Đề tài Nội tiết học sinh sản nam và một số biện pháp kế hoạch hóa gia đình ở nam giới

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA SINH HỌC TIỂU LUẬN HỌC PHẦN: SINH LÝ SINH SẢN Đề tài : NỘI TIẾT HỌC SINH SẢN NAM VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH Ở NAM GIỚI. HỌC VIÊN THỰC HIỆN: LÊ ANH TUẤN LỚP: ĐỘNG VẬT HỌC – K19 Huế, tháng 3/2012 I. MỞ ĐẦU Hiện nay việc gia tăng dân số một cách nhanh chóng có liên quan mật thiết đến các nguồn lực vật chất nuôi sống con người (lương thực, nước uống, quần áo.v.v.) sẽ bị thiếu hụt nghiêm trọng, gây khó khăn lớn cho các gia đình nghèo. Nhiều trường hợp họ không thể khắc phục nổi và bị bần cùng hoá. Nhà nước không có đủ phương tiện, vốn đầu tư để hỗ trợ kịp thời cho các gia đình. Đặc biệt sự gia tăng dân số đột biến khiến các chi phí cho y tế, giáo dục, văn hoá của Nhà nước không đáp ứng nổi. Các hộ nghèo không thể có đủ tiền chi cho việc học hành của con cái, chưa bệnh của gia đình. Từ đó dẫn đến nạn thất học, nạn bỏ học của trẻ em các lứa tuổi và tình trạng ốm đau bệnh tật của người dân kéo dài, do thiếu điều kiện để chữa bệnh. Công tác kế hoạch hoá gia đình hết sức quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến cuộc sống của toàn dân, đến bước tiến bộ của cả toàn xã hội. Hiện nay đã có luật pháp quy định và những biện pháp kế hoạch hóa thiết thực nhằm hạn chế các trường hợp sinh con thứ ba. Tuy nhiên, lâu nay khi nhắc đến các biện pháp kế hoạch hóa gia đình thì phần lớn chúng ta nghĩ đó là việc chủ yếu của phụ nữ nhưng đó là quan điểm sai lầm. Ngày nay cùng với sự tiến bộ của khoa học và kỹ thuật, người ta đã và đang áp dụng nhiều biện pháp trên nam giới có hiệu quả nhằm “san sẻ trách nhiệm” đối với người phụ nữ. Để phát huy được tác dụng của những biện pháp kế hoạch ở Nam giới thì kiến thức về nội tiết học nam là rất quan trọng. Chính vì vậy chúng đã tập trung tìm hiểu về nội tiết học nam giới và một số vấn đề về kế hoạch hóa gia đình ở nam giới và sử dụng làm đề tài tiểu luận học phần sinh lý sinh sản. II. NỘI DUNG 2.1. NỘI TIẾT HỌC SINH SẢN NAM 2.1.1 Cấu tạo tinh hoàn Ở người, giai đoạn bào thai, hai tinh hoàn phát triển trong hốc bụng, đến tháng thứ 8 chúng chuyển xuống đáy bìu, và nằm trong bìu suốt đời. Mỗi tinh hoàn có màng xơ bao quanh, màng này chia ra nhiều vách ngăn làm cho mỗi tinh hoàn có khoảng 200 - 300 ngăn, trong mỗi ngăn có các ống sinh tinh dài uốn khúc. Các ống sinh tinh tập trung thành các ống dẫn tinh nhỏ của từng ngăn, rồi tập trung lên mào tinh hoàn. Từ đây, ống dẫn tinh của mỗi tinh hoàn sẽ đi ngược lên, chui qua lỗ bẹn, vòng ra trước xương mu và vào hố chậu bé. Qua bàng quang, ống dẫn tinh phân nhánh, một nhánh vào túi tinh, nhánh kia vào tuyến tiền liệt ở phía dưới bàng quang, cuối cùng nhập vào niệu đạo. Xen kẽ các ống sinh tinh trong các ngăn của tinh hoàn là các tế bào kẽ (hay còn gọi là Leydig). Thành ống sinh tinh là lớp liên bào sản xuất ra tinh trùng, còn tế bào kẽ sản xuất ra hormon. Cấu tạo tinh hoàn (Ảnh: sinh.hnue.edu.vn) Khi cắt bỏ tinh hoàn (thiến động vật để nuôi và các quan hoạn ngày xưa) con vật béo hơn, mất tính hung dữ của giống đực. Ở người mất tinh hoàn trước tuổi dậy thì, người phát triển cao do sụn liên hợp không bị hạn chế phát triển, các xương dài tăng mạnh. Thoái biến các đặc điểm sinh dục phụ như không có râu, không có lông mu, lông nách, da mịn màng như con gái, giọng nói thanh cao. Các bộ phận sinh dục không phát triển, bất lực và không có con được. Nếu cắt sau tuổi dậy thì, có ít biến đổi bề ngoài, nhưng túi tinh và tuyến tiền liệt teo lại, mất khả năng sinh dục và không có con. 2.1.2. Hormon sinh dục đực Các hormon sinh dục Nam gọi chung là androgens (ở phần vỏ tuyến trên thận cũng có hormon này), các hormone này bao gồm testosterone, dihydrotestosteron và androstenedion trong đó testosterone được coi là hormone quan trọng nhất của tinh hoàn. Ngoài ra tinh hoàn còn tiết một hormone khác nữa đó là inhibin. 2.1.2.1. Testosteron a. Nguồn gốc và bản chất hóa học Testosteron do tế bào Leydig bài tiết. Những tế bào này nằm ở giữa khoảng kẽ giữa các ống sinh tinh và chiếm 20% tổng khối lượng tinh hoàn. Tế bào leydig hầu như không có mặt ở tinh hoàn trẻ em nam do đó thời kỳ này tinh hoàn không bài tiết testosterone. Nhưng trong thời kỳ bào thai, vài tháng đầu ở trẻ em nam mới sinh và nam giới kể từ tuổi dậy thì thì tinh hoàn tiết nhiều testosterone. Testosteron là một hợp chất steroid có 19C được tổng hợp từ Cholesteron hoặc acetyl – CoA. Sự tổng hợp các hormone sinh dục đực và cái (Đỗ Công Huỳnh và Trịnh Hữu Hằng, 2001) b. Vận chuyển và chuyển hóa testosterone Sau khi được bài tiết từ tinh hoàn, khoảng 97% lượng testosterone gắn hoặc lỏng lẻo với albumin huyết tương hoặc chặt hơn với β-globulin và lưu hành trong máu khoảng 30 phút đến 1 giờ hoặc hơn. Trong thời gian này hoặc là chúng được vận chuyển đến mô đích hoặc bị thoái hóa thành dạng bất hoạt rồi được bài xuất ra khỏi cơ thể. Tại mô đích, phần lớn testosterone được chuyển thành dạng dihydrotestosteron đặc biệt với một số mô đích như tuyến tiền liệt ở người và đường sinh dục ngoài của bào thai trai. Một số tác dụng của testosterone phụ thuộc vào sự chuyển dạng này nhưng một số tác dụng khác lại không. Những hormon không gắn liền với mô đích thì bị chuyển dạng nhanh chóng chủ yếu ở gan để tạo androsteron và dehydroepiandrosteron rồi kết hợp với glucuronid hoặc sulfat. Các dạng này sẽ được bài xuất ra khỏi cơ thể theo đường mật qua ruột rồi ra phân hoặc theo thận rồi ra nước tiểu. Nồng độ testosterone bình thường ở nam giới tuổi trưởng thành là 19,1 ± 5,5 mU/l và ở nữ giới là 1,23 ± 1 mU/l. c. Tác dụng của testosterone + Trong thời kỳ bào thai vào khoảng tuần thứ 7 tinh hoàn thai nhi bài tiết một lượng đáng kể testosterone. Tác dụng của testosterone thời kỳ bào thai là: - Kích thích phát triển đường sinh dục ngoài của bào thai theo kiểu nam như tạo dương vật, tuyến tiền liệt, túi tinh, đường dẫn tinh. - Kích thích đưa tinh hoàn từ bụng xuống bìu. Tinh hoàn thường được chuyển xuống bìu vào 2-3 tháng cuối của thời kỳ có thai. Nếu ko đủ lượng testosteron, tinh hoàn vẫn nằm ở ổ bụng và khó sản sinh tinh trùng. + Làm xuất hiện và bảo tồn đặc tính sinh dục nam thứ phát kể từ tuổi dậy thì. + Kích thích sản sinh tinh trùng. - Testoseron kích thích sự hình thành tinh nguyên bào và kích thích sự phân chia giảm nhiễm lần thứ 2 từ tinh bào II thành tiền tinh trùng. - Testosteron kích thích sự tổng hợp protein và bài tiết dịch từ tế bào Sertoli. Chính vì vai trò trên nên nếu thiếu Testosteron ở một mức độ nhất định thì sẽ dẫn đến vô sinh. + Tác dụng lên chuyển hóa protein và cấu tạo cơ. - Dưới tác dụng của testosteron khối cơ của cơ thể có thể tăng hơn 50% so với nữ giới. Ngoài cơ, ở những vị trí khác của cơ thể cũng có hiện tượng tăng protein. Ví dụ sự tăng lắng đọng protein ở da làm cho da dày hơn, phì đại niêm mạc thanh quản, phì đại dây thanh âm làm giọng nói của nam trầm hơn nữ, những điều này đều liên quan đến tác dụng đồng hóa protein của testosterone. - Tác dụng lên xương. * Làm tăng tổng hợp khung protein của xương. * Phát triển và cốt hóa sụn lien hợp ở đầu xương dài. * Làm dày xương. * Tăng lắng đọng muối calci ở xương do đó làm tăng sức mạnh của xương. * Đối với xương chậu testosteron có tác dụng đặc biệt đó là: - Làm hẹp đường kính khung chậu. - Tăng chiều dài khung chậu làm cho khung chậu có hình ống so với khung xương chậu mở ở nữ giới. - Làm tăng sức mạnh khung xương chậu. + Tác dụng lên chuyển hóa cơ sở. Với lượng testosteron được bài tiết hàng ngày ở tuổi thiếu niên và thanh niên, chuyển hóa cơ sở tăng từ 5 – 10% so với khi không có tác dụng của testosterone. Khi nồng độ testosterone tăng thì chuyển hóa cơ sở có thể tăng 15%. + Các tác dụng khác Testosteron làm tăng số lượng hồng cầu có trong 1mm3 máu khoảng 20% , do Testosteron kích thích sản xuất Erythroproteine trong thận. Cũng do đó số lượng tế bào hồng cầu trong máu trường cao hơn ở nữ 700000 tế bào/mm3. Testosteron còn làm tăng nhẹ sự tái hấp thu ion Na+ ở ống lượn xa. d. Điều hòa bài tiết testosterone - Thời kỳ bào thai: Testosteron được bài tiết dưới dạng kích thích của HCG là một hormone do rau thai bài tiết. - Thời kỳ trưởng thành: Testosteron được bài tiết dưới tác dụng kích thích của LH do tuyến yên bài tiết. Cơ chế điều hòa bài tiết hormone Testosterone. 2.1.2.2. Inhibin Inhibin là một hợp chất Glycoprotein có trọng lượng phân tử 10.000 – 30.000 dalton, do tế bào Sertoli bài tiết. Inhibin có tác dụng điều hòa quá trình sản sinh tinh trùng thong qua cơ chế điều hòa ngược đối với sự bài tiết FSH của tuyến yên. Tác dụng ức chế bài tiết FSH của inhibin mạnh hơn của Gn-RH từ vùng dưới đồi. Khi ống sinh tinh sản sinh quá nhiều tinh trùng, tế bào Sertoli bài tiết inhibin. Dưới tác dụng ức chế của inhibin, lượng FSH được bài tiết từ tuyến yên giảm do đó làm giảm bớt quá trình sản sinh tinh trùng ở ống sinh tinh. 2.1.2.3. Estrogen trong cơ thể nam giới Sản suất estrogen tại dịch hoàn: Ngoài testosterone, một lượng nhỏ estrogen (hormon sinh dục nữ) cũng được sản xuất tại dịch hoàn (lượng estrogen do dịch hoàn tổng hợp bằng khoảng 1/9 lượng estrogen ở phụ nữ không mai thai). Estrogen cũng còn có thể được tái hấp thu trở lại từ nước tiểu. Chức năng của estrogen trong cơ thể nam giới vẫn đang được nghiên cứu. Nguồn gốc của estrogen trong cơ thể nam giới có thể do : (1) Các tế bào Sertoli sản xuất (vì lượng estrogen sẽ giảm nếu tế bào ống sinh tinh bị pha hủy); (2) Estrogen được biến đổi từ testosterone hay androstenedione tại các mô khác (đặc biệt là ở gan). 2.2. CÁC BIỆN PHÁP KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH Ở NAM GIỚI Các cặp đôi không nên có suy nghĩ dồn hết trách nhiệm tránh thai cho người phụ nữ. Đúng là có nhiều biện pháp tránh thai dành cho phụ nữ hơn là cho nam giới, nhưng nói như vậy không có nghĩa là nam giới không cần “gánh vác” việc này. Trên thực tế vẫn có một số biện pháp tránh thai đáng tin cậy dành cho nam giới. 2.2.1. Bao cao su Ban đầu bao cao su đã không có mục đích tránh thai, mà là để bảo vệ chống lại bệnh giang mai trở lại trong thế kỷ thứ 16. Ngày nay, bao cao su được sử dụng như một biện pháp vừa tránh thai vừa tránh các bệnh tình dục. Ngày nay, bạn có thể mua bao cao su với tất cả các kích cỡ, màu sắc, hương vị và phong cách. Bạn không cần quá lo lắng về chuyện kích thước của bao cao su, vì hầu hết các loại bao cao su khi được sản xuất đều tuân theo quy tắc chung, do đó, có các kích thước phù hợp với mọi người. Một số bao cao su có chứa chất diệt tinh trùng do đó có thêm khả năng tránh thai. Dù bạn có cảm giác thế nào khi dùng bao cao su thì cũng không nên dùng kèm theo chất bôi trơn hay bất kì loại kem nào vì nó có thể làm hỏng bao cao su và hiệu quả sử dụng không cao. Nếu muốn, bạn có thể sử dụng loại bao cao su có bôi trơn. Hãy nhớ rằng, có thể có một số người bị dị ứng với nhựa cao su. Trong trường hợp bị dị ứng thì cả hai cần chọn biện pháp tránh thai khác. Lưu ý khi dùng bao cao su: Chọn đúng kích thước Cẩn thận, nhẹ tay để tránh những vết xước hoặc thủng Trùm bao cao su vào dương vật lúc cương cứng Cận thận giữ bao khi muốn rút ra. 2.2.2. Thắt ống dẫn tinh Điều này rõ ràng thích hợp cho những ai không muốn có con thêm chút nào nữa. Đây là cách tốt nhất để đảm bảo rằng “đối tác” nữ sẽ không mang thai khi cả hai thoải mái “giao ban” mà không dùng bao cao su hoặc các phương pháp ngừa thai khác. Tất nhiên điều này không bảo vệ chống lại các bệnh lây truyền qua đường tình dục, vậy nên chị em phụ nữ vẫn được khuyên là nên dùng bao cao su nếu không dám chắc anh ấy có bị STDs hay không. Thắt ống dẫn tinh là một hoạt động đơn giản. Về cơ bản, ca phẫu thuật không có gì là cắt đứt dòng chảy của tinh trùng. Nó không loại bỏ nội tiết tố nam tính của bạn. Nó không ảnh hưởng đến ham muốn tình dục của bạn. Nó không ảnh hưởng đến hoạt động tình dục của bạn hoặc cảm giác mà bạn nhận được trong quan hệ tình dục. Nó chỉ ngăn ngừa tinh trùng rời khỏi cơ thể bạn để sang cơ thể người phụ nữ và “gặp gỡ” với trứng. Thắt ống dẫn tinh có thể tháo ra được. Thành công của thao tác này được coi như là 60% có thể có con một lần nữa. Tuy nhiên, 40% sẽ phải sống với quyết định thắt ống dẫn tinh của mình nếu việc “tháo gỡ” không hiệu quả. 2.2.3. Thuốc tránh thai cho đàn ông Khoa học từ lâu vốn đã chứng minh nếu động vật không hấp thụ vitamin A vào trong cơ thể thì sẽ dẫn đến vô sinh. Nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra khi kiểm soát được đường dẫn các thụ thể RAR (Retinoic acid receptor) thì sẽ có thể can thiệp vào quá trình sinh tinh. Vì thụ thể RAR chính là loại protein tiếp nhận một số chất trao đổi của vitamin A. Theo đó, dùng loại thuốc đang được hoàn thiện này ở liều lượng thấp có thể ngăn chặn sản sinh tinh trùng mà không có bất kì tác dụng phụ nào kèm theo. Hơn nữa, ngay sau khi chấm dứt dùng thuốc, tinh trùng sẽ nhanh chóng được sản sinh trở lại. Loại thuốc mới có thể ngăn chặn sự sản sinh tinh trùng mà không gây ra bất kỳ tác dụng phụ nào. Hai tiến sĩ Wolgenmuth và Chung đã phát hiện ra một hợp chất đặc biệt có tác động lớn đến thụ thể RAR khiến chuột đực ngưng sinh tinh. Sau đó họ bỏ nhiều công nghiên cứu. Để thực hiện thí nghiệm, nhóm tiến sĩ cho những con chuột đực đã uống thuốc giao phối với các con chuột cái. Kết quả cho thấy con đực không sản sinh ra tinh trùng trong suốt thời gian 4 tuần khi liều lượng của hợp chất đặc biệt đó ở mức 1mg/kg trọng lượng cơ thể. Tiến sĩ Wolgemuth và Chung khẳng định ưu điểm nổi bật của phương pháp tránh thai mới này là không có tác dụng phụ kèm theo. Tờ Sciencedaily dẫn lời tiến sĩ Wolgemuth cho hay: “không thấy bất kì tác dụng phụ nào xảy ra và các con chuột đực vẫn tỏ ra rất phong độ.” Họ giải thích thêm loại thuốc này không dùng đến hóc-môn steroid. Các phương pháp tránh thai trước đây nhìn chung đều sử dụng đến hóc-môn steroid trong khi steroid là một hợp chất gây ra nhiều tác dụng phụ khi sử dụng như làm giảm ham muốn tình dục hay nguy cơ cao về các bệnh tim mạch và u xơ tiền liệt tuyến. Hơn nữa loại thuốc mới này cũng sẽ không ảnh hưởng đến thị lực. Mặc dù vitamin A có vai trò duy trì thị lực cho mắt song các thụ thể RAR sẽ bị kiểm soát để ngừa thai không liên quan đến vai trò đó. Ưu điểm nổi bật khác là “loại thuốc mới sẽ được chế tạo để dùng ở dạng viên nén, giúp người dùng không phải tiêm chích. Thậm chí nó vừa có công hiệu nhanh đối với việc ngưng sinh tinh lại vừa giúp phục hồi khả năng sinh tinh nhanh hơn nữa khi vợ chồng muốn thụ thai.” Nhóm nghiên cứu đang tiếp tục xác định chính xác thời gian ngưng sinh tinh sẽ là bao lâu và chứng minh hoàn toàn công hiệu cũng như mức độ an toàn của thuốc trước khi nó được sản xuất đại trà. “Chúng tôi hi vọng trong tương lai không xa, chúng ta sẽ có thêm nhiều lựa chọn cho mọi người.” III. KẾT LUẬN Androgens đóng vai trò quan trọng trong suốt cuộc sống của nam giới. Trong giai đoạn phôi thai, T quyết định sự biệt hóa của cơ quan sinh dục. Trong giai đoạn dậy thì, T giúp phát triển các đặc tính sinh dục thứ phát và kiểu hình nam giới. T đóng vai trò không thể thiếu để duy trì các họat động sinh sản của nam giới và kiểu hình nam giới trong suốt cuộc sống. Cả T và DHT đều cần thiết cho sự phát triển của dương vật trong gia đoạn dậy thì. Tuy nhiên, thụ thể androgen không còn hiện diện ở nam giới đã trưởng thành. Suy tuyến sinh dục sau tuổi trưởng thành không làm giảm đáng kể thể tích dương vật. Ngược lại, bổ sung T sau dậy thì không thể làm tăng thể tích dương vật. T có tác động trực tiếp lên chuyển hóa của cả cơ vân và cơ trơn. T giúp làm tăng khói lượng cơ. Thiếu hụt T sẽ dẫn đến teo cơ. Cả androgen và estrogen đều làm tăng mật độ xương. Androgen đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của da và lông, tóc. Các tác động này cũng phụ thuộc vào vị trí da, lông và độ nhạy với androgen của nang lông ở từng người. Androgen có tác động tăng tạo máu và tăng tổng hợp hemoglobin. Trong giai đoạn dậy thì, testosterone làm tăng kích thước thanh quản và thay đổi dây thanh âm ở thiếu niên nam là vỡ giọng và giọng trở nên trầm hơn so với nữ. Cao độ của giọng nói nam giới phụ thuộc vào thời gian kéo dài của giai đoạn dậy thì, sau đó thì không thay đổi nữa. Testosterone có các tác động tâm lý quan trọng. Người ta thấy có mối liên quan mật thiết nồng độ androgen với hoạt động về tinh thần, trạng thái tâm thần và sự tự tin. Giảm androgen thường đi kèm với giảm hứng thú và động cơ trong cuộc sống, trầm cảm, giảm libido và hoạt động tình dục. Thực chất của các biện pháp kế hoạch hóa gia đình là ngăn chặn sự tiếp xúc lẫn nhau của tinh trùng và trứng khi giao hợp. Do đó có một số biện pháp cóa thể thực hiện được và cho kết quả cao ở Nam giới bao gồm dung bao cao su, thắt ống dẫn tinh hay dung thuốc tránh thai nam giới. Tài liệu tham khảo 1. Sinh lý học người và động vật. Trịnh Hữu Hằng, Đỗ Công Huỳnh. NXB KH&KT, Hà Nội, 2001, P.221-226. 2. Hormon và nội tiết học. Lê Đức Trình. NXB Y Học Hà Nội, 2003, P.169-175. 3. Giáo trình Giáo Dục Dân Số - Sức Khỏe Sinh Sản. Lê Đình Tuấn (chủ biên). Bộ Giáo Dục và Đào Tạo. Hà Nội, 2008. 4. Webside - -