Nước ta là một nước nông nghiệp với hơn 70% dân số sống ở nông
thôn, thu nhập từ sản xuất nông nghiệp là chủ yếu. Nông nghiệp vẫn được coi
là ngành kinh tế quan trọng đối với nước ta hiện nay, là nơi cung cấp lương
thực, thực phẩm cho dân cư cả nước, là nơi cung cấp nguyên liệu cho nhiều
ngành kinh tế quốc dân, là thị trường tiêu thụ quan trọng của công nghiệp và
nhiều ngành kinh tế khác. Do vậy, công cuộc Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá
(CNH, HĐH) đất nước với mục tiêu "Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ văn minh" được bắt đầu bằng việc phát triển kinh tế ở khu vực nông
thôn. Từ Đại hội lần thứ V Đảng Cộng sản Việt Nam (1982) nông nghiệp
được coi là "Mặt trận hàng đầu". Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2001-2010 do Đại hội Đảng IX thông qua tiếp tục khẳng định quan điểm này. Mục
tiêu, phương hướng phát triển kinh tế - xã hội 2006 - 2010 của Đại hội Đảng
X nêu rõ: Tiếp tục đẩy mạnh và coi trọng CNH, HĐH nông nghiệp, nông
thôn. Đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn
theo hướng sản xuất lớn, gắn với công nghiệp chế biến và thị trường; thực
hiện cơ khí hoá, điện khí hoá, thuỷ lợi hoá nhằm nâng cao năng suất, chất
lượng và sức cạnh tranh, phù hợp với đặc điểm từng vùng, từng địa p hương.
Tổ chức lại sản xuất và xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp, tạo điều kiện phát
triển các khu công nghiệp công nghệ cao, các vùng trồng trọt và chăn nuôi tập
trung, các doanh nghiệp công nghiệp và dịch vụ gắn với làng nghề, các loại
hình sản xuất trang trại, hợp tác xã (HTX), sản xuất các loại sản phẩm có thị
trường và hiệu quả kinh tế cao.
Nghệ An là một tỉnh lớn nằm ở phía Bắc Trung Bộ, trên tuyến giao lưu
kinh tế - xã hội Bắc Nam, với diện tích đất tự nhiên là 1.648.729,74 ha và có
hơn 3,1 triệu người sinh sống. Nông nghiệp vừa là bộ phận quan trọng trong
cơ cấu kinh tế của tỉnh, vừa có điều kiện phát triển theo hướng sản xuất hàng
hóa. Vì vậy, nông nghiệp là ngành được đặc biệt chú trọng trong chiến lược
phát triển kinh tế của tỉnh Nghệ An. Trong nhiều năm qua, mức độ chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn của tỉnh Nghệ An đã diễn ra
nhanh hơn nhưng vẫn còn nhiều tiềm năng trong nông nghiệp chưa được khai
thác. Sản xuất nông nghiệp còn mang tính nhỏ lẻ, sản xuất tự cung, tự cấp là
chủ yếu. Sản phẩm nông nghiệp làm ra chủ yếu phục vụ cho tiêu dùng của hộ
gia đình và thị trường nội địa, có hướng tới xuất khẩu nhưng chưa nhiều và
hiệu quả chưa cao, chưa phát huy hết lợi thế và tiềm năng của tỉnh. Ngành
chăn nuôi chưa phát huy hết lợi thế; tỷ trọng giá trị sản xuất trồng trọt trong
tổng giá trị sản xuất nông nghiệp thuần còn cao; dịch vụ nông nghiệp vẫn
chiếm tỷ trọng nhỏ. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh hiện nay chưa phù
hợp với quá trình CNH, HĐH và hội nhập kinh tế Quốc tế, chưa phát huy hết
tiềm năng về sản xuất hàng hoá, vì vậy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá có ý nghĩa rất quan trọng trong phát
triển kinh tế nông thôn và nâng cao hiệu quả kinh tế nông nghiệp. Do đó, đề tài
"Giải pháp chủ yếu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng
sản xuất hàng hóa của tỉnh Nghệ An" là thực tế khách quan và là yêu cầu
đặt ra mang tính cấp thiết.
125 trang |
Chia sẻ: oanhnt | Lượt xem: 1375 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Giải pháp chủ yếu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa của tỉnh Nghệ An, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
----------------------
PHẠM NGUYỆT THƯƠNG
GIẢI PHÁP CHỦ YẾU CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU
KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN
XUẤT HÀNG HÓA CỦA TỈNH NGHỆ AN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Thái Nguyên, năm 2008
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
----------------------
PHẠM NGUYỆT THƯƠNG
GIẢI PHÁP CHỦ YẾU CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU
KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN
XUẤT HÀNG HÓA CỦA TỈNH NGHỆ AN
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 60 - 31 - 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: TS. Đoàn Quang Thiệu
Thái Nguyên, năm 2008
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là
trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi thông tin
trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2008
Tác giả
Phạm Nguyệt Thương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
ii
LỜI CẢM ƠN
Cho phép tôi được bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới tất cả các đơn vị, cá
nhân đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thành bản luận văn này. Trước hết tôi xin chân thành cảm
ơn sâu sắc tới TS. Đoàn Quang Thiệu - giáo viên trực tiếp hướng dẫn và giúp
đỡ tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nhgiên cứu và hoàn thành bản
luận văn này. Tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới lãnh đạo Đại học kinh tế và
Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, khoa sau Đại học, cùng toàn thể quý thầy
cô giáo.
Tôi xin chân thành cảm ơn, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Nghệ An, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Nghệ An, Cục thống kê Nghệ An, Sở
Lao động và thương binh xã hội tỉnh Nghệ An, UBND tỉnh Nghệ An, UBND
thành phố Vinh, UBND các huyện trên địa bàn tỉnh Nghệ An và toàn thể các
hộ gia đình, cá nhân đã giúp đỡ tôi trong điều tra, phỏng vấn, thu thập số liệu
để hoàn thành luận văn này.
Tôi xin cảm ơn sâu sắc tới ban lãnh đạo trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ
thuật Nghệ An, chân thành cảm ơn tập thể ban chủ nhiệm khoa và giáo viên
khoa Kế Toán- Phân tích trường Cao đẳng Kinh tế- Kỹ thuật Nghệ An, các
đồng nghiệp, gia đình, bạn bè đã động viên giúp đỡ tôi trong thời gian học
tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2008
Tác giả
Phạm Nguyệt Thương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BVTV Bảo vệ thực vật
CNH Công nghiệp hoá
GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product)
GTSX Giá trị sản xuất
HĐH Hiện đại hoá
HTX Hợp tác xã
UBND Uỷ ban nhân dân
VSMT Vệ sinh môi trường
WTO Tổ chức thương mại Thế giới
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
iv
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Hiện trạng sử dụng quỹ đất tỉnh Nghệ An năm 2007
Bảng 2.2. Dân số và lao động của tỉnh Nghệ An năm 2007
Bảng 2.3.Giá trị và cơ cấu giá trị sản phẩm các ngành kinh tế tỉnh Nghệ An
Bảng 2.4. Cơ cấu GDP trong các thành phần kinh tế của tỉnh Nghệ An
Bảng 2.5. Giá trị sản xuất và cơ cấu kinh tế các ngành sản xuất nông- lâm
- thuỷ sản tỉnh Nghệ An
Bảng 2.6. Giá trị sản xuất và cơ cấu các loại cây trồng của tỉnh Nghệ An
Bảng 2.7. Diện tích, năng suất, sản lượng cây lương thực, thực phẩm
Bảng 2.8. Diện tích, năng suất, sản lượng cây ăn quả
Bảng 2.9. Diện tích, năng suất, sản lượng cây công nghiệp
Bảng 2.10. Tỷ suất nông sản hàng hoá các loại cây lương thực, thực phẩm
Bảng 2.11. Tỷ suất nông sản hàng hoá các loại cây ăn quả
Bảng 2.12. Tỷ suất nông sản hàng hoá các loại cây công nghiệp
Bảng 2.13.Giá trị và cơ cấu GTSX các loại vật nuôi trên địa bàn tỉnh Nghệ An
Bảng 2.14. Số lượng và sản lượng sản phẩm chăn nuôi tỉnh Nghệ An
Bảng 2.15. Tỷ suất nông sản hàng hoá trong chăn nuôi trên địa bàn tỉnh
Bảng 2.16. GTSX và cơ cấu GTSX các thành phần kinh tế của tỉnh Nghệ An
năm 2007
Biểu đồ 2.1: Cơ cấu GDP trong các ngành kinh tế của tỉnh Nghệ An
Biểu đồ 2.2: Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp thuần theo giá thực tế
Bảng 3.1. Cơ cấu ngành kinh tế và cơ cấu lao động tỉnh Nghệ An đến năm 2020
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
v
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan ....................................................................................................................... i
Lời cảm ơn ........................................................................................................................... ii
Danh mục các chữ viết tắt................................................................................................... iii
Danh mục các bảng ............................................................................................................. iv
Mục lục ................................................................................................................................. v
Mở đầu .................................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU ............................................................................................................................................................... 5
1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo
hướng sản xuất hàng hoá .................................................................................................... 5
1.1.1. Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ...................... 5
1.1.2. Sản xuất hàng hoá và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo
hướng sản xuất hàng hoá ..................................................................................... 14
1.1.3. Nội dung chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất
hàng hoá .............................................................................................................. 21
1.1.4. Tác động của hội nhập kinh tế Quốc tế đến sản xuất hàng hoá và chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá ........................ 23
1.1.5. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản
xuất hàng hoá một số nước trên thế giới và Việt Nam ....................................... 25
1.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 32
1.2.1. Các phương pháp nghiên cứu .................................................................... 32
1.2.2. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích ................................................................. 33
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ
NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HOÁ TẠI TỈNH NGHỆ AN ......... 35
2.1. Đặc điểm của tỉnh Nghệ An. ........................................................................ 35
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ..................................................................................... 35
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
vi
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội..................................................................... 39
2.2. Cơ hội và thách thức đối với nông nghiệp Nghệ An trong tiến trình hội
nhập kinh tế quốc tế và khu vực. ......................................................................... 44
2.3. Thực trạng cơ cấu kinh tế nông nghiệp và tình hình chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá của tỉnh Nghệ An trong 5
năm qua ............................................................................................................... 47
2.3.1 Thực trạng cơ cấu kinh tế của tỉnh Nghệ An. ............................................ 47
2.3.2 Thực trạng và tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp
của tỉnh Nghệ An trong 5 năm qua ..................................................................... 52
2.3.3 Những kết quả đạt được và tồn tại trong chuyển dịch cơ cấu kinh
tế ngành nông nghiệp tỉnh Nghệ An ................................................................... 81
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP CHỦ YẾU CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG
NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HOÁ TẠI TỈNH NGHỆ AN ....................... 85
3.1. Quan điểm, mục tiêu, phương hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá tại tỉnh Nghệ An đến năm 2020 .................. 85
3.1.1- Quan điểm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng
sản xuất hàng hoá ở tỉnh Nghệ An ....................................................................... 85
3.1.2. Mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản
xuất hàng hoá của tỉnh Nghệ An ............................................................................ 87
3.1.3. Phương hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng
sản xuất hàng hoá ở tỉnh Nghệ An đến năm 2020 .............................................. 89
3.2. Giải pháp chủ yếu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng
sản xuất hàng hoá tại tỉnh Nghệ An đến năm 2020 ............................................ 95
3.2.1. Giải pháp chung chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp theo
hướng sản xuất hàng hoá của tỉnh Nghệ An ....................................................... 95
3.2.2. Giải pháp cụ thể đối với từng ngành trong nông nghiệp thuần ................ 104
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .................................................................................................... 111
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................... 114
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
MỞ ĐẦU
I - TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Nước ta là một nước nông nghiệp với hơn 70% dân số sống ở nông
thôn, thu nhập từ sản xuất nông nghiệp là chủ yếu. Nông nghiệp vẫn được coi
là ngành kinh tế quan trọng đối với nước ta hiện nay, là nơi cung cấp lương
thực, thực phẩm cho dân cư cả nước, là nơi cung cấp nguyên liệu cho nhiều
ngành kinh tế quốc dân, là thị trường tiêu thụ quan trọng của công nghiệp và
nhiều ngành kinh tế khác. Do vậy, công cuộc Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá
(CNH, HĐH) đất nước với mục tiêu "Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ văn minh" được bắt đầu bằng việc phát triển kinh tế ở khu vực nông
thôn. Từ Đại hội lần thứ V Đảng Cộng sản Việt Nam (1982) nông nghiệp
được coi là "Mặt trận hàng đầu". Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2001-
2010 do Đại hội Đảng IX thông qua tiếp tục khẳng định quan điểm này. Mục
tiêu, phương hướng phát triển kinh tế - xã hội 2006 - 2010 của Đại hội Đảng
X nêu rõ: Tiếp tục đẩy mạnh và coi trọng CNH, HĐH nông nghiệp, nông
thôn. Đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn
theo hướng sản xuất lớn, gắn với công nghiệp chế biến và thị trường; thực
hiện cơ khí hoá, điện khí hoá, thuỷ lợi hoá nhằm nâng cao năng suất, chất
lượng và sức cạnh tranh, phù hợp với đặc điểm từng vùng, từng địa phương.
Tổ chức lại sản xuất và xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp, tạo điều kiện phát
triển các khu công nghiệp công nghệ cao, các vùng trồng trọt và chăn nuôi tập
trung, các doanh nghiệp công nghiệp và dịch vụ gắn với làng nghề, các loại
hình sản xuất trang trại, hợp tác xã (HTX), sản xuất các loại sản phẩm có thị
trường và hiệu quả kinh tế cao.
Nghệ An là một tỉnh lớn nằm ở phía Bắc Trung Bộ, trên tuyến giao lưu
kinh tế - xã hội Bắc Nam, với diện tích đất tự nhiên là 1.648.729,74 ha và có
hơn 3,1 triệu người sinh sống. Nông nghiệp vừa là bộ phận quan trọng trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
cơ cấu kinh tế của tỉnh, vừa có điều kiện phát triển theo hướng sản xuất hàng
hóa. Vì vậy, nông nghiệp là ngành được đặc biệt chú trọng trong chiến lược
phát triển kinh tế của tỉnh Nghệ An. Trong nhiều năm qua, mức độ chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn của tỉnh Nghệ An đã diễn ra
nhanh hơn nhưng vẫn còn nhiều tiềm năng trong nông nghiệp chưa được khai
thác. Sản xuất nông nghiệp còn mang tính nhỏ lẻ, sản xuất tự cung, tự cấp là
chủ yếu. Sản phẩm nông nghiệp làm ra chủ yếu phục vụ cho tiêu dùng của hộ
gia đình và thị trường nội địa, có hướng tới xuất khẩu nhưng chưa nhiều và
hiệu quả chưa cao, chưa phát huy hết lợi thế và tiềm năng của tỉnh. Ngành
chăn nuôi chưa phát huy hết lợi thế; tỷ trọng giá trị sản xuất trồng trọt trong
tổng giá trị sản xuất nông nghiệp thuần còn cao; dịch vụ nông nghiệp vẫn
chiếm tỷ trọng nhỏ. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh hiện nay chưa phù
hợp với quá trình CNH, HĐH và hội nhập kinh tế Quốc tế, chưa phát huy hết
tiềm năng về sản xuất hàng hoá, vì vậy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá có ý nghĩa rất quan trọng trong phát
triển kinh tế nông thôn và nâng cao hiệu quả kinh tế nông nghiệp. Do đó, đề tài
"Giải pháp chủ yếu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng
sản xuất hàng hóa của tỉnh Nghệ An" là thực tế khách quan và là yêu cầu
đặt ra mang tính cấp thiết.
II - MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
* Mục tiêu chung: Nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng cơ cấu
kinh tế nông nghiệp, xác định rõ sự bất hợp lý và những nguyên nhân, từ đó
đưa ra những giải pháp chủ yếu nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế (CCKT)
nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa của tỉnh Nghệ An phù hợp với nền
kinh tế thị trường trong thời kỳ CNH, HĐH và xu thế hội nhập Quốc tế hiện nay.
* Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch CCKT nông nghiệp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
- Phân tích, đánh giá thực trạng cơ cấu kinh tế nông nghiệp và quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá tại tỉnh
Nghệ An trong những năm qua, chỉ ra kết quả, tồn tại và nguyên nhân ảnh hưởng.
- Đề xuất giải pháp chủ yếu mang tính khả thi nhằm thúc đẩy quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa phù
hợp trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
III - ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1- Đối tƣợng nghiên cứu
Là những vấn đề lý luận và thực tiễn thuộc về cơ cấu kinh tế nông
nghiệp, nông thôn nhất là cơ cấu ngành nông nghiệp giai đoạn 2008- 2020.
3.2- Phạm vi nghiên cứu
* Về không gian
Nghiên cứu, đánh giá quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
của tỉnh Nghệ An
* Về thời gian
- Phần tổng quan thu thập từ các tài liệu đã công bố từ năm 1996 đến nay.
- Các số liệu, tài liệu phục vụ đánh giá thực trạng địa bàn nghiên cứu
được thu thập trong khoảng thời gian từ 2003 - 2007
- Phần định hướng tham khảo các tài liệu về mục tiêu, phương hướng
phát triển đến năm 2010 và 2020.
* Về nội dung
Đề tài chỉ tập trung đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp của tỉnh Nghệ An trong những năm qua dựa trên định hướng và
mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, tìm ra những căn cứ, đề
xuất giải pháp chuyển dịch cơ cấu kinh tế cho giai đoạn tiếp theo.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
IV - BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Tổng quan tài liệu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu.
Chương 2: Thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa tại tỉnh Nghệ An
Chương 3: Một số giải pháp chủ yếu nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa tại tỉnh Nghệ An
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ
NÔNG NGHIỆP THEO HƢỚNG SẢN XUẤT HÀNG HOÁ
1.1.1. Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
1.1.1.1. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp
* Khái niệm về cơ cấu kinh tế và cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Nền kinh tế của mỗi nước là một tổ hợp phức tạp, bao gồm các bộ phận
và phân hệ hợp thành. Việc phân tích, đánh giá cơ cấu kinh tế đòi hỏi phải
xem xét cấu trúc bên trong của nền kinh tế, biểu hiện ở những mối quan hệ
kinh tế giữa các bộ phận và giữa các phân hệ của các bộ phận đó trong hệ
thống kinh tế. Những mối quan hệ kinh tế đó ràng buộc lẫn nhau và được biểu
hiện ở những quan hệ về mặt lượng cũng như quan hệ về mặt chất. C.Mác đã
chỉ ra rằng: “Cơ cấu kinh tế là sự phân chia về chất lượng và tỉ lệ về số lượng
của quá trình sản xuất xã hội" [6]. Khi có sự thay đổi của một số bộ phận và
phân hệ nào đó trong hệ thống kinh tế sẽ làm thay đổi các bộ phận và phân hệ
còn lại, hoặc ngược lại. Trong khi phân tích và đánh giá một cơ cấu kinh tế
trên quan điểm hệ thống nhất thiết phải chỉ ra được định lượng và định tính
của các quan hệ kinh tế.
Là kết quả của quá trình phân công lao động xã hội, cơ cấu kinh tế
phản ánh mối quan hệ giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất của nền
kinh tế. Một cơ cấu kinh tế hợp lý phải có các bộ phận, các phân hệ được kết
hợp với nhau một cách hài hoà, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, tài
nguyên của đất nước, làm cho nền kinh tế phát triển lành mạnh, có nhịp độ
tăng trưởng và phát triển ổn định, nâng cao mức sống của dân cư và tạo điều
kiện thuận lợi cho người lao động làm việc có hiệu quả.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
Cơ cấu kinh tế của một nước xét trên tổng thể bao gồm những mối liên
hệ tổng thể giữa các bộ phận hợp thành nền kinh tế của nước đó, bao gồm các
yếu tố kinh tế, các lĩnh vực kinh tế (sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu dùng),
các ngành kinh tế (nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ …), các khu vực kinh tế
(nông thôn, thành thị), các thành phần kinh tế (quốc doanh, tập thể, cá thể, hộ
gia đình). Ở mỗi vùng, mỗi ngành, mỗi thành phần kinh tế lại có cơ cấu riêng
của mình tuỳ thuộc vào những điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội cụ thể.
Để có một nền kinh tế phát triển với tốc độ tăng trưởng cao và ổn định
tất yếu phải có một cơ cấu kinh tế hợp lý. Cơ cấu kinh tế đó phản ánh được
các yêu cầu của quy luật khách quan: Quy luật tự nhiên, quy luật kinh tế xã
hội. Trong việc hình thành và vận động của cơ cấu kinh tế, nhân tố chủ quan
của con người cũng có vai trò rất quan trọng. Việc nhận thức đầy đủ và ngày
càng sâu sắc các quy luật khách quan, người ta phân tích, đánh giá hiện trạng
của cơ cấu kinh tế, biết được xu hướng biến đổi của cơ cấu kinh tế, trên cơ sở
đó tìm ra các phương án xác lập cơ cấu kinh tế cụ thể và lựa chọn phương án tối
ưu có hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất trong những điều kiện cụ thể của đất
nước. Đồng thời qua đó tìm ra và thực hiện các giải pháp hữu hiệu để đảm bảo
cơ cấu kinh tế đó đi vào cuộc sống.
Lịch sử phát triển kinh tế - xã hội của nhân loại đã cho thấy cơ cấu kinh
tế không phải là một hệ thống tĩnh, bất biến mà luôn ở trạng thái vận động,
không ngừng biến đổi, phát triển và có sự chuyển dịch cần thiết phù hợp với
những thay đổi biến động của các điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã
hội. Do tác động của tiến bộ kỹ thuật và ứng dụng công nghệ mới, do sự phát
triển của khoa học quản lý và ứng dụng nó trong thực tiễn hoạt động kinh tế -
xã hội, cơ cấu kinh tế cũng theo sự phát triển đó mà ngày càng hoàn thiện
hơn. Theo đà phát triển của xã hội, lực lượng sản xuất ngày càng phát triển,
phân công lao động xã hội ngày càng sâu rộng, cơ cấu kinh tế cũng ngày càng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
tiến bộ. Muốn xác lập cơ cấu kinh tế hợp lý, phù hợp với những mục tiêu,
chiến lược kinh tế - xã hội của các thời kỳ lịch sử nhất định, con người phải
nghiên cứu các quy luật tự nhiên và quy luật kinh tế - xã hội. Đó là sự đòi hỏi
bức thiết. Nghiên cứu hoạch định và dự báo cơ cấu kinh tế hiện tại và trong
tương lai là việc làm cần thiết của các nhà lý luận và những người quản lý. Từ
đó yêu cầu trước hết phải đặt ra là nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn các
chính s