Đề tài Thành lập bản đồ địa hình tỷ lệ lớn bằng công nghệ đo ảnh số

§å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K461 Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu ……………………………………………………………………..2 Ch­¬ng 1: B¶n ®å ®Þa h×nh vµ c¸c ph­¬ng ph¸p thµnh lËp B§§H…………………...4 1.1.Giíi thiÖu chung vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh………………………………………..4 1.2.C¸c ph­¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh…………………….................18 Ch­¬ng 2: C«ng nghÖ thµnh lËp B§§H b»ng ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh sè…..23 2.1. Kh¸i niÖm chung vÒ ¶nh sè………………………………………………23 2.2. HÖ thèng tr¹m ®o vÏ ¶nh sè…………………….……..………………….27 2.3. Mét sè kü thuËt xö lý ¶nh sè……………………………………………..35 2.4. Kü thuËt khíp ¶nh………………………………………………………..36 2.5. Quy tr×nh ®o vÏ B§§H b»ng ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh sè……………….…..40 Ch­¬ng3: §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh ®­îc thµnh lËp b»ng c«ng nghÖ ®o ¶nh sè …..……………………………………………...54 3.1. C¸c nguån sai sè ¶nh h­ëng ®Õn ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh …….54 3.2 .Sai sè cña tÊm ¶nh hµng kh«ng…………………………………………..54 3.3. Sai sè trong qu¸ tr×nh ®o ¶nh …………………………………………….60 3.4. Sai sè cña ph­¬ng ph¸p…………………………………………………..66 3.5. ¦u nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p..……………………………………....66 Ch­¬ng 4: PhÇn thùc nghiÖm……………………………………...............69 4.1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ®Æc ®iÓm khu ®o …………………………………...69 4.2 Thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín khu vùc Tïng L©m…..………………76 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ …………………………………………………………90 Tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………………….....94 §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K462 Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y khoa häc c«ng nghÖ ngµy cµng ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ tin häc nã ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn hÇu hÕt c¸c ngµnh khoa häc trong ®ã cã ngµnh khoa häc ®o ¶nh. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kü thuËt tÝnh to¸n vµ c«ng nghÖ th«ng tin céng víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng hoµn thiÖn cña lý thuyÕt ®o ¶nh trong nh÷ng thËp kü gÇn ®©y ®· cho ra ®êi ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh míi ®o ¶nh míi ®ã lµ ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh sè. Tr­íc ®©y viÖc xö lý c¸c tÊm ¶nh t­¬ng tù trªn c¸c m¸y toµn n¨ng cång kÒnh, s¶n phÈm lµm ra l­u tr÷ rÊt khã kh¨n th× giê ®©y nhê cã viÖc ®o vÏ trªn c¸c tr¹m ¶nh sè chuyªn dïng, c¸c tÊm ¶nh ®­îc xö lý nhanh chãng víi sù tù ®éng hãa cao, cho ra nh÷ng s¶n phÈm nhanh chãng víi sù tù ®éng hãa cao, cho ra nh÷ng s¶n phÈm ®a d¹ng vµ kh¶ n¨ng cËp nhËt th«ng tin nhanh, qu¶n lý l­u tr÷ rÊt thuËn lîi vµ dÔ dµng. Nh­ chóng ta ®· biÕt c«ng t¸c thµnh lËp b¶n ®å trªn tr¹m ¶nh sè th× sù thay ®æi lín nhÊt so víi ph­¬ng ph¸p t­¬ng tù vµ gi¶i tÝch lµ thiÕt bÞ m¸y mãc, c«ng nghÖ vµ c¸c c«ng cô hç trî ë yÕu tè con ng­êi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ c¸c s¶n phÈm míi ®­îc t¹o ra. Tuy nhiªn ¶nh sè kh«ng lµm thay ®æi nguyªn lý ®o vÏ ¶nh. ViÖc thµnh lËp, ®o vÏ b¶n ®å trªn tr¹m ¶nh sè nhê ¸p dông nh÷ng thµnh tùu tin häc ®· cho chóng ta nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao vµ nhanh chãng, tÝnh kinh tÕ cao. ¶nh sè kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh chÝnh x¸c kh¸ch quan c¸c ®èi t­îng cÇn ®o vÏ bëi v× nã thÓ hiÖn ë d¹ng kh«ng gian ba chiÒu (X, Y, Z) mµ b¶o qu¶n nã còng rÊt dÔ dµng vµ thuËn tiÖn. Ngµy nay khoa häc kü thuËt kh«ng ngõng ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc th«ng tin. Muèn n©ng cao chÊt l­îng, kh¶ n¨ng tù ®éng hãa cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt b¶n ®å th× cÇn ph¶i cã nh÷ng quy tr×nh s¶n xuÊt hîp lý. §Ó lµm râ ®­îc ®iÒu nµy chóng ta cÇn hiÓu râ vÒ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt b¶n ®å tõ ®ã cã nh÷ng thay ®æi phï hîp víi sù ph¸t triÓn míi lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi mçi ng­êi ®Æc biÖt lµ chóng t«i nh÷ng sinh viªn s¾p ra tr­êng. C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn, c¬ së cña §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K463 bé m«n tr¾c ®Þa ¶nh cïng víi sù h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o TS. TrÇn §×nh TrÝ t«i ®· thùc hiÖn ®å ¸n tèt nghiÖp nµy víi ®Ò tµi: “Thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín b»ng c«ng nghÖ ®o ¶nh sè”. Néi dung cña ®å ¸n ®­îc tr×nh bµy cô thÓ vµ chi tiÕt trong bèn ch­¬ng nh­ sau: Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng 1: B¶n ®å ®Þa h×nh vµ c¸c ph­¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh Ch­¬ng 2: Quy tr×nh thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng c«ng nghÖ ®o ¶nh sè. Ch­¬ng 3: §é chÝnh x¸c b¶n ®å ®Þa h×nh ®­îc thµnh lËp b»ng c«ng nghÖ ®o ¶nh sè. Ch­¬ng 4: Thùc nghiÖm ®o vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1 : 2000. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o TiÕn SÜ TrÇn §×nh TrÝ ®· nhiÖt t×nh chØ b¶o em trong suèt qu¸ tr×nh lµm ®å ¸n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o trong tr­êng, khoa tr¾c ®Þa, mé m«n tr¾c ®Þa ®· d¹y b¶o em trong suèt n¨m n¨m häc qua. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®· gióp ®ì, ®éng viªn. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng t×m tßi häc hái nh­ng víi tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ nªn ®å ¸n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt chÝnh v× vËy em rÊt mong ®­îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o trong Bé m«n ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp. Hµ néi, th¸ng 10/2006 Sinh viªn: TrÇn ThÞ ¸i Lan §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K464 Ch­¬ng 1 b¶n ®å ®Þa h×nh vµ c¸c ph­¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh 1.1. Giíi thiÖu chung vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh C«ng t¸c ®o vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh lµ mét nhu cÇu thiÕt yÕu vµ nã ®ãng gãp mét vai trß hÕt søc quan träng trong ngµnh tr¾c ®Þa b¶n ®å vµ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan. B¶n ®å ®Þa h×nh kh«ng nh÷ng cã vai trß trß quan träng trong ®êi sèng x· héi, phôc vô cho s¶n xuÊt, nghiªn cøu khoa häc vµ an ninh quèc phßng mµ nã cßn c¬ së dùa vµo ®ã ®Ó thµnh lËp c¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò. B¶n ®å ®Þa h×nh lµ h×nh ¶nh thu nhá mét phÇn hay toµn bé bÒ mÆt tr¸i ®Êt dùa trªn mét quy luËt to¸n häc nhÊt ®Þnh, c¸c yÕu tè néi dung ®­îc thÓ hiÖn b»ng ng«n ng÷ b¶n ®å vµ ®· th«ng qua mét qu¸ tr×nh tæng qu¸t ho¸ nh»m ph¶n ¸nh sù ph©n bè c¸c tÝnh chÊt, c¸c mèi quan hÖ, sù biÕn ®æi c¸c ®èi t­îng vµ c¸c hiÖn t­îng tù nhiªn, kinh tÕ x· héi phï hîp víi môc ®Ých sö dông ®Ò tµi, tû lÖ b¶n ®å vµ c¸c ®Æc ®iÓm ®Þa lý l·nh thæ. B¶n ®å ®Þa h×nh thuéc lo¹i b¶n ®å ®Þa lý chung. Néi dung b¶n ®å ®Þa h×nh bao gåm c¸c yÕu tè sau: thuû hÖ, ®­êng giao th«ng, d¸ng ®Êt, líp phñ thùc vËt, thæ nh­ìng… Tuú theo møc ®é ®Çy ®ñ cña néi dung mµ møc ®é tû mØ, chi tiÕt cña c¸c ®Æc tr­ng cho c¸c ®èi t­îng vµ hiÖn t­îng ®­îc biÓu thÞ b¶n ®å ®Þa h×nh thuéc nhãm b¶n ®å trang trÝ . B¶n ®å ®Þa h×nh cã vai trß rÊt lín trong thùc tÕ s¶n xuÊt, trong nghiªn cøu khoa häc vµ trong nghiªn cøu qu©n sù, c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh lµ c¸c tµi liÖu c¬ b¶n dïng ®Ó thµnh lËp b¶n ®å tû lÖ bÐ h¬n. §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K465 Phô thuéc vµo tû lÖ b¶n ®å mµ møc ®é sö dông chóng kh¸c nhau. vÝ dô: ®Ó lËp mét kÕ ho¹ch chung cho mét c«ng tr×nh x©y dùng th­êng dïng lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh kh¸i qu¸t. Nh­ng ®Ó kh¶o s¸t c«ng tr×nh vµ thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh th× ng­êi ta l¹i dïng b¶n ®å ®Þa h×nh lín. §Ó gi¶i quyÕt mét c«ng t¸c thiÕt kÕ, kh¶o s¸t nµo ®ã vÒ tæ chøc kinh tÕ hoÆc b¶o vÖ ®Êt n­íc, ng­êi ta dïng mét bé b¶n ®å ë c¸c tû lÖ kh¸c nhau cña tõng l¶nh thæ kh¸c nhau.V× vËy yªu cÇu néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh ë c¸c tû lÖ kh¸c nhau ph¶i phï hîp víi nhau . 1.1.2. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh C¸c yÕu tè c¬ b¶n cña b¶n ®å ®Þa h×nh lµ: thuû hÖ, c¸c ®iÓm d©n c­, c¸c ®èi t­îng c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, v¨n ho¸, m¹ng l­íi c¸c ®­êng giao th«ng, d¸ng ®Êt, líp phñ thùc vËt vµ thæ nh­ìng, c¸c ®­êng ranh giíi…tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng nãi trªn ®­îc ghi chó c¸c ®Æc tr­ng chÊt l­îng. Khi sö dông b¶n ®å ®Þa h×nh th× viÖc ®Þnh h­íng cã ý nghÜa quan träng. Do vËy c¸c vËt ®Þnh h­íng còng lµ yÕu tè cña néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh. Trong b¶n ®å ®Þa h×nh yÕu tè ®Æc tr­ng lµ ®é cao cña c¸c yÕu tè ®Þa h×nh ®Þa vËt. Do ®ã trªn b¶n ®å ®Þa h×nh ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè x©y dùng c¬ së to¸n häc bao gåm: - C¬ së tr¾c ®Þa lµ c¸c ®iÓm cña l­íi tr¾c ®Þa nhµ n­íc vµ c¸c ®iÓm cña l­íi ®o vÏ mÆt b»ng. - C¬ së ®é cao lµ c¸c ®iÓm mµ ®é cao cña chóng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p h×nh häc hoÆc ®é cao l­îng gi¸c. B¶n ®å ®Þa h×nh cßn thÓ hiÖn néi dung vÒ c¸c yÕu tè ®Þa h×nh ®Þa vËt, d©n c­. - C¸c ®Þa vËt ®Æc tr­ng, ®éc lËp cã thÓ lµm nh÷ng vËt ®Þnh h­íng. - HÖ thèng ®­êng giao th«ng, ®Æc ®iÓm chÊt l­îng ®­êng vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng phô cËn. - HÖ thèng thuû hÖ vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng trªn nã. - D©n c­ vµ ghi chó d©n c­ theo ®Æc ®iÓm vÒ lo¹i c­ tró, sè l­îng ng­êi. §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K466 - D¸ng ®Êt, c¸c ®iÓm ghi chó ®é cao. - Líp phñ thùc vËt vµ ®Êt ®¸, ®Çm lÇy, rõng, bôi c©y, th¶o nguyªn, sa m¹c… - Ranh giíi hµnh chÝnh - chÝnh trÞ cña c¸c khu vùc. Sau ®©y ta sÏ ®Ò cËp ®Õn mét sè ®èi t­îng trong néi dung b¶n ®å ®Þa h×nh. 1. §Þa vËt ®Þnh h­íng. §ã lµ nh÷ng ®èi t­îng cña khu vùc, nã cho phÐp ta x¸c ®Þnh vÞ trÝ nhanh chãng vµ chÝnh x¸c trªn b¶n ®å (vÝ dô: c¸c toµ nhµ cao, nhµ thê, cét c©y sè…) C¸c ®Þa vËt ®Þnh h­íng cßn c¶ mét sè ®Þa vËt kh«ng nh« cao so víi mÆt ®Êt nh­ng dÔ dµng nhËn biÕt (ng· ba, ng· t­ ®­êng, c¸c giÕng ë ngoµi vïng d©n c­, c©y ®éc lËp..) 2. HÖ thèng thuû v¨n. C¸c yÕu tè thuû hÖ ®­îc biÓu thÞ tû mØ trªn b¶n ®å ®Þa h×nh. Trªn b¶n ®å biÓu thÞ c¸c ®­êng bê biÓn, bê hå, bê cña c¸c con s«ng lín ®­îc vÏ b»ng hai nÐt. Trªn b¶n ®å biÓu thÞ tÊt c¶ c¸c con s«ng cã chiÒu dµi tõ 1 cm trë lªn. Ngoµi ra cßn thÓ hiÖn c¸c kªnh ®µo, m­¬ng m¸ng, c¸c nguån n­íc tù nhiªn vµ nh©n t¹o. §ång thêi cßn ph¶i thÓ hiÖn c¸c thiÕt bÞ thuéc thuû hÖ nh­: (c¸c bÕn c¶ng, cÇu, cèng, tr¹m thuû ®iÖn, ®Ëp…) Sù biÓu thÞ c¸c yÕu tè thuû hÖ cßn ®­îc bæ sung b»ng c¸c ®Æc tr­ng chÊt l­îng vµ sè l­îng, ®é mÆn cña n­íc, ®Æc ®iÓm ®é cao cña ®­êng bê, ®é s©u vµ ®é réng cña s«ng, tèc ®é n­íc ch¶y. Trªn b¶n ®å s«ng ®­îc thÓ hiÖn b»ng mét nÐt hay hai nÐt phô thuéc vµo ®é réng cña nã ë thùc ®Þa vµ tû lÖ b¶n ®å. 3. C¸c ®iÓm d©n c­. C¸c ®iÓm d©n c­ lµ mét trong yÕu tè quan träng nhÊt cña b¶n ®å ®Þa h×nh . C¸c ®iÓm d©n c­ ®­îc ®Æc tr­ng bëi kiÓu c­ tró, sè ng­êi vµ ý nghÜa hµnh chÝnh chÝnh trÞ cña nã. Theo kiÓu c­ tró ph©n ra lµm c¸c nhãm: C¸c thµnh phè, c¸c ®iÓm d©n c­ kiÓu thµnh phè (khu c«ng nh©n, khu phè, ven ®­êng s¾t, n¬i nghØ m¸t) C¸c ®iÓm d©n c­ n«ng th«n (th«n, Êp, nhµ ®éc lËp) kiÓu d©n c­ ®­îc thÓ hiÖn trªn b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng kiÓu ghi chó tªn cña nã. §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K467 Khi thÓ hiÖn c¸c ®iÓm d©n c­ trªn b¶n ®å ®Þa h×nh ph¶i gi÷ ®­îc ®Æc ®iÓm, ®Æc tr­ng cña chóng vÒ quy ho¹ch cÊu tróc. Trªn c¸c b¶n ®å tû lÖ cµng lín th× sù biÓu thÞ c¸c ®iÓm d©n c­ cµng tû mØ, khi thu nhá tû lÖ ph¶i tiÕn hµnh tæng qu¸t ho¸. Trªn b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:2000 cã thÓ biÓu thÞ tÊt c¶ c¸c vËt kiÕn tróc theo kÝch th­íc cña chóng, ®ång thêi thÓ hiÖn ®­îc ®Æc ®iÓm cña ®Þa vËt ®Æc tr­ng cña vËt liÖu x©y dùng, ®é réng cña c¸c ®­êng trong khu d©n c­ còng ®­îc thÓ hiÖn theo ®óng tû lÖ. Trªn b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:10000 c¸c ®iÓm d©n c­ ®­îc thÓ hiÖn b»ng quy ­íc ký hiÖu c¸c ng«i nhµ vµ c¸c kiÕn tróc riªng biÖt. Nh­ng trong ®ã ph¶i cã lùa chän nhÊt ®Þnh. Trong mét sè tr­êng hîp ph¶i thay ®æi kÝch th­íc vÒ mÆt b»ng ®é réng cña ®­êng s¸ trong khu d©n c­. Trªn b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:25000 ®Õn 1:100000 th× sù biÓu thÞ kh«ng ph¶i chñ yÕu lµ c¸c vËt kiÕn tróc riªng biÖt mµ lµ c¸c « phè. Trong ®ã ®Æc tr­ng sè l­îng ®­îc kh¸i qu¸t. Víi b¶n ®å 1:100 000 th× c¸c ng«i nhµ trong « phè kh«ng ®­îc thÓ hiÖn. Sù biÓu thÞ c¸c ®­êng phè ví ®é réng quy ®Þnh (0.5-0.8 mm) ®iÒu nµy mang ®Õn sù ¶nh h­ëng lµ gi¶m diÖn tÝch c¸c « phè trªn b¶n ®å. C¸c b¶n ®å tû lÖ 1:100 000 vµ nhá h¬n ph¶i biÓu thÞ tÊt c¶ c¸c ®iÓm d©n c­. 4. M¹ng l­íi ®­êng s¸ giao th«ng vµ ®­êng d©y liªn l¹c. Trªn c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh m¹ng l­íi ®­êng s¸ ®­îc thÓ hiÖn tû mØ vÒ kh¶ n¨ng giao th«ng vµ tr¹ng th¸i cña ®­êng. M¹ng l­íi ®­êng s¸ ®­îc thÓ hiÖn chi tiÕt hoÆc lµ kh¸i l­îc tuú thuéc vµo b¶n ®å. Do vËy cÇn ph¶i ph¶n ¸nh ®óng ®¾n mËt ®é cña l­íi ®­êng s¸ giao th«ng cô thÓ lµ h­íng, vÞ trÝ cña c¸c con ®­êng vµ chÊt l­îng cña chóng. Trong c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh ®­êng s¸ ®­îc ph©n ra thµnh nhiÒu lo¹i gåm: ®­êng s¾t, ®­êng r¶i mÆt, ®­êng ®Êt. C¸c ®­êng s¾t ®­îc ph©n chia theo ®é réng cña c¸c ®­êng ray, theo sè ®­êng ray, tr¹ng th¸i cña ®­êng, d¹ng ®Çu m¸y xe löa. Trªn ®­êng s¾t ph¶i biÓu thÞ ®­îc c¸c nhµ ga, c¸c kiÕn tróc vµ trang thiÕt bÞ thuéc ®­êng §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K468 s¾t (th¸p n­íc, tr¹m canh, c¸c ®o¹n ®­êng ngÇm, c¸c ®o¹n ®­êng ®¾p cao, cÇu cèng…) Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i ®­êng còng ph¶i ®Ò cËp trªn b¶n ®å lµ: - C¸c ®­êng quèc lé, tØnh lé, huyÖn lé. - C¸c ®­êng r¶i nhùa tèt. - C¸c ®­êng ®¸. - C¸c ®­êng ®Êt lín. - C¸c ®­êng mßn. - C¸c ®­êng mßn trªn c¸c b¶n ®å tû lÖ 1:10 000 vµ lín h¬n thÓ hiÖn tÊt c¶ c¸c con ®­êng, trªn c¸c b¶n ®å tû lÖ 1:25 000 th× thÓ hiÖn cã sù lùa chän nh­ con ®­êng trªn ®ång ruéng vµ ë nh÷ng n¬i ®­êng x¸ cã mËt ®é cao. Cßn ë c¸c b¶n ®å cã tû lÖ nhá h¬n th× sù lùa chän ph¶i cã sù kh¸i qu¸t cao h¬n - Khi lùa chän ph¶i xÐt ®­îc ý nghÜa cña c¸c ®­êng x¸, ph¶i biÓu thÞ nh÷ng con ®­êng ®¶m b¶o mèi liªn hÖ gi÷a d©n c­ víi nhau, víi c¸c nhµ ga, xe löa, bÕn tµu, s©n bay vµ c¸c con ®­êng dÉn ®Õn nguån n­íc. - §Æc ®iÓm lµ khi biÓu diÔn l­íi ®­êng s¸ trªn b¶n ®å ®Þa h×nh lµ ph¶i truyÒn ®¹t chÝnh x¸c ®­êng s¸ ®¶m b¶o chÊt l­îng theo ®óng tû lÖ b¶n ®å. Ngoµi ra trªn b¶n ®å ®Þa h×nh cÇn ph¶i thÓ hiÖn râ ®­êng d©y liªn l¹c ®ã lµ c¸c ®­êng ®iÖn tho¹i ®­êng ®iÖn b¸o, c¸c tr¹m liªn l¹c, tr¹m ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o tr¹m v« tuyÕn, ®­êng d©y ®iÖn cao thÕ vµ c¶ tr¹m biÕn ¸p. 5. D¸ng ®Þa h×nh. D¸ng ®Êt trªn b¶n ®å ®Þa h×nh ®­îc biÓu thÞ b»ng c¸c ®­êng b×nh ®é kho¶ng cao ®Òu ®­îc quy ®Þnh theo tõng tû lÖ b¶n ®å. CÇn thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c tÝnh chÊt ®Æc tr­ng cña ®Þa h×nh ®¶m b¶o cho môc ®Ých x©y dùng ®Æc biÖt lµ ë ®ång b»ng. Khi cÇn thiÕt cã thÓ biÓu thÞ thªm c¸c ®­êng b×nh ®é phô (b×nh ®é nöa kho¶ng cao ®Òu) vµ ®­êng b×nh ®é bæ sung. Trong nhiÒu tr­êng hîp ng­êi ta cßn t¨ng dµy kho¶ng cao ®Òu c¬ b¶n, kho¶ng cao ®Òu lín nhÊt th­êng dïng cho c¸c vïng nói cao. §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K469 Trªn b¶n ®å ph¶i biÓu thÞ ®Çy ®ñ c¸c d¹ng ®Þa h×nh cã liªn quan ®Õn sù h×nh thµnh tù nhiªn (nh­ c¸c d·y nói cña ®Ønh nói, yªn nói, thung lòng…) vµ c¸c ®Þa h×nh nh©n t¹o (nh­ chç ®µo s©u, chç ®¾p cao, c¸c lo¹i ®ª ®Ëp ng¨n n­íc, c¸c ng«i mé cæ…). Tr­íc tiªn cÇn x¸c ®Þnh ®Æc ®iÓm chung cña d¸ng ®Êt vµ v¹ch ra d¹ng ®Þa h×nh c¬ b¶n ®Æc tr­ng cho d¸ng ®Êt, chØ ra c¸c ®iÓm quan träng ph¶n ¸nh ®­îc ®Æc ®iÓm ®é dèc cña c¸c s­ên gÇn ®Ønh, ®Æc ®iÓm cña lßng m¸ng m­¬ng suèi. §Ó ®Æc tr­ng ®Çy ®ñ h¬n cho ®Þa h×nh trªn b¶n ®å ng­êi ta cßn ghi chó ®é cao ®­êng b×nh ®é, ®é cao cña c¸c ®iÓm cã tÝnh chÊt khèng chÕ. §Ó ®­îc ®Þa h×nh, trªn c¸c ®­êng b×nh ®é ë ®Ønh, ë yªn nói hoÆc ë n¬i d¹ng ®Þa h×nh kh«ng râ rµng ng­êi ta cßn ®Æt v¹ch chØ dèc. Nh÷ng yÕu tè d¸ng ®Êt mµ ®­êng b×nh ®é kh«ng thÓ hiÖn ®­îc th× ®­îc biÓu thÞ b»ng c¸c ký hiÖu riªng (vÝ dô: v¸ch ®øng, nói ®¸ v«i) ngoµi ra trªn b¶n ®å ®Þa h×nh cßn ghi chó ®é cao. Tr­íc khi biªn vÏ d¸ng ®Êt th× ph¶i x¸c ®Þnh râ nh÷ng ®Æc ®iÓm chung vµ nh÷ng d¹ng ®Þa h×nh c¬ b¶n vµ ®Æc tr­ng cña nã. 6. Líp phñ thùc vËt vµ ®Êt. Trªn c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh c¸c lo¹i rõng, v­ên c©y, ®ån ®iÒn, ruéng, ®ång cá, th¶o nguyªn, c¸t mÆn… Ranh giíi cña c¸c khu thùc phñ vµ cña c¸c lo¹i ®Êt th× ®­îc biÓu thÞ b»ng c¸c ®­êng chÊm. Cßn diÖn tÝch bªn trong ®­êng viÒn th× vÏ c¸c ký hiÖu quy ­íc ®Æc tr­ng cho tõng lo¹i ®Êt (trõ ruéng cµy cÊy th× diÖn tÝch ®Ó trèng) ranh giíi ®­êng viÒn yªu cÇu cÇn ph¶i râ nÐt, râ rµng ®Æc biÖt lµ c¸c chç ch¼ng h¹n dïng c¸c ký hiÖu kh¸c nhau ®Ó ph©n biÖt lo¹i ®Çm lÇy, ®Çm qua l¹i ®­îc, ®Çm khã ®i qua vµ ®Çm kh«ng ®i qua ®­îc. Ngoµi ra cßn ph¶i ghi chó ®é s©u cña ®Çm (tÝnh tíi n¬i ®Êt cøng) Rõng ®­îc ph©n ra rõng giµ, rõng non, rõng dµy, rõng th­a vµ ghi chó ®é cao cña c©y, ®­êng kÝnh, lo¹i c©y trång. §ång cá ph©n ra ®ång cá kh«, ®ång cá ­ít. Th¶o nguyªn ph©n ra th¶o nguyªn cã c©y, th¶o nguyªn b¸n hoang m¹c, th¶o nguyªn cã ®¸. §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K4610 Khi tiÕn hµnh vÏ thùc vËt vµ lo¹i ®Êt ®¸ th× ®Òu ph¶i tiÕn hµnh lùa chän vµ kh¸i qu¸t viÖc chän läc dùa theo tiªu chuÈn kÝch th­íc diÖn tÝch nhá nhÊt cña c¸c ®­êng viÒn thÓ hiÖn trªn b¶n ®å. Nªn nh÷ng n¬i tËp trung nhiÒu ®­êng viÒn cã diÖn tÝch nhá h¬n tiªu chuÈn th× kh«ng ®­îc lo¹i bá mµ ph¶i thÓ hiÖn b»ng c¸ch kÕt hîp víi c¸c lo¹i ®Êt hoÆc thùc vËt hoÆc gép vµo mét ®­êng viÒn chung, hoÆc dïng ký hiÖu quy ­íc kh«ng cÇn ®­êng viÒn. Ranh giíi cña c¸c lo¹i thùc vËt vµ ®Êt cÇn ®­îc thÓ hiÖn chÝnh x¸c vÒ ph­¬ng diÖn ®å ho¹, thÓ hiÖn râ rµng nh÷ng chç ngoÆt cã ý nghÜa ®Þnh h­íng. 7. Ranh giíi ®Þa giíi hµnh chÝnh. Ngoµi ®­êng biªn giíi quèc gia trªn c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh cßn ph¶i biÓu thÞ c¸c ®Þa giíi cña c¸c cÊp hµnh chÝnh. Cô thÓ lµ trªn c¸c b¶n ®å cã tû lÖ 1:5000 vµ lín h¬n th× biÓu thÞ tõ ®Þa giíi x· trë lªn, trªn b¶n ®å tû lÖ 1:100000 th× kh«ng biÓu thÞ ®Þa giíi x·. C¸c ®­êng ranh giíi ph©n chia hµnh chÝnh- chÝnh trÞ ®ßi hái ph¶i biÓu thÞ râ rµng, chÝnh x¸c. 1.1.3. Ph©n lo¹i tû lÖ vµ chia m¶nh b¶n ®å ®Þa h×nh. 1. Ph©n lo¹i theo tû lÖ. B¶n ®å tû lÖ lín thµnh lËp trªn mÆt ph¼ng chiÕu h×nh Gauss, Elipxoid Kraopxki hoÆc UTM theo hÖ to¹ ®é cao nhµ n­íc 1972 hoÆc VN-2000. B¶n ®å ®Þa h×nh c¸c lo¹i tû lÖ 1:500; 1:1000; 1:2000; 1:5000 lµ hÖ thèng b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín. B¶n ®å tû lÖ trung b×nh (1:10000 ®Õn 1:50000) B¶n ®å tû lÖ nhá (1:100000 ®Õn 1:1000000 hoÆc nhá h¬n). Trªn b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao hÖ thèng c¸c ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa, c«ng t¸c biªn vÏ c¸c ®èi t­îng ®Þa h×nh, ®Þa vËt. Néi dung thÓ hiÖn trªn b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín ph¶i chi tiÕt, râ rµng truyÒn t¶i ®Çy ®ñ th«ng tin ®Õn cho ng­êi sö dông. 2. ph©n m¶nh b¶n ®å ®Þa h×nh. B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín 1:500; 1:1000; 1:5000 ®­îc thµnh lËp ë c¸c mói chiÕu 30 trªn bÒ mÆt ph¼ng chiÕu h×nh Gauss vµ trong hÖ to¹ ®é, ®é cao nhµ n­íc hiÖn §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K4611 hµnh. Khi diÖn tÝch khu ®o nhá h¬n 20 km2 vµ n»m c¸ch xa mèc tr¾c ®Þa nhµ n­íc 10 km th× sö dông hÖ to¹ ®é ®éc lËp ®Ó ®o vÏ. Dùa vµo diÖn tÝch khu ®o ®Ó ph©n chia vµ ®¸nh dÊu m¶nh b¶n ®å. Ph©n m¶nh b¶n ®å 1:1000000 ra 144 m¶nh 1:100000 ký hiÖu theo thø tù tõ 1 ®Õn 144 tõ tr¸i qua ph¶i vµ tõ trªn xuèng d­íi, mçi m¶nh b¶n ®å nµy lµ c¬ së ph©n chia c¸c b¶n ®å cã tû lÖ lín h¬n. + §èi víi diÖn tÝch lín h¬n 20 km2 tiÕn hµnh ®o vÏ thµnh lËp b¶n ®å tû lÖ 1:5000, 1:2000. - Chia m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:100000 thµnh 386 m¶nh 1:5000 - Chia m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:5000 thµnh 6 phÇn, mçi phÇn t­¬ng øng víi mét m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:2000 + §èi víi khu ®o cã diÖn tÝch b»ng hoÆc nhá h¬n 20km2 tiÕn hµnh ®o vÏ b¶n ®å tû lÖ 1:500; 1:1000; 1:2000; 1:5000. Tr­êng hîp nµy chia vµ ®¸nh sè m¶nh dùa vµo trôc to¹ ®é vµ lÊy c¬ së lµ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:5000 ®ång thêi ®¶m b¶o sù thèng nhÊt vµ liªn tôc cho viÖc ®o vÏ tiÕp theo. - Chia m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:5000 thµnh 9 « vu«ng, mçi « cã kÝch th­íc 1x1 km t­¬ng øng víi mét m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:2000 - Chia m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:2000 thµnh 4 m¶nh, mçi m¶nh cã kÝch th­íc 0.5 x 0.5 km t­¬ng øng víi m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000 - Chia m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:2000 thµnh 16 m¶nh, cã kÝch th­íc lµ 0.25 x 0.25 km t­¬ng øng víi m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:500 1.1.4. C¬ së to¸n häc khi thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh. 1. VÒ tû lÖ b¶n ®å ®Þa h×nh. Theo quy ph¹m b¶n ®å ®Þa h×nh th× n­íc ta còng cïng d·y tû lÖ nh­ hÇu hÕt c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, gåm c¸c lo¹i tû lÖ sau: 1:2000; 1:5000; 1:10000; 1:25000; 1:50000; 1: 100000. §å ¸n tèt nghiÖp Bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh TrÇn ThÞ ¸i Lan Tr¾c ®Þa A -K4612 C¸c lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh ë n­íc ta c¬ b¶n ®­îc x©y dùng trong phÐp chiÕu Gauss kruger hoÆc phÐp chiÕu UTM. Trong hÖ thèng mói chiÕu 60 ®­îc phÐp sö dông thµnh lËp víi c¸c b¶n ®å tû lÖ 1:10000 vµ nhá h¬n.Trong hÖ mói chiÕu 30 ®­îc sö dông thµnh lËp víi c¸c b¶n ®å cã tû lÖ lín h¬n 1:10000. 2. VÒ hÖ thèng to¹ ®é b¶n ®å ®Þa h×nh. B¶n ®å ®Þa h×nh dïng hai lo¹i hÖ to¹ ®é ®ã lµ hÖ to¹ ®é ®Þa lý vµ hÖ to¹ ®é vu«ng gãc. Trªn c¬ së phÐp chiÕu Gauss Kruger + HÖ thèng khèng chÕ to¹ ®é nhµ n­íc bao gåm: - L­íi to¹ ®é nhµ n­íc h¹ng I, II, III, IV. - L­íi to¹ ®é c¬ së t­¬ng ®­¬ng víi l­íi to¹ ®é h¹ng III. - L­íi to¹ ®é gi¶i tÝch cÊp