Hoàn thiện ứng dụng mô hình phòng thực hành kế toán phục vụ đào tạo ngành kế toán cho sinh viên Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật

Nguyễn Thị Anh Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 188(12/3): 221 - 226 221 HOÀN THIỆN ỨNG DỤNG MÔ HÌNH PHÒNG THỰC HÀNH KẾ TOÁN PHỤC VỤ ĐÀO TẠO NGÀNH KẾ TOÁN CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ - KỸ THUẬT Nguyễn Thị Anh Hoa* Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật - ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Với phương châm “học đi đôi với hành” Bộ môn Kế toán - Khoa Kinh tế và quản trị Kinh doanh - Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật - Thái nguyên đã triển khai xây dựng đề án và thành lập phòng thực hành kế toán. Phòng kế toán làm nhiệm vụ mô phỏng các nghiệp vụ, công việc, trình tự thực hiện công việc của phòng kế toán tại doanh nghiệp, từ đó sinh viên có thể thực hành các phần hành, công việc kế toán trên phòng kế toán này. Phòng thực hành kế toán giúp sinh viên tiếp cận với công việc thực tế của kế toán một cách chủ động, hiểu sâu sắc hơn về các quy định của pháp luật về tài chính, thuế, phần mềm kế toán và đặc biệt thành thạo Excel. Việc đào tạo gắn liên giữa lý thuyết và thực hành đã góp phần làm tăng chất lượng đào tạo, gắn kết chặt chẽ giữa giảng viên và sinh viên. Phòng thực hành kế toán cho phép sinh viên trải nghiệm công việc của một kế toán viên thực thụ, xây dựng cho sinh viên kỹ năng nghề nghiệp thực tế, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tuyển dụng. Từ khóa: Thực hành, kế toán, thực tế, nhu cầu, tuyển dụng ĐẶT VẤN ĐỀ* Trong chương trình học của sinh viên ngành kế toán việc thực hành, ghi sổ kế toán và kế toán máy đóng vai trò rất quan trọng đối với việc hình thành kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên ngành kế toán. Tuy nhiên trong quá trình giảng dạy hiện tại việc hướng dẫn thực hành kế toán cho sinh viên còn một số hạn chế. Môn học lý thuyết chủ yếu chỉ giảng dạy nội dung hạch toán cho sinh viên không gắn với thực hành. Phần thực hành, bài tập lớn chủ yếu là hạch toán và vào sổ. Môn tổ chức công tác kế toán không được áp dụng trong chương trình học việc đưa phần tổ chức kế toán và tổ chức chứng từ kế toán còn hạn chế. Phần thực hành kế toán máy chủ yếu là các thao tác, kỹ năng sử dụng phần mềm. Sinh viên ra trường cần nắm rõ lý thuyết và công việc, trình tự của một người kế toán phải thực hiện như thế nào? Từ thực tiễn và yêu cầu như vậy việc mô phỏng, mô hình bộ máy kế toán trong doanh nghiệp để sinh viên có thể trực tiếp tham gia công việc kế toán viên là cần thiết và từ đó * Tel: 0912 710034, Email: nguyenthianhhoa@gmail.com giúp sinh viên biết được phòng kế toán ở doanh nghiệp tổ chức như thế nào. [2] Từ yêu cầu đó hiện tại nhà trường đã thành lập phòng thực hành kế toán và để phòng thực hành kế toán đi vào thực hiện thực sự có hiệu quả việc “Nghiên cứu hoàn thiện ứng dụng mô hình phòng thực hành kế toán phục vụ đào tạo ngành kế toán cho sinh viên trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật” là một tất yếu của thực tiễn. NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nội dung nghiên cứu Nghiên cứu được thực hiện dựa trên cơ sở nghiên cứu thực tế, tổ chức công tác kế toán tại cơ sở sản xuất thông thường bao gồm khâu tổ chức bộ máy kế toán, tổ chức chứng từ kế toán, tổ chức tài khoản kế toán, tổ chức kế toán trong điều kiện kế toán thủ công và trên máy vi tính. Nội dung cụ thể nghiên cứu: - Điều tra thực tế các lớp thực tập nghề nghiệp và thực tập tốt nghiệp. - Xây dựng mô hình bộ máy kế toán trong một doanh nghiệp sản xuất giả định. - Xây dựng quy trình xử lý nghiệp vụ trong Bộ môn Kế toán Nguyễn Thị Anh Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 188(12/3): 221 - 226 222 - Xây dựng bộ mẫu sổ sách trong thực hành, thực tập - Đưa ra giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả phòng thực hành Kế toán Phương pháp nghiên cứu: Xuất phát từ mục tiêu, đối tượng nghiên cứu của đề tài, đề tài này sử dụng những phương pháp nghiên cứu chính sau: - Phương pháp thu thập số liệu và thông tin: + Phương pháp thu thập số liệu, thông tin thứ cấp: Tác giả thu thập thông tin trên 3 báo cáo khoa học, 5 tạp chí và internet... Điều tra tình hình học tập của các lớp thực hành tại phòng thực hành kế toán của Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật. + Phương pháp thu thập số liệu và thông tin sơ cấp: - Phương pháp phỏng vấn, quan sát - Trao đổi và thảo luận - Phương pháp xử lý số liệu và cung cấp thông tin Các số liệu thu thập được kiểm tra, xử lý phục vụ việc xây dựng bộ cơ sở dữ liệu phục vụ thực hành kế toán [4] KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Khái niệm phòng thực hành kế toán Là phòng làm nhiệm vụ mô phỏng các nghiệp vụ, công việc, trình tự thực hiện công việc tại một doanh nghiệp và từ đó sinh viên có thể thực hành các phần hành, công việc kế toán trên phòng kế toán này. Công việc thực hành giống như họ làm kế toán thực tại các doanh nghiệp. Mỗi phần hành kế toán trong phòng thực hành kế toán sẽ tóm tắt những mục tiêu cần nắm rõ giúp sinh viên tập trung để hiểu bài toán kinh tế đặt ra. Sau khi sinh viên thực hành trên phòng kế toán, sinh viên hình dung được toàn bộ công việc kế toán tại doanh nghiệp. Từ hệ thống chứng từ kế toán, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính báo cáo thuế GTGT, thuế TNDN các quy định về thủ tục hành chính, chế độ báo cáo, thời điểm và nơi nộp báo cáo.[6] Nội dung thực hành trên phòng thực hành kế toán Phòng thực hành kế toán được mô phỏng và đưa ra những yêu cầu để sinh viên thực hành giống như công việc thực tế tại doanh nghiệp. Từ việc mô phỏng phòng thực hành kế toán và nhu cầu thực tế của xã hội sinh viên được thực hành trên bộ chứng từ, sổ sách, báo cáo thủ công và thực hành trên phần mềm kế toán chuyên dụng, tích hợp, phần mềm hỗ trợ kê khai thuế của Tổng cục Thuế. Thực hành thủ công Sinh viên thực hành kế toán trên bộ sổ sách, chứng từ kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo thuế, thủ công theo hệ thống biểu mẫu đã được xây dựng và tổ chức lưu trữ chuẩn của phòng thực hành kế toán. Thực hành trên phần mềm kế toán Sau khi sinh viên thực hành thủ công, đã nắm được toàn bộ công việc của kế toán, yêu cầu của phòng kế toán. Từ đó sinh viên tiến hành thực hành trên máy tính có cài đặt phần mềm kế toán chuyên dụng tích hợp cùng phần mềm hỗ trợ kê khai thuế theo quy định của Tổng cục Thuế. Thực hành trên phần mềm giúp cho sinh viên nắm được công cụ trên phần mềm kế toán để từ đó sinh viên thực hiện công việc một cách tốt nhất, nhanh nhất với công việc kế toán của một doanh nghiệp. Phần mềm kế toán chính là công cụ tự động hóa công tác xử lý thông tin kế toán trong các đơn vị không còn phải thực hiện một cách thủ công một số khâu công việc như: ghi sổ kế toán chi tiết, sổ kế toán tổng hợp, tổng hợp số liệu lập báo cáo kế toán. Chỉ thực hiện phân loại, bổ xung chi tiết vào chứng từ gốc, nhập dữ liệu vào máy, kiểm tra phân tích số liệu trên các sổ, báo cáo kế toán để đưa ra các quyết định phù hợp. Điều kiện xây dựng phòng thực hành kế toán Về cơ sở vật chất Phòng thực hành kế toán được thiết kế và bố trí như một phòng làm việc tại doanh nghiệp với đầy đủ thiết bị và điều kiện làm việc như: Nguyễn Thị Anh Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 188(12/3): 221 - 226 223 Bàn, tủ đựng tài liệu, máy vi tính, máy in... có cài đặt phần mềm kế toán. Chỗ ngồi và ghế làm việc theo tiêu chuẩn văn phòng dành cho sinh viên, 01 bộ bàn ghế dành chó giáo viên. Bàn sinh viên đảm bảo sinh viên vừa ghi chép, lập chứng từ vừa sử dụng máy tính để cập nhật thông tin vào phần mềm kế toán được. Máy vi tính dành cho sinh viên thực hành và 01 máy chủ dành cho giáo viên. Các máy tính được cài đặt phần mềm kế toán chuyên ngành. Tài liệu thực hành của sinh viên. - Nội dung, chương trình thực hành trên phòng kế toán. - Bộ tài liệu mô phỏng phòng kế toán - Bộ dữ liệu thực hành - Bộ chứng từ, sổ kế toán, mẫu báo cáo thuế, báo cáo tài chính thực hành. Về người học và người dạy Sinh viên tham gia thực hành trên phòng thực hành kế toán sẽ đóng vai trò như kế toán viên trong phòng kế toán của doanh nghiệp và chịu sự phân công của kế toán trưởng họ phải thực hiện đầy đủ các nội quy làm việc của phòng. Người dạy có vai trò hướng dẫn, có trách nhiệm tổ chức phân công công việc trong phòng ở từng thời điểm khác nhau, đảm bảo người học được thực hành qua tất cả các phần hành kế toán. Mặt khác người dạy phải là người có trình độ cao, khả năng truyền tải nội dung, kiến thức tốt có kinh nghiệm thực tiễn trong nghề kế toán. Sinh viên thực hành sẽ được chia thành từng nhóm, mỗi nhóm 5 người tương ứng với 5 kế toán của phòng kế toán trong đó một sinh viên làm kế toán trưởng. Trong buổi thực hành mỗi sinh viên sẽ đóng vai là một nhân viên kế toán thực hiện công việc thuộc phần hành của mình. Công việc bao gồm lập chứng từ, luân chuyển chứng từ, ghi sổ kế toán... Cuối cùng sinh viên sẽ tổng hợp số liệu, báo cáo tài chính, báo cáo thuế. Tổ chức thực hiện mô hình phòng thực hành kế toán Tổ chức bộ máy Căn cứ vào nội dung các nghiệp vụ, tổ chức công tác kế toán được chia thành 6 phần hành chính: - Kế toán vốn bằng tiền - Kế toán vật tư hàng hóa - Kế toán tài sản cố định, đầu tư dài hạn - Kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương; - Kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm. - Kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh Căn cứ vào các phần hành kế toán, nhóm sinh viên sẽ tổ chức thành một bộ máy kế toán tương ứng với 01 kế toán trưởng và 04 kế toán viên. Tổ chức chứng từ kế toán Chứng từ kế toán được sử dụng trong phòng thực hành kế toán được chia thành 2 loại: Chứng từ bên trong: Chứng từ bên trong còn gọi là chứng từ nội bộ là những chứng từ được lập ra trong nội bộ đơn vị kế toán và chỉ liên quan đến các nghiệp vụ kinh tế giải quyết những quan hệ trong nội bộ đơn vị như: Bảng tính khấu hao tài sản cố định, biên bản kiểm kê nội bộ. Chứng từ bên ngoài: Là những chứng từ về các nghiệp vụ có liên quan đến đơn vị kế toán nhưng được lập ra từ các đơn vị khác như: Hóa đơn bán hàng, hóa đơn: của các đơn vị cung cấp dịch vụ Hệ thống chứng từ kế toán căn cứ vào các phần hành và được tổ chức theo các phần hành kế toán cụ thể - Kế toán vốn bằng tiền; - Kế toán vật tư hàng hóa; - Kế toán tài sản cố định, đầu tư dài hạn; - Kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương; - Kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm; - Kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh; - Chứng từ kế toán khác. Sổ kế toán Mô hình phòng thực hành kế toán tổ chức sổ kế toán theo hình thức nhật ký chung Nguyễn Thị Anh Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 188(12/3): 221 - 226 224 Hệ thống sổ kế toán bao gồm sổ tổng hợp và sổ chi tiết Tổ chức báo cáo kế toán * Báo cáo kế toán được tổ chức theo hai dạng - Báo cáo kế toán lập bằng tay: Hình thức này báo cáo kế toán được in ra bằng giấy, sinh viên sẽ căn cứ vào sổ cái, sổ chi tiết và các bảng kê để lập báo cáo kế toán. - Báo cáo kế toán trên excel: Đây là hình thức báo cáo kế toán được lập trên excel, sinh viên căn cứ vào sổ cái, sổ chi tiết và các bảng kê để lập công thức tính toán các chỉ tiêu trên báo cáo kế toán. Nội dung lập báo cáo tài chính bao gồm lập các báo cáo sau: - Bảng cân đối tài khoản - Bảng cân đối kế toán - Báo cáo kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh - Lưu chuyển tiền tệ - Thuyết minh báo cáo tài chính * Báo cáo kê khai thuế: Báo cáo thuế sử dụng được lập sẵn do Bộ tài chính quy định, sinh viên căn cứ vào số liệu thực tế, nghiệp vụ kinh tế phát sinh, căn cứ vào sổ kế toán, bảng kê để lập báo cáo thuế. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện mô hình phòng thực hành kế toán tại trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật. - Giải pháp đổi mới học phần thực hành kế toán cho sinh viên Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn tăng cường gắn kết giữa lý thuyết và thực tế nhằm phát triển kỹ năng nghề kế toán cho sinh viên Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật, để khắc phục những vấn đề tồn tại của chương trình đào tạo, nhóm tác giả đề xuất xây dựng mô hình phòng kế toán mô phỏng. Với mô hình này, một phòng kế toán ảo được xây dựng với các hoạt động kinh tế phát sinh phổ biến giống trong thực tế hoạt động của doanh nghiệp. Người học được đóng vai kế toán viên trong phòng kế toán: Tiếp nhận các thông tin về các nghiệp vụ kinh tế theo nội dung công việc mà mình được giao phụ trách; xác định bộ chứng từ cần thiết để phản ánh các nghiệp vụ phát sinh, thực hiện các công việc cần thiết trên các chứng từ, sổ sách kế toán với sự hỗ trợ của phần mềm kế toán; tương tác trực tiếp với các kế toán viên khác để giải quyết các vấn đề phát sinh và thực hiện chu trình kế toán theo quy định [1]. - Giải pháp excel - Phòng thực hành kế toán. + Tổng quan “Excel - Phòng thực hành kế toán” Một ưu điểm nổi trội của việc ứng dụng phần mềm kế toán Excel vào công tác kế toán đó là người làm có thể tự chỉnh sửa các lỗi thông thường, trong khi đó các phần mềm chuyên dụng cần phải đợi chờ nhà cung cấp xử lý tốn khá nhiều thời gian. Các nhà cung cấp phần mềm chuyên dụng có thể hỗ trợ xử lý sự cố nhanh hơn bằng cách sử dụng mạng Internet, tuy nhiên với cách hỗ trợ này dễ làm thông tin kế toán của doanh nghiệp bị phát tán ra ngoài. Do vậy, ứng dụng phần mềm kế toán bằng Excel phục vụ cho công tác giảng dạy, đào tạo kỹ năng làm việc cho sinh viên ngành Kế toán là một giải pháp đáp ứng được yêu cầu cả về lý luận và thực tiễn. + Excel - Phòng thực hành kế toán được chia thành ba phần: Phần 1 - Những kiến thức về Excel. Phần 2: Thực hành kế toán trên Excel. Phần 3: Bộ sản phẩm làm trên Excel. Phần 4: Tham chiếu kết quả với các phần mềm kế toán chuyên dụng. Phần 5: Game kế toán - Giải pháp mở các lớp ngắn hạn - Phòng thực hành kế toán. Để phòng thực hành kế toán thực sự có hiệu quả tác giả đề xuất Khoa Kinh tế và quản trị Kinh doanh - Bộ môn Kế toán xây dựng chương trình các lớp ngắn hạn, sơ cấp chia theo từng phần hành cụ thể như: - Kế toán tổng hợp, thực hành Nguyễn Thị Anh Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 188(12/3): 221 - 226 225 - Kế toán sơ cấp, căn bản - Kế toán thuế và lập báo cáo tài chính - Thực hành kế toán trên excel, misa, fast... - Kế toán trong doanh nghiệp thương mại - Kế toán doanh nghiệp sản xuất và tính giá thành sản phẩm - Kế toán dành cho chủ doanh nghiệp KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ Kết luận Cùng với quá trình hội nhập và phát triển kinh tế, ngành Kế toán vẫn là một trong những ngành có nhu cầu tuyển dụng cao trong thời gian tới. Do đó, nâng cao chất lượng đào tạo kế toán để tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đang là một đòi hỏi cấp bách [6]. Kết quả nghiên cứu, xây dựng, triển khai phòng thực hành kế toán mô phỏng gắn với ngành nghề đào tạo của trường Cao đẳng Kinh tế – Kỹ thuật là một cơ sở khoa học trong việc nâng cao chất lượng dạy và học, gắn liền giữa lý luận và thực tiễn cho việc đào tạo nghề kế toán. Từ thực tế nghiên cứu các lớp được thực hành tại phòng thực hành kế toán, sinh viên ra trường tự tin hơn, năng động hơn, yêu nghề hơn những năm trước, tỷ lệ tìm được việc làm tại các doanh nghiệp đạt 90%. Với kết quả ban đầu tương đối khả quan của việc triển khai thử nghiệm mô hình thực hành này, nhóm nghiên cứu thấy rằng mô hình kế toán mô phỏng đề xuất là một mô hình thực hành mới có tính khả thi và góp phần giúp cho sinh viên ngành Kế toán Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật hình thành những kỹ năng nghề cần thiết, đáp ứng nhu cầu thực tế trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Khuyến nghị: Để hoàn thiện mô hình phòng thực hành kế toán tác giả có một số yêu cầu sau: Đối với giáo viên: Yêu cầu chung đối với người dạy thực hành gồm: Có Văn bằng, trình độ, kinh nghiệm chuyên môn tối thiểu 12 tháng liên tục đến thời điểm giảng dạy thực hành phù hợp với chương trình, đối tượng đào tạo thực hành trong trường hợp pháp luật quy định phải có chứng chỉ hành nghề [5]. Giáo viên được phân công nhiệm vụ phải đảm bảo các giáo viên thực sự có năng lực và chuyên môn nghiệp vụ, đảm bảo tính ổn định trong việc phân công giáo viên giảng dạy. Đối với học sinh: Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định, quy chế của nhà trường và phòng thực hành kế toán. Đối với Bộ môn Kế toán - Khoa Kinh tế và quản trị Kinh doanh: Khẩn trương xây dựng chương trình ngắn hạn theo quy định để nhà trường thẩm định. Đối với nhà trường: Tạo điều kiện hơn nữa để giáo viên có đủ tiêu chuẩn giảng dạy thực hành theo thông tư 08/2017/TT- BLĐTBXH ngày 10/3/2017 quy định chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ của Nhà giáo giáo dục nghề nghiệp. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đoàn Ngọc Phi Anh (6/2017), Chung tay đào tạo nguồn nhân lực kế toán - kiểm toán chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của khu vực và quốc tế, 2. Trần Kim Chi (4/2017), Những điều sinh viên kế toán cần lưu ý khi xin việc, 3. ThS. Vũ Mai Phương (3/2017), Đào tạo kế toán, kiểm toán trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, tr. 3, 4. Lương Thị Thủy (11/2016), “Giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy các học phần thực hành nghiệp vụ kế toán”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học cấp Quốc gia về “Đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo kế toán, kiểm toán theo yêu cầu hội nhập”, tr. 36 – 50. 5. ThS. Đào Thị Đài Trang (11/2016), “Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo ngành Kế toán trong các trường đại học ở Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học cấp Quốc gia về “Đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo kế toán, kiểm toán theo yêu cầu hội nhập, tr. 43 - 60. 6. Kế toán, kiểm toán Việt Nam: Nỗi lo chất lượng nguồn nhân lực, 5/2016, tr. 3-4, Nguyễn Thị Anh Hoa Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 188(12/3): 221 - 226 226 SUMMARY CO