Giải pháp huy động và sử dụng hiệu quả vốn FDI đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế

Gi¶i ph¸p huy ®éng vµ sö dông hiÖu qu¶ vèn FDI ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ------------------- Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m qua, n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõng b­íc tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu vµ b­íc ®Çu cã tÝch lòy. N­íc ta ®· ra khái cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi nghiªm träng vµ kÐo dµi h¬n 15 n¨m. §Õn nay, thÕ vµ lùc cña ®Êt n­íc ®· cã sù biÕn ®æi râ rÖt vÒ chÊt. Chóng ta ®· t¹o ®­îc nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn sang thêi kú ph¸t triÓn míi: ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Nh÷ng thµnh tùu ®ã cã sù ®ãng gãp rÊt lín cña khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi . §èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, tõ mét ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã vai trß hÕt søc quan träng. Nã lµ nguån bæ sung vèn cho ®Çu t­, lµ mét kªnh ®Ó chuyÓn giao c«ng nghÖ, lµ mét gi¶i ph¸p t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ gióp ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Do ®ã, viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ë ViÖt Nam nh»m thÊy râ h¬n t¸c ®éng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ, thÊy ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra, ®ång thêi t×m c¸c gi¶i ph¸p nh»m thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn FDI ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc ®ang lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch ®Æt ra ®èi víi chóng ta. I. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµt×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. 1. Kh¸i niÖm vµ c¸c ®Æc tr­ng §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (Foreign Direct Investment - FDI) lµ mét h×nh thøc cña ®Çu t­ n­íc ngoµi. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Trªn thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Nh×n chung ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc xem xÐt nh­ mét ho¹t ®éng kinh doanh ë ®ã cã yÕu tè di chuyÓn vèn quèc tÕ vµ kÌm theo sù di chuyÓn vèn lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü n¨ng qu¶n lý vµ c¸c ¶nh h­ëng kinh tÕ x· héi kh¸c ®èi víi n­íc nhËn ®Çu t­. Theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ViÖt Nam, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã thÓ ®­îc hiÓu nh­ lµ viÖc c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n n­íc ngoµi trùc tiÕp ®­a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn hoÆc bÊt cø tµi s¶n nµo ®­îc ChÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c víi bªn ViÖt Nam hoÆc tù m×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam. D­íi gãc ®é kinh tÕ cã thÓ hiÓu ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ h×nh thøc di chuyÓn vèn quèc tÕ trong ®ã ng­êi së h÷u ®ång thêi trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý ho¹t ®éng sö dông vèn ®Çu t­. VÒ thùc chÊt, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ sù ®Çu t­ cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë n­íc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã. TiÒn ®Ò cña viÖc xuÊt khÈu t­ b¶n lµ “t­ b¶n thõa” xuÊt hiÖn trong c¸c n­íc tiªn tiÕn. Nh­ng thùc chÊt vÊn ®Ò ®ã lµ mét hiÖn t­îng kinh tÕ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, khi mµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ®· ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn nhu cÇu ®Çu t­ ra n­íc ngoµi. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt x· héi, ®Õn ®é ®· v­ît ra khái khu«n khæ chËt hÑp cña mét quèc gia, h×nh thµnh nªn quy m« s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ. Theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam gåm cã 4 h×nh thøc sau: Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh : lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a hai hoÆc nhiÒu bªn ®Ó cïng nhau tiÕn hµnh mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng kinh doanh t¹i ViÖt Nam trªn c¬ së quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho mçi bªn mµ kh«ng thµnh lËp mét ph¸p nh©n míi. Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ph¶i ®­îc ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña c¸c bªn ký kÕt. Doanh nghiÖp liªn doanh : lµ doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp t¹i ViÖt Nam trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c bªn (bªn n­íc ngoµi vµ bªn ViÖt Nam). Doanh nghiÖp liªn doanh cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, c¸c bªn tham gia liªn doanh ®­îc chia lîi nhuËn vµ chia rñi ro theo tû lÖ gãp vèn cña mçi bªn vµo phÇn vèn ph¸p ®Þnh cña liªn doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi : lµ doanh nghiÖp hoµn toµn thuéc së h÷u cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc n­íc ngoµi do hä thµnh lËp vµ qu¶n lý. Nã lµ mét ph¸p nh©n míi cña ViÖt Nam d­íi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. §Çu t­ theo c¸c h×nh thøc BOT, BT, BTO : ®©y lµ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ ®Æc biÖt th­êng ¸p dông cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Sù ra ®êi cña c¸c ph­¬ng thøc nµy nh»m t¹o thªm nguån vèn, xóc tiÕn nhanh chãng viÖc ­u tiªn ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ®ång thêi san sÎ mét phÇn g¸nh nÆng ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau : - Chñ ®Çu t­ tù quyÕt ®Þnh ®Çu t­, quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lç l·i. H×nh thøc nµy mang tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, kh«ng cã nh÷ng rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, kh«ng ®Ó l¹i g¸nh nÆng nî nÇn cho nÒn kinh tÕ. - Chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®iÒu hµnh toµn bé mäi ho¹t ®éng ®Çu t­ nÕu lµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi hoÆc tham gia ®iÒu hµnh doanh nghiÖp liªn doanh tïy theo tû lÖ gãp vèn cña m×nh. - Th«ng qua h×nh thøc nµy, n­íc chñ nhµ cã thÓ tiÕp nhËn ®­îc c«ng nghÖ, kü thuËt tiªn tiÕn, häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý...lµ nh÷ng môc tiªu mµ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc. - Nguån vèn nµy kh«ng chØ bao gåm vèn ®Çu t­ ban ®Çu cña chñ ®Çu t­ d­íi h×nh thøc vèn ph¸p ®Þnh, nã cßn bao gåm c¶ vèn vay cña doanh nghiÖp ®Ó triÓn khai hoÆc më réng dù ¸n còng nh­ vèn ®Çu t­ tõ nguån lîi nhuËn thu ®­îc. 2. §¸nh gi¸ b¶n chÊt vµ vai trß cña FDI ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn B¶n chÊt cña FDI lµ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ so s¸nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ nh»m t×m kiÕm lîi nhuËn cao ë ph¹m vi toµn cÇu. Do vËy, FDI lµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ nã cã ¶nh h­ëng nh­ con dao hai l­ìi ®èi víi n­íc nhËn ®Çu t­. NÕu ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ m¹nh th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch thu hót FDI hîp lý th× khai th¸c ®­îc tèt mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ tèi ®a ¶nh h­ëng xÊu cña nã. Ng­îc l¹i FDI sÏ lµ nh©n tè g©y trë ng¹i lín cho nh÷ng ChÝnh phñ kh«ng lµm chñ ®­îc ®­êng lèi ph¸t triÓn ®Êt n­íc cña m×nh. Khi ph©n tÝch vai trß cña FDI th× kh«ng nh÷ng chØ c¨n cø vµo møc ®é tham gia cña nã vµo nÒn kinh tÕ mµ cßn ph¶i ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn cña n­íc chñ nhµ. ThËt vËy, trong nhiÒu tr­êng hîp mÆc dï tû lÖ FDI trong tæng vèn ®Çu t­ cao nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ t¸c dông cña nã lín ®èi víi n­íc nhËn ®Çu t­. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng FDI cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc nhËn ®Çu t­. Th«ng th­êng cø 1 USD vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi cÇn ph¶i cã 3 - 4 USD vèn ®èi øng, nÕu ®¹t ®­îc tû lÖ nh­ vËy th× ho¹t ®éng cña c¶ vèn ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi míi cã hiÖu qu¶. V× thÕ FDI chØ ®ãng vai trß t¨ng c­êng vèn ®Çu t­ trong n­íc mµ kh«ng ph¶i lµ yÕu tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña n­íc ®ang ph¸t triÓn. TÇm quan träng lín nhÊt cña FDI kh«ng ph¶i lµ bæ sung vèn ®Çu t­ néi ®Þa mµ lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, kiÕn thøc kinh doanh, ®µo t¹o tay nghÒ cho c«ng nh©n vµ c¬ héi tiÕp cËn vµo thÞ tr­êng thÕ giíi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn møc ®é t¸c ®éng tÝch cùc cña c¸c yÕu tè nµy ë tõng n­íc rÊt kh¸c nhau, nã phô thuéc quan träng vµo chiÕn l­îc thu hót FDI cña n­íc chñ nhµ. Mét khÝa c¹nh kh¸c, ë nhiÒu n­íc, xÐt vÒ l©u dµi FDI kh«ng t¹o ra sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho n­íc chñ nhµ. Nh÷ng hËu qu¶ cña nã nh­ ®· ph©n tÝch trªn t¸c ®éng cßn lín h¬n lîi Ých mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thu ®­îc nÕu xÐt theo tiªu chuÈn cña kinh tÕ ph¸t triÓn. V× vËy khi ®¸nh gi¸ vai trß cña FDI th× cÇn ph¶i ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña nã trªn ph¹m vi kinh tÕ x· héi. H¬n n÷a kh«ng cã ®¸nh gi¸ chung vÒ vai trß cña FDI mµ cÇn ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña nã trong ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng n­íc. Tõ ®ã míi t×m ra ®­îc ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ FDI trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn tæng thÓ cña n­íc chñ nhµ. §Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ ¶nh h­ëng cña FDI cã thÓ c¨n cø vµo c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau: L­u chuyÓn ngo¹i tÖ : møc ®é gãp vèn, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc, thùc hiÖn gi¸ chuyÓn giao, thuÕ lîi nhuËn. C¹nh tranh : møc ®é lµm ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng, thay thÕ vÞ trÝ c¸c c¬ së s¶n xuÊt then chèt néi ®Þa. ChuyÓn giao c«ng nghÖ : Chi phÝ R & D cña FDI ë n­íc chñ nhµ, møc ®é ®éc quyÒn c«ng nghÖ vµ c«ng nghÖ phï hîp ë n­íc së t¹i. S¶n phÈm : Tû lÖ tiªu thô s¶n phÈm ë trong - ngoµi n­íc vµ gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ trong x· héi, s¶n phÈm phï hîp. §µo t¹o c¸n bé vµ c«ng nh©n : Sè l­îng, tr×nh ®é c¸n bé vµ c«ng nh©n ®­îc ®µo t¹o, sè lao ®éng ®­îc tuyÓn dông. Mèi quan hÖ víi c¸c doanh nghiÖp vµ c¬ së ®Þa ph­¬ng : Møc ®é thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ víi c¸c c¬ së trong n­íc, liªn kÕt kinh tÕ, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc chñ nhµ. C¸c vÊn ®Ò x· héi : BÊt b×nh ®¼ng trong thu nhËp, lèi sèng, t¨ng chªnh lÖch giµu - nghÌo trong x· héi. C¸c yÕu tè trªn cÇn ®­îc ph©n tÝch tæng hîp c¶ vÒ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng trong mèi t­¬ng quan víi c¸c yÕu tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña n­íc nhËn ®Çu t­. NÕu chØ ph©n tÝch vÒ mÆt ®Þnh tÝnh th× kh«ng chØ ra ®­îc møc ®é ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi cña n­íc nhËn ®Çu t­. Tuy nhiªn, ph©n tÝch ®Þnh l­îng lµ vÊn ®Ò khã ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, bëi v× nguån sè liÖu Ýt vµ thiÕu chÝnh x¸c. H¬n n÷a, tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kh«ng chØ do nguyªn nh©n cña FDI mµ cßn ®­îc quyÕt ®Þnh bëi nhiÒu yÕu tè quan träng kh¸c. Do vËy viÖc x©y dùng c¸c gi¶ ®Þnh vµ lùa chän ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ó ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña FDI ®èi víi n­íc nhËn ®Çu t­ ®ãng vai trß rÊt quan träng. II. t×nh h×nh thùc hiÖn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam thêi gian qua 1. T×nh h×nh chung Tõ khi LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc cho ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m 2000, Nhµ n­íc ta ®· cÊp giÊy phÐp cho 3254 dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 38.553 triÖu USD. TÝnh trung b×nh mçi n¨m chóng ta cÊp phÐp cho 250 dù ¸n víi møc 2965,62 triÖu USD vèn ®¨ng ký. Còng trong thêi gian nµy, ®· cã 1067 dù ¸n më réng quy m« vèn ®Çu t­ víi l­îng vèn bæ sung thªm lµ 6034 triÖu USD. Nh­ vËy tæng sè vèn cÊp míi vµ bæ sung ®Õn thêi ®iÓm hÕt n¨m 2000 ®¹t kho¶ng 44.587 triÖu USD. Trong sè c¸c dù ¸n ®· nªu trªn, ®· cã 30 dù ¸n hÕt h¹n ho¹t ®éng víi sè vèn hÕt h¹n lµ 291 triÖu USD. Bªn c¹nh ®ã, ®· cã mét sè l­îng ®¸ng kÓ dù ¸n bÞ gi¶i thÓ, rót giÊy phÐp ®Çu t­ (645 dù ¸n), l­îng vèn gi¶i thÓ lµ 7952 triÖu USD, chiÕm gÇn 21% tæng l­îng vèn ®¨ng ký. Nh­ vËy, tÝnh ®Õn ngµy 15/03/2001, tæng sè dù ¸n cßn hiÖu lùc lµ 2701 víi tæng vèn ®¨ng ký (kÓ c¶ phÇn vèn bæ sung) lµ 36.329,775 triÖu USD. NhÞp ®é thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ta cã xu h­íng t¨ng nhanh tõ 1988 ®Õn 1995 c¶ vÒ sè dù ¸n còng nh­ vèn ®¨ng ký. Riªng n¨m 1996 së dÜ cã l­îng vèn ®¨ng ký t¨ng vät lµ do cã 2 dù ¸n ®Çu t­ vµo lÜnh vùc ph¸t triÓn ®« thÞ ë Hµ Néi vµ TP Hå ChÝ Minh ®­îc phª duyÖt víi quy m« dù ¸n lín (h¬n 3 tû USD/ dù ¸n). Nh­ vËy nÕu xÐt trong c¶ thêi kú 1988-2000 th× n¨m 1995 cã thÓ ®­îc xem lµ n¨m ®Ønh cao vÒ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ViÖt Nam (c¶ vÒ sè dù ¸n, vèn ®¨ng ký còng nh­ quy m« dù ¸n). Tõ n¨m 1997 ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam cã biÓu hiÖn suy gi¶m, nhÊt lµ ®Õn c¸c n¨m 1998, 1999 th× xu h­íng gi¶m ®ã cµng râ rÖt h¬n. So víi n¨m 1997, sè dù ¸n ®­îc duyÖt cña n¨m 1998 chØ b»ng 79,71%, n¨m 1999 chØ b»ng 80,58%. Sè liÖu t­¬ng øng cña vèn ®¨ng ký lµ 83,83% vµ 33,01%. Trong c¸c n¨m nµy, sè dù ¸n gi¶i thÓ vµ sè l­îng vèn gi¶i thÓ t¨ng m¹nh. L­îng vèn gi¶i thÓ n¨m 1998 lµ 2428 triÖu USD, gÊp 4,5 lÇn so víi n¨m 1997. §Õn n¨m 2000, sù gi¶m sót cã chiÒu h­íng dõng l¹i vµ b¾t ®Çu cã sù phôc håi. Sè dù ¸n vµ l­îng vèn ®Çu t­ cña n¨m 2000 ®· t¨ng lªn so víi n¨m 1999, tuy nhiªn vÉn cßn kh¸ nhá so víi c¶ nh÷ng n¨m 1997 vµ 1998. NÕu nh×n l¹i mét c¸ch thuÇn tuý trªn c¬ së c¸c con sè th× cã thÓ nãi chóng ta ®· ng¨n chÆn ®­îc ®µ gi¶m sót ®Çu t­. Song nÕu nh×n nhËn mét c¸ch tæng qu¸t vµ kh¸ch quan h¬n, th× vÉn cßn kh¸ nhiÒu th¸ch thøc trong t­¬ng lai. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn dù ¸n khÝ Nam C«n S¬n (1080 triÖu USD) ®­îc cÊp phÐp vµo nh÷ng ngµy cuèi cïng trong n¨m, th× trªn thùc tÕ n¨m 2000, tæng vèn FDI ®¨ng ký chØ ®¹t 1318 triÖu USD, thÊp h¬n nhiÒu so víi n¨m 99 (2196 triÖu USD). Dù ¸n nµy ®· h×nh thµnh tõ nhiÒu n¨m tr­íc nh­ng bÞ tr¾c trë chñ yÕu do vÊn ®Ò gi¸ c¶ vÒ khÝ gi÷a c¸c ®èi t¸c. So víi n¨m 1999, sè dù ¸n t¨ng vèn chØ b»ng 94% (153/163 dù ¸n) vµ sè vèn t¨ng thªm chØ b»ng 68% (427/629 triÖu USD). B¶ng 1: T×nh h×nh thùc hiÖn FDI qua c¸c n¨m §¬n vÞ : triÖu USD ChØ tiªu Sè dù ¸n ®Çu t­ Vèn ®¨ng ký cÊp míi vµ t¨ng vèn CÊp míi L­ît t¨ng vèn Gi¶i thÓ HÕt h¹n Vèn ®¨ng ký T¨ng vèn Gi¶i thÓ HÕt h¹n Cßn hiÖu lùc Tæng 88-2000 3254 1067 645 30 38553 6034 7952 291 3 n¨m 88-90 214 1 6 2 1582 0.3 26 0.3 1556 1991 151 9 37 2 1275 9 240 1 2598 1992 197 13 48 3 2027 50 402 13.9 4260 1993 274 60 34 4 2589 240 79 38 6971 1994 367 84 60 1 3746 516 292 0.1 10941 1995 408 151 58 3 6607 1318 509 45.5 18311 5 n¨m 91-95 1397 262 237 12 16244 2132 1522 98.6 1996 365 162 54 4 8640 788 1141 146.1 26453 1997 348 164 85 6 4649 1173 544 24.4 31706 1998 275 162 101 2 3897 884 2428 19.1 34040 1999 311 163 85 2 1568 629 624 1.1 35613 2000 344 153 77 2 1973 427 1666 1.9 36344 5 n¨m 96-2000 1643 804 402 16 20727 3902 6403 193 Vèn cßn hiÖu lùc = vèn cÊp míi + t¨ng vèn - vèn hÕt h¹n - vèn gi¶i thÓ Nguån : Vô Qu¶n lý dù ¸n - Bé KH-§T Trong bèi c¶nh ®Çu t­ quèc tÕ vµo c¸c n­íc ASEAN suy gi¶m vµ m«i tr­êng ®Çu t­ ë n­íc ta vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, sù phôc håi b­íc ®Çu cña ®Çu t­ n­íc ngoµi qua c¸c sè liÖu nªu trªn lµ c¸c dÊu hiÖu rÊt ®¸ng khÝch lÖ vµ lµ mét phÇn hÖ qu¶ tõ c¸c t¸c ®éng tÝch cùc cña c¸c gi¶i ph¸p thu hót ®Çu t­ mµ ChÝnh phñ ®· thùc thi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tuy nhiªn chóng ta cÇn nç lùc h¬n n÷a ®Ó t¹o ra sù phôc håi thùc sù v÷ng ch¾c trong lÜnh vùc nµy. Quy m« dù ¸n ®Çu t­ (triÖu USD/ dù ¸n) N¨m 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 Quy m« 8.76 11 10.8 10.98 17.6 26.1 13.5 14.2 5.52 5.73 Nguån : Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 2(64) 2000. NÕu theo sè l­îng vèn ®¨ng ký th× quy m« dù ¸n thêi kú 1988 - 2000 lµ 11,85 triÖu USD / 1dù ¸n. So víi mét sè n­íc ë thêi kú ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi th× quy m« dù ¸n ®Çu t­ vµo n­íc ta b×nh qu©n ë thêi kú nµy lµ kh«ng thÊp. Nh­ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m lµ quy m« dù ¸n theo vèn ®¨ng ký b×nh qu©n cña n¨m 1999 vµ n¨m 2000 l¹i nhá ®i mét c¸ch ®ét ngét vµ ë møc thÊp nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay (5,52 triÖu USD/ 1dù ¸n n¨m 1999 vµ 5,73 triÖu USD/ 1dù ¸n n¨m 2000). Quy m« dù ¸n n¨m 2000 chØ b»ng 48,35% quy m« dù ¸n b×nh qu©n cña thêi kú 1988 - 2000 vµ b»ng 32,4% so víi quy m« dù ¸n b×nh qu©n cña n¨m cao nhÊt (n¨m 1995, ta kh«ng so s¸nh víi n¨m 1996 v× cã 2 dù ¸n ®Æc biÖt nh­ ®· nªu trªn), trong khi quy m« dù ¸n b×nh qu©n cña n¨m 2000 ®· cã sù t¨ng tr­ëng so víi cña n¨m 1999. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt cÇn ®­îc l­u t©m trong chiÕn l­îc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña n­íc ta thêi gian tíi. 2. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tíi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· ®ãng gãp mét phÇn tÝch cùc vµo c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ cña ViÖt Nam h¬n 10 n¨m qua. Cã thÓ nãi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nh­ mét trong c¸c nguån n¨ng l­îng quan träng khëi ®éng cho cç m¸y kinh tÕ ViÖt Nam ®i vµo quü ®¹o cña sù t¨ng tr­ëng. Nã ®· gãp phÇn ®Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt, ®ãng gãp quan träng vµo viÖc ®æi míi, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng CNH-H§H. Mçi chÝnh s¸ch kinh tÕ, mçi biÕn ®éng tµi chÝnh-tiÒn tÖ, mçi chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ mçi thµnh tùu cña ®Êt n­íc ®Òu cã bãng d¸ng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (§TTTNN). Ngµy nay, §TTTNN ®· trë thµnh mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong phÇn nµy, ta sÏ ®i vµo xem xÐt t¸c ®éng cña ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tíi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. * Ho¹t ®éng §TTTNN gãp phÇn quan träng bæ sung nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ gia t¨ng tû lÖ tÝch lòy cña nÒn kinh tÕ Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ nguån vèn quan träng vµ lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ViÖt Nam thùc hiÖn vµ ®Èy nhanh sù nghiÖp CNH-H§H ®Êt n­íc. Nã gãp phÇn quan träng bæ sung nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n trong thêi kú ®æi míi. Tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Õn nay, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn t¹i ViÖt Nam b×nh qu©n 1.111,75 triÖu USD / n¨m. Vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi b×nh qu©n thêi kú n¨m 1991-1999 lµ 16.291 tû ®ång/ n¨m. §èi víi mét nÒn kinh tÕ cã quy m« nh­ cña n­íc ta th× ®©y thùc sù lµ l­îng vèn ®Çu t­ kh«ng nhá, nã thùc sù lµ nguån vèn gãp phÇn t¹o ra sù chuyÓn biÕn kh«ng chØ vÒ quy m« ®Çu t­ mµ ®iÒu quan träng h¬n lµ nguån vèn nµy cã vai trß nh­ chÊt “xóc t¸c- ®iÒu kiÖn” ®Ó viÖc ®Çu t­ cña ta ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. NÕu so víi tæng vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n x· héi thêi kú 1991-1999 th× vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chiÕm 26,51% vµ l­îng vèn ®Çu t­ nµy cã xu h­íng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. B¶ng 2 : C¬ cÊu vèn ®Çu t­ XDCB cña ViÖt Nam thêi kú 1991-1999 §¬n vÞ : tû ®ång N¨m Tæng vèn ®Çu t­ Vèn trong n­íc Vèn §TTT cña n­íc ngoµi Sè l­îng So víi tæng (%) 1991 13471 11545 1926 14,3 1992 34737 19552 5185 21 1993 42177 31556 10621 25,2 1994 54296 37796 16500 30,4 1995 68048 46048 22000 32,3 1996 79367 56667 22700 28,6 1997 96870 66570 30300 31,3 1998 97336 73036 24300 25 1999 105200 86300 18900 18 2000 120600 98200 22400 18,6 Tæng 712102 527870 174832 24,55 Nguån : Kinh tÕ VN vµ ThÕ giíi 2000-2001 - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam Vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n tõ c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi giai ®o¹n 1995-1999 lµ 118.200 tû ®ång, cao h¬n h¼n so víi vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc cïng thêi kú nµy (97389,6 tû ®ång). Tøc lµ vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc dµnh cho x©y dùng c¬ b¶n chØ b»ng 82,4% vèn tõ c¸c dù ¸n §TTTNN dµnh cho lÜnh vùc nµy. Theo c¸c chuyªn gia quèc tÕ th× FDI ®· t¸c ®éng ®Õn viÖc t¨ng tr­ëng tæng nguån vèn ®Çu t­ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, b×nh qu©n giai ®o¹n 1970-1998 cho thÊy cø t¨ng 1% vèn FDI lµm t¨ng thªm ë møc tõ 0,5% - 1,3% vèn ®Çu t­ trong n­íc. Bªn c¹nh ®ã, víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ cña m×nh, th«ng qua viÖc nép ng©n s¸ch, t¹o thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cïng ph¸t triÓn, khu vùc FDI cßn gãp phÇn gia t¨ng kh¶ n¨ng tÝch lòy cña nÒn kinh tÕ, n©ng cao n¨ng lùc t¸i ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt, t¨ng kh¶ n¨ng tù chñ vÒ kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Cïng víi sù gia t¨ng cña dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, tÝch lòy cña nÒn kinh tÕ liªn tôc t¨ng lªn c¶ vÒ gi¸ trÞ lÉn tû lÖ so víi GDP. N¨m 2000, tû lÖ tÝch lòy cña nÒn kinh tÕ ­íc ®¹t 25% GDP. B¶ng 3 : Tû lÖ tÝch lòy cña nÒn kinh tÕ (% GDP) N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Tû lÖ 10.1 13.8 14.5 17.1 18.2 17.2 20.1 21.4 24.6 Nguån : Kinh tÕ ViÖt Nam 1991-2000, Bé KH - §T, th¸ng 5-2000. §iÒu nµy thùc sù cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta v× chØ th«ng qua viÖc n©ng cao tû lÖ tÝch lòy, chóng ta míi cã thÓ t¹o ra kh¶ n¨ng tù lùc vÒ kinh tÕ cho m×nh trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo. §Ó cã thÓ lµm ®­îc ®iÒu nµy th× viÖc thu hót m¹nh mÏ h¬n n÷a nguån vèn FDI lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu cÊp b¸ch. Nh÷ng kÕt qu¶ trªn cho thÊy trong nh÷ng n¨m qua, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ nguån vèn bæ sung quan träng gióp ViÖt Nam ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ c©n ®èi, bÒn v÷ng theo yªu cÇu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. * §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi t¨ng tr­ëng GDP Ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· gãp phÇn t¹o ra nh÷ng n¨ng lùc s¶n xuÊt míi, ngµnh nghÒ míi, s¶n phÈm míi, c«ng nghÖ míi vµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh míi, tõ ®ã lµ