Hiệu quả hoạt động hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong thời gian qua - Những thuận lợi - khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng các dự án khởi nghiệp

ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 46 HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO TRONG THỜI GIAN QUA - NHỮNG THUẬN LỢI - KHÓ KHĂN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÁC DỰ ÁN KHỞI NGHIỆP Công ty TNHH Ươm tạo Doanh nghiệp Phần mềm Quang Trung A. Cơ sở pháp lý - Căn cứ Quyết định số 844/QĐ-TTg ngày 18 tháng 5 năm 2016 của Thủ tướng về phê duyệt Đề án "Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025" - Căn cứ Quyết định số 4181/QĐ-UBND ngày 01 tháng 8 năm 2016 của Uỷ ban nhân dân Thành phố về ban hành Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế; - Căn cứ Quyết định số 5342/QĐ-UBND ngày 11 tháng 10 năm 2016 của UBND Thành phố về ban hành Quy chế phối hợp hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. B. Những kết quả đạt được - Tổng quan: cho đến thời điểm hiện tại (T10/2017) – TP. Hồ Chí Minh là thành phố duy nhất trong cả nước có được một chương trình cụ thể để hỗ trợ các nhóm khởi nghiệp với số vốn hỗ trợ lên đến 2.000.000.000đ (2 tỷ đồng) với tên gọi SpeedUp 2017, điều này đã tạo ra một hiệu ứng rất tốt trong cộng đồng khởi nghiệp, tạo động lực cho nhiều nhóm khởi nghiệp tích cực đưa ra các ý tưởng mới trong mọi mặt của cuộc sống. Chương trình còn tạo điều kiện cho các vườn ươm và các trung tâm tăng tốc khởi nghiệp tham dự chương trình (15 đơn vị) với vai trò là đơn vị đầu mối tiếp nhận, thẩm định, hỗ trợ và giới thiệu các ý tưởng khả thi cho Hội đồng chuyên gia do Sở KHCN thành lập để một lần nữa đánh giá để xem xét hỗ trợ vốn. - Nâng cao sự hiểu biết về KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO trong cộng đồng, tìm sự đồng thuận, ủng hộ của toàn xã hội - Kết quả cụ thể: Chương trình đã tuyển chọn được 77 ý tưởng để hội đồng xem xét, đánh giá và đã chọn ra được 14 ý tưởng khả thi nhất để cấp vốn đối ứng với số tiền là 11.750.000.000 (Mười một tỷ bảy trăm năm mươi triệu đồng) trong đó: 03 dụ án nông nghiệp công nghệ cao; 01 dự án công nghệ cao; 07 dự án công nghệ thông tin; 03 dự án giáo dục kết hợp với công nghệ thông tin. C. Những thuận lợi – khó khăn trong quá trình triển khai chương trình ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 47 - Thuận lợi: + Với chính quyền, đoàn thể, tổ chức:  Sự quyết tâm của lãnh đạo Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và các Sở ngành trong việc xây dựng và thông qua chủ trương cùng các chính sách cụ thể; sự chỉ đạo sâu sát, kịp thời và nhanh chóng giải quyết các vướng mắc trong quá trình triển khai  Sự vào cuộc của các tổ chức, đoàn thể, hệ thống vườn ươm cũng như giới truyền thông đã giúp đồng loạt đưa thông tin chương trình đến sinh viên, người lao động trong các doanh nghiệp, người lao động tự do cũng như những hỗ trợ cụ thể khi các nhóm khởi nghiệp có nhu cầu tiếp cận chương trình  Tạo được một không gian kết nối chung (SIHUB) ngay giữa lòng thành phố để làm cầu nối/ điểm hoạt động chung cho hấu hết các chương trình/ sinh hoạt chuyên đề về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và cho toàn hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp hoạt động. + Với nhóm khởi nghiệp:  Hầu hết các các bạn trẻ, trình độ cao đang khát khao cống hiến – tạo ra các giải pháp/ sản phẩm mới phù hợp với xu hướng công nghệ mới và với nhu cầu của cộng đồng, của xã hội  Bắt kịp các xu hướng công nghệ hiện đại, các nhu cầu bức xúc của xã hội như giao thông, y tế, nông nghiệp công nghệ cao, giáo dục, môi trường, công nghệ cao, kinh tế chia sẻ để phát triển các ý tưởng mới + Với hệ thống vườn ươm:  Các vườn ươm lớn như: V.U khu công nghệ cao, khu nông nghiệp công nghệ cao, khu phần mềm Quang trung, Đại học quốc gia, Đại học Bách khoa đã hình thành và phát triển được hơn/gần 10 năm với những kinh nghiệm được tích lũy đã phát huy khả năng và hiệu quả khi tham dự chương trình  Các trung tâm tăng tốc khởi nghiệp, các trung tâm hỗ trợ sinh viên trong các trường đại học cũng đã phát huy tác dụng khi đã tư vấn, hỗ trợ hoàn thiện dần các ý tưởng ngay từ khi mới hình thành - Khó khăn: + Với chính quyền, đoàn thể, tổ chức:  Các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo lần đầu tiên được thực hiện một cách bài bản nhưng lại chưa có tiền lệ - do vậy việc xây dựng ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 48 chương trình hành động cùng các quy chế vận hành khá mất thời gian, chỉnh sửa nhiều lần dẫn đến việc triển khai chậm so với tiến độ dự kiến.  Hồ sơ nhiều và phức tạp  Việc thành lập Hội đồng chuyên gia để xem xét, chấm điểm là rất tốt, tuy nhiên do hồ sơ nhiều nên việc chấm điểm để chọn lựa cũng như sắp xếp các buổi phản biện trực tiếp cho các ý tưởng khả thi còn mất nhiều thời gian, làm cho các nhóm ý tưởng phải chờ đợi lâu mà không biết kết quả ra sao  Việc đánh giá của Hội đồng “quá khó” được ví như “bảo vệ đề tài khoa học” nên số ý tưởng được đồng ý hỗ trợ vốn còn quá ít + Với nhóm khởi nghiệp:  Rất nhiều ý tưởng ở đạng “sơ khai” hay mới chỉ phát triển ở giai đoạn đầu (dù đã qua bộ lọc là các vườn ươm) nên đã không vượt qua được những vòng sơ tuyển, tuyển chọn ban đầu  Quá nhiều ý tưởng trùng lặp, giống nhau hay giống những giải pháp đang có/đang khai thác trên thị trường  Các nhóm ý tưởng hầu hết không có những người ở các mảng kinh doanh, quản trị doanh nhiệp (chỉ thuần công nghệ) nên không viết được các bản kế hoạch kinh doanh, tài chính hợp lý – phù hợp với sự phát triển của ý tưởng/DN mình, không có khả năng thuyết trình trước hội đồng, trong quá trình bảo vệ ý tưởng còn “dấu thông tin” - không trình bày hết khả năng phát triển ý tưởng  Không biết khách hàng tiềm năng, thị trường tiêu thụ/sử dụng giải pháp của mình ở đâu; chưa biết cách tiếp thị giải pháp đến người tiêu dung hay chỉ là chung chung – không rõ ràng  Chưa có khả năng huy động, tìm kiếm các nguồn vốn khác trong khi vốn của họ quá ít + Với các vườm ươm, trung tâm tăng tốc khởi nghiệp:  Nhân lực vật lực đều có hạn, nếu nhận thêm hỗ trợ ươm tạo các ý tưởng/DN của CT SpeedUp sẽ thiếu nhân sự/kinh phí  Mặt bằng hiện hữu có giới hạn, đang hỗ trợ ươm tạo DN theo chương trình/kế hoạch đã có sẽ thiếu cơ sở vật chất nếu nhận thêm nhiều DN/ nhóm ý tưởng mới D. Các đề xuất để triển khai chương trình hiệu quả hơn 1. Với Sở Khoa học và Công nghệ (KHCN): ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 49 - Thiết kế lại nội dung các biểu mẫu, tiêu chí, phiếu đánh giá chấm điểm để phù hợp hơn với đặc thù và tính chất của các dự án khởi nghiệp và theo từng giai đoạn - Thành lập 3 hội đồng để đánh giá ở 3 mức độ khác nhau của các ý tưởng - Thống nhất với các chuyên gia về định hướng hỗ trợ của Chương trình theo các giai đoạn sau (chia làm 03 giai đoạn): + Giai đoạn ươm tạo 1: Các ý tưởng ở dạng ban đầu/sơ khai nhưng có tiềm năng phát triển; Các dự án khởi nghiệp được tuyển chọn từ các cuộc thi của các cơ sở ươm tạo (chiếm 20% của cả quá trình) sẽ được xem xét hỗ trợ một khoản kinh phí cố định (không quá 20% - 200.000.000đ). Sau thời gian hỗ trợ Hội đồng Sở KH&CN sẽ tổ chức đánh giá lại các kết quả đạt được và xem xét các dự án đạt yêu cầu được hỗ trợ ở giai đoạn tiếp theo với mức kinh phí cao hơn. Thời gian cho giai đoạn này không quá 04 tháng. + Giai đoạn ươm tạo 2: Các ý tưởng sau vòng 1, nếu hội đồng xem xét là đạt sẽ được chọn vào vòng 2 và kinh phí được cấp không quá 50% (800.000.000đ00) để tiếp tục hoàn thiện ý tưởng/ giải pháp/ công nghệ. Thời gian cho giai đoạn này không quá 07 tháng. + Giai đoạn ươm tạo 3 (tăng tốc): Các dự án khởi nghiệp vượt qua vòng 2 sẽ có cơ hội nhận được mức kinh phí hỗ trợ tiếp theo cho giai đoạn hoàn thiện và chuẩn bị tung sản phẩm ra thị trường (không quá 1 tỷ đồng) tùy thuộc vào kết quả đánh giá của Hội đồng tư vấn – tuyển chọn. Ưu tiên cho các dự án có đối ứng. Thời gian cho giai đoạn này không quá 13 tháng.  Với giai đoạn 1&2 vốn hỗ trợ của Sở KHCN có thể chiếm đến 90% và Sở KHCN toàn quyền sở hữu với kết quả nghiên cứu/phát triển ý tưởng/giải pháp này; nếu các nhóm ý tưởng không tiếp tục hoàn thiện và triển khai tiếp các giai đoạn kế tiếp, Sở KHCN có quyền giao cho các nhóm khác tiếp tục phát triển nếu thấy khả thi và các nhóm ý tưởng sẽ không có/còn bất cứ quyền lợi nào liên quan.  Với giai đoạn ươm tạo 3, tỉ lệ vốn của Sở KHCN sẽ chiếm khoảng 20% đến 30% (như hiện nay) và thực hiện theo như chương trình đang chạy. 2. Truyền thông: cần truyền thông nhiều hơn, mạnh hơn nữa về các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp trên các phương tiện, đặc biệt là truyền hình để nhiều người biết đến hơn nữa 3. Lựa chọn và thẩm định, đánh giá các ý tưởng nhanh hơn nữa 4. Tăng cường công tác đào tạo cho các nhóm ý tưởng đã được chọn hỗ trợ kinh phí (song song với thời gian họ phát triển ý tưởng) để sau 06 đến 09 tháng (qua giai đoạn 1&2) họ có thể tự lập được kế hoạch kinh doanh, kế hoạch tài chính ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 50 phù hợp; có khả năng thuyết trình bảo vệ dự án cũng như kêu gọi đầu tư tài chính; biết được thị trường tương lai và các nhóm khách hàng mục tiêu, các phương pháp tiếp thị - triển khai sản phẩm thương mại cho sau giai đoạn 3. 5. Hỗ trợ kinh phí bảo trì/bảo dưỡng và đặc biệt là mở rộng các vườn ươm hiện tại, tăng cường nhân lực/chất lượng nhân lực (vì họ có kinh nghiệm triển khai) song song với xây dựng các V.U/TT hỗ trợ ươm tạo mới để họ phát huy tốt hơn nữa khả năng của mình; Chương trình hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (SpeedUp 2017) của TPHCM đã đạt được những thành công ban đầu và rất rõ rệt, đã chuyển hóa “lượng” thành “chất” - tạo “cú hích” cho thời gian tiếp theo để thêm nhiều nhóm khởi nghiệp/ý tưởng mới tham dự chương trình; dù còn nhiều khó khăn nhưng thiết nghĩ với sự quyết tâm và đồng lòng của toàn xã hội, sự ủng hộ không chỉ dừng ở chủ trương mà là các chính sách/chương trình/phương thức thực hiện cụ thể của Lãnh đạo Thành ủy/ Hội đồng nhân dân/ Ủy ban nhân dân thì chắc chắn TPHCM sẽ vươn lên dẫn đầu trong việc hình thành – phát triển cộng đồng khởi nghiệp Việt Nam, tiến tới đạt mục tiêu trở thành thủ đô của khởi nghiệp./.