Đề tài Quy luật giá trị và vai trò của nó trong phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam

quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña nã trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë viÖt nam PhÇn më ®Çu: NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn m¹nh mÏmµ biÓu hiÖn râ nhÊt lµ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ , héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tuy nhiªn, tiÕn tr×nh ®ã cã kh«ng Ýt nh÷ng vÊn ®Ò nh­ khñng ho¶ng kinh tÕ chu kú , suy tho¸i ®¹o ®øc, ph©n ho¸ giµu nghÌo…mµ nguyªn nh©n chÝnh, s©u xa nh©t cña nã b¾t nguån tõ quy luËt gi¸ trÞ. VËy quy luËt gi¸ trÞ lµ g×, nã cã vai trß ra sao , t¸c ®éng cña nã nh­ thÕ nµo lµ vÊn ®Ò chóng ta cÇn lµm râ, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta ngµy nay. Néi dung: . CH¦¥NG 1: QUY LUËT GI¸ TRÞ Vµ C¸C VÊN §Ò Cã LI£N QUAN quy luËt gi¸ trÞ vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan kh¸i niÖm gi¸ trÞ hµng ho¸ - GÝa trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi kÕt tinhtrong hµng ho¸ hay lµ chi phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ . 1.1.2 Quy luËt gi¸ trÞ - quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ l­­ th«ng hµng ho¸. - Néi dung cña quy luËt nµy: s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ thùc hiÖn theo hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt . Hay nãi c¸ch kh¸c : s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i trªn c¬ së lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã . - Yªu cÇu cña quy luËt nµy:s¶n xuÊt ,trao ®æi hµng ho¸ ph¶i ®­îc tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ tu©n theo mÖnh lÖnh cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng sÏ thÊy ®­îc sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ .GÝa c¶ thÞ tr­êng lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ trë thµnh c¬ chÕ t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ . C¬ chÕ nµy ph¸t sinh t¸c dông trªn thÞ tr­êng th«ng qua c¹nh tranh, cung cÇu, søc mua cña ®ång tiÒn.§iÒu nµy c¾t nghÜa v× sao khi tr×nh bµy quy luËt gi¸ trÞ , mét quy luËt bao qu¸t c¶ b¶n chÊt vµ c¸c nh©n tè cÊu thµnh c¬ chÕ t¸c ®éng cña nã. - Do tÇm quan träng cña c¬ chÕ t¸c ®éng vµ ®Ó t¨ng ý nghÜa thùc tiÔn cña quy luËt gi¸ trÞ, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c nhµ khoa häc thÊy cÇn ph¶i nhÊn m¹nh c¸c nh©n tè c¹nh tranh , l­îng tiÒn cÇn thiÕt cho l­­ th«ng vµ cung cÇu ®èi víi sù biÕn ®oäng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng vµ trinhf bµy chóng thµnh c¸c quy luËt kinh tÕ riªng, song vÒ nhËn thøc lý luËn , chóng ta còng chØ nªn coi chóng lµ nh÷ng quy luËt ph¸t sinh tõ quy nluËt gi¸ trÞ, hiÓu thao nghÜa ®Çy ®ñ cña quy luËt nµy. 1.1.3 Mèi quan hÖ giòa gi¸ c¶ , gi¸ c¶ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ ®éc quyÒn vµ gi¸ trÞ hµng ho¸. Quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶nthµnh quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt( giai ®o¹n chñ nghÜa t­ b¶n tù do c¹nh tranh) vµ thµnh quy luËt gi¸ c¶ ®éc quyÒn ( giai ®o¹n chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn). Nã tiÕp tôc tån t¹i vµ ho¹t ®éng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghjÜa x· héØ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ë c¸c n­íc vµ ë n­íc ta. Ta xÐt mèi quan hÖ giòa gi¸ c¶ , gi¸ c¶ thÞ tr­êng , gi¸ c¶ ®éc quyÒn víi gi¸ trÞ hµng ho¸ : - GÝa c¶ : lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ . GÝa trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶ .Khi quan hÖ cung cÇuc©n b»ng,gi¸ c¶ hµng ho¸ cao hay thÊp lµ ë gi¸ trÞ cña hµng ho¸ quyÕt ®Þnh Trong diÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸, gi¸ c¶ hµng ho¸ tù ph¸t lªn xuçngoay quanh gi¸ trÞ tuú theo quan hÖ cung cÇu, canhj tranh vµ søc mua cña ®ång tiÒn.Sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn ë sù lªn xuèng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng.Tuy vËy, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ vÉn cã c¬ së lµ gi¸ trÞ , mÆc dÇu nã th­êng xuyªn t¸ch rêi gi¸ trÞ.§iÒu ®ã cã thÓ hiÓu theo hai mÆt: + Kh«ng kÓ quan hÖ cung cÇu nh­ thees nµo, gi¸ c¶ kh«ng t¸ch rêi gi¸ trÞ x· hoäi. + NÕu nghiªn cøu sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ trong mét thêi gian dµi th× thÊy tæng sè gi¸ c¶ b»ng tæng sã gi¸ trÞ , v× bé phËn v­qît qu¸ gi¸ trÞ sÏ bï vµo bé phËn gi¸ c¶ thÊp h¬n gi¸ trÞ (gi¸ c¶ ë ®©y lµ mgi¸ c¶ thÞ tr­êng. GÝa c¶ thÞ tr­êng lµ gi¸ c¶ s¶n xuÊtgi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n tho¶ thuËn víi nhau) - Gi¸ c¶ s¶n xu¸t lµ h×nh th¸i biÕn t­íng cña gi¸ trÞ , nã b»ng chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng ho¸ céng víi lîi nhuËn b×nh qu©n. Trong giai ®o¹n t­ b¶n tù do c¹nh tranh do h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n nªn hµng ho¸ khoong b¸n theo gi¸ trÞ mµ b¸n theo gi¸ c¶ s¶n xuÊt GÝa trÞ hµng ho¸ chuyÓn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuaats kh«ng ph¶i lµphñ nhËn quy luËt gi¸ trÞ mµ chØ l¶ biÓu hiÖn cô thÓ cña quy luËt gi¸ trÞ trong giai ®o¹n t­ b¶n tù do c¹nh tranh.Qua hai ®iÓm d­íi ®©y sÏ thaays râ ®iÒu ®ã: + Tuy gi¸ c¶ s¶n xuaats cña hµng h¸o thuéc nghµnh c¸ biÖt cã thÓ cao h¬n hoÆc thÊp h¬n gi¸ trÞ , nh­ng tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn bé hµng ho¸ cña tÊt c¶ c¸c nghµnh trong toµn x· héi ®Òu b¨ngf tæng gi¸ trÞ cña nã.Tæng sè l¬i nhuËn mµ c¸c nhµ t­ b¶n thu ®­îc còng b»ng toáng sè gi¸ trÞ thÆng d­ do giai cÊp c«ng nh©n s¸ng t¹o ra. + Gi¸ c¶ s¶n xu¸t lÖ thuéc trùc tiÕp vµo gi¸ trÞ . GÝa trÞ hµng ho¸ gi¶m xuèng, gi¸ c¶ s¶n xuÊt gi¶m theo, gi¸ trÞ hµng ho¸ t¨ng lªn kÐo theo gi¸ c¶ s¶n xuÊt t¨ng lªn. - Gi¸ c¶ ®éc quyÒn : Trong giai ®o¹n t­ b¶n ®éc quyÒn, tæ chøc ®éc quyÒn ®· n©ng gi¸ c¶ hµng ho¸ lªn trªn gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ . GÝa c¶ ®éc quyÒn b»ng chi phÝ s¶n xuÊt céng víi lîi nhuËn ®éc quyÒn. Lîi nhuËn ®éc quyÒn v­ît qu¸ lîi nhuËn b×nh qu©n. Khi nãi gi¸ c¶ ®éc quyÒn th× th­êng hiÓu lµ gi¸ c¶ b¸n ra cao h¬n gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ, ®ång thêi còng cÇn hiÓu cßn cã gi¸ c¶ thu mua rÎ mµ t­ b¶n ®éc quyÒn mua cña ng­êi s¶n xuÊt nhá, t­ b¶n võa vµ nhá ngoµi ®éc quyÒn. GÝa c¶ ®éc quyÒn kh«ng xo¸ bá giíi h¹n cña gi¸ trÞ hµng ho¸ , nghÜa lµ gi¸ c¶ ®éc quyÒn kh«ng thÓ t¨ng thªm hoÆc gi¶m bít gi¸ trÞ vµ tæng gi¸ trÞ thÆng d­do x· héi s¶n xuÊt ra; phÇn gi¸ c¶ ®éc quyÒn v­ît qu¸ gi¸ trÞ chÝnh lµ phÇn gi¸ trÞ mµ nh÷ng ng­êi b¸n ( c«ng nh©n, ng­êi s¶n xuÊt nhá , t­ b¶n võa vµ nhá…) mÊt ®i.Nh×n vµo ph¹m vi toµn x· héi , toµn bé gi¸ c¶ ®éc quyÒn céng víi gi¸ c¶ kh«ng ®éc quyÒn vÒ ®¹i thÓ b»ng toµn bé gi¸ trÞ . 1.1.4 C¸c quy luËt cã liªn quan vµ mèi quan hÖ cña chóng víi quy luËt gi¸ trÞ . a/ Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ. - Cßn s¶n xuÊt hµng ho¸ th× cßn l­u th«ng hµng ho¸ vµ l­u th«ng tiÒn tÖ. Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ xuÊt hiÖn vµ tån t¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. - Néi dung cña quy luËt nµy thÓ hiÖn ë mèi quan hÖ gi÷a l­îng tiÒn tÖ ph¸t hµnh víi c¸c nh©n tè cã liªn quan . C¸c M¸c tr×nh bµy néi dung cña quy luËt nµy qua c«ngh thøc kh¸i qu¸t vµ c«ng thøc ë d¹ng cô thÓ cña nã : + ë d¹ng kh¸i qu¸t, néi dung cña quy luËt nµy lµ: Trong ®ã : M lµ l­îng tiÒn ph¸t hµnh cÇn thiÕt cho l­u th«ng P lµ møc gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô Q lµ khèi l­îng hµng ho¸, dÞch vô ®em ra l­u th«ng V lµ vßng quay trung b×nh cña ®ång tiÒn cïng lo¹i + ë d¹ng cô thÓ, khi C¸c M¸c xem xÐt c«ng thøc kh¸i qu¸t g¾n víi c¸c chøc n¨ng thanh to¸n, g¾n víi tÝn dông, c«ng thøc biÓu diÔn néi dung quy luËt nµy lµ: Trong ®ã: lµ tæng gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô ®em b¸n lµ tæng gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô b¸n chÞu lµ tæng gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô khÊu trõ cho nhau tæng gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô ®Õn kú thanh to¸n lµ vßng quay trung b×nh cña tiÒn tÖ cïng tªn gäi. Tõ c«ng thøc trªn cã thÓ t×m thÊy nh÷ng nh©n tè cã quan hÖ ®Õn l­îng tiÒn ph¸t hµnh, trong ®ã: M tû lÖ thuËn víi (1) vµ (4) vµ tû lÖ nghÞch víi (2), (3) vµ (5) CÇn ý thøc r»ng quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn lµ quy luËt l­u th«ng cña tiÒn (vµng). Khi vËn dông quy luËt nµy trong ®iÒu kiÖn tiÒn giÊy th× t×nh h×nh cã sù kh¸c ®i nhÊt ®Þnh. V× tiÒn giÊy kh«ng cã t¸c dông tù ®iÒu chØnh qua hai kªnh l­u th«ng vµ tÝch luü nh­ tiÒn (vµng). Bëi vËy, ®Ó quy luËt nµy cã hiÖu lùc trong ®iÒu kiÖn tiÒn giÊy ph¶i rÊt coi träng khi ®iÒu khiÓn vµ khèng chÕ l­îng tiÒn giÊy ph¸t hµnh cho l­u th«ng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i lµm xuÊt hiÖn nhiÒu lo¹i tiÒn nh­: TiÒn mÆt, tiÒn ®iÖn tö. ViÖc tÝnh to¸n l­îng tiÒn ph¸t hµnh sÏ phøc t¹p h¬n nhiÒu nªn quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ cña C¸c M¸c mang nhiÒu ý nghÜa vÒ mÆt ®Þnh tÝnh h¬n lµ vÒ mÆt ®Þnh l­îng. Bëi vËy, khi vËn dông cÇn l­u ý ®Æc ®iÓm nµy, nhÊt lµ khi nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn, hÖ thèng ng©n hµng, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ c¬ së vËt chÊt ch­a ®­îc hiÖn ®¹i ho¸, ch­a phï hîp víi tr×nh ®é vµ th«ng lÖ quèc tÕ. b/ Quy luËt cung cÇu hµng ho¸, dÞch vô - Lý luËn vµ thùc tiÔn ®Òu kh¼ng ®Þnh: ë n¬i nµo cã nhu cÇu th× ë n¬i ®ã còng xuÊt hiÖn luång cung øng hµng ho¸, dÞch vô ®Ó h×nh thµnh mèi quan hÖ cung cÇu - Mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a cung vµ cÇu liªn tôc tiÕp diÔn trªn thÞ tr­êng, tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan, ®éc lËp ®èi víi ý thøccña con ng­êi ®­îc gäi lµ quy luËt cung cÇu. - Sù ho¹t ®éngk cña quy luËt nµy thÓ hiÖn ë c¬ chÕ vËn ®éng gi÷a gi¸ c¶ thÞ tr­êng vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ th«ng qua c¸c tr­êng hîp : cung b»ng cÇu , cung lín h¬n cÇu vµ cung nhá h¬n cÇu: + Khi cung b»ng cÇu th× gi¸ c¶ b»ng gi¸ trÞ hµng ho¸ trong s¶n xuÊt + Khi cung lín h¬n cÇu th× gi¸ c¶ thÊp h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ trong s¶n xuÊt + Khi cung nhá h¬n cÇu th× gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ trong s¶n xuÊt - Vai trß cña quy luËt cung cÇu: Quy luËt cung cÇu gi¶i thÝch râ nhÊt, chÝnh x¸c nhÊt v× sao gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng l¹i kh«ng ¨n khíp víi nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cho quy luËt gi¸ trÞ cã c¬ chÕ ho¹t ®éng. Tuy cung cÇu kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh gi¸ trÞ hµng ho¸, nh­ng nã còng ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp ®Õn chu kú s¶n xuÊt sau ®èi víi viÖc h×nh thµnh gi¸ trÞ hµng hãa, th«ng qua t¸c ®éng cña thÞ tr­êng lµm thay ®æi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ thay ®æi n¨ng suÊt lao ®éng, gióp c¸c gi¸m ®èc cã nh÷ng quyÕt ®Þnh n¨ng ®éng, linh ho¹t trong s¶n xuÊt, kinh doanh vµ trong ký kÕt c¸c hîp ®ång kinh tÕ c/ Quy luËt c¹nh tranh - C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, ®Êu tranh vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt víi nhau, gi÷a ng­êi s¶n xuÊt víi ng­êi tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vô, nh»m giµnh ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®Ó thu ®­îc nhiÒu lîi Ých nhÊt cho m×nh. Nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt, tiªu thô cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt, chuyªn m«n, kh«ng gian, m«i tr­êng s¶n xuÊt, ®iÒu kiÖn nguyªn vËt liÖu v.v. nªn chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt kh¸c nhau. KÕt qu¶ cã ng­êi l·i nhiÒu, ng­êi l·i Ýt, ng­êi ph¸ s¶n. §Ó giµnh lÊy c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm buéc hä ph¶i c¹nh tranh. C¹nh tranh cã hai lo¹i: C¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. C¹nh tranh lµnh m¹nh lµ dïng tµi n¨ng cña m×nh vÒ kinh tÕ vµ qu¶n lý ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶, võa cã lîi cho nhµ kinh doanh, võa cã lîi cho x· héi. C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ dïng nh÷ng thñ ®o¹n phi ®¹o ®øc, vi ph¹m ph¸p luËt (trèn thuÕ, n©ng gi¸…) cã h¹i cho x· héi vµ ng­êi tiªu dïng. - Quy luËt c¹nh tranh cã t¸c dông ®µo th¶i c¸i l¹c hËu, b×nh tuyÓn c¸i tiÕn bé ®Ó thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn. Tãm l¹i: Nghiªn cøu c¸c quy luËt gi¸ trÞ, l­u th«ng tiÒn tÖ vµ cung cÇu kh«ng chØ ®Ó nhËn thøc lùc l­îng kh¸ch quan chi phèi c¬ chÕ thÞ tr­êng, mµ cßn cã ý nghÜa ®èi víi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý ë hai tÇng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc vµ qu¶n lý kinh tÕ vi m« cña c¸c doanh nghiÖp. Cã thÓ kh¸i qu¸t mèi quan hÖ gi÷a c¸c quy luËt kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng qua s¬ ®å sau: Quy luËt gi¸ trÞ Quy luËt cung cÇu Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ Quy luËt c¹nh tranh Tõ s¬ ®å trªn cho thÊy kh«ng thÓ lµm chñ kinh tÕ thÞ tr­êng vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nã nÕu kh«ng n¾m b¾t vµ vËn dông mét c¸ch tæng hîp c¸c quy luËt kinh tÕ nãi trªn trong kinh tÕ vµ qu¶n lý kinh tÕ. Còng tõ s¬ ®å trªn cho thÊy c¸c quy luËt c¹nh tranh, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, quy luËt cung cÇu chØ lµ nh÷ng quy luËt kinh tÕ ph¸i sinh tõ quy luËt gi¸ trÞ. Nã cã t¸c dông bæ sung vµ th«ng qua bæ sung t¹o ra vÎ ®Ñp cho sù ho¹t ®éng hay t¹o ra c¬ chÕ ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Tõ ®ã cÇn phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm kh«ng ®óng khi hä c­êng ®iÖu qu¸ ®¸ng, thËm chÝ thõa nhËn quy luËt cung cÇu mµ kh«ng thõa nhËn quy luËt gi¸ trÞ víi t­ c¸ch lµ quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n suÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ®· ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn vµ C¸c M¸c ph¸t hiÖn vµ hoµn thiÖn quy luËt nµy. 2.1 Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, quy luËt gi¸ trÞ cã nh÷ng vai trß sau: a/ §iÒu tiÕt s¶n suÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ th­êng x¶y ra t×nh h×nh: Ng­êi s¶n xuÊt bá ngµnh nµy ®æ x« vµo ngµnh kh¸c, quy m« s¶n xuÊt cña ngµnh nµy®­îc thu hÑp, trong khi ë ngµnh kh¸c l¹i ®­îc më réng, lµm cho t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®­îc ph©n bè l¹i gi÷a c¸c ngµnh. HiÖn t­îng nµy ®­îc gäi lµ sù ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt. Sù ®iÒu tiÕt nµy ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t, th«ng qua sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. Cã thÓ hiÓu vai trß ®iÒu tiÕt nµy th«ng qua nh÷ng tr­êng hîp biÕn ®éng quan hÖ cung cÇu x¶y ra trªn thÞ tr­êng: - Khi cung nhá h¬n cÇu, s¶n phÈm kh«ng ®ñ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu x· héi, gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ, hµng ho¸ b¸n ch¹y víi l·i cao, ng­êi s¶n xuÊt më réng quy m« s¶n xuÊt, nh÷ng ng­êi tr­íc ®©y s¶n xuÊt hµng ho¸ kh¸c, nay chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸ nµy. Nh­ vËy, t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®­îc chuyÓn vµ ngµnh nµy nhiÒu h¬n vµo c¸c ngµnh kh¸c. - Khi cung lín h¬n cÇu, s¶n phÈm lµm ra qu¸ nhiÒu so víi nhu cÇu x· héi, gi¸ c¶ thÊp h¬n gi¸ trÞ, hµng ho¸ b¸n kh«ng ch¹y, cã thÓ lç vèn, t×nh h×nh ®ã buéc ng­êi s¶n xuÊt ë ngµnh nµy thu hÑp quy m« s¶n xuÊt hay chuyÓn sang ngµnh kh¸c, lµm cho t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng gi¶m ®i ë ngµnh nµy mµ t¨ng ë ngµnh kh¸c mµ hä thÊy cã lîi h¬n. Nh­ vËy lµ theo “mÖnh lÖnh” cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng lóc lªn, lóc xuèng xoay quanh gi¸ trÞ, khiÕn cho ngµnh s¶n xuÊt kh¸c cã lîi h¬n ngµnh s¶n xuÊt nµy, mµ cã sù di chuyÓn t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, quy m« s¶n xuÊt cña ngµnh kh¸c ®­îc më réng nhanh h¬n ngµnh nµy. §iÒu ®ã lµm cho t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng bá vµo tõng ngµnh trong tõng lóc cã xu h­íng phï hîp víi yªu cÇu cña x· héi. §ã lµ biÓu hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt cña quy luËt gi¸ trÞ, t¹o nªn nh÷ng tû lÖ c©n ®èi nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt. Nh­ng v× s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn chÕ ®é t­ h÷u c¹nh tranh v« chÝnh phñ nªn nh÷ng tû lÖ h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t ®ã th­êng xuyªn bÞ ph¸ vì vµ g©y ra nh÷ng l·ng phÝ vÒ cña c¶i x· héi. V× vËy, c©n ®èi ®ã chØ lµ hiÖn t­îng t¹m thêi. Quy luËt gi¸ trÞ kh«ng chØ ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt hµng ho¸, mµ cßn ®iÒu tiÕt c¶ l­u th«ng hµng ho¸. GÝa c¶ cña hµng ho¸ h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t theo quan hÖ cung cÇu. Cung vµ cÇu cã ¶nh h­ëng lín ®Õn gi¸ c¶, nh­ng gi¸ c¶ còng cã t¸c dông kh¬i thªm luång hµng, thu hót luång hµng tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i gi¸ cao .V× thÕ l­u th«ng hµng ho¸ còng do quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt th«ng qua sù lªn xuèng cña gi¸ c¶ xoay chung quanh gi¸ trÞ . Ch­¬ng 2:Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. 2.1 Kh¸i niÖm vµ ®Æc tr­ng cña kinh tÕ thÞ tr­êng Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ cã c¸c ®Æc tr­ng sau ®©y: 2.1.1Qóa tr×nh l­u th«ng vËt chÊt®­îc thùc hiÑn chñ yÕu b»ng ph­¬ng thøc mua b¸n víi ph¹m vi ngµy cµng më réng , tõ quèc gia tíi khu vùc vµ quèc tÕ. a/ L­u th«ng vËt chÊt trong kinh tÕ lµ sù chuyÓn dÞch kÕt qu¶ s¶n xuÊt tõ kh©u nµy ®Õn kh©u kh¸c cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng cña x· héi . Sù l­u th«ng vËt chÊt nµy bao gåm : - Sù l­u th«ng vËt chÊt tõ kh©u nµy ®Õn kh©u kh¸c trong hÖ thèng c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Ch¼ng h¹n b«ng ®­îc chuyÓn tõ c¸c trang tr¹i trång b«ng tíi nhµ m¸y sîi, s¬Þ ®­îc chuyÓn tíi nhµ m¸y dÖt . - Sù l­u th«ng vËt chÊt tõ s¶n xuÊt tíi tiªu dïng. Ch¼ng h¹n quÇn ¸o ®­îc chuyÓn tõ c¸c c«ng ty may ®Õn ng­êi mÆc ; b¸nh mú ®­îc chuyÓn tõ c¸c lß b¸nh mú ®Õn ng­êi ¨n . Së dÜ cã sù lu©n chuyÓn vËt chÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ do cã sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ nh»m t¹o ®­îc n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. Do chuyªn m«n ho¸ , mçi kh©u s¶n xuÊt chØ thùc hiÖn thùc hiÖn mét phÇn cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . KÕt qu¶ t¹o ra ë mçi kh©u ch­a ph¶i lµ thµnh phÈm vµ cÇn ph¶i ®­îc gia c«ng tiÕp ë kh©u liÒn kÒ. Muèn vËy, chóng ph¶i ®­îc chuyÓn dÞch . b/ Sù lu©n chuyÓn vËt chÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ ®­îc thùc hiÖn ®­îcb»ng nhiÒu c¸ch ; - Chu chuyÓn néi bé : chu chuyÓn trong doanh nghiÖp , nh­ sîi ®­îc chuyÓn tõ ph©n x­ëng sîi qua ph©n xuëng dÖt , v¶i ®­îc chuûen tõ ph©n x­ëng dÖt sang ph©n x­ëng nhuém , in hoa… - Chu chuyÓn qua mua b¸n , khi ®ã,c¸c ph©n x­ëng nãi trªn trë thµnh c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp , thuéc c¸c chñ riªng rÏ. Theo lý thuyÕt trªn , chØ cã sù lu©n chuyÓn theo ph­¬ng thøc mua b¸n míi ®­îc gäi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng , trong ®ã mua b¸n lµ sù trao ®æi ngang gi¸ trÞ . Sù trao ®æi lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña ph©n c«ng lao ®äng x· héi. Nh­ng trao ®æi theo c¸ch nµo l¹i tuú thuéc vµo chÕ ®é x· héi . Trao ®æi ngang gi¸ trÞ hoÆc sù mua b¸n chØ x¶y ra khi xuÊt hiÖn t­ h÷u. Khi ch­a xuÊt hiÖn t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt , viÖc trao ®æi Ýt x¶y ra , nh­ng nÕu cã , còng chØ lµ sù san xÎ, nh­êng nhÞn , ®¾p ®æi cho nhau gi÷a c¸c thµnh viªn cña nh÷ng céng ®ång nguyªn thuû. Do ®ã, mét trong nh÷ng dÊu hiÖu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ sù trao ®æi ngang gi¸ . c/ Sù trao ®æi chñ yÕu b»ng ph­¬ng thøc mua b¸n cã nghÜa lµ: - Qóa nöa sè chñng lo¹i s¶n phÈm ®­îc trao ®æi b»ng ph­¬ng thøc mua b¸n . - Víi mçi chñng lo¹i s¶n phÈ, tû lÖ l­u th«ng b»ng ph­¬ng thøc mua b¸n chiÕm qu¸ nöa tæng sè s¶n phÈm ®ã trong lu©n chuyÓn . - Ph¹m vi l­u th«ng réng lín , kh«ng bã hÑp trong céng ®ång lµng x· , mµ më réng ra c¶ n­íc vµ xuyªn quèc gia vµ héi nhËp quèc tÕ . 2.1.2 Ng­êi trao ®æi hµng ho¸ ph¶i cã quyÒn tù do nhÊt ®Þnh khi tham gia trao ®æi trªn th­¬ng tr­êng. a/ QuyÒn tù do ph¶i ®­îc thùc hiÖn trªn ba mÆt sau ®©y: + Tù do lùa chän néi dung trao ®æi.Cã nghÜa lµ, nÒn kinh tÕ ®­îc gäi lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êngchØ khi nµo trong nÒn kinh tÕ ®ã , ng­êi tham gia trao ®æi cã quyÒn chän c¸i mµ m×nh cÇn b¸n hay cÇn mu. Bëi v×, nÕu kh«ng nh­ thÕ, hµnh vi mua b¸n sÏ kh«ng cßn ®óng nghÜa cña nã n÷a . + Tù do chän ®èi t¸c trao ®æi. Cã nghÜa lµ, ng­êi tham gia thÞ tr­êng cã quyÒn b¸n cho hay mua cña ng­êi mµ m×nh muèn . + Tù do tho¶ thuËn gi¸ c¶ trao ®æi. b/ Sù tù do nªu trªn chØ cã tÝnh t­¬ng ®èi . Së dÜ nh­ vËy lµ v×, vÒ lý thuyÕt , kh«ng cã tù do tuyÖt ®èi . VÒ thùc tÕ, nÕu cã ai ®ã ®­îc tù do tuyÖt ®èi th× sÏ cã ng­êi kh¸c mÊt tù do. V× thÕ, mäi thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng chØ cã thÓ cã tù do nhÊt ®Þng mµ th«i. 2.1.3 Ho¹t ®éng mua b¸n ph¶i ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn æn ®Þnh, trªn c¬ së mét kÕt cÊu h¹ tÇng tèi thiÓu, ®ñ ®Ó viÖc mua b¸n diÔn ra thuËn lîi, an toµn.TÝnh th­êng xuyªn, æn ®Þnh thÓ hiÖn ë thêi gian vµ ®Þa ®iÓm diÔn ra ho¹t ®éng mua b¸n .Kh«ng thÓ gäi mét nÒn kinh tÕ nhÊt thêi, bÊp bªnh, ch­a ®Þnh h×nh tæ chøc vµ ®Þa chØ…lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc.Ngoµi ra, sù æn ®Þnh vµ th­êng xuyªn cßn cÇn ®­îc b¶o ®¶m b»ng mét kÕt cÊu h¹ tÇng nhÊt ®Þnh , ®ñ ®Ó qu¸ tr×nh mua b¸n ®¹t ®­îc môc ®Ých cuèi cïng lµ chuyÓn giao gi¸ trÞ sö dông . 2.1.4 NÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i bao gåm nh÷ng doanh nh©n biÕt thèng nhÊt môc tiªu kinh tÕ víi c¸c môc chÝnh trÞ-x· héi nh©n v¨n. §Æc tr­ng nµy nãi lªn r»ng, ngay nay kh«ng cã nÒn kinh tÕ nµo ®­îc gäi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng mµ trong lßng nã l¹i gåm nh÷ng doanh nh©n chØ biÐt phÊn ®Êu cho mét môc tieu lµ lîi nhuËn §Æc tr­ng trªn lµ kÕt qu¶ cña sù tõng tr¶i cña nhiÒu thÕ hÖ doanh nh©n, trong ®ã ng­êi s¶n xuÊt , kinh doanh gi¸c ngé ®­îc ch©n lý “lµm phóc còng nh­ lµm giµu”, hiÓu s©u s¾c r»ng tÝnh nh©n v¨n , nh©n ®¹o ®Ó giµu cã vµ bÒn v÷ng . TÝnh nh©n v¨n , nh©n ®¹o cña nÒn kinh tÕ mçi n­íc, mçi thêi kúcã thÓ cã nh÷ng néi dung riªng, xuÊt ph¸t tõ lÞch sö , tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, b¶n chÊt giai cÊp cña x· héi …cña mçi n­íc , trong mçi thêi kú nhÊt ®Þnh. Tuy vËy, tÝnh chung nhÊt cña nã thÓ hiÖn ë sù t«n träng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi víi lîi Ých toµn diÖn vµ l©u dµi cña ®Êt n­íc, cña céng ®ång, cña d©n téc, g¾n kinh tÕ víi b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr­êng, víi quèc phßng vµ an ninh , víi ph¸t triÓn y tÕ, v¨n ho¸ , gi¸o dôc vµ b¶o trî x· héi, kinh tÕ kh«ng thuÇn tuý ch¹y theo lîi nhuËn c¸ nh©n, nhÊt thêi theo ®uæi lîi nhuËn b»ng bÊt cø gi¸ nµo. 2.1.5 Cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc §Æc tr­ng nµy míi h×nh thµnh ë c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong vµi thËp kû gÇn ®©y, do nhu cÇu kh«ng chØ cña nhµ n­íc, xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn mµ cßn do nhu cÇu cña ch