Đề tài Nghiên cứu xây dựng danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế của Việt Nam

Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t− ViÖn khoa häc thèng kª B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp c¬ së Nghiªn cøu x©y dùng danh môc dÞch vô trongth−¬ng m¹i quèc tÕ cña viÖt nam Chñ nhiÖm ®Ò tµi: ks . trÇn thÞ h»ng 6667 20/11/2007 hµ néi - 2007 1 Lời nói đầu Những năm gần đây, sự phát triển của hoạt động dịch vụ ở nước ta là khá nhanh, phù hợp với xu hướng chung của thế giới. Trong bối cảnh Việt Nam đã trở thành thành viên của WTO, hoạt động dịch vụ nói chung và thương mại quốc tế về dịch vụ nói riêng được Chính phủ xác định là những lĩnh vực mũi nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế của đất nước những năm tới đây. Thực hiện mục tiêu này đòi hỏi các cấp các ngành phải có sự hiểu biết sâu, đánh giá thống nhất về nội dung, phạm vi các lĩnh vực dịch vụ xét trên mọi khía cạnh: quản lý nhà nước, đầu tư kinh doanh và thực hiện cam kết quốc tế. Nói cách khác, việc thống nhất một danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế là hết sức cần thiết, đặc biệt trong điều kiện hiện nay chúng ta chưa có một danh mục riêng biệt đáp ứng các yêu cầu này. Đề tài “Nghiên cứu xây dựng Danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế của Việt Nam” được thực hiện nhằm hướng đến mục tiêu này. Đây là đề tài mang tính ứng dụng. Mục tiêu của đề tài là xây dựng Danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế của Việt Nam trên cơ sở áp dụng các danh mục chuẩn quốc tế, thực tế phân loại và hoạt động kinh doanh của Việt Nam, nhằm sử dụng thống nhất cho nhiều mục đích. Đề tài đã tiến hành đánh giá nhu cầu sử dụng danh mục, thực trạng phân loại dịch vụ của Việt Nam, nghiên cứu cơ sở lý thuyết và thực tiễn về danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế. Từ đó đề tài đã đề xuất cấu trúc của Danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế của Việt Nam, các bảng mã tương thích có liên quan và khuyến nghị về việc hoàn thiện, ban hành, áp dụng danh mục. Trên cơ sở các chuẩn mực quốc tế và thực tiễn Việt Nam, đề tài đã kiến nghị cấu trúc của Danh mục gồm tập hợp 690 các sản phẩm dịch vụ được phân theo 11 ngành dịch vụ. Hệ thống mã số của danh mục được thiết kế chi tiết đến 5 chữ số. Đề tài cũng đề xuất hai bảng mã tương thích giữa Danh mục này với Phân loại dịch vụ trong khuôn khổ WTO (Hiệp định GATS) theo 2 chiều tương thích. Nội dung cơ bản của 11 ngành dịch vụ cũng được đề xuất trong khuôn khổ của đề tài này. Để Danh mục có thể được áp dụng một cách dễ dàng và thống nhất cho các đối tượng sử dụng, đề tài cũng đưa ra kiến nghị về việc tiếp tục hoàn thiện phần giải thích chi tiết cho 690 các sản phẩm dịch vụ, các vấn đề khác liên quan đến 2 việc ban hành và áp dụng danh mục vào thực tiễn quản lý và thống kê của nước ta. Tuy nhiên vì thời gian có hạn và nhằm đáp ứng trước hết cho các yêu cầu của Chính phủ, phạm vi nghiên cứu của đề tài chưa đi sâu vào việc đề xuất danh mục áp dụng cho hoạt động thống kê các công ty con (FATS), chi nhánh doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (nghiên cứu này được thực hiện trong chuyên đề số 6 thuộc khuôn khổ của đề tài). Trong quá trình nghiên cứu, đề tài đã tranh thủ ý kiến của nhiều chuyên gia thuộc các Bộ, ngành trong nước, chuyên gia nước ngoài thông qua các cuộc hội thảo, tiếp xúc, trao đổi ý kiến trực tiếp hoặc bằng văn bản góp ý. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn các ý kiến tham gia. Chúng tôi hy vọng kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ được tiếp tục hoàn thiện để trình Chính phủ ban hành, đưa Danh mục vào áp dụng trong những năm tới đây. 3 PHẦN I CƠ SỞ LÝ THUYẾT CHO VIỆC XÂY DỰNG DANH MỤC Trong hai thËp kû gÇn ®©y, cùng với sự ph¸t triÓn m¹nh cña khu vùc dÞch vô trong toµn bé nÒn kinh tÕ thÕ giíi còng nh− xu h−íng tù do ho¸ toµn cÇu vÒ th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt ®èi víi lÜnh vùc dÞch vô. Ngoµi c¸c danh môc chuÈn quèc tÕ ph¶n ¸nh tæng thÓ nÒn kinh tÕ thÕ giíi, danh môc dÞch vô ®−îc quan t©m trªn nhiÒu gi¸c ®é, bëi nhiÒu tæ chøc quèc tÕ dùa trªn c¸c nhu cÇu sö dông kh¸c nhau. Trong bèi c¶nh ®ã, mét sè danh môc ®· ra ®êi, ®¸p øng c¸c yªu cÇu sö dông vµ hiÖn t¹i c¸c danh môc nµy ®ang ®−îc sö dông ë ph¹m vi quèc tÕ. Trong khu«n khæ ®Ò tµi nµy, viÖc x©y dùng Danh môc dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam sö dông c¸c h−íng dÉn chuÈn mùc quèc tÕ vÒ ph−¬ng ph¸p thèng kª vµ c¸c danh môc cã liªn quan d−íi ®©y nh− lµ c¸c c¬ së l ý thuyÕt quan trọng cho viÖc x©y dùng danh môc 1. HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô (GATS) vµ Ph©n lo¹i dÞch vô GNS/W/120. N¨m 1991, nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®µm ph¸n trong khu«n khæ Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vÒ dÞch vô, víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhãm cè vÊn c¸c n−íc thµnh viªn, Ban Th− ký hiÖp ®Þnh GATS ®· ®−a ra b¶n ghi nhí vÒ Ph©n lo¹i dÞch vô ®−îc gäi t¾t lµ GNS/W/120. Ph©n lo¹i nµy ®−a ra c¸c nhãm vµ ph©n nhãm dÞch vô cã liªn quan ®Õn c¸c qui chÕ dÞch vô cña quèc gia ®Ó c¸c n−íc ®−a ra cam kÕt më cöa, th©m nhËp thÞ tr−êng theo 4 ph−¬ng thøc cung cÊp dÞch vô. V× thÕ, GNS/W120 cã thÓ ®−îc xem nh− lµ danh môc ®µm ph¸n h¬n lµ danh môc thèng kª. §Ó trî gióp cho viÖc m« t¶ râ rµng ®èi víi mçi ph©n nhãm, GNS/W/120 sö dông m· sè trong phiªn b¶n t¹m thêi Danh môc s¶n phÈm chñ yÕu, gäi t¾t lµ PCPC (Liªn hîp quèc ban hµnh 1989). Ph©n lo¹i GNS/W/120 cña GATS bao gåm 12 nhãm dÞch vô chÝnh: 1. DÞch vô kinh doanh; 2. DÞch vô b−u chÝnh viÔn th«ng; 4 3. DÞch vô x©y dùng vµ kü thuËt x©y dùng; 4. DÞch vô ph©n phèi; 5. DÞch vô gi¸o dôc; 6. DÞch vô m«i tr−êng; 7. DÞch vô tµi chÝnh; 8. DÞch vô y tÕ vµ x· héi; 9. DÞch vô du lÞch vµ liªn quan ®Õn du lÞch; 10. DÞch vô gi¶i trÝ, v¨n ho¸ vµ thÓ thao; 11. DÞch vô vËn t¶i; 12. C¸c dÞch vô kh¸c ch−a ®−îc nªu ë trªn. Ph©n lo¹i dÞch vô GNS/W/120 cã sù t−¬ng thÝch víi c¸c danh môc ph©n lo¹i nh− EBOPS, CPC 1.0 vµ ISIC Rev.3 2. Ph©n lo¹i dÞch vô mở rộng trong c¸n c©n thanh to¸n (EBOPS): N¨m 1996, nh»m hç trî hµi hoµ gi÷a môc tiªu thèng kª vµ ®µm ph¸n trong khu«n khæ GATS, tæ chøc OECD vµ Eurostat - cã sự tư vÊn của IMF - ®· x©y dùng mét Danh môc dÞch vô trong giao dÞch quèc tÕ gi÷a ®¬n vÞ th−êng tró vµ ®¬n vÞ kh«ng th−êng tró. Danh môc nµy chi tiÕt h¬n ph©n lo¹i dÞch vô ®−îc nªu trong CÈm nang vÒ C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, xuÊt b¶n lÇn thø 5 (gäi t¾t lµ BPM5) cho c¸c quèc gia thµnh viªn sö dông b»ng c¸ch chi tiÕt ho¸ thªm mét sè h¹ng môc dÞch vô trong 11 ngµnh dÞch vô theo BPM5: 1. VËn t¶i 2. Du lÞch 3. B−u chÝnh viÔn th«ng 4. X©y dùng 5. B¶o hiÓm 6. Tµi chÝnh 7. M¸y tÝnh vµ th«ng tin 8. B¶n quyÒn, cÊp phÐp 9. Kinh doanh kh¸c 5 10. V¨n hãa, gi¶i trÝ, c¸ nh©n 11. DÞch vô ChÝnh phñ, ch−a ph©n lo¹i vµo ®©u EBOPS còng bao gåm phÇn më réng nh»m cung cÊp c¸c th«ng tin liªn quan tíi yªu cÇu cña GATS còng nh− rÊt h÷u Ých cho c¸c n−íc trong qu¸ tr×nh thu thËp sè liÖu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng th«ng tin. PhÇn më réng nµy kh«ng chØ giíi h¹n trong c¸c giao dÞch dÞch vô mµ cßn hµm chøa c¸c th«ng tin thªm vÒ c¸c giao dÞch sÏ ®−îc ghi l¹i (vÝ dô phÇn chi tiÕt thªm cho dÞch vô du lÞch). So s¸nh gi÷a EBOPS vµ GNS/W/120, cã thÓ thÊy râ: ngoµi sù kh¸c biÖt vÒ môc ®Ých sö dông, cßn cã nhiÒu sù kh¸c biÖt vÒ néi dung tæng thÓ, møc ®é chi tiÕt, ph¹m vi như sau: - Về tổng thể: EBOPS gồm 11 ngành trong khi GATS gồm 12 ngành do trong GNS/W/120, dịch vụ bảo hiểm và tài chính được tách thành hai - Về mức độ chi tiết:: toàn bộ 11 ngành dịch vụ theo EBOPS đều chưa đáp ứng được mức độ chi tiết theo GATS - Về phạm vi: có 2 khoản mục dịch vụ mà EBOPS đề cập rộng hơn GATS là: trị giá hàng hóa mà khách du lịch mua khi ra nước ngoài và dịch vụ Chính phủ (không mang tính chất thương mại). 3. Ph©n lo¹i s¶n phÈm trung t©m, phiªn b¶n 1.0 (gäi t¾t lµ CPC 1.0) Ph©n lo¹i s¶n phÈm CPC 1.0 lµ mét phÇn quan träng trong toµn bé hÖ thèng ph©n lo¹i chuÈn quèc tÕ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ s¶n phÈm (gåm hµng ho¸ vµ dÞch vô). §©y lµ danh môc chuÈn cho tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô, kÕt qu¶ ®Çu ra cña mét ho¹t ®éng kinh tÕ. §èi víi dÞch vô, CPC 1.0 lµ c¸ch ph©n lo¹i quèc tÕ ®Çu tiªn bao qu¸t tÊt c¶ c¸c lo¹i ®Çu ra cña nhiÒu ngµnh kh¸c nhau, vµ nã cã thÓ sö dông cho nhiÒu môc ®Ých ph©n tÝch sè liÖu thèng kª, nhiÒu ®èi t−îng sö dông. VÝ dô, CPC phiªn b¶n t¹m thêi (PCPC) ®−îc sö dông ®Ó chi tiÕt ho¸ c¸c lo¹i dÞch vô ®−îc dïng trong c¸c cuéc ®µm ph¸n cña Vßng ®µm ph¸n Uruguay liªn quan tíi GATS. §ång thêi, PCPC còng ®−îc sö dông ®Ó m« t¶ c¸c ngµnh dÞch vô trong c¸n c©n thanh to¸n theo BPM5. Tuy PCPC hiÖn vÉn ®−îc sö dông lµm danh môc nÒn cho GATS nh−ng 6 v× ®−îc x©y dùng tõ n¨m 1989, danh môc nµy ®· kh¸ l¹c hËu, kh«ng ph¶n ¸nh ®óng sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc dÞch vô trong khi ®ã CPC 1.0 ®· ph¶n ¸nh ®−îc phÇn c¬ b¶n nh÷ng thay ®æi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y. V× vËy CPC 1.0 sÏ lµ b¶n h−íng dÉn ®Ó chi tiÕt ho¸ viÖc ph©n lo¹i trong th−¬ng m¹i dÞch vô quèc tÕ, phï hîp víi khuyÕn nghÞ cña cuèn CÈm nang thèng kª th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô 4. Ph©n lo¹i chuÈn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, b¶n söa lÇn 4 (ISIC 4) ISIC 4. lµ ph©n lo¹i chuÈn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Cïng víi ch−¬ng tr×nh thèng nhÊt c¸c ph©n lo¹i quèc tÕ cña Liªn hîp quèc, c¸c ph©n lo¹i theo ISIC, b¶n söa lÇn 4 (ban hµnh 2006) còng liªn quan tíi c¸c ph©n lo¹i theo CPC 1.0 vµ sẽ liªn quan chặt chẽ hơn với CPC 2.0 sẽ được ban hành trong năm 2007. Mét b¶ng m· t−¬ng thÝch sÏ chØ ra mèi liªn hÖ gi÷a khÝa c¹nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt dÞch vô vµ s¶n phÈm ®Çu ra cña chóng. 5. CÈm nang thèng kª th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô” (Liªn hợp quèc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ phèi hîp ban hµnh n¨m 2002) Nhằm hỗ trợ c¸c n−íc x©y dùng vµ hµi hoµ hÖ thèng thèng kª th−¬ng m¹i dÞch vô quèc tÕ, 6 tæ chøc quèc tÕ gåm Liªn hîp quèc (UN), ñy ban ch©u ¢u (EC), Qòy tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD), Héi nghÞ vÒ th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc (UNCTAD) vµ Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®· phèi hîp biªn so¹n vµ ban hµnh lÇn ®Çu tiªn cuèn CÈm nang Thèng kª th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô nh»m khuyÕn nghÞ ph−¬ng ph¸p luËn thèng kª th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô, c¸c danh môc ph©n lo¹i ngµnh dÞch vô trong C¸n c©n thanh to¸n, s¶n phÈm dÞch vô trong ®µm ph¸n GATS theo WTO. §©y lµ tµi liÖu quan träng, lµ c¬ së cho viÖc thùc hiÖn hµi hoµ quèc tÕ v× cÈm nang ®Ò xuÊt mèi t−¬ng thÝch gi÷a ph©n lo¹i EBOPS vµ GATS ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së cÇu nèi lµ Danh mục CPC 1.0. 7 PHẦN II ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÂN LOẠI DỊCH VỤ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM 1. Sự ph¸t triển của thương mại quốc tế về dịch vụ và nhu cầu sử dụng danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế Phï hîp víi xu h−íng chung cña thÕ giíi trong h¬n 2 thËp kû trë l¹i ®©y, sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng dÞch vô ë n−íc ta ®−îc ®¸nh gi¸ lµ kh¸ nhanh thÓ hiÖn ë tû träng cña khu vùc nµy trong møc t¨ng tr−ëng GDP: nh÷ng n¨m 90 chiÕm kho¶ng 39%, thêi kú 2000 - 2005 ®¹t 41%. Trong kÕ ho¹ch n¨m 2005 vµ c¸c n¨m 2006 - 2010, chØ thÞ 49/2004/CT-TTg ngµy 24/12/2004 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ x¸c ®Þnh cÇn ®Æt cao vÞ trÝ vµ vai trß cña khu vùc dÞch vô; xem ngµnh dÞch vô lµ mét trong nh÷ng ngµnh mòi nhän ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc víi c¸c môc tiªu sau: - TËp trung ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc dÞch vô cã tiÒm n¨ng nh− du lÞch, b¶o hiÓm, vËn t¶i hµng kh«ng, vËn t¶i biÓn, kho b·i, chuyÓn t¶i, tµi chÝnh, ng©n hµng, kiÓm to¸n, b−u chÝnh viÔn th«ng, x©y dùng, xuÊt khÈu lao ®éng... - KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn dÞch vô míi cã søc c¹nh tranh cao; - §¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng dÞch vô giai ®o¹n 2006 - 2010 cao h¬n tèc ®é t¨ng tr−ëng chung cña nÒn kinh tÕ; ®Èy nhanh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh vµ néi ngµnh dÞch vô, t¨ng dÇn tû träng dÞch vô trong GDP cña c¶ n−íc, tiÕn tíi ®¹t kho¶ng 45% vµo n¨m 2010. XÐt trong bèi c¶nh ViÖt Nam võa trë thµnh thµnh viªn cña WTO, c¸c môc tiªu nµy ®−îc coi lµ kh¸ hiÖn thùc. Nãi c¸ch kh¸c, th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô sÏ lµ mét nh©n tè quan träng thóc ®Èy t¨ng tr−ëng khu vùc dÞch vô nãi riªng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung. Víi th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô, tuy t¨ng tr−ëng kh«ng cao vµ liªn tôc nh− møc t¨ng tr−ëng cña th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ hµng hãa - møc l−u chuyÓn b×nh qu©n 17,2% thêi kú 1996 – 2000 vµ 18,2% thêi kú 2001 - 2005 nh−ng xuÊt nhËp khÈu dÞch vô còng ®¹t møc 12,1% t¨ng tr−ëng b×nh qu©n n¨m thêi kú 2000 – 2005. 8 T¨ng tr−ëng xuÊt nhËp khÈu dÞch vô nh÷ng n¨m tíi ®©y ®−îc kú väng ë møc ®é b×nh qu©n 15% vµ sÏ lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc chÝnh cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn chung cña ®Êt n−íc. §Ó ®¹t môc tiªu trªn, ChÝnh phñ ®· vµ ®ang nghiªn cøu, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, thu hót ®Çu t−, më cöa thÞ tr−êng trong n−íc vµ tiÕp cËn thÞ tr−êng n−íc ngoµi. ChÝnh phñ còng ®−a ra ®Þnh h−íng x©y dùng chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch ®Çu t− cho c¸c lÜnh vùc dÞch vô chñ yÕu nh»m thèng nhÊt thùc hiÖn ë c¸c cÊp c¸c ngµnh, tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng. Trong bèi c¶nh ®ã, nội dung, ph¹m vi cña c¸c ngµnh, c¸c s¶n phÈm dÞch vô rÊt cÇn ®−îc hiÓu mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt vµ thèng nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c, mét danh môc thèng nhÊt vÒ dÞch vô lµ rÊt cÇn thiÕt vµ nªn ®−îc coi lµ c«ng cô ®¾c lùc trong qu¸ tr×nh ®−a kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vµo thùc tiÔn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc v× nã ®¸p øng ®−îc c¸c nhu cÇu sö dông c¬ b¶n sau ®©y: - Phôc vô yªu cÇu kÕ ho¹ch ho¸, quản lý nhµ n−ícà - §Çu t− ph¸t triÓn dÞch vô vµ th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô - Thèng kª xuÊt nhËp khÈu dÞch vô trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô trong ®µm ph¸n dÞch vô - X¸c ®Þnh râ c¸c s¶n phÈm dÞch vô trong tõng ngµnh dÞch vô 2. Thùc tr¹ng ph©n lo¹i dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam C«ng t¸c ph©n lo¹i nãi chung vµ ph©n lo¹i dÞch vô ë ViÖt Nam nh×n chung ®−îc Tæng côc Thèng kª thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c danh môc chuÈn quèc tÕ kÕt hîp víi mét sè ®iÒu chØnh cho thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam. §iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng vµ ban hµnh c¸c danh môc sau: • HÖ thèng ngµnh kinh tÕ quèc d©n: ®−îc ban hµnh n¨m 1993 theo NghÞ ®Þnh 75/CP ngµy 27/10/1993 cña ChÝnh phñ vµ QuyÕt ®Þnh 143TCTK/PPC§ ngµy 22/12/1993 cña Tæng côc Tr−ëng Tæng côc Thèng kª. Theo hÖ thèng nµy, c¸c ngµnh dÞch vô bao gåm 14 ngµnh cÊp 1. HÖ thèng ph©n ngµnh nµy (VSIC) ®−îc x©y dùng dùa trªn ISIC 3. c¶ vÒ mÆt cÊu tróc vµ gi¶i thÝch chi tiÕt (trõ mét sè kh¸c biÖt ). §©y lµ danh môc c¬ së 9 cho viÖc tÝnh to¸n, c«ng bè c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« nh− GDP, gi¸ trÞ s¶n l−îng c¸c ngµng c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, x©y dùng, th−¬ng m¹i...Nh÷ng n¨m gÇn ®©y khi hÖ thèng ®¨ng ký doanh nghiÖp vµ c«ng t¸c ®iÒu tra ph¸t triÓn, danh môc nµy ®−îc sö dông ngµy cµng réng r·i, ®ßi hái sù cËp nhËt bæ sung cho phï hîp víi thùc tiÔn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt n−íc. ë ph¹m vi quèc tÕ, th¸ng 3 n¨m 2006, Liªn hîp quèc chÝnh thøc th«ng qua vµ ban hµnh phiªn b¶n míi ISIC 4. Phiªn b¶n nµy còng ®· ®−îc Tæng côc Thèng kª sö dông cho viÖc söa ®æi VSIC, dù kiÕn tr×nh ChÝnh phñ ban hµnh vµo n¨m 2007. • Danh môc s¶n phÈm chñ yÕu (VCPC) do Tæng côc Thèng kª ban hµnh n¨m 1998, ®−îc x©y dùng dùa trªn PCPC (Liªn Hîp quèc) vµ hÇu nh− kh«ng cã sù ®iÒu chØnh nµo. Tuy nhiªn v× nhiÒu lý do, danh môc nµy cßn Ýt ®−îc sö dông trong thùc tiÔn thèng kª ViÖt Nam còng nh− c¸c môc tiªu kh¸c. • Ph©n lo¹i dÞch vô trong xuÊt nhËp khÈu: xuÊt nhËp khÈu dÞch vô do Ng©n hµng Nhµ n−íc thực hiện trong khu«n khæ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ ®−îc c«ng bè hµng qóy, n¨m. Trong tæng sè 11 ngµnh dÞch vô, sè liÖu hiÖn t¹i chØ chi tiÕt ®−îc 5 lo¹i gåm: vËn t¶i, du lÞch, b−u chÝnh viÔn th«ng, b¶o hiÓm, tµi chÝnh vµ dÞch vô ChÝnh phñ, kh«ng cã chi tiÕt h¬n vÒ c¸c s¶n phÈm dÞch vô. Trong khu«n khæ ®µm ph¸n gia nhËp WTO, c¸c bé/ngµnh cña ViÖt Nam sö dông ph©n lo¹i GNS/W/120 ®Ó x©y dùng, tÝnh to¸n vµ ®−a ra cam kÕt më cöa thÞ tr−êng cho tõng lÜnh vùc dÞch vô theo c¸c ph−¬ng thøc cung cÊp. Nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc, ChÝnh phñ còng ban hµnh mét sè v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn ph©n lo¹i dÞch vô vµ néi dung cña c¸c ph©n lo¹i. VÝ dô: - Trong lÜnh vùc hµng h¶i, c¸c dÞch vô hµng h¶i ®−îc qui ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 10/2001/CP-N§ cña ChÝnh phñ ngµy 19/3/2001 vÒ kinh doanh dÞch vô hµng h¶i víi 9 lo¹i dÞch vô vµ néi dung chi tiÕt cña tõng lo¹i - DÞch vô b−u chÝnh viÔn th«ng vµ néi dung chi tiÕt cña c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®−îc qui ®Þnh trong Ph¸p lÖnh B−u chÝnh ViÔn th«ng ngµy 7/6/2002. 10 - C¸c v¨n b¶n kh¸c cña Nhµ n−íc, ChÝnh phñ, Bé ngµnh cã liªn quan ®Õn néi dung ph©n lo¹i dÞch vô: vËn t¶i hµng kh«ng, b¶o hiÓm, ng©n hµng... Cã thÓ thÊy, hiÖn t¹i chóng ta ch−a cã mét danh môc thèng nhÊt vµ ®Çy ®ñ vÒ dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ mµ ®ang ®−îc qui ®Þnh mét c¸ch ph©n t¸n, riªng biÖt cho tõng ngµnh dÞch vô trong c¸c v¨n b¶n kh¸c nhau. V× vËy néi dung toµn bé c¸c ngµnh dÞch vô còng nh− tõng ngµnh dÞch vô ®−îc c¸c cÊp, c¸c ngµnh hiÓu kh«ng thèng nhÊt vµ cã sù lÉn lén vÒ môc tiªu sö dông cña mçi c¸ch ph©n lo¹i. Thùc tÕ nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn viÖc c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ thèng kª, c¸c nhµ qu¶n lý , nghiªn cøu còng kh«ng cã ®−îc tiÕng nãi chung khi ®Ò cËp ®Õn tæng thÓ c¸c ngµnh dÞch vô hoÆc tõng lÜnh vùc dÞch vô. Thùc tÕ nµy ®ßi hái rất cấp thiết việc nghiªn cøu x©y dùng mét Danh môc dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, ®−îc sö dông cho nhiÒu môc tiªu, ë nhiÒu cÊp, ngµnh qu¶n lý . Những năm gần đây, thực tế phát triển các hoạt động dịch vụ và sản phẩm dịch vụ trong thương mại quốc tế cũng như yêu cầu kế hoạch hóa, quản lý, hội nhập quốc tế, nghiên cứu đầu tư kinh doanh đang đòi hỏi việc xây dựng một danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế nhằm thống nhất sử dụng cho nhiều mục đích. Vấn đề này cũng được nêu ra trong chỉ thị 49/2004/CT-TTg ngµy 24/12/2004 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ liªn quan tới nhiệm vụ của Tổng cục Thống kª: khÈn tr−¬ng x©y dùng ®Ó tr×nh ChÝnh phñ ban hµnh Danh môc dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam. 11 PHẦN III ĐỀ XUẤT CẤU TRÚC DANH MỤC DỊCH VỤ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM VÀ CÁC BẢNG Mà SỐ TƯƠNG THÍCH I. Danh mục dịch vụ trong thương mại quốc tế của Việt nam 1. Nguyªn t¾c x©y dùng Danh môc dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam bao gåm c¸c s¶n phÈm dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ ®−îc ph©n lo¹i theo c¸c ngµnh dÞch vô Danh môc dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ ®−îc x©y dùng dùa trªn c¸c tiªu chÝ: tÝnh chÊt cña c¸c s¶n phÈm dÞch vô vµ ngµnh ho¹t ®éng t¹o ra s¶n phÈm ®ã (trõ dÞch vô du lÞch kh«ng ®−îc coi lµ mét ngµnh vµ viÖc ph©n lo¹i dùa trªn tiªu chÝ riªng). Theo tiªu chÝ nµy, c¸c s¶n phÈm dÞch vô cã cïng tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm, lµ s¶n phÈm cña cïng mét ngµnh dÞch vô sÏ ®−îc xÕp vµo mét ph©n nhãm cã cïng m· sè. Trong mét sè tr−êng hîp, mét s¶n phÈm dÞch vô ®−îc t¹o ra bëi c¸c ngµnh kh¸c nhau sÏ ®−îc xÕp vµo c¸c m· sè kh¸c nhau c¨n cø vµo gèc ngµnh t¹o ra chóng. Nguyªn t¾c ph©n lo¹i chi tiÕt dÞch vô du lÞch dùa trªn khÝa c¹nh nhu cÇu, cô thÓ lµ dùa vµo tiªu chÝ tÝnh chÊt c¸c kho¶n môc chi tiªu cña kh¸ch du lÞch. 2. CÊu tróc vµ hÖ thèng m∙ sè 2.1. CÊu tróc chung (Xem bảng 1 - Cấu tróc danh môc vµ gi¶i thÝch néi dung c¬ b¶n cña 11 ngµnh dÞch vô). Trong phÇn II vÒ c¬ së l ý thuyÕt cho viÖc x©y dùng danh môc ë trªn ®· ®Ò cËp ®Õn 2 danh môc: EBOPS vµ GNS/W/120 lµ nh÷ng danh môc cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ dÞch vô, víi vai trß lµ c¸c “danh môc chñ” hiÖn ®−îc sö dông kh¸ réng r·i bëi c¸c c¬ quan thèng kª vµ c¸c nhµ ®µm ph¸n. ë 12 ®©y c©u hái ®Æt ra lµ: cÊu tróc Danh môc dÞch vô trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam nªn ®−îc x©y dùng dùa trªn “danh môc chñ nµo”. Xem xÐt sù kh¸c biÖt gi÷a EBOPS vµ GNS/W/120 (nªu ë trªn), cã thÓ thÊy nªn sö dông danh môc EBOPS v× nh÷ng lý do d−íi ®©y: - Thực hiện khuyến nghị của Cẩm nang được 6 tổ chức quốc tế nhất trí thông qua, theo đó EBOPS được khuyến nghị sử dụng từng bước cho công tác thống kê tuỳ thuộc điều kiện thực tế mỗi nước. EBOPS cũng được các nước ASEAN thống nhất lựa chọn làm danh mục thống kê dịch vụ trong thương mại quốc tế của khu vực - EBOPS được sử dụng