Các hoạt động kinh tếluôn có vịtrí vai trò đặc biệt quan trọng, nó quyết định sựtồ
tại cũng nhưphát triển của xã hội. Đểthực hiện chức năng kinh tế, ngày nay Nhà nước nà
cũng ban hành Hệthống các qui phạm pháp luật để điều chỉnh các quan hệkinh tế.
Trong hoạt động kinh doanh thường khó tránh khỏi các tranh chấp do nhiều nguyê
nhân khác nhau, do vậy, giải quyết các tranh chấp kinh tếcũng là yêu cầu tất yếu. Đểbảo v
các quyền, lợi ích hợp pháp của các bên, đảm bảo các quan hệkinh doanh được ổn định
lành mạnh và phát triển, Nhà nước thông qua các cơquan chức năng hoặc các tổchức đượ
pháp luật thừa nhận đểgiải quyết tranh chấp.
Giải quyết tranh chấp kinh tếkhông phải là vấn đềmới mẻ đối với khoa học pháp lý
Bởi vì, ngày nay các quan hệkinh tếcàng trởnên phong phú và đa dạng thì pháp luật v
Giải quyết tranh chấp kinh tế ởnước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 3 -
giải quyết tranh chấp cũng phải từng bước đổi mới vềpháp luật nội dung cũng nhưphá
luật tốtụng đểphù hợp với điều kiện kinh tế- xã hội.
ỞViệt Nam, thực tiễn cho thấy các văn bản pháp luật vềgiải quyết tranh chấp kinh t
ngày càng bộc lộnhững hạn chế. Hệthống văn bản hướng dẫn còn thiếu đồng bộvà chậm
được ban hành, chưa phù hợp, chưa thống nhất dẫn đến cách hiểu và vận dụng sai. Đây l
vấn đềnổi cộm trong thực tiễn áp dụng pháp luật.
Tuy nhiên, việc tìm hiểu nghiên cứu vềgiải quyết tranh chấp kinh tếtrong điều kiệ
hiện nay vẫn còn mang tính chất thời sựcó ý nghĩa vềlý luận cũng nhưthực tiễn.
Đềtài " Giải quyết tranh chấp kinh tế ởnước ta hiện nay - thực trạng và giả
pháp" sẽgóp phần làm rõ thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tếcủa Toà án kinh tếvà cá
Trung tâm trọng tài phi Chính phủ, phân tích rõ những khó khăn, thuận lợi hiện nay của cá
cơquan tài phán cũng nhưnhững hạn chếcủa các văn bản pháp luật kinh tếhiện hành, trê
cơsở đốkiến nghịmột sốvấn đềcần sửa đổi bổsung trong hệthống pháp luật kinh tếch
phù hợp với thực tiễn hoạt động của nền kinh tếthịtrường.
Đềtài được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của chủnghĩa Mác-Lênin vềkin
tếxã hội và tưduy. Ngoài ra đềtài cũng vận dụng phương pháp phân tích tổng hợp đểlàm
rõ những vấn đềcần nghiên cứu .
Kết cấu của khoá luận gồm 3 Chương
- Chương 1: Tổng quan vềpháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế ởnước ta hiện nay
- Chương 2: Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế ởViệt Nam hiện nay
- Chương 3: Những giải pháp hoàn thiện pháp luật giải quyết tranh chấp ởnước ta
112 trang |
Chia sẻ: oanhnt | Lượt xem: 1347 | Lượt tải: 3
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Giải quyết tranh chấp ởnước ta hiện nay – thực trạng và giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 1 -
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP Ở NƯỚC TA
HIỆN NAY – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
Giáo viên hướng dẫn: Tiến sỹ Bùi Ngọc Sơn
Sinh viên thực hiện: Bùi Trọng Tuấn
Lớp: A2
Khoá: CN9
Hà nội, tháng 5/2003
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 2 -
LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo - Tiến sỹ Bùi Ngọc Sơn –
người đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình giúp đỡ em – cùng các thầy cô giáo
trường Đại học ngoại thương, các cán bộ Toà án nhân dân tối cao, gia đình,
bạn bè và đồng nghiệp – những người đã tạo điều kiện cho em hoàn thành
bản khoá luận này.
Sinh viên
Bùi Trọng Tuấn
LỜI NÓI ĐẦU
Các hoạt động kinh tế luôn có vị trí vai trò đặc biệt quan trọng, nó quyết định sự tồ
tại cũng như phát triển của xã hội. Để thực hiện chức năng kinh tế, ngày nay Nhà nước nà
cũng ban hành Hệ thống các qui phạm pháp luật để điều chỉnh các quan hệ kinh tế.
Trong hoạt động kinh doanh thường khó tránh khỏi các tranh chấp do nhiều nguyê
nhân khác nhau, do vậy, giải quyết các tranh chấp kinh tế cũng là yêu cầu tất yếu. Để bảo v
các quyền, lợi ích hợp pháp của các bên, đảm bảo các quan hệ kinh doanh được ổn định
lành mạnh và phát triển, Nhà nước thông qua các cơ quan chức năng hoặc các tổ chức đượ
pháp luật thừa nhận để giải quyết tranh chấp.
Giải quyết tranh chấp kinh tế không phải là vấn đề mới mẻ đối với khoa học pháp lý
Bởi vì, ngày nay các quan hệ kinh tế càng trở nên phong phú và đa dạng thì pháp luật v
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 3 -
giải quyết tranh chấp cũng phải từng bước đổi mới về pháp luật nội dung cũng như phá
luật tố tụng để phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội.
Ở Việt Nam, thực tiễn cho thấy các văn bản pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh t
ngày càng bộc lộ những hạn chế. Hệ thống văn bản hướng dẫn còn thiếu đồng bộ và chậm
được ban hành, chưa phù hợp, chưa thống nhất dẫn đến cách hiểu và vận dụng sai. Đây l
vấn đề nổi cộm trong thực tiễn áp dụng pháp luật.
Tuy nhiên, việc tìm hiểu nghiên cứu về giải quyết tranh chấp kinh tế trong điều kiệ
hiện nay vẫn còn mang tính chất thời sự có ý nghĩa về lý luận cũng như thực tiễn.
Đề tài " Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giả
pháp" sẽ góp phần làm rõ thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế của Toà án kinh tế và cá
Trung tâm trọng tài phi Chính phủ, phân tích rõ những khó khăn, thuận lợi hiện nay của cá
cơ quan tài phán cũng như những hạn chế của các văn bản pháp luật kinh tế hiện hành, trê
cơ sở đố kiến nghị một số vấn đề cần sửa đổi bổ sung trong hệ thống pháp luật kinh tế ch
phù hợp với thực tiễn hoạt động của nền kinh tế thị trường.
Đề tài được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin về kin
tế xã hội và tư duy. Ngoài ra đề tài cũng vận dụng phương pháp phân tích tổng hợp để làm
rõ những vấn đề cần nghiên cứu .
Kết cấu của khoá luận gồm 3 Chương
- Chương 1: Tổng quan về pháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay
- Chương 2: Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế ở Việt Nam hiện nay
- Chương 3: Những giải pháp hoàn thiện pháp luật giải quyết tranh chấp ở nước ta
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 4 -
MỤC LỤC
Trang
Chương I: Tổng quan về pháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta
hiện nay.
I. Khái niệm về tranh chấp kinh tế và tố tụng kinh tế
II. Sự cần thiết khách quan của việc ban hành Pháp luật về giải quyết tranh kinh
tế
III. Các phương pháp giải quyết tranh chấp kinh tế
1. Giải quyết tranh chấp bằng thương lượng:
+ Khái niệm và đặc điểm
+ Cách thức thương lượng
+ Một số bước thương lượng, đàm phán để gỡ rối khi các bên tranh chấp đều
bế tắc
2. Giải quyết tranh chấp bằng hoà giải:
3. Giải quyết tranh chấp bằng toà án:
+ Cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ quyền hạn của toà án kinh tế
+ Nguyên tắc tố tụng vụ án kinh tế và các nguyên tắc xét xử tranh chấp kinh
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 5 -
tế của toà án kinh tế;
+ Thẩm quyền của toà án các cấp;
4. Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài kinh tế:
- Khái niệm và những ưu thế cơ bản của trọng tài kinh tế
- Trung tâm trọng tài (Pháp lệnh số 08/ UBTVQH 11)
+ Khái niệm, đặc điểm, thẩm quyền của Trung tâm trọng tài
+ Thành lập chấm dứt hoạt động của Trung tâm trọng tài
- Giải quyết tranh chấp kinh tế của Trung tâm trọng tài kinh tế
Trung tâm trọng tài Quốc tế Việt nam
Chương II: Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế ở Việt nam hiện nay
I. Các loại tranh chấp kinh tế phổ biến ở nước ta hiện nay:
1. Tranh chấp phát sinh do một bên vi phạm nghĩa vụ giao hàng hoặc thực hiện
lao vụ
2. Tranh chấp phát sinh do một bên vi phạm nghĩa vụ thanh toán và tiếp nhận
hàng hoá công việc
3. Tranh chấp liên quan đến hợp đồng kinh tế vô hiệu
II. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng phương pháp tiền khởi kiện
III. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng toà án
IV. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng trọng tài
Chương III: Những giải pháp hoàn thiện pháp luật giải quyết tranh chấp
kinh tế ở nước ta
I. Lựa chọn phương pháp giải quyết tranh chấp kinh tế:
1. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp giải quyết tranh chấp trước khi đi
kiện
2. Nhược điểm của đi kiện ở toà án so với đi kiện tại trung tâm trọng tài
II. Các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh tế
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 6 -
1. Biện pháp phòng ngừa tranh chấp
2. Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp
III. Kết luận .
CHƯƠNG I
TỔNG QUAN VỀ PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP KINH TẾ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
I. KHÁI NIỆM TRANH CHẤP KINH TẾ VÀ TỐ TỤNG KINH TẾ
1. Khái niệm tranh chấp kinh tế:
Trong điều kiện nền kinh tế hàng hoá vận hành theo cơ chế thị trường với sự
tham gia của nhiều thành phần kinh tế có chế độ sở hữu khác nhau, các quan hệ
kinh tế ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp. Mục đích tìm kiếm lợi nhuận chẳng
những là động lực trực tiếp thúc đẩy quá trình mở rộng các giao lưu kinh tế, mà còn
là lý do tồn tại của các chủ thể kinh tế.
Cùng với sự phát triển của các quan hệ kinh tế và dưới sự tác động trực tiếp
của quy luật cạnh tranh, tranh chấp kinh tế cũng trở nên phong phú hơn về chủng
loại, gay gắt, phức tạp hơn về tính chất và quy mô. Chính vì vậy, việc áp dụng hình
thức và phương thức giải quyết tranh chấp sao cho phù hợp, có hiệu quả là một đòi
hỏi khách quan để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể kinh doanh,
bảo đảm nguyên tắc pháp chế Xã hội Chủ nghĩa, thông qua đó góp phần tạo môi
trường pháp lý lành mạnh để thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế.
Tranh chấp kinh tế là tranh chấp biểu hiện những mâu thuẫn hay xung đột về
quyền, nghĩa vụ giữa các nhà đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc thực hiện
dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lời. Như vậy tranh chấp kinh tế có thể
phát sinh trong cả quá trình sản xuất và tái sản xuất xã hội. Tuy nhiên, dù tồn tại
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 7 -
dưới hình thức nào và có thể bắt nguồn từ nguyên nhân khách quan và chủ quan
khác nhau, nhưng đặc trưng chung của tranh chấp kinh tế là luôn gắn liền với hoạt
động kinh tế và chủ thể tham gia chủ yếu là các nhà doanh nghiệp. Về bản chất, mỗi
tranh chấp xét cho cùng đều phản ánh những xung đột về lợi ích kinh tế giữa các
bên
Tranh chấp kinh tế khác với tranh chấp dân sự ở một số điểm sau:
♦ Tranh chấp kinh tế thường chỉ gắn liền với những yếu tố tài sản, những lợi
ích của các bên có tranh chấp và chỉ phát sinh từ các quan hệ vì mục đích kinh
doanh, các tranh chấp dân sự vừa mang tính chất tài sản, tính chất nhân thân phi tài
sản.
♦ Giá trị tranh chấp kinh tế thường rất lớn, các tranh chấp kinh tế thường làm ảnh
hưởng kinh tế không những cho bên cùng tranh chấp mà còn làm ảnh hưởng đến sản
xuất kinh doanh của cả cộng đồng kinh doanh nữa. Do đó, tranh chấp kinh tế thường
có tính nguy hiểm hơn tranh chấp dân sự.
♦ Bên bị vi phạm trong quan hệ kinh tế không những được bồi thường thiệt hại
(nếu có thiệt hại xảy ra) giống như bên bị vi phạm trong quan hệ luật dân sự mà có
quyền đòi hỏi phạt vi phạm hợp đồng kinh tế.
♦ Chủ thể trong quan hệ có tranh chấp kinh tế chủ yếu là chủ thể kinh doanh khi
tham gia quan hệ kinh doanh hoặc nếu không trực tiếp kinh doanh thì ít nhất họ là
những người tiến hành hành vi đầu tư vốn nhằm mục đích kinh doanh sinh lời.
Trong khi đó tranh chấp dân sự chủ yếu phát sinh từ các chủ thể không tham gia
kinh doanh.
Tranh chấp kinh tế gồm các loại sau:
• Tranh chấp Hợp đồng kinh tế giữa pháp nhân với cá nhân có đăng ký kinh doanh.
• Tranh chấp giữa Công ty với thành viên Công ty hoặc giữa thành viên Công ty với
nhau liên quan đến việc thiết lập hoạt động hoặc giải thể công ty.
• Tranh chấp đến việc mua bán chứng khoán (Cổ phiếu, Trái phiếu);
• Và các tranh chấp kinh tế khác theo qui định của pháp luật;
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 8 -
Trong điều kiện kinh tế thị trường sự đa dạng về đối tượng cũng như sự xuất hiện
của các thị trường yếu tố phi truyền thống đã làm phát sinh nhiều tranh chấp mới
như tranh chấp về thương hiệu, Ly- xăng, tranh chấp về quảng cáo...
Những tranh chấp kinh tế xảy ra mà được cơ quan toà án có thẩm quyền giải quyết
theo một trình tự thủ tục nguyên tắc nhất định thì được gọi là "Vụ án kinh tế".
2. Khái niệm tố tụng kinh tế:
Tố tụng kinh tế là một chế định pháp luật quan trọng của pháp luật kinh tế, là
tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh những quan hệ tố tụng giữa cơ quan
toà án và người tham gia tố tụng, trong quá trình toà án giải quyết các vụ án kinh tế
để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia tố tụng. Cũng có thể
hiểu tố tụng kinh tế là quá trình cơ quan toà án có thẩm quyền giải quyết các vụ án
kinh tế theo một trình tự nhất định.
Với nội dung khái niệm tranh chấp kinh tế như trên có thể thấy các tranh chấp
kinh tế hiện nay là rất đa dạng và phức tạp, các chủ thể của nền kinh tế được mở
rộng hơn trước và phạm vi hoạt động cũng đa dạng hơn trước. Vì vậy, pháp luật áp
dụng cho việc giải quyết các tranh chấp kinh tế phải linh hoạt và mềm dẻo hơn, các
cơ quan tài phán vừa phải nâng cao trình độ nghiệp vụ của mình, vừa phải thay đổi
phương pháp giải quyết tranh chấp kinh tế cho phù hợp với nền kinh tế mở như hiện
nay của nước ta.
II. SỰ CẦN THIẾT KHÁCH QUAN CỦA VIỆC BAN HÀNH PHÁP LUẬT VỀ
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ
1. Sau chiến thắng mùa xuân 1975, cả nước ta bước vào giai đoạn lịch sử mới xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cơ chế quản lý cũ tập trung, quan liêu bao cấp trong thời
kỳ chiến tranh đã không phát huy tác dụng tích cực mà còn làm trì trệ sự phát triển
kinh tế, gây nhiều hiện tượng tiêu cực trong xã hội, trước tình hình trên Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) đã kịp thời chỉ ra mặt yếu kém, sai lầm chủ quan
duy ý chí trong cơ chế quản lý tập trung bao cấp, đề ra đường lối đổi mới toàn diện
đặc biệt đường lối phát triển kinh tế. Đường lối đổi mới đó được hoàn thiện và
chính thức đưa vào đời sống xã hội bằng pháp luật đó là Hiến pháp 1992, đã thừa
nhận nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường ở nước ta.
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 9 -
Việc đổi mới tổ chức và hoạt động của hệ thống Tư pháp và các Cơ quan tài
phán nói chung và các cơ quan tài phán kinh tế nói riêng cũng nằm trong khuôn khổ
của công cuộc đổi mới này. Đáp ứng các đòi hỏi tất yếu khách quan đó Quốc hội
nước Cộng hoà xã hội Chủ nghĩa Việt nam khoá IX kỳ họp thứ 4 đã thông qua luật
sửa đổi bổ xung Luật tổ chức Toà án nhân dân với những qui định và chức năng mới
của toà án là giải quyết các tranh chấp kinh tế và giải quyết yêu cầu tuyên bố phá
sản doanh nghiệp, Luật phá sản doanh nghiệp và pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ
án kinh tế cũng được ban hành với tư cách là luật nội dung để giải quyết các tranh
chấp kinh tế trong cơ chế mới.
Pháp lệnh Hội đồng trọng tài kinh tế ban hành ngày 12/1/1990 cũng không
còn phù hợp với nền kinh tế nhiều thành phần nữa. Bởi trọng tài kinh tế nhà nước là
cơ quan thuộc hệ thống các cơ quan quản lý Nhà nước nhưng lại có thẩm quyền xét
xử. Đây là một cơ quan vừa có chức năng quản lý lại vừa có chức năng của cơ quan
tư pháp, kèm theo đó thực lực của đội ngũ trọng tài viên còn hạn chế. Các quyết
định của trọng tài kinh tế không có một cơ chế thi hành hiệu quả, chủ yếu chỉ mong
vào sự tự nguyện của bên phải thi hành.
2. Nhằm hoà nhập vào nền kinh tế khu vực và quốc tế, nhà nước ta thực hiện một
chính sách kinh tế mở. Mở rộng các quan hệ kinh tế quốc tế chúng ta vừa thu hút
được đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, vừa nắm bắt được những thành tựu khoa học
kỹ thuật tiên tiến và kinh nghiệm kinh doanh của các quốc gia có nền kinh tế phát
triển. Vấn đề đặt ra là khi mở rộng các quan hệ kinh tế chúng ta buộc phải xem xét,
chấp nhận những tập quán thương mại quốc tế và các nguyên tắc của luật pháp quốc
tế về các lĩnh vực thương mại kinh doanh quốc tế.
Mở rộng các mối quan hệ kinh tế quốc tế đã tác động tích cực vào nền kinh tế
của chúng ta làm các hoạt động kinh doanh trở nên đa dạng, sôi động và đương
nhiên dẫn đến sẽ có phát sinh các tranh chấp trong hoạt động kinh tế ngày càng
nhiều và gay gắt. Các chủ đầu tư nước ngoài vào Việt Nam họ đều quan tâm đến sự
bảo đảm về mặt pháp lý cho hoạt động kinh doanh của mình và pháp luật phải bảo
đảm đầy đủ các quyền và lợi ích chính đáng của họ khi nảy sinh các tranh chấp.
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 10 -
Chính vì vậy khi tiến hành đầu tư vào Việt Nam ngoài các yếu tố đảm bảo về
mặt pháp lý cho hoạt động kinh doanh, hiệu quả kinh doanh thì các chủ đầu tư cũng
đặc biệt quan tâm đến việc giải quyết các tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh
doanh, giải quyết các tranh chấp phải nhanh chóng, có hiệu lực mới bảo đảm quyền
lợi chính đáng của họ.
III. CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ TẠI VIỆT NAM
Việc chuyển đổi nền kinh tế ở nước ta từ cơ chế tập trung, quan liêu bao cấp
sang cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước đã làm thay đổi quan niệm về
một loạt vấn đề xung quanh các chế định hợp đồng kinh tế (HĐKT), tranh chấp
kinh tế, tài phán kinh tế, quyền tự do của các bên tranh chấp trong việc lựa chọn cơ
quan, tổ chức giải quyết tranh chấp kinh tế, vị trí của cơ quan tài phán kinh tế trong
bộ máy Nhà nước v.v.
Từ năm 1987 - 1990, nước ta đã có nhiều cố gắng để tiếp tục phát huy vai trò
của trọng tài kinh tế. Do đó năm 1989 Nhà nước đã ban hành Pháp lệnh Hợp đồng
kinh tế và năm 1990 ban hành Pháp lệnh Trọng tài kinh tế với mục đích làm cho hai
chế định này thích nghi với cơ chế quản lý kinh tế mới và mới đây Uỷ ban thường
vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh trọng tài thương mại số 08/PL UBTVQH 11
ban hành ngày 25/2/2003 nhằm từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật tạo tính
tương thích với các quy định của luật pháp quốc tế.
Hiến pháp năm 1992 ra đời đã đánh dấu những thay đổi quan trọng trong chế
độ kinh tế của Nhà nước CHXHCN Việt nam và phần nào đã làm cho sự tồn tại của
hệ thống trọng tài kinh tế trở nên không còn phù hợp. Đó là những nguyên tắc như
đa dạng hóa các thành phần kinh tế, các hình thức sở hữu, các doanh nghiệp thuộc
mọi thành phần kinh tế đều bình đẳng trước pháp luật, cá nhân được tự do kinh
doanh, tự do thành lập doanh nghiệp, Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào hoạt
động sản xuất kinh doanh đúng pháp luật của các doanh nghiệp...
Tranh chấp kinh tế tất yếu xảy ra trong hoạt động kinh doanh vì vậy, giải
quyết tranh chấp phát sinh được coi như là đòi hỏi tự thân của quá trình kinh tế.
Theo cách hiểu thông thường giải quyết tranh chấp kinh tế là cách thức, phương
pháp cũng như các hoạt động để khắc phục và loại trừ các tranh chấp đã phát sinh
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 11 -
nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể kinh doanh, bảo vệ trật tự,
kỷ cương xã hội.
Khi xảy ra tranh chấp các chủ thể kinh doanh đều muốn giải quyết tranh chấp
kinh tế được nhanh chóng và thuận lợi, từ đó các chủ thể kinh doanh có nhu cầu lựa
chọn một hình thức giải quyết các tranh chấp kinh tế phù hợp với mình.
1.Giải quyết tranh chấp bằng thương lượng:
1.1 Khái niệm, đặc điểm:
a. Khái niệm: Thương lượng là một phương thức giải quyết tranh chấp mà theo đó
các bên cùng nhau bàn bạc, thoả thuận để tự giải quyết tranh chấp phát sinh trong
quan hệ hợp đồng của mình mà không có sự tham gia của bên thứ ba.
b. Đặc điểm:
- Thương lượng là một phương pháp tự giải quyết tranh chấp của các bên.
- Thương lượng không mang tính chất bắt buộc trừ khi hợp đồng có quy định và
không đòi hỏi sự can thiệp hành chính của bất cứ một thiết chế nào. Thương lượng
được áp dụng tương đối phổ biến để giải quyết tranh chấp kinh tế thời gian và chi
phí giành cho cuộc thương lượng thông thường phụ thuộc vào tính chất và trị giá
tranh chấp. Tuy nhiên, trong thực tế thương lượng lại phụ thuộc vào thiện trí của
các bên và cách thức thương lượng là thương lượng trực tiếp hay thông qua thư tín,
telex, fax ....
Việc giải quyết tranh chấp bằng thương lượng nhằm gạt bỏ các ý kiến bất
đồng để đạt tới sự thống nhất, thiện trí là một phương pháp giải quyết tranh chấp rất
phổ biến ở nhiều quốc gia, đặc biệt là các quốc gia Á Đông.
Theo Điều 7 Pháp lệnh hợp đồng kinh tế: “ Các tranh chấp phát sinh khi thực
hiện hợp đồng kinh tế được giải quyết bằng cách tự thương lượng giữa các bên với
nhau hoặc đưa ra trọng tài kinh tế”. Phương thức thương lượng này đẩy nhanh tốc
độ giải quyết tranh chấp giữa hai bên bày tỏ thái độ tôn trọng bên vi phạm hợp đồng
cũng như để hai bên hiểu rõ nội dung sự việc, nội dung tranh chấp dẫn đến sự thiện
trí của cả hai bên.
- Trong các hợp đồng kinh tế, tại điều khoản về xử lý tranh chấp thường được ghi: “
Các tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng trước hết được giải
Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp
- 12 -
quyết thông qua đàm phán, thương lượng giữa các bên. Nếu tranh chấp không giải
quyết được bằng thương lượng sẽ được đem ra xét xử tại (toà án hoặc trọng tài)
theo quy tắc của (toà án, trọng tài) phí xét xử sẽ do bên thua kiện chịu” điều này
càng chức tỏ một trong những đặc điểm nổi bật của thương lượng là " hình thức tự
giải quyết tranh chấp" được áp dụng phổ biến nhất.
1.2 Cách thức thương lượng:
a. Thương lượng bằng cách gặp gỡ trực tiếp: Thương lượng bằng cách gặp nhau
trực tiếp là việc các bên cử đại diện của mình gặp mặt nhau tại một địa điểm nhất
định trong một thời gian xác định để bàn bạc vấn đề tranh chấp nhằm đưa ra các
giải pháp giải quyết tranh chấp.
b. Thương lượng thông qua thư từ, điện tín, telex...
Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ điện tử Internet, email thì việc thương
lượng giữa các bên đương sự được thực hiện hết sức thuận lợi. Tuy vậy tất cả các
thư từ điện tín email đều phải được trả lời một cách nhanh chóng cho dù nguyên
nhân tranh chấp là do phía mình gây ra cũng cần phải được trả lời sớm, để giải
quyết thoả đáng nếu trì hoãn hoặc cố tình quên không trả lời sẽ gây ấn tượng xấu.
Khi xem xét những điểm cơ bản về phương pháp giải quyết tranh chấp kinh
tế thông qua thương lượng cho thấy rằng phương pháp này cũng có một số điểm hạn
chế nhất định, cụ thể do sự thành công hay thất bại của việc thương lượng chủ yếu
phụ thuộc vào thái độ thiện chí của các bên tranh chấ