Giáo trình môn Quản trị học

1 TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐÀ LẠT KHOA KINH TẾ GIÁO TRÌNH QUẢN TRỊ HỌC LƯU HÀNH NỘI BỘ 2 LỜI NÓI ĐẦU Kiến thức quản trị ngày nay trở nên thiết thực đối với bất kỳ ai trong cương vị là nhà quản trị hay là nhân viên và nó cũng trở nên hết sức quan trọng đối với bất kỳ một tổ chức nào, có thể là một tổ chức lợi nhuận hoặc một tổ chức phi lợi nhuận nhằm duy trì sự tồn tại phát triển giúp cho các tổ chức đạt mục tiêu của nó. Quản trị học là một môn học nhằm cung ấp các kiến thức căn bản về quản trị trong các tổ chức, trang bị cho người học cách nhìn có hệ thống về quản trị. Với những kiến thức được cung cấp về môn học này, người học sẽ có điều kiện đi sâu về các môn học chuyên ngành quản trị nói chung và quản trị kinh doanh nói riêng. Khoa học quản trị bắt đầu phát triển mạnh mẽ từ đầu thế kỷ 20 cho đến nay trong kho tàng kiến thức quản trị xuất hiện nhiều tư tưởng và trường phái khác nhau, đặc biệt trong những thập kỷ gần đây, những tư tưởng về quản trị ngày càng phong phú hơn không kém phần phức tạp. Vì vậy trong quá trình biên soạn giáo trình này, chúng tôi cố gắng trình bày những kiến thức cơ bản nhất theo đề cương của Tổng cục dạy nghề, nhằm giúp cho người học có cái nhìn năng động về khoa học mang đầy tính nghệ thuật này. Đối tượng mà chúng tôi muốn nhắm tới là các sinh viên thuộc các ngành kinh tế, hệ cao đẳng nghề. Giáo trình có các phần chính như sau: Chương I. Tổng quan về quản trị học Chương II. Thông tin và quyết định quản trị Chương III. Chức năng lập kế hoạch Chương IV. Chức năng tổ chức Chương V. Chức năng lãnh đạo Chương VI. Chức năng kiểm tra Do quản trị học là môn học phức tạp, còn nhiều vấn đề cần tranh cải,tiếp tục hoàn thiện nên chúng tôi rất mong nhận được sự cảm thông và đóng góp chân thành từ các đồng nghiệp, các bạn sinh viên và bạn đọc. Trân trọng. MỤC LỤC Chương 1:TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ HỌC ....................................................................... 9 1 Khái niệm và bản chất của quản trị ......................................................................................... 9 1 1. Khái niệm về quản trị .......................................................................................................... 9 1.2. Bản chất ............................................................................................................................. 10 2. Vai trò và chức năng của quản trị......................................................................................... 10 2.1. Vai trò của quản trị ............................................................................................................ 10 2.1.1. Vai trò quan hệ với con người ........................................................................................ 12 2.1.2. Vai trò thông tin ............................................................................................................. 12 2.1.3. Vai trò quyết định ........................................................................................................... 13 2.2. Chức năng quản trị ............................................................................................................ 15 2.3. Quản trị là một khoa học, một nghề, mộtnghệ thuật ....................................................... 111 2.3.1. Quản trị là một khoa học .............................................................................................. 111 2.3.2. Quản trị là một nghề ..................................................................................................... 111 2.3.3. Quản trị là một nghệ thuật ............................................................................................ 111 3. Lý thuyết hệ thống trong quản trị tổ chức ............................................................................ 12 3.1. Hệ thống và tính chất của hệ thống ........................... No table of figures entries found.12 3.1.1 Hệ thống .......................................................................................................................... 12 3.1.2. Tính chất của hệ thống ................................................................................................... 12 3.2. Các thành phần của hệ thống ............................................................................................. 12 3.2.1. Phần tử của hệ thống:. .................................................................................................... 12 3.2.2. Môi trường hệ thống:. .................................................................................................... 12 3.2.3. Đầu vào của hệ thống:. ................................................................................................... 12 3.2.4. Đầu ra của hệ thống: .... .................................................................................................. 12 3.2.5. Mục tiêu của hệ thống:. .................................................................................................. 12 3.2.6. Chức năng của hệ thống:. ............................................................................................... 12 3.2. 7. Nguồn lực của hệ thống: ............................................................................................... 13 3.2.8. Cơ cấu hệ thống:. ............................................................................................................ 13 3.2.9. Hành vi của hệ thống:. .................................................................................................... 13 3.2.10. Trạng thái của hệ thống:. .............................................................................................. 13 3.2.11. Quỹ đạo hệ thống:. ....................................................................................................... 13 3.2.12. Động lực hệ thống:. ...................................................................................................... 13 3.2.13. Cơ chế hệ thống:. .......................................................................................................... 13 3.3. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứuhệ thống ....................................................... 13 3.3.1. Quan điểm nghiên cứu ................................................................................................... 13 3.3.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................ 14 3.4. Điều khiển và điều chỉnh hệ thống .................................................................................... 15 3.4.1. Điều khiển và hệ điều chỉnh ........................................................................................... 15 3.4.2. Quá trình điều khiển hệ thống ........................................................................................ 15 3.4.3. Điều chỉnh và các phương pháp điều chỉnh ................................................................... 16 4. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu quảntrị học ............................................................. 16 4.1. Đối tượng nghiên cứu của quản trị học ............................................................................. 16 4.2. Các phương pháp nghiên cứu ............................................................................................ 16 4.2.1. Phương pháp duy vật biện chứng ................................... Error! Bookmark not defined. 4.2.2. Quan điểm tổng hợp ....................................................................................................... 17 4.2.3. Quan điểm hệ thống ....................................................................................................... 17 4.2.4. Quan điểm lịch sử .......................................................................................................... 17 4.2.5. Vận dụng các phương pháp cụ thể của các khoahọc khác ............................................. 17 5. Vận dụng các quy luật và nguyên tắc trongquản trị ............................................................. 17 5.1. Vận dụng các quy luật trong quản trị ................................................................................ 17 5. 1. 1. Khái niệm quy luật ....................................................................................................... 17 5.1.2. Đặc điểm của các quy luật .............................................................................................. 17 5.1.3. Cơ chế sử dụng quy luật ................................................................................................. 17 5. 1.4. Phân 1oại ....................................................................................................................... 18 5.2. Vận dụng các nguyên tắc cơ bản của quản trị ................................................................... 20 5.2. 1. Khái niệm ...................................................................................................................... 20 5.2.2. Nhóm nguyên tắc quản trị chung ................................................................................... 20 5.2.3. Nhóm các nguyên tắc quản trị các tổchức kinh tế - xã hội ............................................ 20 5.2.4. Vận dụng nguyên tắc ...................................................................................................... 21 Chương II:THÔNG TIN VÀ QUYẾT ĐỊNH TRONG QUẢN TRỊ ....................................... 22 1 Hệ thống thông tin trong quản trị .......................................................................................... 22 1.1. Một số khái niệm ............................................................................................................... 22 1.1.1 Dữ liệu (Data) .................................................................................................................. 22 1.1.2. Thông tin (Information) ................................................................................................. 22 1.1.3. Cơ sở dữ liệu (Database) ................................................................................................ 22 1.1.4. Công nghệ thông tin (IT. Information Technology) ...................................................... 22 1 1.5. Hệ thống thông tin (IS: Information System) ................. Error! Bookmark not defined. 1.2. Hệ thống thông tin với nhà quản trị .................................................................................. 22 1.2.1. Vai trò hệ thống thông tin .............................................................................................. 22 1.2.2. Yêu cầu đối với thông tin và hệ thống thông tin ............................................................ 23 1.3. Xây dựng hệ thống thông tin quản trị ............................................................................... 24 2. Quyết định quản trị ............................................................................................................... 24 2.1. Khái niệm và đặc điểm của quyết định quản trị ................................................................ 24 2.2. Yêu cầu và nguyên tắc đối với quyết định quản trị ........................................................... 24 2.2. 1. Yêu cầu .......................................................................................................................... 24 2.2.2. Nguyên tắc ...................................................................................................................... 25 2.3. Phương pháp ra quyết định quản trị .................................................................................. 25 2.3.1. Tổng quan về phương pháp ra quyết đinh ...................................................................... 25 2.3.2. Phương pháp quyết đinh cá nhân ................................... Error! Bookmark not defined. 2.3.3. Phương pháp ra quyết định tập thể ................................................................................. 27 Chương III:CHỨC NĂNG LẬP KẾ HOẠCH ......................................................................... 29 1 Khái niệm và vai trò của lập kế hoạch .................................................................................. 29 1.1 Khái niệm ........................................................................................................................... 29 1.2. Vai trò của lập kế hoạch .................................................................................................... 29 2. Hệ thống kế hoạch của tổ chức ............................................................................................ 29 2.1. Các kế hoạch của tổ chức .................................................................................................. 30 2.1.1. Theo cấp kế hoạch .......................................................................................................... 30 2.1.2. Theo hình thức thể hiện .................................................................................................. 30 2.1.3. Theo thời gian thực hiện kế hoạch ................................................................................. 30 2.2. Quá trình lập kế hoạch ...................................................................................................... 30 3. Lập kế hoạch chiến lược . .................................................................................................... 31 3.1. Khái niệm về hê hoạch chiến lược .................................................................................... 31 3.2. Lập kế hoạch chiến lược ở các cấp ................................................................................... 31 3.2.1. Các chiến lược cấp tổ chức ............................................................................................ 31 3.2.2. Các chiến lược cấp ngành .............................................................................................. 31 3.2.3. Chiến lược cấp chức năng .............................................................................................. 32 4. Lập kế hoạch tác nghiệp ....................................................................................................... 32 4.1. Khái niệm quản trị tác nghiệp ........................................................................................... 32 4.2. Lập kê hoạch tác nghiệp .................................................................................................... 33 Chương IV:CHỨC NĂNG TỔ CHỨC .................................................................................... 35 1Chức năng tổ chức và cơ cấu tổ chức ..................................................................................... 35 1.1. Tổ chức và chức năng tổ chức ........................................................................................... 35 1.1.1. Khái niệm ....................................................................................................................... 35 1.1.2. Chức năng ...................................................................................................................... 35 1.2. Cơ cấu tổ chức và thuộc tính của cơ cấu tổ chức .............................................................. 35 1.2.1. Cơ cấu tổ chức ................................................................................................................ 35 1.2.2. Quyền hạn và trách nhiệm .............................................................................................. 37 1.3. Các kiểu cơ cấu tổ chức..................................................................................................... 39 1.3.1. Cơ cấu tổ chức nằm ngang ............................................................................................. 39 1.3.2. Cơ cấu tổ chức hình tháp ................................................................................................ 39 1.3.3. Cơ câu tổ chức mạng 1ưới ............................................................................................. 39 2. Cán bộ quản trị tổ chức ........................................................................................................ 40 2.1. Cán bộ quản trị và vai trò của cán bộ quản trị ................................................................... 40 2.1.1. Khái niệm ....................................................................................................................... 40 2.1.2. Vai trò cán bộ quản trị .................................................................................................... 40 2.2. Những yêu cầu đối với cán bộ quản trị ............................................................................. 40 2.2. 1. Yêu cầu về kỹ năng quản trị .......................................................................................... 40 2.2.2. Yêu cầu về phẩm chất .................................................................................................... 41 2.3. Tổchức khoa học lao động của nhà quản trị ...................................................................... 41 2.3.1. Khái niệm ....................................................................................................................... 41 2.3.2. Các công cụ tổ chức khoa học lao động của nhàquản trị ............................................... 41 3. Quản trị sự thay đổi của tổ chức ........................................................................................... 41 3.1. Thay đổi và quản lý sự thay đổi ........................................................................................ 41 3.1.1. Thay đổi .......................................................................................................................... 41 3.1.2. Nguyên nhân thay đổi của tổ chức ................................................................................. 41 3.2. Nội dung của sự thay đổi tổ chức ...................................................................................... 42 3.2.1. Thay đổi cơ cấu .............................................................................................................. 42 3.2.2. Thay đổi công nghệ ........................................................................................................ 42 3.2.3. Thay đổi con người ........................................................................................................ 42 3.3. Hành động của nhà quản trị ............................................................................................... 42 3.3.1. Phân tích vấn đề ............................................................................................................. 42 3.3.2. Xác định và đánh giá các phương án kế hoạch triển khai sự thay đổi ........................... 42 3.3.3. Lựa chọn phương án thay đổi tối ưu .............................................................................. 43 3.3.4. Truyền đạt quyết định thay đổi ...................................................................................... 43 3.3.5. Thực hiện sự thay đổi ..................................................................................................... 43 3.3.6. Kiểm soát sự thay đổi ..................................................................................................... 43 Chương V:CHỨC NĂNG LÃNH ĐẠO .................................................................................. 45 1. Lãnh đạo và những căn cứ để lãnh đạo trong quản trị ......................................................... 45 1.1. Khái niệm và đặc điểm ...................................................................................................... 45 1.1.1. Khái niệm ............................................................................................................