Phát triển đất nước theo đường lối đổi mới Chính phủViệt Nam ngày càng nhận
thấy rõ hơn sựcần thiết phải tham gia vào quá trình toàn cầu hóa kinh tếvà cạnh tranh
quốc tế. Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 2001- 2010 nêu rõ, phải ‘‘Chủ động hội
nhập kinh tếquốc tế, tranh thủmọi thời cơ đểphát triển Trong quá trình chủ động hội
nhập kinh tếquốc tế, chú trọng phát huy lợi thế, nâng cao chếlượng, hiệu quả, không
ngừng tăng năng lực cạnh tranh và giảm dần hàng rào bảo hộ’‘.
Đến nay, chúng ta đã xây dựng mối quan hệvới 200 nước và vùng lãnh thổ. Riêng
trong 2 năm gần đây mởthêm 20 thịtrường xuất khẩu mới, ký thêm 17 hiệp định thương
mại song phương và 4 hiệp định khung vềkinh tếthương mại, đặc biệt là hiệp định thương
mại Việt Nam-Hoa Kỳ. Cùng với hoạt động ký kết, đàm phán, Việt Nam đang cốgắng
hoàn thiện hệthống các văn bản pháp luật (nhất là pháp luật vềkinh tếnhưthông qua các
Luật Doanh nghiệp nhà nước, Doanh nghiệp, BộLuật hàng hải, Luật hàng không dân dụng
Việt Nam, Luật đầu tư, Ngân hàng.); hoàn thiện cơchếthịtrường, cải cách hành chính
và cải cách doanh nghiệp theo hướng nâng cao hiệu quảkinh tế, sức cạnh tranh của hàng
hoá.
Việc ký kết một số điều ước quốc tế đã tạo ra một hành lang pháp lý cơbản cho
công cuộc đổi mới, cải thiện môi trường kinh doanh lành mạnh. Tính đến nay, đã có 86
hiệp định thương mại song phương, 46 hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, 40 hiệp
định tránh đánh thuế2 lần được ký kết với các quốc gia vùng lãnh thổ. Với những cốgắng
trong mởrộng các mối quan hệhợp tác nên kim ngạch xuất khẩu những năm gần đây liên
tục có bước tăng trưởng. Nếu nhưnăm 1990, kim ngạch xuất khẩu mới đạt 2,4 tỷUSD thì
năm 2003 con sốnày đã vượt lên 20,176 tỷUSD (bình quân tăng trưởng 20%/năm); số
doanh nghiệp tham gia xuất khẩu tăng lên 16.200 đơn vị, bình quân xuất khẩu đầu người
đạt trên 250 USD.
Triển khai Chương trình hành động của Chính phủvề hoäi nhaäp kinh teá quoác teá đã
thúc đẩy chuyển dịch cơcấu của nền kinh tếtheo hướng tăng tỷtrọng giá trịcông nghiệp
và dịch vụ, giảm tỷtrọng ngành nông nghiệp. Cơcấu ngành và vùng đang chuyển biến
theo hướng tăng lợi thếnăng lực cạnh tranh, hình thành các vùng kinh tếtrọng điểm. Với
quan điểm ổn định chính trị, tăng cường hợp tác, hoà nhập với kinh tếquốc tế, thời gian
qua, bằng những cơchế, chính sách ưu đãi, mời gọi đầu tư, Việt Nam đã thu hút trên 44,8
Trang 2
tỷUSD vốn đầu tưtừ64 quốc gia, vùng lãnh thổvới trên 4.370 dựán, trong đó đã thực
hiện trên 24,6 tỷUSD. Nguồn đầu tưtrực tiếp nước ngoài chiếm tới gần 30% vốn đầu tư
xã hội, 35% giá trịsản xuất công nghiệp, 20% xuất khẩu và đã thu hút boán traêm ngaønlao
động. Các nhà tài trợcũng đã cam kết dành trên 20 tỷUSD cho Việt Nam vay ưu đãi với
lãi suất từ0,75% đến 2,5%.
Trong xu höôùng hoäi nhaäp vaø khi coù söï gia taêng nguoàn voán ñaàu tö xuyeân quoác
gia laïi noåi leân moät vaán ñeà maø Chính phuû caùc nöôùc raát quan taâm ñoù laø “chuyeån giaù“. Từ
vài năm trởlại đây, các nhà nghiên cứu khoa học tài chính ởViệt Nam đã nêu ra vấn đề
chuyển giá, họcoi đây nhưmột kẽhởcủa chính sách quản lý tài chính đối với các doanh
nghiệp nước ngoài ởViệt Nam, nhất là các công ty đa quốc gia vốn có công ty mẹvà các
công ty con trên khắp thếgiới. Các chuyên gia lo ngại rằng nếu không quản lý chặt thì sẽ
tạo ra sựthiếu công bằng trong nộp thuếgiữa các doanh nghiệp vaø nhaát laø laøm thaát thu
moät nguoàn lôùn cho ngaân saùch.
Chuyeån giaù laø moät khaùi nieäm coøn töông ñoái môùi ñoái vôùi VieätNam, neân caùc
bieän phaùp ñeå chuùng ta thöïc hieän choáng laï thuû thuaät gianlaän naøy laø coøn haïn cheá neáu
khoâng muoán noùi laø chöa coù. Tröôùc tình hình naøy toâi choïn ñeà taøi “Caùc giaûi phaùp kieåm
soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù taïiVieät Nam trong giai ñoaïn hoäinhaäp “ cho luaän vaên toát
nghieäp cao hoïc cuûa mình. Tuy vaán ñeà “Ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù“ ñaõ ñöôïc
trình baøy trong moät soá baùo caùo khoa hoïc nhöng trong phaàn theå hieän luaän vaên cuûa mình
toâi mong muoán ñem ñeán moät goùc nhìn môùi veà hoaït ñoäng chuyeån giaù vaø treân cô sôû ñoù coù
theå trôû thaønh nhöõng höôùng ñeå thöïc hieän nghieân cöùu saâu hôn.
72 trang |
Chia sẻ: oanhnt | Lượt xem: 1350 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Phân tích điều kiện kinh doanh ở Việt Nam, thực trạng vấn đề chuyển giá của các công ty nước ngoài đầu tư vào Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Trang 1
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU
1
1) Việt Nam laøm gì tröôùc xu theá toaøn caàu hoùa
Phát triển đất nước theo đường lối đổi mới Chính phủ Việt Nam ngày càng nhận
thấy rõ hơn sự cần thiết phải tham gia vào quá trình toàn cầu hóa kinh tế và cạnh tranh
quốc tế. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2001- 2010 nêu rõ, phải ‘‘Chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế, tranh thủ mọi thời cơ để phát triển… Trong quá trình chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế, chú trọng phát huy lợi thế, nâng cao chế lượng, hiệu quả, không
ngừng tăng năng lực cạnh tranh và giảm dần hàng rào bảo hộ’‘.
Đến nay, chúng ta đã xây dựng mối quan hệ với 200 nước và vùng lãnh thổ. Riêng
trong 2 năm gần đây mở thêm 20 thị trường xuất khẩu mới, ký thêm 17 hiệp định thương
mại song phương và 4 hiệp định khung về kinh tế thương mại, đặc biệt là hiệp định thương
mại Việt Nam-Hoa Kỳ. Cùng với hoạt động ký kết, đàm phán, Việt Nam đang cố gắng
hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật (nhất là pháp luật về kinh tế như thông qua các
Luật Doanh nghiệp nhà nước, Doanh nghiệp, Bộ Luật hàng hải, Luật hàng không dân dụng
Việt Nam, Luật đầu tư, Ngân hàng....); hoàn thiện cơ chế thị trường, cải cách hành chính
và cải cách doanh nghiệp theo hướng nâng cao hiệu quả kinh tế, sức cạnh tranh của hàng
hoá.
Việc ký kết một số điều ước quốc tế đã tạo ra một hành lang pháp lý cơ bản cho
công cuộc đổi mới, cải thiện môi trường kinh doanh lành mạnh. Tính đến nay, đã có 86
hiệp định thương mại song phương, 46 hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, 40 hiệp
định tránh đánh thuế 2 lần được ký kết với các quốc gia vùng lãnh thổ. Với những cố gắng
trong mở rộng các mối quan hệ hợp tác nên kim ngạch xuất khẩu những năm gần đây liên
tục có bước tăng trưởng. Nếu như năm 1990, kim ngạch xuất khẩu mới đạt 2,4 tỷ USD thì
năm 2003 con số này đã vượt lên 20,176 tỷ USD (bình quân tăng trưởng 20%/năm); số
doanh nghiệp tham gia xuất khẩu tăng lên 16.200 đơn vị, bình quân xuất khẩu đầu người
đạt trên 250 USD.
Triển khai Chương trình hành động của Chính phủ về hoäi nhaäp kinh teá quoác teá đã
thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu của nền kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng giá trị công nghiệp
và dịch vụ, giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp. Cơ cấu ngành và vùng đang chuyển biến
theo hướng tăng lợi thế năng lực cạnh tranh, hình thành các vùng kinh tế trọng điểm. Với
quan điểm ổn định chính trị, tăng cường hợp tác, hoà nhập với kinh tế quốc tế, thời gian
qua, bằng những cơ chế, chính sách ưu đãi, mời gọi đầu tư, Việt Nam đã thu hút trên 44,8
Trang 2
tỷ USD vốn đầu tư từ 64 quốc gia, vùng lãnh thổ với trên 4.370 dự án, trong đó đã thực
hiện trên 24,6 tỷ USD. Nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài chiếm tới gần 30% vốn đầu tư
xã hội, 35% giá trị sản xuất công nghiệp, 20% xuất khẩu và đã thu hút boán traêm ngaøn lao
động. Các nhà tài trợ cũng đã cam kết dành trên 20 tỷ USD cho Việt Nam vay ưu đãi với
lãi suất từ 0,75% đến 2,5%.
Trong xu höôùng hoäi nhaäp vaø khi coù söï gia taêng nguoàn voán ñaàu tö xuyeân quoác
gia laïi noåi leân moät vaán ñeà maø Chính phuû caùc nöôùc raát quan taâm ñoù laø “chuyeån giaù“. Từ
vài năm trở lại đây, các nhà nghiên cứu khoa học tài chính ở Việt Nam đã nêu ra vấn đề
chuyển giá, họ coi đây như một kẽ hở của chính sách quản lý tài chính đối với các doanh
nghiệp nước ngoài ở Việt Nam, nhất là các công ty đa quốc gia vốn có công ty mẹ và các
công ty con trên khắp thế giới. Các chuyên gia lo ngại rằng nếu không quản lý chặt thì sẽ
tạo ra sự thiếu công bằng trong nộp thuế giữa các doanh nghiệp vaø nhaát laø laøm thaát thu
moät nguoàn lôùn cho ngaân saùch.
Chuyeån giaù laø moät khaùi nieäm coøn töông ñoái môùi ñoái vôùi Vieät Nam, neân caùc
bieän phaùp ñeå chuùng ta thöïc hieän choáng laï thuû thuaät gian laän naøy laø coøn haïn cheá neáu
khoâng muoán noùi laø chöa coù. Tröôùc tình hình naøy toâi choïn ñeà taøi “Caùc giaûi phaùp kieåm
soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi Vieät Nam trong giai ñoaïn hoäi nhaäp “ cho luaän vaên toát
nghieäp cao hoïc cuûa mình. Tuy vaán ñeà “Ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù“ ñaõ ñöôïc
trình baøy trong moät soá baùo caùo khoa hoïc nhöng trong phaàn theå hieän luaän vaên cuûa mình
toâi mong muoán ñem ñeán moät goùc nhìn môùi veà hoaït ñoäng chuyeån giaù vaø treân cô sôû ñoù coù
theå trôû thaønh nhöõng höôùng ñeå thöïc hieän nghieân cöùu saâu hôn.
2) Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa luaän vaên
Đề tài này được thực hiện trên cơ sở áp dụng nghiên cứu theo phương pháp duy vật
biện chứng, ñaët bieät laø caùc caëp phaïm truø cô baûn cuûa pheùp bieän chöùng duy vaät nhö “caùi
rieâng vaø caùi chung”, “nguyeân nhaân vaø keát quaû”, “baûn chaát vaø hieän töôïng”. Ñoàng thôøi
ñeà taøi naøy cuõng ñöôïc aùp duïng các lý luận biện chứng của nhận thức thực tại khách quan,
kết hợp với các phương pháp thống kê, phân tích và dự báo từ các nguồn dữ liệu trong và
ngoài nước. Các nghiên cứu về chuyển giá trong luận văn này sẽ được xem xét trước hết
trên cơ sở lý thuyết về chống chuyển giá phổ biến hiện nay, sau đó sẽ được đối chiếu, kiểm
nghiệm qua các ví dụ thực tế trước khi khái quát thành các nhận định làm cơ sở cho việc
đưa ra các kết luận và các giải pháp xử lý cụ thể.
Trang 3
4) Noäi dung cô baûn cuûa luaän vaên
Trong khi thöïc hieän vieäc nghieân cöùu ñeå vieát ñeà taøi naøy, toâi nhaän thaáy tuy vieäc
choáng chuyeån giaù ñaõ ñöôïc thöïc hieän ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi töø raát laâu nhöng ngaøy
caøng khoù khaên hôn do tính chaát cuûa caùc giao dòch ngaøy caøng ña daïng vaø phöùc taïp hôn.
Nhaát laø trong ñieàu kieän Vieät Nam coøn ôû giai ñoaïn laøm quen vôùi lónh vöïc naøy thì tính
chaát phöùc taïp vaø khoù khaên seõ taêng leân gaép boäi. Thöïc traïng ñaàu tö ngöôùc ngoaøi ôû nöôùc
ta, khoâng chæ xuaát hieän daâu hieäu hoaït ñoäng chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia coù
quy moâ lôùn maø coøn xaûy ra caû ôû caùc coâng ty coù quy moâ kinh doanh nhoû vaø trung bình.
Do ñoù trong ñeà taøi naøy seõ daønh moät phaàn ñi saâu vaøo phaân tích tình hình Vieät Nam daãn
ñeán vieäc caùc doanh nghieäp FDI chuyeån giaù trong ñaàu tö xaây döïng cô baûn vaø treân cô sôû
ñoù tìm caùc giaûi phaùp khaéc phuïc. Cuï theå, ñeà taøi bao goàm caùc phaàn chính sau:
- Lyù thuyeát chung veà chuyeån giaù ñang ñöôïc caùc nöôùc aùp duïng phoå bieán hieän nay.
- Phaân tích ñieàu kieän kinh doanh ôû Vieät Nam, thöïc traïng vaán ñeà chuyeån giaù cuûa
caùc coâng ty nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo Vieät Nam. Trong ñoù phaàn chuyeån giaù trong
ñaàu tö ban ñaàu hình thaønh doanh nghieäp ñöôïc ñaøo saâu hôn.
- Caùc giaûi phaùp ñeà nghò cho vieäc thöïc hieän choáng chuyeån giaù ôû Vieät Nam cuõng
ñöôïc giôùi thieäu vôùi hai xu höôùng: moät laø moät laø caùc giaûi phaùp ñònh löôïng vaø ñònh
tính caàn aùp duïng; hai laø caûi thieän moâi tröôøng kinh doanh, luaät phaùp, caùch quaûn lyù
cuûa Nhaø nöôùc ñeå phaàn naøo laøm trieät tieâu caùc ñoäng cô chuyeån giaù xuaát phaùt töø
nhöõng baát lôïi khi ñaàu tö ôû Việt Nam. Höôùng giaûi phaùp thöù hai seõ truøng vôùi caùc
giaûi phaùp thu huùt ñaàu ñaàu tö nöôùc ngoaøi – laø moät trong nhöõng muïc tieâu quan
troïng nhaát ñeå Vieät Nam ñaåy maïnh toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, ñoàng thôøi cuõng laø
ñieàu mong moûi cuûa caùc nhaø ñaàu tö.
Trang 4
CHÖÔNG I
MOÄT CAÙCH NHÌN MÔÙI VEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO
1.1 TÍNH CHAÁT KHAÙCH QUAN VAØ CHUÛ QUAN TRONG ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO
1.1.1 Coâng ty ña quoác gia
Theo ñònh nghóa cuûa nhoùm chuyeân gia Lieân hieäp quoác, coâng ty ña quoác gia (MNC-
multinational corporation) laø Coâng ty coù sôõ höõu hay quyeàn kieåm soaùt khaû naêng saûn xuaát
hoaäc dòch vuï ôû beân ngoaøi bieân giôùi cuûa moät nöôùc maø coâng ty ñoù coù truï sôû. Hay noùi cuï
theå hôn, MNC laø haõng raát lôùn coù truï sôû chính (Coâng ty meï) ôû moât quoác gia vaø moät soá
chi nhaùnh (Coâng ty con) ôû caùc quoác gia khaùc. Chuùng ta xem sô ñoà quan heä vaø giao dòch
cuûa moät MNC:
Chuù e4
: caùc giao dòch giöõa caùc thaønh vieân theo sô ñoà tröïc tuyeán
: caùc giao dòch vöôït caáp
Một công ty đa quốc gia có nhiều lựa chọn khác nhau để xâm nhập và chiếm lĩnh thị
trường nước ngoài. Họ có thể tự đầu tư bằng việc trực tiếp chọn địa điểm đầu tư, xây dựng
nhà máy và điều hành sản xuất, hoặc liên doanh với doanh nghiệp địa phương thông qua
Trang 5
góp vốn, công nghệ, nhân lực hay đơn giản nhất là chuyển giao công nghệ. Việc lựa chọn
hình thức đầu tư và kinh doanh của nhà đầu tư phụ thuộc vào thị trường và hệ thống luật
pháp của nước sở tại. Nét đặc trưng của các công ty đa quốc gia là chúng thường sở hữu
những khoản tài sản vô hình rất lớn, trong đó công nghệ là một trong những loại tài sản vô
hình quan trọng nhất. Thường đó là các nhãn hiệu nổi tiếng, các sáng chế đã tạo nên danh
tiếng của công ty và là một phần không thể mất đi của công ty.
Trong moät taäp ñoaøn ña quoùâc gia coù xaùc laäp caùc moái quan heä thaân thuoäc: (1) moái
qun heä chieàu doïc giöõa coâng ty meï vaø caùc coâng ty con (quan heä kieåm soaùt hay quan heä
chi phoái, tuy thuoäc vaøo tyû leä voán tham gia ñaàu tö); (2) quan heä chieàu ngang giöõa caùc
coâng ty con vôùi nhau. Tuy nhieân, trong quaù trình hoaït ñoäng caùc giao dòch caùc coâng ty
trong moái quan heä naøy ñeàu ñöôïc quyeát ñònh hoaëc aûnh höôûng töø coâng ty meï. Caùc giao
dòch coù tính chaát noäi boä naøy thöôøng laø nhaäp khaåu maùy moùc thieát bò hình thaønh taøi saûn
coá ñònh trong ñaâu tö xaây döïng cô baûn ñeå thaønh laäp coâng ty con; nhaäp khaåu nguyeân vaät
lieäu duøng cho saûn xuaát hay coâng ty con xuaát khaåu caùc saûn phaåm ñaõ hoaøn thaønh.
Toâi xin neâu moät ví duï ñieån hình veà caùc quan heä vaø giao dòch noäi boä, ñoù laø tröôøng
hôïp cuûa coâng ty SB (Ñaøi loan). Naém baét ñöôïc tình hình giaù nhaân coâng lao ñoäng reû vaø
ñieàu kieän luaät phaùp chöa oån ñònh cuûa Vieät Nam, naêm 1993, Coâng ty SB ñaõ ñaàu tö vaøo
Vieät nam vaø thaønh laäp Coâng ty SB Vietnam 100% voán nöôùc ngoaøi vôùi chöùc naêng saûn
xuaát giaày theå thao xuaát khaåu. Trong hai naêm ñaàu tieân coâng ty SB tieán haønh xaây döïng
nhaø xöôûng vaø nhaäp khaåu toaøn boä caùc maùy moùc thieát bò töø Coâng ty meï. Ñeán naêm 1995,
hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa coâng ty ñaõ hoaøn taát vaø baét ñaàu ñi vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát. Trong
giai ñoaïn naøy coâng ty vaãn duy trì caùc giao dòch thöông maïi vôùi coâng ty meï thoâng qua
vieäc nhaäp khaåu 75% giaù trò nguyeân vaät lieäu ñaàu vaøo ñoàng thôøi laïi taùi xuaát 90% saûn
phaãm laøm ra cho coâng ty meï.
Tröôùc ñaây ñaõ coù nhieàu nhaän ñònh raèng vaán ñeà chuyeån giaù laø heä quaû cuûa söï phaùt
trieån caùc coâng ty ña quoác gia. Cho neân khi thöïc hieän choáng chuyeån giaù hoï thöôøng chæ
chuù yù ñeán caùc taäp ñoaøn coù quy moâ lôùn hôn laø nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng rieâng leõ.
Tuy nhieân trong ñieàu kieän tình hình ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Việt Nam coù ñaëc ñieåm khaùc
laø thu huùt phaàn lôùn caùc döï aùn coù quy moâ nhoû töø caùc coâng ty trung bình trong khu vöïc.
Trong ñoù caùc coâng ty töø Singapore vaø Ñaøi Loan laø ñaàu tö nhieàu nhaát vaøo Việt Nam tính
Trang 6
veà caû soá löôïng döï aùn laãn soá löôïng voán. Do ñoù khi xem xeùt vaán ñeà chuyeån giaù ôû Việt
Nam toâi nhaän thaáy caàn nghieân cöùu trong toaøn boä caùc doanh nghieäp FDI bao goàm caû
coâng ty ña quoác gia vaø coâng ty xuyeân quoác gia (laø coâng ty coù ñaàu tö ra khoûi moät quoác
gia).
1.1.2 Ñònh giaù chuyeån giao
Ñònh giaù chuyeån giao (Price Transfering) laø bieän phaùp ñöôïc söû duïng ñeå xaùc laäp
caùc giaù caû chuyeån giao noäi boä phöùc taïp trong caùc MNC. Ñònh giaù chuyeån giao ñöôïc
xem laø moät cô cheá quan troïng ñeå moät MNC vaän ñoäng voán giöõa caùc quoác gia vaø choïn
quoác gia maø hoï mong muoán baùo caùo lôïi nhuaän.
Trong xu theá toaøn caàu hoaù hieän nay, caùc MNC ngaøy caøng taêng cöôøng môû roâng ñaàu
tö vaø kinh doanh ra nhieàu nöôùc khaùc nhau treân theá giôùi. Vieäc môû roäng hoaït ñoäng kinh
doanh xuyeân quoác gia naøy, taát yeáu seõ daãn ñeán caùc hoaït ñoäng mua baùn trao ñoåi haøng
hoùa xuyeân bieân giôùi giöõa caùc coâng ty thaønh vieân noäi boä trong MNC.
Vieäc xaùc laäp giaù caû cho caùc giao dòch naøy ñöôïc goïi laø ñònh giaù chuyeån giao hoaøn
toaøn do noäi boä coâng ty quyeát ñònh, nhöng vôùi möùc giaù xaùc ñònh cao hay thaáp trong töøng
giao dòch laïi taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán nghóa vuï noäp thueá cho caùc quoác gia vaø söï di chuyeån
ngoaïi teä giöõa caùc nöôùc.
1.1.3 Muïc tieâu cuûa thueá quoác teá
Ñoái vôùi caùc chính saùch thueá, coù 2 nguyeân taéc chính laø ñoäc laäp vaø coâng baèng. Moät
chính saùch thueá ñoäc laäp töùc laø noù khoâng chòu söï aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá khaùc. Ví duï,
vieäc kinh doanh ñöôïc leân keá hoaïch vaø quyeát ñònh töø caùc yeáu toá saûn xuaát chöù khoâng
phaûi töø vaán ñeà thueá. Muïc tieâu coøn laïi trong vieäc xaây döïng moät heä thoáng thueá laø coâng
baèng. Tính coâng baèng seõ ñaït ñöôïc khi coù hai ngöôøi kinh doanh trong hoaøn caûnh kinh teá
töông töï nhau thì seõ païi thöïc hieän nghóa vuï thueá töông ñöông nhau.
Xeùt trong moät quoác gia, vieäc xaùc laäp tính ñoäc laäp vaø tính coâng baèng trong chính
saùch thueá laø khoâng khoù khaên laém. Nhöng khi coù nhieàu hôn moät quoác gia lieân quan thì
seõ coù vaán ñeà phaùt sinh. Moät maët caùc quoác gia ñeàu thích môû roäng töï do thöông maïi,
nhöng maët khaùc laïi cuõng thích baûo veä caùc nguoàn thu ngaân saùch cuûa hoï. Vaø muïc tieâu thöù
Trang 7
hai naøy laø nguyeân nhaân chính laøm cho tính ñoäc laäp vaø tính coâng baèng khoù ñaït ñöôïc
trong vieäc giaûi quyeát thueá quoác teá. Tính ñoäc laäp chæ ñaït ñöôïc moät caùch hoaøn haûo khi
caùc coâng ty ñeàu noäp thueá nhö nhau duø hoï kinh doanh ôû ñaâu vaø ñieàu quan troïng laø
khoâng laøm phaùt sinh theâm chi phí khi hoï di chuyeån tieàn töø quoác gia naøy sang quoác gia
khaùc. Tuy nhieân, trong theá giôùi khoâng hoaøn haûo, caùc MNC luoân tìm caùch ñieàu chænh caùc
heä thoáng thueá naøo thöôøng xuyeân coù taùc ñoäng vaøo nôi vaø hình thöùc maø hoï ñaàu tö vaøo.
Neáu moät MNC quyeát ñònh ñaàu tö döïa treân cô sôû cuûa moät heä thoáng thueá coù chính saùch
ñoái laäp vôùi vieäc taïo lôïi nhuaän thì seõ laøm thuït giaûm saûn xuaát.
Muïc tieâu cuûa caùc saéc luaät choáng chuyeån giaù laø nhaèm laøm cho heä thoáng thueá ñaït
ñöôïc söï coâng baèng vaø ñoäc laäp ñeå traùnh vieäc ñaùnh thueá truøng vaøo thu nhaäp vaø ngaên
ngöøa haønh vi troán thueá.
1.1.4 Caùc nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao
+ Nguyên tắc giá thị trường (Arm’s Length Principle)
Nguyeân taéc giá thị trường (ALP) là một chuẩn mực quốc tế do Tổ chức Hợp tác kinh
tế và phát triển (Organisation for Economic Co- Operation and Depvelopment – OECD)
đưa ra nhằm đề cập tới giá cả của hàng hoá, dịch vụ trong một hoạt động thương mại diễn
ra giữa các bên hoàn toàn độc lập – không có sự liên kết. Khi các công ty hoàn toàn độc
lập có quan hệ trao đổi, mua bán với nhau, thì các điều kiện thương mại và tài chính trong
hợp đồng kinh tế (giá cả hàng hoá, dịch vụ, điều khoản về tín dụng ....) đều được định
hướng và chi phối bởi các tác động khách quan của thị trường. Ngược lại khi các công ty
có liên kết thực hiện quan hệ mua bán, trao đổi hàng hoá và dịch vụ, các tác động thị
trường không nhất thiết có ảnh hưởng đáng kể đến các điều khoản thương mại và tài chính
của hợp đồng và do đó chắc chắn sẽ có sự sai lệch, thiếu khách quan trong quan hệ chuyển
giao này.
Theo nguyeân taéc giaù caên baûn thò tröôøng, caùc beân coù quan heä lieân keát phaûi ñònh giaù
chyeån giao cho caùc giao dòch noäi boä nhö theå hoï laø caùc ñoái taùc ñoäc laäp. Möùc giaù naøy seõ
baèng vôùi giaù cung caáp bôûi thò tröôøng töï do caïnh tranh. Neáu caùc beân coù quan heä lieân keát
khoâng aùp duïng nguyeân taéc giaù thò tröôøng thì cô quan thueá cuûa nöôùc ñoù coù quyeàn truy
thu thueá thu nhaäp tính treân phaàn lôïi töùc leõ ra doanh nghieäp seõ ñaït ñöôïc neáu hoï ñònh giaù
ñuùng.
Trang 8
+ Phương pháp giá tự do có thể so sánh được
(Comparable Uncontrolled Price - CUP)
Phương pháp CUP hướng dẫn chúng ta so sánh giá cả phải trả cho các hàng hoá hoặc
dịch vụ được chuyển giao trong các giao dịch có kiểm soát với giá cả phải trả cho các
hàng hoá hoặc dịch vụ được chuyển giao trong các giao dịch tự do và có thể so sánh được.
Phương pháp CUP được xem là phương pháp định giá chuyển giao trực tiếp và có
độ chính xác cao so với các phương pháp khác trong vieäc ñònh giaù chuyeån giao theo
nguyeân taéc giaù thò tröôøng.
Ñieàu quan troïng trong phöông phaùp naøy laø vieäc löïa choïn caùc nghieäp vuï töông
ñoàng nhau ñeå so saùnh. Do hoaït ñoäng kinh doanh bao goàm nhieàu loaïi hình phong phuù vaø
ña daïng, neân thoâng thöôøng raát ít gaëp caùc nghieäp vuï so saùnh hoaøn toaøn gioáng nhau maø
coù theå xaåy ra tröôøng caùc giao dòch khoâng hoaøn toaøn töông ñoàng nhau laøm aûnh höôûng
ñeán giaù caû chuyeån giao nhö chaát löôïng haøng hoùa, nhaõn hieäu haøng hoùa, ñieàu kieän giao
haøng, phöông thöùc thanh toaùn… Khi ñoù chuùng ta chæ ñöôïc aùp duïng phöông phaùp CUP
sau khi ñaõ ñieàu chænh ñeå loaïi tröø caùc yeáu toá aûnh höôûng.
Ví duï: Coâng ty X cuûa Newzeland cuøng laø nhaø cung caáp söõa boät cho 2 doanh
nghieäp A vaø B ôû thò tröôøng Vieät Nam. Trong ñoù doanh nghieäp A laø coâng ty coâng ty lieân
doanh coù voán ñaàu tö töø X, con doanh nghieäp B laø moât coâng ty trong nöôùc. Tuy nhieân
giaù mua vaø thôøi gia thanh toaùn coù söï khaùc nhau:
- Doanh nghieäp A mua giaù 4.500 USD/taán vaø thanh toaùn ngay khi nhaän haøng
- Doanh nghieäp B mua maéc hôn vôùi giaù 4.550 USD/taán nhöng ñöôïc thanh
toaùn chaäm saùu thaùng sau.
Khi aùp duïng phöông phaùp CUP trong tröôøng hôïp nay caàn loaïi tröø aûnh höôûng bôûi
ñieàu kieän thanh toaùn vaøo giaù baùn thì môùi coù theà so saùnh ñöôïc. Ví duï laõi suaát hieän nay
treân thò tröôøng laø 4%/naêm. Khi ñoù giaù baùn cho doanh nghieäp B neáu trong ñieàu kieän
thanh toaùn ngay seõ laø:
4.550 - 4.550x4%/2 = 4.459 USD/taán
Vôùi keát quaû naøy thì coù theå xaùc ñònh raèng Coâng ty X baùn söõa boät cho doanh nghieäp
A cao hôn doanh nghieäp B.
Trang 9
Phöông phaùp CUP khoâng thöïc hieän ñöôïc khi giöõa nghieäp vuï chuyeån giao vôùi beân
coù quan heä lieân keát vaø nghieäp vuï chuyeån giao töï do coù söï khaùc bieät veà chaát löôïng saûn
phaåm hoaëc vò trí ñòa lyù hoaëc caáp ñoä cuûa thò tröôøng. Khi naøy caùc chuyeân gia thueá seõ
choïn phöông phaùp khaùc ñeå ñaùnh giaù.
+ Phương pháp giá bán lại (Resale Price Method - RPM).
Phương pháp giá bán lại ñöôïc thöïc hieän ñeå xaùc ñònh giaù thò tröôøng cuûa nghieäp vuï
chuyeån giao bằng caùch lấy giá baùn thöïc teá tröø ñi moät khoaûn chieát khaáu thích öùng cho
ngöôøi baùn laïi. Khoản chiết khấu này bao gồm các chi phí bán hàng, các chi phí hoạt động
liên quan đến việc bán hàng và lợi nhuận tương ứng hợp lý dành cho công ty thương mại
nói trên.
Khi aùp duïng phöông phaùp naøy, chuùng ta caàn phaân bieät hai chuû theå, moät beân laø caùc
coâng ty saûn xuaát roài baùn caùc saûn phaåm cuûa mình, moät beân laø caùc coâng ty thöông maïi
chuyeân mua nhöõng saûn phaåm ñoù vaø baùn laïi treân thò tröôøng. Möùc chieác khaáu thích öùng
chính laø tyû suaát lôïi nhuaän treân doanh thu maø coâng ty thöông maïi nhaän ñöôïc töø vieäc
thöïc hieän moät nghieäp vuï chuyeån giao töï do.
Möùc chieát khaáu duøng laøm cô sôû tính toaùn coù theå ñöôïc tham khaûo töø caùc giao dòch
töông töï do ñoái vôùi nhöõng coâng ty thöông maïi khaùc maø khoâng coù quan heä lieân keát.
Hoaëc noù cuõng coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch so saùnh vôùi möùc chieác khaáu coâng ty
thöông maïi töông töï, hay caùc ñôn vò trong cuøng ngaønh, hay caùc ñôn vò trong cuøng hoaøn
caûnh kinh doanh. Moät nhaø phaân phoái seõ thích nhaän möùc chieác khaáu töông ñöông nhau
khi baùn moät chieác maùy thu hình hay moät chieác ñaàu ñ