Đề tài Một số vấn đề pháp lý về đình công và giải quyết đình công theo pháp luật Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Ngµy 11/04/1996, Uû ban th­êng vô Quèc héi n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ IV ®· th«ng qua Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/07/1996. Ph¸p lÖnh nµy cïng víi Bé luËt lao ®éng ®· t¹o ra khung ph¸p lý t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ ®ång bé ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng vµ c¸c cuéc ®×nh c«ng, ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng. Gãp phÇn ph¸t triÓn mèi quan hÖ lao ®éng hµi hoµ vµ æn ®Þnh, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· cã sù ph¸t triÓn v­ît bËc vÒ kinh tÕ víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ hµng ®Çu Ch©u ¸. Sù thµnh c«ng ®ã b¾t nguån tõ quyÕt t©m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®Ó ®­a ®Êt n­íc tiÕn tíi c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i hãa. Sù quyÕt t©m nµy ®­îc ViÖt Nam thÓ hiÖn qua c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng nh­ LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, LuËt doanh nghiÖp, LuËt ­u ®·i ®Çu t­. M«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi, sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhÊt lµ khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp, lùc l­îng lao ®éng ngµy cµng ®«ng, rÊt ®a d¹ng vµ sè l­îng c¸c doanh nghiÖp còng t¨ng víi sè l­îng lín. MÆc dï ph¸p luËt lao ®éng h­íng dÉn khuyÕn khÝch c¸c bªn trong quan hÖ lao ®éng x©y dùng quan hÖ lao ®éng hµi hoµ æn ®Þnh nh­ng trªn thùc tÕ trong nh÷ng n¨m qua, do nhiÒu lý do kh¸c nhau tõ c¶ hai phÝa: ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ngµy cµng n¶y sinh nhiÒu nh÷ng bÊt ®ång vÒ lîi Ých cña c¸c bªn dÉn ®Õn tranh chÊp lao ®éng. Tranh chÊp lao ®éng ®· vµ ®ang dÇn trë thµnh mét vÊn ®Ò nh¹y c¶m. NhÊt lµ ®×nh c«ng, nã cã ¶nh h­ëng lín ®Õn sù ph¸t triÓn æn ®Þnh kh«ng chØ cña doanh nghiÖp, cña mét khu vùc kinh tÕ, mét vïng miÒn mµ cßn ¶nh h­ëng c¶ tíi nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. §×nh c«ng lµ ®Ønh cao, diÔn biÕn cuèi cïng cña tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ. Khi x¶y ra ®×nh c«ng sÏ g©y bÊt lîi cho ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng, cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, ®×nh c«ng cßn g©y t¸c ®éng xÊu tíi d­ luËn x· héi, ¶nh h­ëng lín tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ m«i tr­êng ®Çu t­ ë ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m qua ®×nh c«ng ngµy cµng gia t¨ng vÒ sè l­îng ng­êi tham gia ®×nh c«ng vµ sè l­îng cuéc ®×nh c«ng. §Æc biÖt lµ x¶y ra t¹i c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp, doanh nghiÖp cã vèn n­íc ngoµi g©y chó ý lín víi d­ luËn x· héi, t¹o ra bøc xóc lín víi nÒn kinh tÕ. VÊn ®Ò nµy ®ang lµ sù quan t©m cña ChÝnh phñ ViÖt Nam, c¸c nhµ lµm luËt ViÖt Nam, ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Do vËy nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò ®×nh c«ng c¶ vÒ trªn b×nh diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn lµ rÊt cÇn thiÕt vµ mang tÝnh thêi sù s©u s¾c. Víi nhËn thøc cña m×nh vµ kiÕn thøc cã ®­îc khi häc t¹i khoa LuËt - §H Quèc gia, t«i chän ®Ò tµi: “Mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ ®×nh c«ng vµ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng theo ph¸p luËt ViÖt Nam” cho khãa luËn tèt nghiÖp cña m×nh víi mong muèn nghiªn cøu s©u h¬n vÒ mét phÇn kiÕn thøc ®· häc vµ cã thÓ gãp mét sè ý kiÕn nhá vÒ mét vÊn ®Ò ®ang ®­îc x· héi rÊt quan t©m lµ “§×nh c«ng”. Khãa luËn nµy ®­îc thùc hiÖn víi môc ®Ých lµm s¸ng tá mÆt lý luËn vÒ tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng, hiÓu ®­îc vÊn ®Ò thùc tiÔn vÒ ®×nh c«ng t¹i ViÖt Nam qua ®ã t¹o c¬ së cho viÖc t×m ra nh÷ng ph­¬ng h­íng nh»m h¹n chÕ ®×nh c«ng, gi¶i quyÕt ®×nh c«ng nh»m tr¸nh g©y thiÖt h¹i cho c¸c bªn tham gia quan lao ®éng vµ gi¶m thiÓu thiÖt h¹i, uy tÝn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Gãp mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan ®Õn ®×nh c«ng. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu xuyªn suèt qu¸ tr×nh hoµn thµnh khãa luËn nµy lµ duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö cña TriÕt häc M¸c – Lªnin, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ tæng hîp c¸c th«ng tin, t­ liÖu lµm c¬ së lý luËn cho vÊn ®Ò nghiªn cøu. Ph­¬ng ph¸p thèng kª: thèng kª c¸c vô ®×nh c«ng ®· x¶y ra ë ViÖt Nam vµ diÔn biÕn, c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vô ®×nh c«ng ®ã, ph­¬ng ph¸p tæng hîp… Víi môc ®Ých, yªu cÇu vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, kho¸ luËn nµy ®­îc x©y dùng theo kÕt cÊu gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng. Ch­¬ng II: Ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng vµ thùc tiÔn gi¶i quyÕt ®×nh c«ng ë ViÖt Nam. Ch­¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®×nh c«ng vµ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng ë ViÖt Nam. V× vÊn ®Ò ®×nh c«ng lµ rÊt míi mÎ vµ do kiÕn thøc cßn h¹n chÕ nªn khãa luËn nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o Khoa LuËt - §H Quèc gia Hµ Néi. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Ch­¬ng I Kh¸i qu¸t chung vÒ tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng I. Tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ - xuÊt ph¸t ®iÓm cña ®×nh c«ng 1. Quan hÖ lao ®éng vµ tranh chÊp lao ®éng 1.1. Quan hÖ lao ®éng – c¬ së ph¸t sinh tranh chÊp lao ®éng Lao ®éng lµ ho¹t ®éng mang tÝnh tÊt yÕu cña ®êi sèng x· héi. Trong suèt cuéc ®êi cña m×nh con ng­êi ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh lao ®éng. Lao ®éng lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cã tÝnh s¸ng t¹o vµ cã môc ®Ých cña con ng­êi. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng, con ng­êi kh«ng chØ t¸c ®éng vµo sù nhiªn mµ cßn cã c¸c mèi quan hÖ víi nhau t¹o ra c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn mµ hä mong muèn.Qu¸ tr×nh lao ®éng ®· t¹o ra mèi quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a con ng­êi víi thiªn nhiªn vµ gi÷a con ng­êi víi nhau. Mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi ®­îc biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc quan hÖ x· héi. Quan hÖ x· héi lµ mét tæng thÓ gåm nhiÒu d¹ng quan hÖ kh¸c nhau nh­: quan hÖ hµng xãm l¸ng giÒng, quan hÖ ®ång nghiÖp, quan hÖ chÝnh trÞ, quan hÖ kinh tÕ, quan hÖ lao ®éng… Mçi d¹ng quan hÖ cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng vµ dùa vµo ®ã ng­êi ta ph©n biÖt chóng víi nhau. Nh­ vËy, quan hÖ lao ®éng còng nh­ c¸c quan hÖ x· héi kh¸c cã nguån gèc ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh lao ®éng. Qua qu¸ tr×nh lao ®éng, con ng­êi tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu thiÕt yÕu cho b¶n th©n, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x· héi. Theo Bé luËt lao ®éng ViÖt Nam, quan hÖ lao ®éng lµ quan hÖ gi÷a mét bªn lµ ng­êi lao ®éng vµ mét bªn lµ ng­êi sö dông lao ®éng thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã sö dông, thuª m­ín lao ®éng (§iÒu 9 – Bé luËt lao ®éng 1994). §©y lµ quan hÖ t¹o ra gi¸ trÞ míi lµ chñ yÕu, quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸. §Õn Bé luËt lao ®éng söa ®æi bæ sung n¨m 2002 kh¸i niÖm trªn cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh râ: “Quan hÖ lao ®éng gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®­îc x¸c lËp vµ tiÕn hµnh qua th­¬ng l­îng, tho¶ thuËn theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng, hîp t¸c, t«n träng quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña nhau, thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu ®· cam kÕt” (§iÒu 9 – Bé LuËt lao ®éng 2002). N­íc ta trong thêi kú bao cÊp, nhµ n­íc ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ b»ng c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tån t¹i hai thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu lµ kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ. KÕ ho¹ch kinh doanh chñ yÕu dùa vµo chØ tiªu, nÕu ho¹t ®éng kinh doanh thua lç th× nhµ n­íc hç trî. Quan hÖ lao ®éng thêi kú nµy ®­îc h×nh thµnh qua h×nh thøc tuyÓn biªn chÕ. NghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng kh«ng cao, hä th­êng ®­îc khuyÕn khÝch hoµn thµnh chØ tiªu nhµ n­íc giao. Ng­êi sö dông lao ®éng (thay mÆt nhµ n­íc) th­êng ®éng viªn ng­êi lao ®éng lµm viÖc h¬n lµ cã h×nh thøc xö lý nÕu ng­êi lao ®éng kh«ng hoµn thµnh c«ng viÖc. Ng­êi lao ®éng khi ®i lµm viÖc tøc lµ hä ®· cã c«ng viÖc æn ®Þnh vµ hä ®­¬ng nhiªn ®­îc h­ëng ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é cña nhµ n­íc. V× v©y trong quan hÖ lao ®éng, kh¸i niÖm tranh chÊp lao ®éng ch­a ®­îc thõa nhËn (thùc tÕ lµ kh«ng cã tranh chÊp). Mäi vÊn ®Ò ph¸t sinh ®Òu ®­îc gi¶i quyÕt theo thñ tôc hµnh chÝnh. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (1986) thµnh c«ng ®· quyÕt ®Þnh ViÖt Nam ph¶i ®æi c¬ chÕ qu¶n lý, x¸c ®inh l¹i c¬ cÊu kinh tÕ, tõ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. §©y lµ mét b­íc ngoÆt lÞch sö ®èi víi ViÖt Nam. HiÕn ph¸p 1992 kh¼ng ®Þnh “Nhµ n­íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa” (§iÒu 15). Trong c¬ chÕ nµy, nhµ n­íc n¾m gi÷ c¸c lÜnh vùc chñ chèt ®iÒu tiÕt toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù ®æi míi nÒn kinh tÕ dÉn ®Õn thay ®æi trong nhiÒu lÜnh vùc trong ®ã cã lÜnh vùc lao ®éng. Ng­êi lao ®éng tù hä ph¶i x¸c lËp quan hÖ lao ®éng cho m×nh th«ng qua viÖc b¸n søc lao ®éng cho ng­êi sö dông lao ®éng. Khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸, quan. HiÕn ph¸p 1992 kh¼ng ®Þnh “Nhµ n­íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa” (§iÒu 15). Trong c¬ chÕ nµy, nhµ n­íc n¾m gi÷ c¸c lÜnh vùc chñ chèt ®iÒu tiÕt toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù ®æi míi nÒn kinh tÕ dÉn ®Õn thay ®æi trong nhiÒu lÜnh vùc trong ®ã cã lÜnh vùc lao ®éng. Ng­êi lao ®éng tù hä ph¶i x¸c lËp quan hÖ lao ®éng cho m×nh th«ng qua viÖc b¸n søc lao ®éng cho ng­êi sö dông lao ®éng. Khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸, quan. HiÕn ph¸p 1992 kh¼ng ®Þnh “Nhµ n­íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa” (§iÒu 15). Trong c¬ chÕ nµy, nhµ n­íc n¾m gi÷ c¸c lÜnh vùc chñ chèt ®iÒu tiÕt toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù ®æi míi nÒn kinh tÕ dÉn ®Õn thay ®æi trong nhiÒu lÜnh vùc trong ®ã cã lÜnh vùc lao ®éng. Ng­êi lao ®éng tù hä ph¶i x¸c lËp quan hÖ lao ®éng cho m×nh th«ng qua viÖc b¸n søc lao ®éng cho ng­êi sö dông lao ®éng. Khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸, quan hÖ lao ®éng ®· cã sù thay ®æi c¨n b¶n: Quan hÖ lao ®éng gi÷a ng­êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng vµ ng­êi sö dông lao ®éng th«ng qua hîp ®ång lao ®éng. Ng­êi sö dông lao ®éng thuª ng­êi lao ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mang l¹i lîi nhuËn, muèn lîi nhuËn cao th× ph¶i gi¶m trõ chi phÝ trong ®ã cã gi¸ lao ®éng. Ng­êi lao ®éng b¸n søc lao ®éng cña m×nh v× lîi Ých vµ nhu cÇu cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. Quan hÖ lao ®éng tr­íc hÕt lµ quan hÖ kinh tÕ, quan hÖ vÒ lîi Ých vËt chÊt. §ã lµ quan hÖ “mua” vµ “b¸n” søc lao ®éng. Ng­êi b¸n bao giê còng muèn gi¸ cao, ng­êi mua bao giê còng muèn gi¸ thÊp. Bªn nµy ®­îc th× bªn kia mÊt, nh­ng hä lu«n cÇn nhau, bªn nµy kh«ng thÓ thiÕu bªn kia. V× vËy, quan hÖ lao ®éng lµ quan hÖ ®èi lËp nh­ng ®ång thêi l¹i lµ quan hÖ hîp t¸c hai bªn cïng cã lîi. Nh­ vËy tranh chÊp lao ®éng cã nguån gèc tõ nh÷ng m©u thuÉn cÇn ph¶i gi¶i quyÕt trong ph¹m vi quan hÖ lao ®éng, nÕu cã nh÷ng bÊt ®ång hai bªn kh«ng ph¶i tõ trong qu¸ tr×nh thuª m­ín, sö dông lao ®éng th× kh«ng ®­îc coi lµ tranh chÊp lao ®éng. 1.2. Quan niÖm vÒ tranh chÊp lao ®éng Bé LuËt lao ®éng ViÖt Nam n¨m 1994 ®· nªu kh¸i niÖm tranh chÊp lao ®éng nh­ sau: “tranh chÊp lao ®éng lµ nh÷ng tranh chÊp vÒ quyÒn vµ lîi Ých liªn quan ®Õn viÖc lµm, tiÒn l­¬ng, thu nhËp vµ c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng kh¸c vÒ thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng, tho¶ ­íc tËp thÓ vµ trong qu¸ tr×nh häc nghÒ” (Kho¶n I, §iÒu 157). Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, khi quan hÖ lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ th× viÖc mua b¸n trë thµnh ®éng lùc trùc tiÕp cña c¸c bªn tham gia quan hÖ lao ®éng, do ®ã kh«ng tr¸nh khái nh÷ng bÊt ®ång, tranh chÊp. Cho nªn trong quan hÖ lao ®éng kh«ng ph¶i ai còng dung hoµ ®­îc víi nhau trong tÊt c¶ c¸c mÆt. Qu¸ tr×nh mÊt c©n ®èi vÒ lîi Ých chung vµ riªng gi÷a hai bªn th«ng th­êng x¶y ra nh÷ng bÊt ®ång, nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi, nhanh chãng th× dÔ lµm n¶y sinh, ph¸t triÓn thµnh nh÷ng m©u thuÉn kh«ng thÓ nµo gi¶i quyÕt ®­îc. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi bÊt ®ång gi÷a c¸c bªn chñ thÓ cña quan hÖ lao ®éng ®Òu ®­îc coi lµ tranh chÊp lao ®éng. Nh÷ng bÊt ®ång mµ c¸c bªn tù gi¶i quyÕt ®­îc, vÝ dô ®¹i diÖn tËp thÓ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng kh«ng thèng nhÊt víi nhau vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trong doanh nghiÖp, nh­ng sau ®ã gi÷a hä cã sù bµn b¹c th­¬ng l­îng vµ ®i ®Õn tho¶ thuËn chung, trong tr­êng hîp nµy bÊt ®ång ®· cã gi÷a hä kh«ng ph¶i lµ tranh chÊp lao ®éng mµ chØ lµ sù kh«ng thèng nhÊt trong c¸c ®Ò nghÞ, trong c¸c ý kiÕn cña c¸c bªn vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã, nã chØ cã tÝnh chÊt nhÊt thêi mµ th«i. Song, nÕu c¸c bªn ®· bµn b¹c th­¬ng l­îng mµ kh«ng ®i ®Õn tho¶ thuËn chung hoÆc mét trong hai bªn tõ chèi th­¬ng l­îng th× sÏ cã nhiÒu kh¶ n¨ng tranh chÊp lao ®éng x¶y ra. §iÒu 159 Bé luËt lao ®éng còng quy ®Þnh: “viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng t¹i c¸c c¬ quan, tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng ®­îc tiÕn hµnh khi mét bªn tõ chèi th­¬ng l­îng hoÆc hai bªn ®· th­¬ng l­îng mµ kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc vµ mét trong hai bªn cã ®¬n yªu cÇu gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng”. Nh­ vËy, tranh chÊp lao ®éng chØ ph¸t sinh trong quan hÖ lao ®éng gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng. Ng­êi lao ®éng cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc tËp thÓ ng­êi lao ®éng. Ng­êi ng­êi sö dông lao ®éng cã thÓ lµ chñ doanh nghiÖp, gi¸m ®èc hoÆc lµ mét tËp thÓ (héi ®ång qu¶n trÞ). Néi dung cña tranh chÊp gåm nh÷ng vÊn ®Ò vÒ quyÒn vµ lîi Ých liªn quan ®Õn viÖc lµm, thu nhËp, thêi gian lµm viÖc, thêi giê nghØ ng¬i, an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng…còng nh­ tho¶ thuËn kh¸c gi÷a c¸c bªn vÒ thùc hiÖn hîp ®ång, tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ vµ trong qu¸ tr×nh häc nghÒ. §Þnh nghÜa tranh chÊp lao ®éng theo Bé LuËt lao ®éng cña n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ mét ®Þnh nghÜa t­¬ng ®èi hoµn chØnh bëi v× nã th­êng chØ ra ®­îc néi dung tranh chÊp võa ph©n biÖt ®­îc c¸c ®èi t­îng tranh chÊp. 2. §Æc ®iÓm cña tranh chÊp lao ®éng Do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña quan hÖ lao ®éng mµ c¸c tranh chÊp lao ®éng còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã thÓ ph©n biÖt ®­îc víi c¸c tranh chÊp lao ®éng gÇn gòi kh¸c. Cô thÓ, tranh chÊp lao ®éng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: a. Tranh chÊp lao ®éng ph¸t sinh, tån t¹i g¾n liÒn víi quan hÖ lao ®éng Tranh chÊp lao ®éng kh«ng thÓ lµ tranh chÊp ph¸t sinh ngoµi quan hÖ lao ®éng. Mèi quan hÖ nµy ®­îc thÓ hiÖn ®­îc ë hai khÝa c¹nh: c¸c bªn tranh chÊp còng ®ång thêi lµ chñ thÓ cña quan hÖ lao ®éng vµ néi dung cña quan hÖ lao ®éng lµ ®èi t­îng tranh chÊp. Bªn ng­êi sö dông lao ®éng cã thÓ lµ mét tËp thÓ hoÆc cã thÓ chØ lµ c¸ nh©n, mét gi¸m ®èc, chñ doanh nghiÖp. ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi, tæ chøc ®¹i diÖn cña ng­êi sö dung lao ®éng (®¹i diÖn giíi chñ hay liªn ®oµn giíi chñ) còng cã thÓ tham gia víi t­ c¸ch lµ mét bªn tranh chÊp. Bªn ng­êi lao ®éng cã thÓ lµ c¸ nh©n ng­êi lao ®éng (tranh chÊp lao ®éng c¸ nh©n) lµ mét tËp thÓ ng­êi lao ®éng (tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ). Néi dung cña tranh chÊp lao ®éng th­êng ph¸t sinh tõ viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô hoÆc lîi Ých cña c¸c bªn khi c¸c bªn tham gia quan hÖ lao ®éng, cã nghÜa lµ ®· x¸c lËp quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh trong quan hÖ ®ã, nghÜa vô cña ng­êi nµy lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi kia vµ ng­îc l¹i. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn lao ®éng, cã nhiÒu lý do x¶y ra dÉn ®Õn viÖc kh«ng thùc hiÖn ®óng hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ nghÜa vô cña m×nh vµ ®iÒu ®ã g©y ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña bªn kia. VÝ dô, do sù h¹n chÕ hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt cña c¸c bªn, hay mçi bªn chØ quan t©m ®Õn lîi Ých cña riªng m×nh mµ kh«ng quan t©m ®Õn lîi Ých cña bªn kia. CÇn ph©n biÖt gi÷a tranh chÊp lao ®éng vµ nh÷ng viÖc tranh chÊp trong lao ®éng. §©y lµ hai kh¸i niÖm hoµn toµn kh¸c nhau. Tranh chÊp lao ®éng bao giê còng g¾n víi viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô lao ®éng. Cßn tranh chÊp trong lao ®éng cã thÓ ph¸t sinh gi÷a hai chñ thÓ trong quan hÖ lao ®éng nh­ng l¹i kh«ng g¾n víi viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô lao ®éng. VÝ dô, tranh chÊp gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng vÒ gãp vèn vµ ph©n chia lîi nhuËn trong doanh nghiÖp, nh÷ng tranh chÊp vÒ b¶o hiÓm x· héi gi÷a ng­êi lao ®éng vµ c¬ quan b¶o hiÓm x· héi… b. Tranh chÊp lao ®éng kh«ng chØ lµ tranh chÊp vÒ quyÒn, nghÜa vô mµ cßn bao gåm c¶ nh÷ng tranh chÊp vÒ lîi Ých cña c¸c bªn trong quan hÖ lao ®éng NghÜa lµ tranh chÊp lao ®éng ph¸t sinh ngay c¶ khi kh«ng cã vi ph¹m ph¸p luËt. HÇu hÕt c¸c tranh chÊp kh¸c th­êng xuÊt hiÖn tõ sù vi ph¹m ph¸p luËt, vi ph¹m hîp ®ång hoÆc do kh«ng hiÓu ®óng quyÒn vµ nghÜa vô ®· ®­îc x¸c lËp mµ dÉn ®Õn tranh chÊp, riªng tranh chÊp lao ®éng cã thÓ ph¸t sinh trong tr­êng hîp kh«ng cã vi ph¹m ph¸p luËt. §Æc ®iÓm nµy ®­îc chi phèi bëi b¶n chÊt quan hÖ lao ®éng vµ c¸c c¬ chÕ ®iÒu hµnh cña ph¸p luËt. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c bªn cña quan hÖ lao ®éng ®­îc tù do th­¬ng l­îng, tho¶ thuËn hîp ®ång, tho¶ ­íc phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt còng nh­ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña mçi bªn. Qu¸ tr×nh th­¬ng l­îng tho¶ thuËn ®ã kh«ng ph¶i bao giê còng ®¹t kÕt qu¶. Ngay c¶ khi ®¹t kÕt qu¶ th× nh÷ng néi dung ®· tho¶ thuËn ®­îc còng cã thÓ trë thµnh kh«ng phï hîp do c¸c yÕu tè míi ph¸t sinh t¹i thêi ®iÓm tranh chÊp. VÝ dô, vÒ mÆt kh¸ch quan t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cã thÓ thay ®æi dÉn ®Õn tho¶ thuËn ban ®Çu kh«ng cßn phï hîp ; vÒ mÆt chñ quan, c¸c bªn còng cã thÓ cã nh÷ng ®ßi hái cao h¬n vµ kh«ng tho¶ m·n víi nh÷ng tho¶ thuËn cò dÉn ®Õn mét trong hai bªn hoÆc c¶ hai bªn cã ®ßi hái thay ®æi hîp ®ång, tho¶ ­íc. Sù thay ®æi hîp ph¸p ph¶i trªn c¬ së thèng nhÊt ý chÝ gi÷a c¸c bªn nÕu mét trong hai bªn kh«ng chÊp nhËn thay ®æi hoÆc c¸c bªn kh«ng th­¬ng l­îng thèng nhÊt ®­îc víi nhau còng sÏ ph¸t sinh tranh chÊp. Nh­ vËy, sù vi ph¹m ph¸p luËt vµ tranh chÊp lao ®éng lµ hai ph¹m trï kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®i liÒn víi nhau. c. TÝnh chÊt vµ møc ®é cña tranh chÊp lao ®éng lu«n phô thuéc vµo quy m« vµ sè l­îng tham gia cña mét bªn tranh chÊp lµ ng­êi lao ®éng Tranh chÊp lao ®éng nÕu chØ ph¸t sinh gi÷a mét ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng (®èi t­îng tranh chÊp lµ quyÒn, nghÜa vô, l¬i Ých chØ liªn quan ®Õn mét c¸ nh©n ng­êi lao ®éng) th× tranh chÊp ®ã ®¬n thuÇn lµ tranh chÊp c¸ nh©n. Sù ¶nh h­ëng cña nã ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chØ ë møc ®é h¹n chÕ nªn th­êng ®­îc xem lµ Ýt nghiªm träng. Song, nÕu trong cïng mét thêi ®iÓm, cã nhiÒu ng­êi lao ®éng cïng tranh chÊp víi ng­êi sö dông lao ®éng, nh÷ng tranh chÊp ®ã l¹i cïng néi dung (vÝ dô, nhiÒu ng­êi t¹i mét thêi ®iÓm cïng yªu cÇu n©ng l­¬ng, cïng yªu cÇu tiÒn th­ëng cuèi n¨m…) vµ nhÊt lµ khi c¸c ng­êi lao ®éng cïng liªn kÕt víi nhau thµnh mét tæ chøc thèng nhÊt ®Ó ®Êu tranh ®ßi quyÒn lîi chung th× nh÷ng ng­êi tranh chÊp lao ®éng ®ã ®· mang tÝnh tËp thÓ. Møc ®é ¶nh h­ëng cña tranh chÊp tËp thÓ tuú thuéc vµo ph¹m vi x¶y ra tranh chÊp, nh­ng nÕu chóng cã nguy c¬ bïng næ thµnh ®×nh c«ng th× râ rµng lµ nghiªm träng h¬n c¸c tranh chÊp c¸ nh©n. Nh­ vËy tÝnh chÊt vµ møc ®é cña tranh chÊp lao ®éng kh«ng chØ ®¸nh gi¸ b»ng néi dung tranh chÊp, gi¸ trÞ tranh chÊp nh­ mét sè tranh chÊp kh¸c mµ phÇn lín cßn phô thuéc vµo quy m«, tÝnh tæ chøc, sè l­îng cña mét bªn tranh chÊp ng­êi lao ®éng. d. Tranh chÊp lao ®éng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña b¶n th©n, gia ®×nh vµ ng­êi lao ®éng, nhiÒu khi cßn t¸c ®éng ®Õn an ninh c«ng céng vµ ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi Tr­íc hÕt ®èi víi ng­êi lao ®éng th× tiÒn l­¬ng thu nhËp lµ nguån sèng chñ yÕu cho b¶n th©n vµ gia ®×nh hä, khi tranh chÊp lao ®éng x¶y ra sÏ lµm ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµo nguån thu nhËp ®ã, ng­êi lao ®éng cã thÓ bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. §Æc biÖt ®èi víi nh÷ng tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ sÏ lµm ¶nh h­ëng ®Õn ng­êi lao ®éng trong ph¹m vi bé phËn cña doanh nghiÖp hay toµn bé doanh nghiÖp ®ã, bëi v× tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ liªn quan ®Õn lîi Ých cña mét tËp thÓ lao ®éng. Néi dung cña tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh ktrong viÖc thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n ®· ®­îc tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn vÒ viÖc sö dông lao ®éng, hay viÖc thiÕt lËp c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn mµ tr­íc ®ã hä ch­a cã sù tho¶ thuËn. Sù t¸c ®éng lín h¬n tõ tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ cã thÓ dÉn ®Õn ®×nh c«ng. Mµ c¸c cuéc ®×nh c«ng, xÐt vÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ, t©m lý, trËt tù x· héi, luËt ph¸p sÏ bÞ t¸c ®éng vµ chi phèi. §ång thêi cßn ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh duy tr× ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt n­íc, còng nh­ ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng vµ céng ®ång. Nh÷ng n¨m qua, khi ho¹t ®éng kinh tÕ ®· chuyÓn sang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× vÊn ®Ò tranh chÊp tËp thÓ nãi chung vµ c¸c cuéc ®×nh c«ng nãi riªng ®· xuÊt hiÖn nµy cµng nhiÒu vµ cã xu h­íng gia t¨ng, tËp trung chñ yÕu ë c¸c thµnh phè lín, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung, nhÊt lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã yÕu t