Đề tài Khái quát chung về pháp luật xuất bản ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Ho¹t ®éng xuÊt b¶n võa lµ ho¹t ®éng v¨n ho¸, t­ t­ëng, võa lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt. Nã lµ kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng­êi, lµ ph­¬ng tiÖn quan träng ph¶n ¸nh ®êi sèng tinh thÇn, bé mÆt v¨n ho¸ cña mçi d©n téc ë mäi thêi ®¹i. MÆt kh¸c, tõ khi x· héi loµi ng­êi ph©n chia thµnh giai cÊp th× xuÊt b¶n kh«ng chØ ®ãng vai trß ph¶n ¸nh ®êi sèng tinh thÇn vµ vËt chÊt cña con ng­êi mµ cßn mang tÝnh giai cÊp ngµy cµng râ rÖt, lµ nguån lùc vµ vò khÝ s¾c bÐn cña ®Êu tranh giai cÊp. Tõ khi n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra ®êi, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lu«n thùc thi chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n, ®Æc biÖt coi träng quyÒn tù do, d©n chñ cña nh©n d©n, trong ®ã cã quyÒn tù do xuÊt b¶n. HiÕn ph¸p Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ mét lo¹t c¸c ®iÒu luËt, hÖ thèng v¨n b¶n d­íi luËt lÇn l­ît ra ®êi nh»m x©y dùng mét hµnh lang ph¸p lý hoµn chØnh, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt b¶n ph¸t triÓn ®óng h­íng, trªn nÒn t¸ng luËt ph¸p. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, hÖ thèng ph¸p luËt nhiÒu n¨m tån t¹i ®· dÇn dÇn béc lé nh÷ng thiÕu sãt, bÊt cËp, ch­a ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng cao cña c«ng cuéc ®æi míi. Thùc tiÔn ®· chøng minh viÖc sö dông ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng xuÊt b¶n lµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh tÕ trong lÜnh vùc v¨n ho¸ - t­ t­ëng, ®ång thêi còng chÝnh lµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng v¨n ho¸ - t­ t­ëng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. §ã lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò, cã quan hÖ biÖn chøng víi nhau vµ cÇn ®­îc thÓ chÕ ho¸ phï hîp nh»m ®¶m b¶o cho xuÊt b¶n ho¹t ®éng theo ®óng trËt tù mµ ph¸p luËt quy ®Þnh. Bµi viÕt sau ®©y cã thÓ phÇn nµo kh¸i qu¸t vÒ ph¸p luËt xuÊt b¶n ë ViÖt Nam, mét lÜnh vùc ho¹t ®éng ®a d¹ng vµ hÕt søc phong phó. LÇn ®Çu viÕt mét ®Ò tµi mang tÝnh chÊt lý luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh, em mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« gi¸o ®Ó tiÓu luËn ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Hµ néi, th¸ng 12 n¨m 2000 Ch­¬ng I Kh¸i qu¸t chung vÒ ph¸p luËt xuÊt b¶n ë ViÖt Nam I. C¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña qu¶n lý Nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt vÒ xuÊt b¶n 1. NhËn thøc chung vÒ xuÊt b¶n §Ó cã nh÷ng nhËn thøc chung vµ thèng nhÊt vÒ xuÊt b¶n, mµ ë ®ã c¸c quan hÖ x· héi ®­îc h×nh thµnh, t¹o nªn ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt xuÊt b¶n, phÇn nµy ®­îc tr×nh bµy kh¸i qu¸t tõ kh¸i niÖm, ®Õn vÞ trÝ, vai trß vµ ®Æc ®iÓm cña xuÊt b¶n. a. Kh¸i niÖm Trong qu¸ tr×nh tiÕn ho¸, con ng­êi ®· ph¸t minh ra c¸c ph­¬ng tiÖn ®Ó ph¶n ¸nh, l­u truyÒn c¸c gi¸ trÞ cña ®êi sèng sinh ho¹t vËt chÊt vµ tinh thÇn cña m×nh. S¸ch lµ mét ph¸t minh kú diÖu,trë thµnh ph­¬ng tiÖn quan träng trong c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ tinh thÇn cña loµi ng­êi. Tõ thêi Cæ ®¹i, nh÷ng ph¸t kiÕn vÒ triÕt häc, hoa häc, v¨n häc, nghÖ thuËt ®· ®­îc con ng­êi ghi, chÐp trªn vá c©y (chØ th¶o, v¸ch ®¸ vµ chÝnh trªn da thÞt m×nh, sau ®ã lµ thÎ tre, da thó, ®Êt nung, v.v... §ã lµ h×nh thøc s¬ khai vÒ s¸ch mµ con ng­êi ®· s¸ng t¹o ra. ViÖc ghi chÐp vµ l­u truyÒn trong céng ®ång c¸c h×nh thøc ban ®Çu ®ã cña s¸ch, ®· h×nh thµnh nghÒ xuÊt b¶n s¬ khai.. Vµo ®Çu thÕ kû thø II sau c«ng nguyªn, t¹i Trung Quèc ng­êi ta ®· chÕ t¹o ra giÊy, vµ kh¾c ch÷ trªn c¸c tÊm v¸n gç ®Ó in. T¬Ý thÓ kû XV, tõ 1436 ®Õn 1444 Johannes Gutenberg ng­êi §øc ®· dïng khu«n ®ång m« chÕ t¹o ra ch÷ rêi b»ng hîp kim ch× thiÕc ®ång,lµm ra mùc vµ in s¸ch trªn m¸y in b»ng gç. Cuèn s¸ch ®Çu tiªn ®­îc Gutenberg in t¹i Mainz tõ n¨m 1452 lµ cuèn Phóc ©m, víi sè l­îng 200 b¶n. Ng­êi ta cßn gäi lµ cuèn Phóc ©m 42 dßng, v× mçi cét cã 42 dßng. §©y lµ b­íc ph¸t triÓn míi v­ît bËc vÒ in, dÉn ®Õn mét thêi kú ph¸t triÓn míi cña xuÊt b¶n. §óng nh­ ¡ngghen ®· ®¸nh gi¸ vÒ nghÒ in trong t¸c phÈm “BiÖn chøng cña tù nhiªn”: “NghÒ in ra ®êi, ®ã lµ mét b­íc ngoÆt vÜ ®¹i nhÊt trong tÊt c¶ c¸c b­íc ph¸t triÓn tõ tr­íc ®Õn nay cña thêi ®¹i chóng ta”. Lµ ho¹t ®éng do con ng­êi s¸ng t¹o ra, vµ chÝnh nã phôc vô lîi Ých cña con ng­êi, xuÊt b¶n ®· øng dông vµ ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn nhiÒu mÆt cña x· héi loµi ng­êi, chÝnh v× vËy xuÊt b¶n ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Tõ chç chØ lµ ho¹t ®éng cña tõng nhãm ng­êi cã ¶nh h­ëng trong ph¹m vÞ hÑp, nã ®· ®­îc x· héi ho¸. Tõ chç s¶n phÈm s¸ch ë tr×nh ®é th« s¬, méc m¹c, tiÕn tíi ®a d¹ng, phong phó vÒ h×nh thøc, lo¹i h×nh vµ néi dung. S¶n phÈm cña ngµnh xuÊt b¶n kh«ng chØ cã s¸ch, mµ cßn bao gåm c¸c lo¹i h×nh kh¸c ®ã lµ tranh, ¶nh, b¶n ®å, ®Þa ®å, khÈu hiÖu, b­u ¶nh v.v... NghÒ lµm s¸ch tõ chç ®¬n gi¶n, thñ c«ng qua nhiÒu b­íc ph¸t triÓn, ®· ®¹t tíi tr×nh ®é tù ®éng ho¸. Lao ®éng biªn tËp ë nhµ xuÊt b¶n ®· øng dông tiÕn bé cña c«ng nghÖ tin häc, trong ho¹t ®éng s¸ng t¹o vµ xö lý b¶n th¶o, hoµn chØnh b¶n mÉu ®Ó in hµng lo¹t. Ho¹t ®éng phæ biÕn, sau nµy gäi lµ ph¸t hµnh s¸ch víi c¸c cöa hµng tù chän ®­îc qu¶n lý b»ng camera, vµ m¸y vi tÝnh, víi c¸c lo¹i xe chuyªn dông b¸n s¸ch l­u ®éng, b¸n s¸ch ®Æt tr­íc qua b­u ®iÖn, b¸n s¸ch khuyÕn m¹i. Ngµy nay xuÊt b¶n ®· trë thµnh ngµnh kinh tÕ - kü thuËt ph¸t triÓn. BÊt cø quèc gia nµo còng tËn dông kh¶ n¨ng cña nã ®Ó n©ng cao d©n trÝ, phôc vô kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n, giao l­u v¨n ho¸ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. NhiÒu n­íc ph¸t triÓn cã nh÷ng tËp ®oµn xuÊt b¶n - b¸o chÝ m¹nh, ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. ë NhËt cã tíi 5000 nhµ xuÊt b¶n, chiÕm 1/200 tæng sè gi¸ trÞ s¶n phÈm cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. T¹i Mü, ngµnh xuÊt b¶n ®øng vÞ trÝ thø 3 vÒ tû lÖ t¨ng tr­ëng gi¸ trÞ s¶n phÈm. ë ViÖt Nam xuÊt b¶n s¸ch xuÊt hiÖn tõ thêi Cæ trung ®¹i. C¬ së ®Çu tiªn cña nghÒ xuÊt b¶n lµ sù ra ®êi cña ng«n ng÷ vµ ch÷ viÕt. Ch÷ H¸n lµ thø v¨n tù ®Çu tiªn du nhËp vµo ViÖt Nam tõ thêi TriÖu §µ (207-137 TCN). Ch÷ N«m xuÊt hiÖn sau ch÷ H¸n. Tíi thÕ kû XVIII, XIX ch÷ N«m ph¸t triÓn cùc thÞnh, ë møc ®é nµo ®ã ®· lÊn ¸t ch÷ H¸n víi “TruyÖn KiÒu”, “Chinh Phô Ng©m”, “HÞch T©y S¬n”... Tõ kho¶ng nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû XX, víi sù xuÊt hiÖn cña s¸ch b¸o Macxit, sù nghiÖp xuÊt b¶n ViÖt Nam chuyÓn sang thêi kú míi. XuÊt b¶n ®­îc ph©n chia thµnh nhiÒu khuynh h­íng víi nh÷ng môc ®Ých, quy m« vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng kh¸c nhau. HiÖn nay, ë ViÖt Nam xuÊt b¶n ®· ph¸t triÓn vµ ®¹t tr×nh ®é míi. C¸c nhµ xuÊt b¶n chuyªn lo viÖc tæ chøc, hoµn chØnh b¶n th¶o, b¶n mÉu ®­a in. C¸c nhµ in lo viÖc tiÕp nhËn c«ng nghÖ míi, ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng viÖc in nh©n b¶n c¸c ý t­ëng cña t¸c gi¶, cña nhµ xuÊt b¶n thµnh xuÊt b¶n phÈm. Ph¸t hµnh lµ ng­êi chuyÓn t¶i c¸c ý t­ëng chøa ®ùng trong nh÷ng xuÊt b¶n phÈm ®Õn tay ng­êi sö dông, th«ng qua ho¹t ®éng th­¬ng nghiÖp. VËy xuÊt b¶n lµ g× ? Theo nghÜa réng, xuÊt b¶n lµ ho¹t ®éng bao gåm c¸c lÜnh vùc xuÊt b¶n, in vµ ph¸t hµnh xuÊt b¶n phÈm. Ho¹t ®éng xuÊt b¶n lµ qu¸ tr×nh tæ chøc c¸c nguån lùc x· héi trong viÖc s¸ng t¹o t¸c phÈm, in nh©n b¶n c¸c t¸c phÈm, phæ biÕn ®Õn nhiÒu ng­êi nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi. Ho¹t ®éng xuÊt b¶n cßn lµ ho¹t ®éng thuéc lÜnh vùc v¨n ho¸ t­ t­ëng, th«ng qua viÖc s¶n xuÊt, phæ biÕn nh÷ng xuÊt b¶n phÈm ®Õn nhiÒu ng­êi, kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng ®¬n thuÇn kinh doanh. Ho¹t ®éng xuÊt b¶n nh»m môc ®Ých phæ biÕn nh÷ng t¸c phÈm vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, khoa häc, c«ng nghÖ, v¨n häc, nghÖ thuËt, ph¸p luËt; giíi thiÖu di s¶n v¨n ho¸ d©n téc, tinh hoa v¨n ho¸ thÕ giíi; n©ng cao d©n trÝ, ®¸p øng nhu cÇu ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n, më réng giao l­u v¨n ho¸ víic¸c n­íc, gãp phÇn vµo sù nghiÖp x©y dùng b¶o vÖ Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa. B»ng xuÊt b¶n phÈm cña m×nh, ®Êu tranh chèng mäi t­ t­ëng vµ hµnh vi lµm tæn h¹i lîi Ých quèc gia, ph¸ ho¹ nh©n c¸ch, ®¹o ®øc vµ lèi sèng tèt ®Ñp cña ng­êi ViÖt Nam. Theo nghÜa hÑp, xuÊt b¶n lµ qu¸ tr×nh tæ chøc viÖc s¸ng t¹o, t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh s¸ng t¹o cña t¸c g¶i ®Ó cã b¶n th¶o t¸c phÈm, xö lý vµ hoµn chØnh b¶n th¶o, b¶n mÉu, in thµnh c¸c xuÊt b¶n phÈm nh»m phôc vô nhiÒu ng­êi. b. VÞ trÝ xuÊt b¶n trong ®êi sèng x· héi Ho¹t ®éng xuÊt b¶n võa lµ ho¹t ®éng v¨n ho¸, t­ t­ëng, võa lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt. VÒ ph­¬ng diÖn v¨n ho¸ t­ t­ëng, s¸ch vµ c¸c xuÊt b¶n phÈm do ho¹t ®éng xuÊt b¶n mang l¹i lµ s¶n phÈm tinh thÇn. Nã lµ kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng­ t¹o cña con ng­êi, co con ng­êi vµ v× con ng­êi. C¸c gi¸ trÞ x· héi chøa ®ùng trong s¸ch thÓ hiÖn vµ tho¶ m·n nhu cÇu ®a d¹ng, phong phó vÒ nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi. Nã lµ mét bé phËn rÊt quan träng ph¶n ¸nh ®êi sèng tinh thÇn, bé mÆt v¨n ho¸ cña mçi d©n téc, ë mäi thêi ®¹i. Néi dung chÝnh trÞ - x· héi, ph¸p luËt v¨n häc - nghÖ thuËt, khoa häc - c«ng nghÖ chøa ®ùng trong s¸ch lµ ý t­ëng cña t¸c gi¶, nhµ xuÊt b¶n nh»m truyÒn b¸, båi d­ìng vµ n©ng cao d©n trÝ, ®¸p øng nhu cÇu ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n, më réng giao l­u v¨n ho¸ víi c¸c n­íc. Gi¸ trÞ c¬ b¶n cña s¸ch nãi riªng, xuÊt b¶n phÈm nãi chung lµ gi¸ trÞ v¨n ho¸ tinh thÇn, do lao ®éng tinh thÇn cña con ng­êi t¹o ra. Môc ®Ých chñ yÕu, lý do tån t¹i cña nã lµ v¨n ho¸, t­ t­ëng. ë ViÖt Nam, c¸c nhµ xuÊt b¶n lµ ph­¬ng tiÖn, cong cô cña c¬ quan Nhµ n­íc, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi thuéc hÖ thèng chÝnh trÞ. V× vËy, ho¹t ®éng xuÊt b¶n lµ ho¹t ®éng v¨n ho¸, t­ t­ëng thuéc kiÕn tróc th­îng tÇng. VÒ ph­¬ng diÖn s¶n xuÊt vËt chÊt, c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn, do lao ®éng tinh thÇn cña con ng­êi mang l¹i chØ trë thµnh s¸ch vµ c¸c xuÊt b¶n phÈm kh¸c th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Tõ viÖc thõa nhËn s¸ch lµ s¶n phÈm tinh thÇn, trÝ tuÖ, mäi ng­êi ph¶i thõa nhËn s¸ch lµ s¶n phÈm vËt chÊt, bëi nã lµ kÕt qu¶ do lao ®éng vËt chÊt t¹o ra. CÊu tróc cña nã do chÝnh c¸c yÕu tè vËt chÊt t¹o thµnh. §ã lµ c¸c lo¹i vËt liÖu chuyªn dïng nh­: giÊy, mùc in, chØ, thÐp, hå d¸n, v¶i, ximili, caton, v.v... Th«ng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt cña nghÒ in, nh÷ng vËt liÖu rêi r¹c ®ã cÊu thµnh s¶n phÈm s¸ch - c¸i “vá vËt chÊt” chuyÓn t¶i néi dung tinh thÇn, trÝ tuÖ cña con ng­êi. Khi ®· trë thµnh s¶n phÈm hoµn chØnh vµ vµo l­u th«ng, xuÊt b¶n phÈm trë thµnh hµng ho¸. Nã mang ®ñ c¸c thuéc tÝnh cña hµng ho¸; chÞu sù t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ, gi¸ c¶, cung cÇu, v.v... Nh÷ng ng­êi mua ë ®©y lµ mua c¸i gi¸ trÞ chøa ®ùng trong “c¸i vá vËt chÊt”. Lµ ng­êi b¸n, nhµ xuÊt b¶n còng b¸n c¸i gi¸ trÞ tinh thÇn bªn trong, nh­ng kh«ng chØ thÕ mµ cßn quan t©m ®Õn c¸c vËt liÖu ®· ®Çu t­. V× vËy, s¸ch lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt xÐt vÒ gi¸ trÞ. MÆt kh¸c, kh«ng ph¶i ai còng ®äc s¸ch vµ ®äc bÊt kú s¸ch nµo, v× s¸ch bao giê còng cã ®èi t­îng riªng. Ng­êi tiªu dïng s¸ch, th­ëng thøc s¸ch kh¸c ng­êi tiªu dïng c¸c s¶n phÈm vËt chÊt kh¸c ë yªu cÇu cã v¨n ho¸. Tuú theo v¨n ho¸ cao, thÊp, chuyªn m«n s©u, réng cña m×nh mµ ng­êi tiªu dïng lùa chän s¸ch phï hîp. Tãm l¹i ho¹t ®éng xuÊt b¶n lµ ho¹t ®éng v¨n hãa tinh thÇn cã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn viÖc gi¸o dôc t­ t­ëng, t×nh c¶m, d©n trÝ, v× vËy nã thuéc th­îng tÇng kiÕn tróc, chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt ph¸t triÓn v¨n ho¸. MÆt kh¸ch ho¹t ®éng xuÊt b¶n lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt kh¸c cã vai trß quan träng trong viÖc t¹o thµnh, chuyÓn t¶i, nh©n b¶n c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn, trÝ tuÖ, ý ®å cña t¸c gi¶, nhµ xuÊt b¶n thµnh xuÊt b¶n phÈm, v× vËy nã ®ång thêi chÞu sù t¸c ®éng cña hÖ thèng quy luËt kinh tÕ, nã thuéc h¹ tÇng c¬ së. c. Vai trß cña xuÊt b¶n trong ®êi sèng x· héi Vai trß thø nhÊt: xuÊt b¶n - “bµ ®ì” cña c¸c t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, c«ng tr×nh khoa häc c«ng bè d­íi h×nh thøc xuÊt b¶n phÈm. C¸c v¨n nghÖ sÜ, nhµ khoa häc b»ng lao ®éng cña m×nh ®· s¸ng t¹o ra c¸c t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, c«ng tr×nh khoa häc. Song, c¸c thµnh tùu ®ã chØ lµ nh÷ng s¶n phÈm ®¬n chiÕc. ViÖc phæ biÕn nã chØ dõng l¹i ë ph¹m vi hÑp. Trong khi c¸c t¸c gi¶ muèn truyÒn b¸ ý t­ëng s¸ng t¹o cña m×nh cho c¶ céng ®ång th­ëng thøc, ¸p dông vµo ®êi sèng. C«ng chóng muèn ®­îc tiÕp nhËn nhanh vµ thuËn tiÖn c¸c gi¸ trÞ chøa ®ùng trong c¸c t¸c phÈm. Cïng víi c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ kh¸c, xuÊt b¶n ®· ra ®êi ®Ó ¸p øng yªu cÇu kh¸ch quan ®ã cña x· héi. XuÊt b¶n phÈm nãi chung, s¸ch nãi riªng lµ thÓ vËt chÊt ®· x· héi ho¸ c¸c gi¸ trÞ lao ®éng cña v¨n nghÖ sÜ, trÝ thøc tõ t¸c phÈm cña hä. Lµ s¶n phÈm do lao ®éng cña t¸c gi¶ t¹o thµnh, c¸c t¸c phÈm ®­îc xuÊt b¶n “®ãn r­íc, n©ng niu”, ®­îc lao ®éng biªn tËp gãp phÇn hoµn thiÖn, n©ng cao gi¸ trÞ, c¸c lao ®éng chuyªn m«n kh¸c tham gia vµo qu¸ tr×nh vËt chÊt ho¸ thµnh c¸c lo¹i h×nh xuÊt b¶n phÈm cô thÓ. V× vËy, ng­êi ta ®· vÝ lao ®éng biªn tËp -xuÊt b¶n nh­ “bµ ®ì” cho c¸c t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, khoa häc vµ c«ng nghÖ c«ng bè d­íi h×nh thøc xuÊt b¶n phÈm. Vai trß thø hai: xuÊt b¶n - Ph­¬ng tiÖn ph¶n ¸nh ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n lo¹i, vµ mçi quèc gia, b¶o tån vµ l­u truyÒn c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ Loµi ng­êi tõ khi sinh ra ®· ph¶i lao ®éng vµ chèng chäi víi thiªn nhiªn ®Ó sinh tån. ChÝnh trong lao ®éng, ®Êu tranh chinh phôc thiªn nhiªn, vµ sau nµy ®Êu tranh giai cÊp khi x· héi cã giai cÊp, hä ®· s¸ng t¹o ra c¸c gi¸ trÞn tinh thÇn. Con ng­êi võa lµ chñ thÓ s¸ng t¹o, võa lµ chñ thÓ h­ëng thô c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ tinh thÇn. V× vËy, khi nã tíi v¨n ho¸ lµ nãi tíi con ng­êi, tíi viÖc ph¸t huy nh÷ng n¨ng lùc b¶n chÊt cña con ng­êi, nh»m hoµn thiÖn vµ h­íng con ng­êi tíi ch©n, thiÖn, mü. V¨n ho¸ tinh thÇn cña loµi ng­êi, xÐt vÒ cÊu tróc lµ toµn bé c¸c gi¸ ttÞ do con ng­êi s¸ng t¹o ra vÒ khoa häc, v¨n häc, nghÖ thuËt, ®¹o ®øc, lèi sèng, ph¸p luËt, t«n gi¸o, v.v... C¸c gi¸ trÞ ®ã ®­îc thÓ hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc nhÊt ®Þnh. Theo sù ph¸t triÓn cña x· héi, c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ ®­îc h×nh thµnh nh»m s¶n xuÊt, b¶o toµn vµ l­u truyÒn c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn. Vai trß thø ba: xuÊt b¶n - c«ng cô quan träng trong viÖc n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc, båi d­ìng nh©n tµi. X· héi ®­îc thay thÕ vµ chuyÓn tiÕp tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. Thùc chÊt cña sù chuyÓn giao ®ã lµ sù thay thÕ lao ®éng. V× lao ®éng lµ ®éng lùc ph¸t triÓn x· héi loµi ng­êi. Con ng­êi kh«ng chØ nhËn thøc thÕ giíi mµ cßn ph¶i c¶i t¹o thÕ giíi, khã h¬n hÕt kh«ng ph¶i ë kh¸m ph¸, nhËn thøc thÕ giíi mµ chÝnh lµ viÖc c¶i t¹o thÕ giíi v× môc ®Ých cña con ng­êi. Muèn thÕ con ng­êi ph¶i ®­îc ®µo t¹o liªn tôc. §Æc biÖt trong thêi ®¹i ngµy nay, c«ng nghÖ míi lu«n lu«n ®­îc chuyÓn giao, thay thÕ bëi tiÕn bé kh«ng ngõng cña khoa häc. ViÖc h­ng thÞnh cña mçi quèc gia tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo nh©n lùc ®­îc ®µo t¹o, vµo tr×nh ®é d©n trÝ vµ nh©n tµi. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®Òu coi träng gi¸o dôc vµ thÕt kÕ s¸ch phï hîp nh»m n©ng cao d©n trÝ,®µo t¹o ng­êi lao ®éng. Con ng­êi sau khi sinh ra mét sè n¨m ®Òu ph¶i tíi tr­êng ®Ó tiÕp thu nh÷ng tri thøc phæ th«ng, c¬ b¶n. S¸ch lµ ng­êi thÇy, ng­êi b¹n ®­a con ng­êi b­íc qua c¸c nÊc thang kiÕn thøc, ®¹t tíi c¸c tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô kh¸c nhau. Trong sè ®ã kh«ng Ýt ng­êi cã häc vÞ, chiÕm lÜnh ®Ønh cao cña khoa häc. Nh­ vËy, nguån nh©n lùc cña quèc gia lu«n ®­îc bæ sung, thay thÕ. ThÕ hÖ ng­êi lao ®éng sau cã tr×nh ®é cao h¬n thÕ hÖ tr­íc, bëi tri thøc ®­îc lµm giµu do s¸ch mang l¹i. Vai trß thø t­: xuÊt b¶n- vò khÝ ®Êu tranh giai cÊp. Tõ khi x· héi loµi ng­êi ph©n chia thµnh giai cÊp, xuÊt b¶n kh«ng chØ ®ãng vai trß lµ “bµ ®ì” cña c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ tinh thÇn, ph¶n ¸nh ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña x· héi, gãp phÇn ®µo t¹o nguån lùc mµ nã ®· trë thµnh vò khÝ s¾c bÐn cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp trong x· héi cã giai cÊp. XuÊt b¶n ®· tham gia cã hiÖu qu¶ vµo viÖc gi¸c ngé giai cÊp v« s¶n vÒ vai trß lÞch sö cña m×nh, vµ ®· tæ chøc quÇn chóng thùc hiÖn sø mÖnh lÞch sö ®ã. Khi bµn vÒ nh÷ng uû ban ®¼ng cÊp ë P¬rótxi, C. M¸c ®· viÕt: “... xuÊt b¶n lµ chiÕc ®ßn bÈy m¹nh mÏ cña v¨n ho¸ vµ cña viÖc gi¸o dôc tinh thÇn cho nh©n d©n. XuÊt b¶n biÕn cuéc ®Êu tranh vËt chÊt thµnh cuéc ®Êu tranh t­ t­ëng, cuéc ®Êu tranh cña nh÷ng nhu cÇu, nh÷ng nhiÖt t×nh; cuéc ®Êu tranh cña lý luËn, lý trÝ vµ h×nh th¸i” Ngµy nay trong ®iÒu kiÖn tiÕn bé kh«ng ngõng cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®· kÐo theo sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña v¨n ho¸. Víi sù ®a d¹ng vÒ ph­¬ng thøc, ph­¬ng tiÖn, lo¹i h×nh vµ s¶n phÈm v¨n ho¸, viÖc phæ biÕn nhanh nh¹y cña c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, ®· lµm cho kh«ng Ýt ng­êi b¨n kho¨n vÒ viÖc tån vong cña xuÊt b¶n. Nh­ng víi vai trß nh­ tr×nh bµy trªn, xuÊt b¶n vÉn sÏ tån t¹i vµ ph¸t triÓn cïng x· héi loµi ng­êi. Nã sÏ tiÕp nhËn c¸c tiÕn bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®a d¹ng ho¸ xuÊt b¶n phÈm, ®a n¨ng ho¸ xuÊt b¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu h­ëng thô ngµy cµng cao cña b¹n ®äc. d. §Æc ®iÓm cña xuÊt b¶n : PhÇn nµy chØ tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n liªn quan ®Õn viÖc ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt. §Æc ®iÓm thø nhÊt: xuÊt b¶n võa lµ ho¹t ®éng v¨n ho¸ t­ t­ëng võa lµ ho¹t ®éng kinh tÕ Lµ mét bé phËn cña v¨n ho¸, xuÊt b¶n chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt ph¸t triÓn v¨n ho¸. Lao ®éng xuÊt b¶n trong ®ã trung t©m lµ biªn tËp, mét lo¹i lao ®éng khoa häc; tæ chøc nghiªn cøu khoa häc, s¸ng t¹o v¨n häc, nghÖ thuËt. Nã lµ lao ®éng chÊt x¸m. Trong t¸c phÈm “Lao ®éng s¸ng t¹o” Nhµ v¨n M.X Goorki ®· viÕt : “Nhµ v¨n s¸ng t¹o ra t¸c phÈm cña m×nh kh«ng thÓ nh­ ng­êi c«ng nh©n dïng ®e, bóa ®Ó rÌn l­ìi h¸i, hä lµm viÖc b»ng c¸i ®Çu chø kh«ng b»ng c¬ b¾p”. XÐt vÒ ph­¬ng diÖn môc ®Ých vµ hiÖu qu¶ th× xuÊt b¶n h­íng tíi viÖc c¶m ho¸ con ng­êi, c¶i t¹o con ng­êi, ®Ó c¶i t¹o thiªn nhiªn vµ x· héi v× môc ®Ých cña con ng­êi. Nã lµ mét ho¹t ®éng tinh thÇn, ho¹t ®éng trÝ tuÖ vµ v× trÝ tuÖ. Song khi c¸c s¶n phÈm cña trÝ tuÖ lµ s¸ch ®· “nhiÔm” vµo con ng­êi th× nã kh«ng thÓ chØ lµ d¹ng tinh thÇn, mµ ®Õn “c¸i ng­ìng” nhÊt ®Þnh nã sÏ chuyÓn ho¸ thµnh lùc l­îng chÊt. Khi ®ã nãi nh­ Lª nin, chÝnh lùc l­îng vËt chÊt sÏ ®¸nh ®æ lùc l­îng vËt chÊt. Mäi cuéc c¸ch m¹ng ®Òu ®­îc chuÈn bÞ vÒ tinh thÇn, t­ t­ëng, sau ®ã míi lµ tæ chøc. Khi ®· thµnh tæ chøc, cã nghÜa lµ nhËn thøc, t­ t­ëng vµ t×nh c¶m ®· ®­îc chuyÓn ho¸. §óng nh­ ¡ng ghen ®· viÕt trong t¸c phÈm “BiÖn chøng cña tù nhiªn”. “V¨n ho¸, khi ®· trë thµnh mét lùc l­îng x· héi th× cã mét søc m¹nh ghª gím cã thÓ lµm ®¶o lén c¶ mét x· héi, ®¸nh ®æ c¶ mét chÕ ®é nh­ c¸ch m¹ng d©n chñ t­ s¶n Ph¸p ” Nh­ng ho¹t ®éng v¨n ho¸ - t­ t­ëng kh«ng thÓ x· héi ho¸, kh«ng thÓ chuyÓn t¶i c¸c ý t­ëng cña m×nh tíi c«ng chóng khi kh«ng cã c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt nhÊt ®Þnh, kh«ng th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt. V× vËy, xuÊt b¶n cßn lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt, ho¹t ®éng kinh tÕ. Tõ sù ph©n tÝch trªn, chÝnh lao ®éng cña biªn tËp viªn ®· lµ lao ®éng vËt chÊt. Hä ®· vËt chÊt ho¸ c¸c ý t­ëng cña nhµ xuÊt b¶n cña nhµ v¨n, nhµ khoa häc thµnh c¸c b¶n th¶o, víi c«ng cô, ®èi t­îng lao ®éng ®Æc thï. Nh­ng nh­ vËy, lao ®éng ®ã míi chØ lµ lao ®éng s¸ng t¹o ra b¶n gèc, b¶n mÉu. Nã ph¶i qua qu¸ tr×nh vËt ho¸ c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn thµnh c¸c xuÊt b¶n phÈm cô thÓ. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn víi sù hç trî cña c¸c ph­¬ng tiÖn vµ kü thuËt cña c«ng nghiÖp in. T¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, sau khi ®­îc nhµ xuÊt b¶n hoµn chØnh, ®­îc ®­a in thµnh hµng lo¹t. C¸c tiªu hao vÒ lao ®éng sèng lao ®éng qu¸ khø thÓ hiÖn kh¸ râ ë c«ng ®o¹n nµy. Mét khi trë thµnh xuÊt b¶n phÈm, nh­ mäi s¶n phÈm kh¸c, xuÊt b¶n phÈm lµ mét thùc thÓ vËt chÊt. Khi qua l­u th«ng, tiªu dïng ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých cuèi cïng cña xuÊt b¶n phÈm, vµ cña s¶n xuÊt vËt chÊt, th× xuÊt b¶n phÈm trë thµnh hµng ho¸. Nã mang ®Çy ®ñ c¸c thuéc tÝnh cña hµng ho¸. ChÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt gi¸ trÞ, gi¸ c¶, cuing cÇu v.v.... Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm nµy ®Ó thÊy râ sù t¸c ®éng qua l¹i hÖ thèng quy luËt ph¸t triÓn vh vµ quy luËt kinh tÕ trong xuÊt b¶n. Tõ ®ã gi¶i quyÕt mèi quan hÖ t¸c ®éng gi÷a chóng, tiÕn tíi xö lý tho¶ ®¸ng mèi quan hÖ vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ - hiÖu qu¶ x· héi - hiÖu qu¶ chÝnh trÞ cña ho¹t ®éng xuÊt b¶n, vµ cña tõng xuÊt b¶n phÈm cô thÓ. C¸c chÕ ®Þnh cña luËt, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ph¶i thÓ hiÖn ®­îc ®Æc tr­ng rÊt riªng biÖt nµy. Cã nh­ vËy, ph¸p luËt míi cã søc sèng ®iÒu chØnh, t¹o lËp m«i tr­êng lµnh m¹nh ®Ó ho¹t ®éng xuÊt b¶n ph¸t triÓn, ®¹t hiÖu qu¶ cao. §Æc ®iÓm thø hai: xuÊt b¶n phÈm lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh t­ duy vµ quy tr×nh s¶n xuÊt ®Æc thï. XuÊt b¶n lµ mét lo¹i ngµnh nghÒ, vµ nã trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt ®¹t lîi nhuËn cao ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. Ho¹t ®éng cña nã lµ d¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt ®Æc biÖt. TÝnh ®Æc biÖt do ®ßi hái cña s¶n phÈm s¸ch quy ®Þnh. Toµn bé quy tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ s¸ch lµ mét qu¸ tr×nh cña lao ®éng t­ duy, lao ®éng trÝ ãc. §©y lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm vh tinh thÇn. Bëi v× chØ cã t­ duy vµ t­ duy s¸ng t¹o míi “®Î” ra nh÷ng “®øa con tinh