Đề tài Giải pháp xây dựng và thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Lêi më ®Çu Cã thÓ nãi, trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ diÔn ra rÊt m¹nh mÏ cïng víi sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña khoa häc – c«ng nghÖ ®· cã nh÷ng t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. Do vËy, ®Ó hoµ nhÞp vµo xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, c¸c quèc gia ph¶i kh«ng ngõng t×m mäi biÖn ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, n©ng cao søc c¹nh tranh vµ vÞ thÕ cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ, s½n sµng chñ ®éng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc, chÝnh phñ mçi quèc gia sÏ cã nh÷ng chiÕn l­îc riªng phï hîp víi ®iÒu kiÖn trong n­íc còng nh­ bèi c¶nh quèc tÕ. Tuy nhiªn, lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ trªn thÕ giíi ®· chØ ra r»ng bÊt kú quèc gia nµo muèn ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Òu ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ChØ cã th«ng qua nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c quèc gia míi cã thÓ ph¸t huy hÕt mäi søc m¹nh néi lùc ®ång thêi tËn dông tèt c¸c nguån lùc bªn ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc ph¸t triÓn nhanh chãng. §èi víi ViÖt Nam, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· nhËn thøc râ tÇm quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Trªn c¬ së cña sù nhËn thøc ®ã ®ång thêi phï hîp víi con ®­êng mµ chóng ta ®· chän, trong nh÷ng n¨m qua, n­íc ta ®· chñ tr­¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. §©y lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ó nhanh chãng ®­a nÒn kinh tÕ n­íc nhµ ph¸t triÓn vµ s½n sµng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ giíi. Tuy nhiªn, viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trë ng¹i. Víi mong muèn t×m hiÓu s©u vÊn ®Ò nµy vµ gãp mét phÇn nhá vµo viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ë n­íc ta, em ®· chän ®Ò tµi:” Gi¶i ph¸p x©y dùng vµ thùc hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam” I-Lý luËn chung vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng: 1-Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng: Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸, trong ®ã toµn bé c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña s¶n xuÊt ®Òu th«ng qua thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp ®Òu biÓu hiÖn th«ng qua quan hÖ mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ tr­êng. Môc ®Ých cña c¸c thµnh viªn khi tham gia vµo thÞ tr­êng lµ t×m kiÕm lîi Ých cho m×nh theo sù ®iÒu tiÕt cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. 2-§iÒu kiÖn h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: - Sù xuÊt hiÖn cña thÞ tr­êng lao ®éng: §©y lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh cña kinh tÕ thÞ tr­êng, bëi v×: +Nã lµ c«ng cô ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vÒ lîi nhuËn cho c¸c nhµ kinh doanh nhê gi¸ trÞ sö dông ®Æc biÖt cña nã +Sù xuÊt hiÖn cña hµng ho¸ søc lao ®éng ®· lµm cho ®ång tiÒn kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ ph­¬ng tiÖn mua b¸n th«ng th­êng mµ cßn lµ vèn, lµ t­ b¶n, lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn ®Ó gióp cho c¸c nhµ kinh doanh ®¹t ®­îc môc ®Ých lµ lîi nhuËn - Ph¶i tÝch luü ®­îc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh: Lý luËn cña ph¸i träng th­¬ng ®· cho thÊy chñ nghÜa t­ b¶n muèn ra ®êi cÇn ph¶i tr¶i qua mét thêi kú tÝch luü tiÒn tÖ ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu vÒ vèn ban ®Çu. Thùc ra cho tíi nay, mäi ng­êi ®Òu thõa nhËn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ thµnh tùu chung cña nh©n lo¹i vµ nã ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Song trong lÞch sö , chñ nghÜa t­ b¶n l¹i lµ x· héi ®Çu tiªn biÕt sö dông kinh tÕ thÞ tr­êng. V× vËy còng cã thÓ rót ra tõ lÞch sö h×nh thµnh chñ nghÜa t­ b¶n nh÷ng vÊn ®Ò cho sù h×nh thµnh cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - CÇn cã hÖ thèng tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®Òu cã thÓ biÓu hiÖn b»ng c¸c chØ tiªu tiÒn tÖ. V× vËy tèc ®é l­u chuyÓn c¸c nguån vèn tiÒn tÖ rÊt lín vµ hÖ thèng cña nã rÊt phøc t¹p. Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu l­u chuyÓn vèn tiÒn tÖ ®ã. - Ph¶i cã mét kÕt cÊu h¹ tÇng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn: HÖ thèng h¹ tÇng ph¶i ®i tr­íc mét b­íc nh»m ®¶m b¶o cho sù l­u th«ng th«ng suèt cña hµng ho¸ vµ t¹o ®­îc m«i tr­êng ®Çu t­, m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp vµ nhµ ®Çu t­. - T¨ng c­êng vai trß kinh tÕ cña nhµ n­íc: Ngµy nay, thuyÕt kinh tÕ thÞ tr­êng hoµn toµn tù do kh«ng cßn phï hîp n÷a. Trong ®iÒu kiÖn míi, Nhµ n­íc ph¶i can thiÖp b»ng nhiÒu biÖn ph¸p, ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau ®Ó ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng, ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ nÒn kinh tÕ quèc gia, chèng khñng ho¶ng, giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 3-§Æc tr­ng cña kinh tÕ thÞ tr­êng: - TÝnh tù chñ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ rÊt cao: C¸c chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng bao gåm c¸c doanh nghiÖp, c¸c hé kinh doanh, c¸c c¸ nh©n vµ c¶ nhµ n­íc. Hä chÝnh lµ ng­êi ra nh÷ng quyÕt s¸ch kinh tÕ, c¸c quyÕt ®Þnh trong kinh doanh, hä ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh kh¶ thi cña c¸c quyÕt s¸ch, quyÕt ®Þnh ®­îc ban hµnh, còng nh­ ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng rñi ro nÕu cã. §Æc tr­ng nµy chØ cã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng khi cã sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt. Nã kh«ng thÓ cã ë trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸, tËp trung bao cÊp. - Dung l­îng, chñng lo¹i hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng rÊt phong phó, ®a d¹ng, do vËy mäi nhu cÇu tiªu dïng cña con ng­ßi dÔ dµng ®­îc tho¶ m·n - Gi¸ c¶ ®­îc x¸c ®Þnh ngay trªn thÞ tr­êng: Theo lý luËn gi¸ trÞ cña M¸c, gi¸ c¶ lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸. Mµ gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ sù kÕt tinh cña hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Song trªn thùc tÕ,. gi¸ c¶ ngoµi sù quyÕt ®Þnh cña gi¸ trÞ hµng ho¸ cßn chÞu ¶nh h­ëng kh¸ lín bëi quan hÖ cung cÇu. Sù biÕn ®éng cña quan hÖ cung cÇu kÐo theo sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ vµ ng­îc l¹i. Nh­ vËy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ lµ ph¹m trï trung t©m, võa lµ chiÕc “phong vò biÓu” ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng cña thÞ tr­êng, võa lµ c«ng cô th«ng qua quan hÖ cung cÇu ®Ó ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. - C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña kinh tÕ thÞ tr­êng: Mäi ®éng lùc cña c¹nh tranh suy ®Õn cïng ®Òu xuÊt ph¸t tõ lîi Ých kinh tÕ. Trong cuéc c¹nh tranh ®ã tÊt yÕu cã kÎ th¾ng ng­êi thua. Tuy nhiªn sù c¹nh tranh ph¶i lµ lµnh m¹nh, ®­îc diÔn ra trong khu«n khæ cña ph¸p luËt. - Lµ hÖ thèng kinh tÕ më Kinh tÕ thÞ tr­êng lÊy trao ®æi lµm môc ®Ých cña s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®· trao ®æi lµ ph¶i “më cöa” h­íng ra bªn ngoµi. Trªn thùc tÕ kh«ng thÓ tån t¹i mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo kiÓu “®ãng kÝn”, kh«ng cã giao l­u kinh tÕ víi bªn ngoµi.Thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu chøng minh ®iÒu ®ã. II-NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam: 1-TÝnh kh¸ch quan cña viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam: Cã thÓ nãi, x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ®ang lµ vÊn ®Ò rÊt cÊp thiÕt cÇn ph¶i nhanh chãng thùc hiÖn. §©y còng lµ chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. ViÖc x©y dùng chñ tr­¬ng nµy lµ do nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh sau chi phèi: Tr­íc hÕt, nh­ chóng ta ®· biÕt, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña v¨n minh nh©n lo¹i, Tõ tr­íc tíi nay, nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn chñ yÕu d­íi chñ nghÜa t­ b¶n, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n. Chñ nghÜa t­ b¶n ®· biÕt lîi dông tèi ®a ­u thÕ cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn tiÒm n¨ng kinh doanh, t×m kiÕm lîi nhuËn vµ mét c¸ch kh¸ch quan nã thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Ngµy nay, kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa ®· ®¹t tíi giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸ cao vµ phån thÞnh trong c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ v¹n n¨ng. Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc nã cßn cã mÆt tr¸i, cã khuyÕt tËt tõ trong b¶n chÊt cña nã do chÕ ®é së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa chi phèi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cµng ngµy m©u thuÉn cña chñ nghÜa t­ b¶n cµng béc lé s©u s¾c, kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò x· héi, lµm t¨ng thªm tÝnh bÊt c«ng vµ bÊt æn cña x· héi, ®µo s©u thªm hè ng¨n c¸ch gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo. H¬n thÕ n÷a, trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, nã cßn rµng buéc c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn trong quü ®¹o bÞ lÖ thuéc vµ bÞ bãc lét theo quan hÖ “trung t©m – ngo¹i vi”. Cã thÓ nãi, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa toµn cÇu ngµy nay lµ sù thèng trÞ cña mét sè Ýt n­íc lín hay mét sè tËp ®oµn xuyªn quèc gia ®èi víi ®a sè c¸c n­íc nghÌo, lµm t¨ng thªm m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc giµu vµ c¸c n­íc nghÌo. ChÝnh v× thÕ, C. M¸c ®· ph©n tÝch vµ dù b¸o, chñ nghÜa t­ b¶n tÊt yÕu ph¶i nh­êng chç cho mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vµ chÕ ®é míi v¨n minh h¬n, nh©n ®¹o h¬n. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i ®ang ngµy cµng thÓ hiÖn xu h­íng tù phñ ®Þnh va tù tiÕn ho¸ ®Ó chuÈn bÞ chuyÓn sang giai ®o¹n hËu c«ng nghiÖp, theo xu h­íng x· héi ho¸. §©y lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, lµ quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi. Nh©n lo¹i muèn tiÕn lªn, x· héi muèn ph¸t triÓn th× døt kho¸t kh«ng thÓ dõng l¹i ë kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa. Thø hai, khi ph©n tÝch m« h×nh chñ nghÜa x· héi kiÓu X« ViÕt. §©y lµ mét kiÓu tæ chøc x· héi, tæ chøc kinh tÕ muèn sím kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña chñ nghÜa t­ b¶n, muèn nhanh chãng x©y dùng mét chÕ ®é x· héi tèt ®Ñp h¬n, mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt v¨n minh, hiÖn ®¹i h¬n chñ nghÜa t­ b¶n. §ã lµ mét ý t­ëng tèt ®Ñp vµ trªn thùc tÕ suèt h¬n 70 n¨m tån t¹i, chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc ë Liªn X« ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu vÜ ®¹i lµm thay ®æi h¼n bé mÆt cña ®Êt n­íc vµ ®êi sèng cña nh©n d©n Liªn X«. Nh­ng cã lÏ do n«n nãng, lµm tr¸i quy luËt (muèn xo¸ bá ngay kinh tÕ hµng ho¸, ¸p dông ngay c¬ chÕ kinh tÕ phi thÞ tr­êng), kh«ng n¨ng ®éng, kÞp thêi ®iÒu chØnh khi cÇn thiÕt nªn rót cuéc ®· kh«ng thµnh c«ng. Sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa kh¸c ë §«ng ¢u vµo cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Çu nh÷ng n¨m 9 cña thÕ kû XX ®· lµm béc lé râ nh÷ng khuyÕt tËt cña m« h×nh kinh tÕ cøng nh¾c phi thÞ tr­êng, mÆc dï nh÷ng khuyÕt tËt ®ã kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n tÊt yÕu dÉn ®Õn sù sôp ®æ. Thø ba, ViÖt Nam lµ mét n­íc nghÌo, kinh tÕ – kü thuËt l¹c hËu, tr×nh ®é x· héi cßn thÊp, l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ. §i lªn chñ nghÜa x· héi lµ môc tiªu lý t­ëng cña nh÷ng ng­ßi céng s¶n vµ nh©n d©n ViÖt Nam, lµ kh¸t väng ngµn ®êi thiªng liªng cña c¶ d©n téc ViÖt Nam. Nh­ng ®i lªn chñ nghÜa x· héi b»ng c¸ch nµo? §ã lµ c©u hái lín vµ cùc kú hÖ träng, muèn tr¶ lêi thËt kh«ng ®¬n gi¶n. Suèt mét thêi gian dµi, ViÖt Nam ®· ¸p dông m« h×nh chñ nghÜa x· héi kiÓu X« ViÕt, m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung mang tÝnh bao cÊp. M« h×nh nµy ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng nh­ng vÒ sau béc lé nh÷ng khuyÕt ®iÓm. Trªn c¬ së nhËn thøc ®óng ®¾n h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n vÒ chñ nghÜa x· héi còng nh­ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam, §¹i héi VI cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam (12-1986) ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn ®Êt n­íc nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. §¹i héi chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn víi nh÷ng h×nh thøc kinh doanh phï hîp, coi träng viÖc kÕt hîp lîi Ých c¸ nh©n, tËp thÓ vµ x· héi, ch¨m lo ph¸t triÓn toµn diÖn vµ ph¸t huy nh©n tè con ng­êi, cã nhËn thøc míi vÒ chÝnh s¸ch x· héi. §¹i héi VI lµ mét cét mèc ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn quan träng trong nhËn thøc cña §¶ng vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. C¸c §¹i héi tiÕp theo cña §¶ng tiÕp tôc nãi râ h¬n vÒ chñ tr­¬ng nµy vµ ®Õn §¹i héi IX cña §¶ng ®· ®­a ra kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa”. §¹i héi kh¼ng ®Þnh: Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ ®­êng lèi chiÕn l­îc trong suèt thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. Nh­ vËy, chñ tr­¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ kÕt qu¶ sau nhiÒu n¨m nghiªn cøu, t×m tßi, tæng kÕt thùc tiÔn vµ b­íc ph¸t triÓn míi vÒ t­ duy lý luËn cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam, ®ång thêi nã phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña x· héi, cña lÞch sö. 2-B¶n chÊt vµ ®Æc tr­ng cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam: §¹i héi IX cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam ®· chØ râ: Kinh tÕ thÞ tr­êng kinh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ võa tu©n theo nh÷ng quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng võa dùa trªn c¬ së vµ ®­îc dÉn d¾t, chi phèi bëi c¸c nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi, thÓ hiÖn trªn c¶ ba mÆt: së h÷u, tæ chøc qu¶n lý vµ ph©n phèi. Nãi c¸ch kh¸c, kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa chÝnh lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc nh»m môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Nh­ vËy, m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau ®©y: - Môc ®Ých cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt – kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi, tiªn tiÕn. - Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c . - Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vµ c¶ b»ng søc m¹nh vËt chÊt cña lùc l­îng kinh tÕ nhµ n­íc; ®ång thêi sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng, ¸p dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ph¸t huy mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ vµ kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng, cña toµn thÓ nh©n d©n. - Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt, kinh doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi. T¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi b¶o ®¶m tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc, x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, n©ng cao d©n trÝ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o con ng­êi, x©y dùng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña ®Êt n­íc. Tãm l¹i, chñ tr­¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thÓ hiÖn t­ duy, quan niÖm cña §¶ng ta vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa ë ViÖt Nam. III-Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam: H¬n 10 n¨m qua, kÓ tõ khi ViÖt Nam b­íc vµo thùc hiÖn m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ vµ thµnh tùu ®¸ng mõng, lµm thay ®æi kh¸ râ t×nh h×nh ®Êt n­íc. Kinh tÕ ra khái khñng ho¶ng, ho¹t ®éng ngµy cµng n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶. Cña c¶i x· héi ngµy cµng nhiÒu, hµng ho¸ ngµy cµng phong phól. §êi sèng nh©n d©n tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn. §Êt n­íc gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ tr­íc nh÷ng chÊn ®éng lín trªn thÕ giíi ®ång thêi cã b­íc ph¸t triÓn ®i lªn. Tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) t¨ng b×nh qu©n 7% /n¨m. HÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng ®­îc t¨ng c­êng. C¸c ngµnh dÞch vô, xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn. Quan hÖ ®èi ngo¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng ngõng ®­îc më réng...Tuy nhiªn, còng cã nhiÒu vÊn ®Ò míi ®Æt ra cÇn ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt. Tõ thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong thêi gian qua vµ c¨n cø vµo yªu cÇu ph¸t triÓn trong thêi gian tíi, cã thÓ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam nh­ sau: 1-TiÕp tôc thùc hiÖn mét c¸ch nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn: C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh. Kh«ng nªn cã th¸i ®é ®Þnh kiÕn vµ kú thÞ ®èi víi bÊt cø thµnh phÇn kinh tÕ nµo. ChÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi tõng thµnh phÇn kinh tÕ nh­ sau: Thø nhÊt, kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i ph¸t huy ®­îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ nh©n tè më ®­êng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ nh÷ng vÞ trÝ then chèt, ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. §Èy m¹nh viÖc cñng cè, s¾p xÕp , ®iÒu chØnh c¬ cÊu cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ®ång thêi tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng xo¸ bao cÊp, doanh nghiÖp thùc sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ s¶n xuÊt, kinh doanh, nép ®ñ thuÕ vµ cã l·i, thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ trong doanh nghiÖp. Thø hai, kinh tÕ tËp thÓ gåm c¸c h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c x· lµ nßng cèt. C¸c hîp t¸c x· dùa trªn së h÷u cña c¸c thµnh viªn vµ së h÷u tËp thÓ, liªn kÕt réng r·i nh÷ng ng­êi lao ®éng, c¸c hé s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa, kh«ng giíi h¹n quy m«, lÜnh vùc vµ ®Þa bµn; liªn kÕt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ kinh tÕ hé n«ng th«n. Nhµ n­íc gióp hîp t¸c x· ®µo t¹o c¸n bé, øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ, më réng thÞ tr­ìng, x©y dùng c¸c quü hç trî ph¸t triÓn hîp t¸c x·. Thø ba, kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ c¶ ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã vÞ trÝ quan träng l©u dµi. Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì ph¸t triÓn, bao gåm c¶ h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c tù nguyÖn, lµm vÖ tinh cho c¸c doanh nghiÖp hoÆc ph¸t triÓn lín h¬n. Thø t­, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn réng r·i trong nh÷ng ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. T¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch, nh÷ng ®Þnh h­íng ­u tiªn cña Nhµ n­íc, kÓ c¶ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, chuyÓn thµnh doanh nghiÖp cæ phÇn, b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng, liªn doanh, liªn kÕt víi nhau vµ víi kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ nhµ n­íc. X©y dùng quan hÖ tèt gi÷a chñ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. Thø n¨m, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¸t triÓn thuËn lîi, h­íng vµo c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi g¾n víi thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm. C¶i thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ vµ ph¸p lý ®Ó thu hót m¹nh vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thø s¸u, ph¸t triÓn ®a d¹ng kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc d­íi d¹ng c¸c h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc vµ ngoµi n­íc, mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho c¸c bªn ®Çu t­ kinh tÕ. Chó träng c¸c h×nh thøc tæ chøc ®an xen, hçn hîp nhiÒu h×nh thøc së h÷u, gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi nhau, gi÷a trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Ph¸t triÓn m¹nh h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ cæ phÇn nh»m huy ®éng vµ sö dông réng r·i vèn ®Çu t­ x· héi. 2-H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét c¸ch ®ång bé hÖ thèng thÞ tr­êng, bao gåm c¶ thÞ tr­êng ®Çu vµo vµ thÞ tr­êng ®Çu ra: Trong thêi gian tíi, chóng ta sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô, kh¾c phôc t×nh tr¹ng kinh doanh tr¸i phÐp, trèn lËu thuÕ, tæ chøc vµ qu¶n lý chÆt chÏ c¸c quan hÖ thuª m­ín vµ sö dông lao ®éng, c¸c quan hÖ mua b¸n kinh doanh bÊt ®éng s¶n, hoµn thiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng chøng kho¸n...VÊn ®Ò nµy l¹i cã liªn quan nhiÒu tíi viÖc hoµn thiÖn vµ bæ sung c¸c bé luËt nh­: LuËt ®Êt ®ai, LuËt lao ®éng, LuËt doanh nghiÖp, LuËt ph¸ s¶n, LuËt ng©n hµng, LuËt thÞ tr­êng chøng kho¸n... Tuy nhiªn, ph¸t triÓn ®ång bé c¸c thÞ tr­êng kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c lo¹i thÞ tr­êng, mµ ®i liÒn víi nã lµ viÖc t¹o ra sù liªn kÕt, c©n ®èi gi÷a c¸c thÞ tr­êng l¹i cßn quan träng h¬n, bëi v× trong hÖ thèng thÞ tr­êng nÕu mét lo¹i thÞ tr­êng nµo ®ã ph¸t triÓn kh«ng ®Çy ®ñ ho¨c tr× trÖ ch¾c ch¾n sÏ ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t huy chøc n¨ng cña thÞ tr­êng kh¸c, sÏ ¶nh h