Đề tài Một vài kinh nghiệm dạy trẻ làm quen văn học ở trường mẫu giáo

1 ĐỀ TÀI: MỘT VÀI KINH NGHIỆM DẠY TRẺ LÀM QUEN VĂN HỌC Ở TRƯỜNG MẪU GIÁO I. ĐẶT VẤN ĐỀ: Như chúng ta đã biết trong mọi thời đại giáo dục chiếm một vị trí quan trọng trong xã hội. Trong hệ thống giáo dục quốc dân giáo viên mầm non là người thầy đầu tiên đặt nền móng cho việc đào tạo nhân cách con người cho xã hội tương lai. Có điều tuỳ theo mỗi thời đại mà giáo dục sẽ được tổ chức kiểu này hay kiểu khác. Tuỳ theo mỗi độ tuổi mà giáo dục khác nhau. Tuổi mẫu giáo trẻ mới bắt đầu trong quá trình học nói. Chính vì vậy hoạt động làm quen với văn học giúp trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ tìm hiểu về thế giới xung quanh, góp phần không nhỏ vào việc giáo dục toàn diện cho trẻ. II. CƠ SỞ LÝ LUẬN: Thực tế cho ta thấy rằng những biểu hiện về thái độ tình cảm, suy nghĩ của con người khi tiếp xúc với một tác phẩm văn học rất đa dạng và phong phú Ví dụ: Như những vui buồn khi đọc tác phẩm văn học dẫn đến những biểu hiện khóc cười của người đọc từ đó cho ta thấy rằng nghệ thuật của các tác 2 phẩm văn học đã có một sức mạnh kỳ diệu. nhưng đối với trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo vấn đề cảm thụ và hiểu tác phẩm văn học mới chỉ là bước đầu vì tư duy của trẻ còn hạn chế, vốn kinh nghiệm chưa cao. Trẻ em chưa thể hiểu được ý nghĩa tìm ẩn trong mỗi câu chuyện thế nhưng trẻ rất thích được nghe người lớn kể chuyện, thích đọc thơ hoặc những bài đồng dao, ca dao phù hợp với lứa tuổi. Mục đích của việc cho trẻ làm quen văn học là giúp cho trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ là phương tiện hình thành đạo đức cho trẻ biết yêu ghét rõ ràng. Làm quen văn học còn hình thành cho trẻ lòng yêu thiên nhiên, Tổ quốc, tình yêu thương con người rộng lớn. Hình thành và phát triển thói quen tốt trong sinh hoạt tập thể đó là tính tổ chức kỷ luật tự chủ mạnh dạn trước mọi người. Dạy trẻ làm quen văn học còn là phương tiện nâng cao khả năng trí tuệ, giúp trẻ phát triển trí nhớ, trí tưởng tượng, cũng cố kiến thức trẻ qua học tập vui chơi- Cuộc sống. Không những thế văn học còn là nguồn sữa mẹ nuôi dưỡng, phát triển tâm hồn cho trẻ, truyền cho các cháu vẽ đẹp truyền thống của cha ông, lòng nhân ái thuỷ chung tính công bằng yêu lẽ phải, đức cần cù chăm chỉ, yêu nước thương nòi tự tin, lạc quan, yêu đời. III. CƠ SỞ THỰC TIỄN: 3 Năm nay tôi được nhận dạy lớp Mẫu giáo nhỡ Thôn Mậu Lâm tỉ lệ trẻ chưa được học mẫu giáo bé rất cao 85%. Đa số cháu còn khóc nhè trên lớp. Điều đó đối với tôi không quan trọng nhưng quan trọng là trẻ rất hạn chế về ngôn ngữ. Thời gian đầu tôi nhận thấy trẻ hay nói trổng, trả lời câu cụt, đa số trẻ dùng từ không đúng từ. Sử dụng câu chưa đúng với ý nghĩa trong câu. Tôi bỗng nghĩ để trẻ dễ giao tiếp và lĩnh hội kiến thức tốt cần phải giúp trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ ngay từ tuổi mẫu giáo, để trẻ hiểu vấn đề qua lời nói của người khác và biết diễn đạt vấn đề qua lời nói của mình. Đó là một điều cần thiết nhưng không phải là dễ. IV. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU: Đối với trẻ ở lứa tuổi này rất dễ nhớ nhưng cũng rất mau quên, tu duy của trẻ còn hạn chế, vốn kinh nghiệm chưa cao, sự hiểu biết về cuộc sống chưa có kinh nghiệm. Vì vậy ta cần cho trẻ làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi và trong giờ học nhằm giúp trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ lĩnh hội kiến thức được dễ dàng. 1. Làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi: 4 Vào buổi sáng đón trẻ, giờ hoạt động ngoài trời, ngoài công việc nhắc trẻ chào ba mẹ, giữ vệ sinh tôi thường hay trò chuyện với trẻ theo chủ điểm của chương trình học. Ví dụ: Chủ điểm một số ngành nghề. Tôi trò chuyện với trẻ về gia đình có bao nhiêu người bố mẹ con làm nghề gì, anh chị làm nghề gì, làm ở đâu, làm ra những sản phẩm gì, hoặc trò chuyện với trẻ về công việc của một số ngành nghề trong xã hội, ích lợi của công việc đó, nghề đó làm ra những sản phẩm gì, con lớn lên thích làm nghề gì... Tôi cảm thấy có tác dụng rất lớn đối với trẻ. Trong lúc trò chuyện cô đã cung cấp cho trẻ nhiều vốn từ giúp trẻ hiểu nghĩa của câu, nói trọn câu, diễn đạt mạch lạc. Không những trẻ còn tìm hiểu về thế giới xung quanh làm quen với kiến thức mới, giúp trẻ bước vào tiết học một cách dễ dàng. Vì vậy trong lúc trò chuyện với trẻ cô phải nói rõ ràng, chính xác, ngắn gọn, đủ nghĩa giúp trẻ học nói tốt hơn. Qua thời gian thực hiện tôi nhận thấy các cháu mạnh dạn hồn nhiên rất thích trò chuyện với người lớn. Đặc biệt có một vốn từ rất đáng kể. 2. Làm quen văn học qua các giờ học khác: Trong mọi giờ học khác đều có thể tích hợp môn làm quen văn học có thể là những bài thơ, đồng dao, câu chuyện đã học hoặc chưa được học. 5 Ví dụ: Giờ học: Tìm hiểu về môi trường xung quanh chủ điểm gia đình " Gia đình của bé". Cô trò chuyện với trẻ về gia đình, gia đình con có những ai, có bao nhiêu người, thuộc gia đình đông con hay ít con, gia đình lớn hay gia đình nhỏ. Trong giờ học cô nên giáo dục trẻ thương yêu những người trong gia đình, giúp đỡ bố mẹ, ông bà. Cho trẻ đọc thơ " Thương ông, giúp mẹ "...Hoặc dạy trẻ "Làm chú bộ đội" .Có thể tích hợp vào văn học cung cấp vốn từ cho trẻ qua việc cô trò chuyện với trẻ về chú đội đưa vào bài thơ " Chú bộ đội hành quân trong mưa"... Qua các giờ học khác ta tích hợp cho trẻ làm quen văn học vào những lúc trò chuyện với trẻ theo đề tài đưa vào thơ chuyện, đồng dao vào giờ học. Bên cạnh việc cung cấp vốn từ cho trẻ còn giúp trẻ tìm hiểu về xung quanh. Hình thành cho trẻ tình cảm đối với con người, cuộc sống, giúp cho các giờ học sinh động, hấp dẫn tránh sự nhàm chán vào giờ học giúp trẻ lĩnh hội kiến thức dễ dàng. 3. Làm quen văn học trên giờ hoạt động chính: Do đặt điểm của lứa tuổi nên giáo dục học sinh mẫu giáo cần tiến hành theo phương châm " Học mà chơi, chơi mà học" theo chương trình đổi mới hình thức dạy học. 6 Vào đầu giờ học cô trò chuyện với trẻ theo nội dung đề tài hoặc cho trẻ đi tham quan mô hình, tranh ảnh đồng thời trò chuyện theo nội dung bức tranh để dẫn dắt trẻ đến nội dung tác phẩm văn học. Khi trò chuyện cô cần sử dụng từ tượng thanh, tượng hình, các từ láy hoặc có thể gợi hỏi để trẻ nói cảm xúc của mình qua bài thơ, câu chuyện. Có thể tích hợp qua một số môn học khác: Toán- Khám phá khoa học- giáo dục âm nhạc... Một cách nhẹ nhàng thoáng qua để giờ học sinh động phong phú, sau đó cô giới thiệu bài thơ hoặc câu chuyện sắp học. - Cô đọc hoặc kể diễn cảm câu chuyện bài thơ một hai lần, giúp trẻ cảm nhận âm điệu, cảnh đẹp nội dung bài thơ câu chuyện. - Sau đó giảng nội dung bài thơ cho trẻ hiểu rồi cô kể trích dẫn làm rõ những ý chính trong bài thơ, câu chuyện, giảng một vài từ khó trong bài thơ câu chuyện, giúp trẻ hiểu nghĩa của từ và cung cấp vốn từ cho trẻ. - Tiếp đến đàm thoại theo nội dung bài thơ, câu chuyện giúp trẻ hiểu nội dung và nhớ trình tự nội dung, phân biệt các nhân vật trong chuyện nhớ lại trình tự chuyện đặc biệt là để trẻ tự do giao lưu với cô hoặc thảo luận với nhau về các nhân vật trong chuyện. 7 - Bây giờ cô mới cho trẻ đọc thơ cùng cô hoặc kể chuyện khi trẻ đọc thơ cô cần chú ý sữa sai khi trẻ phát âm cách ngắt nhịp thơ cho trẻ thi đua với nhau nhằm giúp trẻ thi đua học tốt. - Sau đó cho trẻ đọc thơ hoặc kể chuyện theo tranh có thể cô viết nội dung bài thơ câu chuyện dưới bức tranh để trẻ có thể kể theo ngôn ngữ của trẻ để trẻ khắc sâu qua tranh vẽ. - Có câu chuyện cô cho trẻ đóng kịch theo nội dung chuyện trẻ tự phân các vai đóng kịch. Nhằm giúp trẻ nhớ lại trình tự chuyện có thể trẻ thể hiện bằng ngôn ngữ vì đóng kịch là một hình thức để phát triển ngôn ngữ, phát triển trí nhớ và giáo dục tinh thần tập thể cho trẻ. Qua đóng kịch trẻ truyền lại được nội dung chuyện làm sống lại tâm trạng hành động ngôn ngữ của các nhân vật trong chuyện đồng thời thể hiện tình cảm và sự đánh giá của trẻ đối với các nhân vật. - Kết thúc giờ học cho trẻ chơi một trò chơi nhẹ có nội dung phù hợp với nội dung bài thơ, câu chuyện đang học. - Trẻ làm tranh chuyện, cắt dán tranh để trẻ nhớ lại trình tự nội dung câu chuyện. Kinh nghiệm qua việc dạy trẻ tôi nhận thấy: Muốn cho trẻ cảm thụ tốt âm điệu, nhịp điệu bài thơ khi đọc mẫu cho trẻ nghe cô nên đọc thật êm dịu, nhẹ nhàng, chú ý ngắt nhịp, đọc nhấn mạnh vào các từ mang tính nhịp điệu hoặc khi kể chuyện 8 trẻ nghe cô kể phải diễn cảm, thể hiện giọng nói điệu bộ,cử chỉ từng nhân vật trong truyện. Những bài đồng dao,ca dao có thể cô ngâm cho trẻ nghe. Trong một hoạt động chung làm quen với văn học cần đảm bảo các nội dung : thay đổi các hình thức giới thiệu, cô kể chuyện hoặc đọc thơ hay, Kết thúc cho trẻ chơi một trò chơi nhẹ có nội dung phù hợp,trong một tiết học được tổ chức thực hiện như trẻ được chơi với cô,được gần gũi trò chuyện cùng cô để trẻ thoải mái không gò bó trẻ. Về đội hình không cứng nhắc mà thay đổi liên tục nhiều đội hình khác nhau trong một giờ học để trẻ thoải mái, nhanh nhẹn. Trong một giờ học cô nên tuyên dương lớp kiệp thời những trẻ đọc thơ, kể chuyện hay, đóng kịch tốt để khuyến khích trẻ học tốt hơn. Tuyệt đối không chê trẻ, nhẹ nhàng sửa sai đối vơi những trẻ thực hiện chưa đúng. Việc dạy học phụ thuộc vào việc giáo dục.Do đó nội dung các bài dạy không chỉ đôn thuần là một nội dung cần dạy cho trẻ, mà còn là một phương tiện giáo dục,. Vì vậy tôi luôn quan sát và nhận xét xem trong quá trình học tập trẻ có có hoạt động không? Tìm hiểu nguyên nhân vì sao trẻ không hoà đồng cùng với bạm để có hướng tìm cách đưa trẻ hoà nhập với bạm bè . 4. Làm quen văn học thông qua giờ hoạt động góc : 9 Trong một giờ hoạt động chung trẻ không thể thuộc được câu chuyện hoặc thuộc bài thơ, vì ở lứa tuổi này trẻ rất dể nhớ mà mau quên. Ta cần cho trẻ làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi và hoạt động góc. Gìờ hoạt động góc trẻ được tham gia chơi rất hồn nhiên mạnh dạn, có thể chơi trò chơi :" cô giáo " ở góc phân vai, một cháu làm cô giáo dạy cháu đọc thơ hoặc kể chuyện giúp trẻ nhớ lại trình tự chuyện hoặc cũng cố những bài thơ đã được học . Ví dụ : Chơi về chủ điểm : " Trường Mầm non " thì cháu ở góc phân vai trò chơi " Cô giáo " dạy cháu đọc thơ :" Cô giáo của em ", "Trường em "... Hoặc trẻ được chơi ở góc học tập xem sách, truyện tranh chữ to, tạo cho trẻ cảm giác là trẻ có thể đọc được quyển truyện đó hoặc có kể biết rằng quyển truyện đó nói về cái gì? trẻ có thể dựa vào tranh để khám phá ra các nhân vật, khám phá nghĩa của từ của câu, hoặc trẻ có thể tự vẽ, cắt dán tập làm sách, truyện tranh theo chủ điểm. Tôi nhận thấy qua giờ họat động góc trẻ mạnh dạn, thích giao tiếp và phát triển nhiều vốn từ, cũng cố lại những kiến thức đã học. Đặc biệt là trẻ rất thích tự lập trong lúc tự làm sách truyện tranh,phấn khởi và rất thích tham gia chơi ở góc này . 10 5. Làm quen văn học thông qua góc Phát triển ngôn ngữ . Trong lớp tôi có làm một góc gọi là góc phát triển ngôn ngữ. Vào lúc chiều tôi dành thời gian tôi đưa các cháu chơi ở góc này, cô đọc tranh truyện, thơ cho trẻ nghe, trước khi đọc tôi trao đổi với trẻ về nội dung quyển truyện tranh, thơ, gợi ý nội dung qua trang bìa nói tên truyện, tên bài thơ, miêu tả hình ảnh của từng trang, tôi chỉ noí về tranh minh hoạ về nội dung câu chuyện bài thơ được thể hiện trong tranh như thế nào. Sau đó đàm thoại với trẻ về nội dung câu chuyện và giúp trẻ hiểu rõ về câu chuyện, thơ.Qua việc thực hiện hoạt động chơi ở góc này trẻ tạo thành thói quen rất thích tham gia chơi cùng cô. 6. Làm quen văn học thông qua các ngày hội, ngày lễ : Qua các buổi sinh hoạt ngày hội, ngày lễ cũng cần cho trẻ Làm quen với văn học, trong đó có hát múa đọc thơ, kể chuyện, đóng kịch, có chuẩn bị mũ các con vật, hoa văn nghệ ... Nhận thấy trẻ rất thích đến buổi chiều cuối tuần, giống như trẻ được chơi thoải mái, được nghỉ sau một tuần học, thế nào trẻ vẫn có học,cũng cố lại kiến thức đã học, học dưới hình thức biểu diễn văn nghệ. Cứ vài tháng tôi lại tổ chức hội thi " 11 Bé kể chuyện, đọc thơ hay " có nhận xét và có quà cho những cháu đạt giải. Trong hội thi có mời đông đảo phụ huynh của lớp tham dự. Nhận thấy nhiều phụ huynh rất phấn khởi về những kết quả của con mình, có tác dụng rất lớn đến việc đưa con tới lớp Mẫu giáo. Để phụ huynh có hướng phát huy năng khiếu ở trẻ, trong cuộc thi trẻ rất hào hứng, mạnh dạn, tự tin tham gia vào hoạt động, thích được biểu diễn và say mê khi biểu diễn . Trong các ngày hội, ngày lễ tôi hay bàn bạc với nhà trường nên dành nhiều thời gian cho các cháu được tham gia kể chuyện, đọc thơ, đóng kịch. Đó cũng là một hình thức tuyên truyền ngành học rất lớn, trẻ rất thích tự làm và được khen giúp trẻ phát triển về trí tuệ, nhanh nhẹn, mạnh dạn trước mọi người và cảm nhận được vẽ đẹp,cái hay của văn học . Qua việc áp dụng một số biện pháp trong và ngoài giờ học. Lớp tôi chất lượng về môn Làm quen năn học tăng lên khá rõ, Các cháu rất thích học bộ môn này,rất mạnh dạn khi giao tiếp, thích trò chuyện cùng người lớn và đặc biệt rất thích tham gia vào hoạt động không chỉ có làm quen văn học . V. Kết quả nghiên cứu : Làm quen học đối với các cháu Mẫu giáo là một vấn đề thiết thực mới là khó. Nhưng chúng ta biết rằng văn học là 12 kho kinh nghiệm quý báu về phương diện, nó là nơi lưu trữ truyền thống dân tộc. Trẻ em làm quen với văn học ngay từ những bài hát ru đầu tiên mà trẻ em ghi nhận qua lời ru à ơi của mẹ. Rồi trẻ được làm quen với bài thơ, câu đố, những câu chuyện lôi cuốn các cháu vào các hoạt động tập thể, hoạt động nhận thức. Từ đó mà chất lượng lớp tôi tăng lên rất đáng kể. Đến nay cháu đọc thơ, kể chuyện, chất lượng rất cao đạt từ 80- 85%. Tôi rất tự hào và phấn khởi, không những các cháu đọc thuộc những bài thơ, đồng dao, câu chuyện mà còn rất hồn nhiên, mạnh dạn mê say khi biểu diễn trẻ mạnh dạn khi giao tiếp những câu nói của trẻ đã khác đi rất nhiều so sánh đầu năm, trẻ đã nói trọn câu, biết dùng từ ngoài sự tưởng tượng . VI. Kết luận : Đúng vậy giáo dục Mầm non giữ một vị trí quan trọng trong sự phát triển của xã hội, trong quá trình hình thành nhân cách con người. Do vậy công tác giáo dục Mầm Non phải được tiến hành một cách khoa học có mục đích có hệ thống nhằm tạo dựng những nền tảng ban đầu vững chắc đúng đắn cho quá trình phát triển sau này của mỗi cá nhân trẻ là chủ nhân tương lai của xã hội. Nhận thức được điều đó tôi đã không ngừng học hỏi nghiên cứu để chăm sóc giáo dục các cháu ở tất cả các hoạt động nhằm tạo điều kiện cho trẻ phát 13 triển ngôn ngữ trong giao tiếp nhằm làm quen văn học được tốt hơn, góp phần đào tạo cho thế hệ trẻ thành những con người phát triển toàn diện.Vì trẻ em hôm nay thế giới ngày mai . VII. Đề nghị : Trong phạm vi nhà trường tạo điều kiện cho các cháu học tốt hơn như : Môi trường hoạt động phải có sân chơi,bóng mát ...một số giờ hoạt động cho trẻ hoạt động ngoài trời sẽ đạt hiệu quả cao hơn . Đại Hưng,ngày 28 tháng 02 năm 2009 NGƯỜI NGHIÊN CỨU Nguyễn Thị Mỹ Miều 14 VIII.Tài liệu tham khảo : - Tài liệu thử nghiệm tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non theo hướng tích hợp chủ đề do trung tâm nghiên cứu chiến lược và phát triển chương trình giáo dục mầm non thực hiện . - Tạp chí giáo dục mầm non số 4 - 2007. 15 16 X. Mục lục : Trang I. Tên đề tài 1 II. Đặt vấn đề 1 III. Cơ sở lý luận 1 IV. Cơ sở thực tiễn 1 17 V. Nội dung nghiên cứu 2 1. Làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi . 2 2. Làm quen văn học qua các giờ học khác . 2 3. Làm quen văn học thông qua Hoạt động chính 2 4. Làm quen văn học thông qua Gìơ hoạt động góc 4 5. Làm quen văn học thông qua góc Phát triển ngôn ngữ 4 6. Làm quen văn học thông qua các Ngày hội, Ngày lễ 4 VI, Kết quả nghiên cứu 5 VII. Kết luận 5 VIII. Đề nghị 6 18 IX, Tài liệu tham khảo 7 X. Mục lục 8