc giao tiếp ứng xử trong lễ tân ngoại giao ........................................... 80 3.2.1. Cách chào ........................................................................................................... 80 3.2.1.1. Định nghĩa ................................................................................................. 80 3.2.1.2. Cách chào .................................................................................................. 80 3.2.1.3. Tư thế chào ................................................................................................ 81 7 3.2.2. Cách bắt tay ........................................................................................................ 81 3.2.1.1. Mục đích .................................................................................................... 81 3.2.1.2. Cách bắt tay ............................................................................................... 81 3.2.3. Cách ôm hôn, bắt tay ......................................................................................... 82 3.2.4. Cách giới thiệu và tự giới thiệu .......................................................................... 83 3.2.5. Cách nói chuyện, xưng hô.................................................................................. 84 3.2.5.1. Cách nói chuyện ........................................................................................ 84 3.2.5.2. Xưng hô trong hoạt động đối ngoại ........................................................... 85 3.2.6. Cách sử dụng danh thiếp .................................................................................... 87 3.2.6.1. Kiểu danh thiếp.......................................................................................... 87 3.2.6.2. Thái độ khi trao danh thiếp ........................................................................ 88 3.2.6.3. Thời điểm trao danh thiếp ......................................................................... 88 3.2.6.4. Cách đưa danh thiếp .................................................................................. 88 3.2.6.5. Tiếp nhận danh thiếp ................................................................................. 89 3.2.6.6. Các vấn đề cần chú ý khác ........................................................................ 89 3.3. Nghệ thuật ăn uống trong lễ tân Ngoại giao ............................................................... 91 3.3.1. Tầm quan trọng của nghệ thuật ăn uống ............................................................ 91 3.3.2. Tiệc đứng trong ngoại giao ................................................................................ 93 3.3.2.1. Hình thức/Phân loại ................................................................................... 93 3.3.2.2. Đặc điểm .................................................................................................... 93 3.3.2.3. Đón/tiễn khách trong tiệc đứng ................................................................. 95 3.3.3. Tiệc ngồi ............................................................................................................ 96 3.3.3.1. Cách ngồi ................................................................................................... 96 3.3.3.2. Cách sử dụng khăn ăn................................................................................ 96 3.3.3.3. Cách sử dụng dụng cụ ăn........................................................................... 96 3.3.3.4. Cách ăn ...................................................................................................... 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 100 8 PHẦN MỞ ĐẦU Thực hiện chủ trương “chủ động và tích cực hội nhập quốc tế” nêu ra tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, với địa vị pháp lý là cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất, chịu trách nhiệm thống nhất quản lý việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của Nhà nước, Chính phủ đã triển khai một loạt các hoạt động triển khai chủ trương “chủ động và tích cực hội nhập quốc tế” của Đảng, trong đó có việc trình Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 22-NQ/TW ngày 10 tháng 4 năm 2013 về Hội nhập quốc tế. Để thực hiện tốt chức năng tham mưu tổng hợp giúp Thủ tướng Chính phủ tổ chức các hoạt động chung, đặc biệt là triển khai Nghị quyết của Bộ chính trị về Hội nhập quốc tế, Văn phòng Chính phủ cần củng cố và nâng cao kiến thức, kỹ năng công tác đối ngoại cho đội ngũ công chức, cũng như hệ thống hóa các tài liệu liên quan phục vụ tham mưu và điều hành hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế. Việc xây dựng đề cương, tài liệu tham khảo phục vụ Tập huấn về lễ tân ngoại giao là hoạt động thuộc nhóm nội dung số 1 của dự án “Tăng cường năng lực công chức làm công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế tại văn phòng chính phủ” nhằm đào tạo, bồi dưỡng và từng bước chuẩn hoá đội ngũ công chức làm công tác hội nhập quốc tế. Việc xây dựng tài liệu tham khảo phục vụ tập huấn về lễ tân ngoại giao là cần thiết vì: Thứ nhất, lễ tân đóng vai trò quan trọng trong công tác ngoại giao nói chung. Việc triển khai các hoạt động ngoại giao đều phải đảm bảo tuân thủ những quy tắc lễ tân đã trở thành chuẩn mực của cộng đồng quốc tế. Các quốc gia trên thế giới đều rất chú trọng vấn đề này. Chính vì vậy, mỗi quốc gia đều có những tài liệu chuyên ngành phục vụ cho việc giảng dạy và hướng dẫn thực hiện công tác lễ tân trong các hoạt động ngoại giao sao cho phù hợp với thông lệ quốc tế và nền văn hoá của quốc gia mình. Việc xây dựng bộ tài liệu tham khảo phục vụ tập huấn về lễ tân ngoại giao là phù hợp với xu thế chung đó. Thứ hai, tại Việt Nam, lễ tân cũng nhận được nhiều sự quan tâm nghiên cứu từ nhiều tầng nấc chủ thể, đặc biệt là các công chức đảm nhiệm công tác đối ngoại. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, lễ tân ngoại giao bao gồm nhiều quy tắc phức tạp cần được hệ thống đầy đủ và cập nhật, học hỏithường xuyên để ứng dụng lâu dài trong công việc. Việc xây dựng bộ tài liệu tham khảo phục vụ tập huấn về lễ tân ngoại giao sẽ giải quyết được thực trạng này. 9 Thứ ba, bộ tài liệu tham khảo phục vụ tập huấn về lễ tân Nhà nước và lễ tân ngoại giao là công cụ hỗ trợ hữu hiệu việc triển khai các hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế, góp phần nâng cao năng lực của đội ngũ làm công tác đối ngoại nói chung và của Văn phòng Chính phủ nói riêng. Trong bối cảnh hội nhập quốc hiện nay, đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại thường xuyên phải tổ chức và tham gia các hoạt động quốc tế ở trong và ngoài nước. Chính vì vậy, việc đảm bảo các hoạt động này diễn ra hiệu quả, phù hợp với thông lệ, quy tắc và chuẩn mực quốc tế về lễ tân đối ngoại trở thành yêu cầu bức thiết. Bộ tài liệu tham khảo phục vụ tập huấn về lễ tân ngoại giao là một trong những phương pháp và công cụ hỗ trợ hiệu quả để giải quyết yêu cầu này. Một số điểm mới Trên thế giới, các tài liệu giảng dạy và hướng dẫn áp dụng các quy tắc lễ tân ngoại giao được phát triển tương đối phong phú. Tại Việt Nam, công tác nghiên cứu, tổng hợp và hướng dẫn áp dụng quy tắc lễ tân do Bộ Ngoại giao và một số cơ quan hoạt động trong lĩnh vực đối ngoại thực hiện. Tài liệu hướng dẫn về lễ tân Nhà nước và lễ tân ngoại giao được xây dựng trên cơ sở các quy tắc và thông lệ quốc tế về lễ tân nhằm phục vụ công tác tham khảo, tra cứu và giảng dạy. Bộ tài liệu có một số cải tiến nhất định, cụ thể là: (i) Cập nhật bổ sung các điểm