Hoạt động ươm tạo doanh nghiệp tại vườn ươm doanh nghiệp công nghệ cao và giải pháp nâng cao chất lượng các dự án khởi nghiệp

ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 32 HOẠT ĐỘNG ƯƠM TẠO DOANH NGHIỆP TẠI VƯỜN ƯƠM DOANH NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÁC DỰ ÁN KHỞI NGHIỆP Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao Từ những năm 2005, khi khái niệm vườn ươm doanh nghiệp, trung tâm ươm tạo doanh nghiệp chưa được nhiều người biết đến, khi hoạt động khởi nghiệp chưa sôi nổi như hiện nay, Khu Công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh đã tiên phong xây dựng đề án Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao với mong muốn hình thành một địa chỉ hỗ trợ các dự án khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao, phát triển các ý tưởng đổi mới sáng tạo. Vườn ươm đã được Ủy ban nhân dân thành phố quyết định thành lập vào tháng 8/2006. Trải qua 11 năm, Vườn ươm kiên trì đeo bám mục tiêu hỗ trợ ươm tạo những doanh nghiệp công nghệ mang thương hiệu Việt Nam, sản phẩm do chất xám của những con người Việt Nam. Qua đó, Vườn ươm đã góp phần phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, từng bước mang lại những giá trị thật sự thông qua hoạt động ươm tạo những sản phẩm công nghệ từ tài sản trí tuệ của người Việt Nam. Đây là nơi đem lại những sự hỗ trợ và cơ hội ban đầu quý báu cho các doanh nghiệp khởi nghiệp. I. Một số kết quả hoạt động ươm tạo doanh nghiệp tại Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao qua 11 năm hoạt động Hoạt động ươm tạo doanh nghiệp trực tiếp đưa thành quả nghiên cứu công nghệ đến việc thành lập doanh nghiệp công nghệ mới. Để được chấp nhận tham gia chương trình ươm tạo tại Vườn ươm, các dự án ươm tạo phải thỏa mãn các tiêu chí của Luật Công nghệ cao, cũng như danh mục công nghệ và sản phẩm công nghệ cao được Chính phủ khuyến khích đầu tư. Hoạt động tuyển chọn các dự án tham gia ươm tạo được thực hiện thông qua Hội đồng đánh giá, góp ý và xét chọn. Thành viên của Hội đồng gồm các chuyên gia kỹ thuật, chuyên gia sở hữu trí tuệ, chuyên gia đầu tư, chuyên gia khởi nghiệp. Chương trình ươm tạo của các dự án tại Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao kéo dài trong khoảng thời gian từ 01 đến 03 năm. Tùy theo mức độ hoàn thiện và lĩnh vực công nghệ của từng dự án cụ thể, Vườn ươm xây dựng chương trình ươm tạo và dịch vụ hỗ trợ đa dạng đáp ứng sát sao nhu cầu của các dự án trong suốt thời gian tham gia ươm tạo. Thông qua các hoạt động hỗ trợ, các dự án ươm tạo có thêm nguồn lực phát triển doanh nghiệp. Các dịch vụ hỗ trợ bao gồm: Hỗ trợ tư vấn pháp lý, tư vấn xác lập quyền sở hữu trí tuệ; Kết nối đội ngũ mentor, chuyên gia tư vấn, chuyên gia công nghệ; Kết nối đầu tư, hỗ trợ tham gia các chương trình hỗ trợ của nhà nước; Hỗ trợ không gian làm việc; Hỗ trợ hoàn thiện sản phẩm công nghệ; Hỗ trợ đăng ký sở hữu trí tuệ; Hỗ trợ thành lập doanh nghiệp; Hỗ trợ nghiên cứu thị trường; Hỗ trợ giới thiệu sản phẩm và kết nối khách hàng. ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 33 Đến nay, Vườn ươm đã thu hút, tiếp nhận và hỗ trợ thương mại hóa sản phẩm công nghệ cao cho 45 dự án ươm tạo. Trong đó, có 23 dự án đã thương mại hóa sản phẩm thành công, 08 dự án có kết quả thương mại hóa xuất sắc đã được Vườn ươm tổ chức tốt nghiệp. Tổng doanh thu hàng năm của các dự án tham gia ươm tạo đạt từ 15-20 tỷ đồng. Các dự án doanh nghiệp đã thu hút và tạo công việc làm mới cho hơn 300 lao động, trong đó 100% lao động có trình độ từ đại học/ cao đẳng trở lên. Đây là kết quả có ý nghĩa về ươm tạo doanh nghiệp công nghệ đầu tiên tại Thành phố. Bên cạnh đó, với tính chất là các dự án trong lĩnh vực công nghệ cao, tất cả các doanh nghiệp khi tham gia ươm tạo tại Vườn ươm đều tổ chức hoạt động R&D. Thông qua hoạt động này, các dự án đã nghiên cứu và phát triển các tài sản trí tuệ. Hình 2. Thống kê theo từng lĩnh vực các dự án tham gia ươm tạo Một trong những điểm cốt lõi mà Vườn ươm mang lại cho các dự án ươm tạo, đó là giá trị thương hiệu, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, kết nối chuyên gia, quỹ đầu tư và tổ chức hoạt động nghiên cứu phát triển. Vườn ươm đã xây dựng được mạng lưới rộng khắp với các đối tác, chuyên gia, các đơn vị cung cấp dịch vụ, các vườn ươm, các quỹ đầu tư mạo hiểm, các trung tâm đào tạo khởi nghiệp, các trường đại học trong nước và trong khu vực, hình thành mạng lưới hỗ trợ cho các dự án khởi nghiệp. Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao đã thành công trong việc hỗ trợ các dự án khởi nghiệp. Một số dự án tiêu biểu tại Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao có thể kể đến như: * Công ty Cổ Phần Công Nghệ ACIS: Đây là một dự án thiết kế và sản xuất các thiết bị liên quan đến “Giải pháp Thông minh và Điều khiển Tự động” để phục vụ con người. Giải pháp sử dụng 100% công nghệ do chính ACIS phát triển với cách thức thi công lắp đặt đơn giản, độ mở rộng không giới hạn và tương thích với hầu hết mọi thiết bị trên thị trường. Đến nay, sau khi đã tốt nghiệp từ Vườn ươm, sản phẩm nhà thông minh của ACIS đã được thương mại hóa rộng rãi trên thị trường, với hệ thống đối tác, nhà phân phối rộng khắp toàn quốc. 22% 53% 12% 13% CNTT- vi mạch Cơ khí chính xác, tự động hóa Công nghệ sinh học Công nghệ vật liệu mới ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 34 * Công ty TNHH Hệ thống Cơ Điện Tử Xanh (Gremsy): Đây là dự án nghiên cứu, sản xuất và phát triển các dòng thiết bị cân bằng dùng cho máy quay phim nhằm mục đích nâng cao chất lượng dịch vụ không ảnh trên máy bay không người lái. Hiện nay, sản phẩm và dịch vụ do công ty cung cấp được nhiều khách hàng trong và ngoài nước đánh giá cao và tin tưởng sử dụng. Sản phẩm của Gremsy đã được xuất hiện tại hàng loạt các triển lãm lớn như Triển lãm phim ảnh - Filmart 2014 tại Hong Kong, Telefilm 2014 tại Việt Nam và đặc biệt là NAB Show tại Mỹ. Công ty có cơ hội hợp tác với nhiều đối tác lớn tại nước ngoài như: Override film (USA), Pulse Media (USA), Aerogenix (Spain), Aeronavics (New Zealand), KF Innovatus (HongKong), Dl'air Production ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 35 (France), Coptervision Media (Australia), ATI Technologies (Canada), Eletronica Sud sas (Italia),... Hiện nay, tỷ lệ cơ cấu doanh thu của công ty tại thị trường Mỹ và châu Âu chiếm đến 80%, 20% còn lại cho thị trường các nước khu vực Thái Bình Dương. * Công ty Cổ phần Phát triển Công nghệ VIOTEK: Đây là dự án khởi nghiệp từ kết quả đề tài “Chiết xuất nano curcumin” của Trung tâm R&D Khu Công nghệ cao. Nacur Vital là sản phẩm bảo vệ sức khỏe, có hàm lượng nano curcumin 10%, được sản xuất theo phương pháp topdown, phương pháp nghiền không phải qua nhiều công đoạn, tránh nhiễm khuẩn cao. Nacur Vital có tác dụng kháng viêm, tăng cường chức năng gan, giải độc gan, giúp làm lành vết thương, giảm tổn thương niêm mạc dạ dày, giúp giảm tác dụng phụ hóa trị, xạ trị Số lượng sản xuất hiện tại của xưởng mỗi tháng khoảng 2.000 chai, trong tương lai gần sẽ đầu tư thêm máy móc để đạt sản lượng 20.000 chai/tháng. II. Giải pháp nâng cao chất lượng các dự án khởi nghiệp tại Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao Chất lượng các dự án khởi nghiệp chính là thước đo quan trọng đánh giá mức độ thành công của một vườn ươm doanh nghiệp. Qua thực tế 11 năm hoạt động hỗ trợ các dự án khởi nghiệp, Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao đúc rút ra một kinh nghiệm, giải pháp nâng cao chất lượng các dự án khởi nghiệp như sau: 1. Tìm kiếm dự án tốt tham gia vào ươm tạo: ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 36 Việc có được những dự án có chất lượng tốt đóng vai trò rất quan trọng trong kết quả ươm tạo thành công các dự án khởi nghiệp. Hiện nay, việc lựa chọn các dự án vào chương trình ươm tạo của Vườn ươm từ ba nguồn chính: - Thứ nhất là từ các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh: hàng năm, Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao thường xuyên phối hợp với các trường đại học, cao đẳng tổ chức các chương trình giới thiệu về chương trình ươm tạo tại Vườn ươm, cũng như phối hợp với các trung tâm, đơn vị tại các trường tìm kiếm, rà soát các dự án tốt để giới thiệu tham gia ươm tạo tại Vườn ươm. Thực tế tại Vườn ươm cho thấy, các dự án khởi nghiệp tiếp nhận từ các trường đại học/ cao đẳng tuy có số lượng không nhiều tuy nhiên chất lượng về mặt công nghệ và đổi mới sáng tạo của các dự án là tốt hơn rất nhiều so với các dự án còn lại. Số lượng các dự án khởi nghiệp từ các trường đại học, cao đẳng tham gia chương trình ươm tạo tại Vườn ươm ngày càng tăng trong những năm gần đây. - Thứ hai là từ các cuộc thi về khởi nghiệp do Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao tổ chức: Trong những năm gần đây, Vườn ươm thường xuyên tổ chức các cuộc thi khởi nghiệp, trong đó lớn nhất là cuộc thi IoT Startup thu hút rất đông đảo các dự án tham gia. Điểm đặc biệt của các cuộc thi do Vườn ươm tổ chức đó là yêu cầu phải có sản phẩm mẫu, không chỉ dừng ở mức cuộc thi ý tưởng. Do đó, Vườn ươm có điều kiện thuận lợi để kiểm chứng khả năng phát triển sản phẩm dự án và lựa chọn những dự án tốt tham gia ươm tạo tại Vườn ươm. - Thứ ba là thông qua các hội thảo về khởi nghiệp, thông qua trang đăng ký online tham gia ươm tạo tại Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao: chúng tôi xem đây cũng là một kênh quan trọng để có thể tìm kiếm được những dự án khởi nghiệp tốt. Để đưa một dự án khởi nghiệp vào ươm tạo tại Vườn ươm, chúng tôi tổ chức hội đồng độc lập đánh giá chất lượng của dự án. Thành viên của hội đồng bao gồm các chuyên gia trong lĩnh vực pháp lý, đầu tư, thương mại sản phẩm... Đây là một giải pháp rất quan trọng để chúng tôi có thể đánh giá toàn diện về dự án cũng như lựa chọn được dự án tốt đưa vào tham gia chương trình ươm tạo tại Vườn ươm. 2. Chuẩn hóa quy trình ươm tạo và cơ sở vật chất phục vụ hoạt động ươm tạo: Tìm kiếm dự án khởi nghiệp Giai đoạn Ươm tạo (1- 3 năm) Hội đồng xét duyệt ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 37 Để nâng cao chất lượng hoạt động ươm tạo, Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao thường xuyên học hỏi, chia sẻ, tiếp thu những quy trình ươm tạo của các nước tiên tiến trên thế giới. Hiện nay, quy trình ươm tạo của chúng tôi được áp dụng theo quy trình mà các vườn ươm, trung tâm ươm tạo trên thế giới đang thực hiện. Tìm kiếm dự án Đánh giá Giới thiệu sản phẩm Phát triển Tăng tốc Hoàn thiện mô hình kinh doanh Bán sản phẩm - Trường ĐH - Các cuộc thi - Các đối tác Tốt nghiệp - Mở rộng sản xuất - Trở thành nhà đầu tư trong Khu Công nghệ cao Mở rộng sản xuất Hậu ươm tạo R&D Hoàn thiện sản phẩm 01 – 03 năm 3 tháng 6 tháng - Mô hình kinh doanh - Phân khúc thị trường - Công bố sản phẩm - Thương mại sản phẩm - Kêu gọi đầu tư - Hoàn thiện sản phẩm mẫu - Kiểm thử sản phẩm Ươm tạo 24 tháng ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 38 Với việc áp dụng chặt chẽ theo quy trình này giúp cho Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao theo dõi chi tiết tiến độ, mức độ phát triển của dự án ươm tạo, từ đó xác định chính xác nội dung cần hỗ trợ cho dự án, cũng như có được những nội dung tư vấn phù hợp giúp thúc đẩy quá trình thương mại hóa cũng như kêu gọi đầu tư của dự án. 3. Chuẩn hóa tiêu chí tốt nghiệp ươm tạo từ Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao Điểm quan trọng để nâng cao chất lượng các dự án ươm tạo tại Vườn ươm đó chính là việc xác định rõ ràng tiêu chí tốt nghiệp các dự án khởi nghiệp. Với mục tiêu xác định từ ban đầu là không chạy theo số lượng và mà tập trung vào chất lượng các dự án ươm tạo, Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao hiện nay xem xét công nhận tốt nghiệp cho các dự án ươm tạo nếu đạt được các tiêu chí sau: - Thương mại hóa thành công sản phẩm - Sở hữu sở hữu trí tuệ liên quan đến sản phẩm - Kêu gọi vốn đầu tư thành công - Có tiềm năng, khả năng phát triển hơn nữa trong vòng 3 năm tiếp theo Bên cạnh đó, để tự giá mức độ phát triển của bản thân Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao, chúng tôi tự đặt ra những tiêu chí để tự phấn đấu như sau: - Số lượng doanh nghiệp được đưa vào ươm tạo/ số lượgn doanh nghiệp được xem xét hàng năm. - Số doanh nghiệp tốt nghiệp thành công và tăng trưởng. - Số lượng việc làm mới được tạo ra. - Số lượng công nghệ mới được thương mại hoá. - Số lượng và chất lượng dịch vụ ươm tạo được cung cấp. - Số lượng công việc tư vấn được thực hiện. - Doanh thu thu được từ hoạt động ươm tạo. - Nâng cấp/ hiện đại hoá môi trường ươm tạo tạo điều kiện cho các đơn vị ươm tạo hiện có. 4. Nâng cao chất lượng dịch vụ ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao: Hiện nay, Vườn ươm đang nỗ lực nâng cao chất lượng ươm tạo, phấn đấu đạt được cấp độ 3 theo tiêu chuẩn của Infodev. ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 39 Để thực hiện được mục tiêu này, Vườn ươm tập trung, chủ động thực hiện các nội dung sau: * Hỗ trợ, tìm kiếm thị trường đầu ra cho các sản phẩm khởi nghiệp: Một trong những hỗ trợ thiết thực nhất cho các dự án khởi nghiệp là giúp các dự án ươm tạo tìm kiếm các hợp đồng ban đầu, giúp cho dự án ươm tạo có nguồn thu để thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, cải tiến, phát triển sản phẩm mới, từ đó xây dựng năng lực bền vững để các doanh nghiệp khởi nghiệp tăng tốc tiến vào thị trường khu vực và thế giới. Với mạng lưới đối tác rộng khắp trong và ngoài nước, Vườn ươm đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối, hỗ trợ tìm kiếm các hợp đồng cung cấp sản phẩm ươm tạo cho các dự án khởi nghiệp. * Hỗ trợ quảng bá cho sản phẩm khởi nghiệp: Trong giai đoạn ban đầu, các doanh nghiệp khởi nghiệp chưa thể có đủ nguồn lực để tự mình thực hiện hoạt động quảng bá sản phẩm thông qua báo đài, chủ yếu chỉ mới thực hiện thông qua các kênh thông tin trực tuyến. Thực tế cho thấy, nhu cầu được giới thiệu sản phẩm đến tay người tiêu dùng trong thời gian ban đầu là vô cùng quan trọng đối với dự án khởi nghiệp, giúp cho người tiêu dùng, khách hàng tiềm năng, nhà đầu tư biết đến sản phẩm, giải pháp của mình. Do đó, Vườn ươm đã xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp với các cơ quan báo chí, quan đó giúp giới thiệu, quảng bá trực tiếp hoặc gián tiếp cho cho các dự án khởi nghiệp tại Vườn ươm. * Vốn đầu tư, hỗ trợ cho các dự án khởi nghiệp: Các dự án khởi nghiệp rất cần sự tham gia đầu tư của các quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc từ các nhà đầu tư thiên thần. Vườn ươm đã xây dựng được mối quan hệ chặt chẽ với nhiều quỹ đầu tư trong và ngoài nước, cũng như có được mối liên hệ với các nhà đầu tư thiên thần. Qua đó, định kỳ mỗi 6 tháng, Vườn ươm tổ chức các chương trình tư vấn đầu tư cho các dự án ươm tạo và tổ chức các buổi kết nối đầu tư với các quỹ đầu tư, với các nhà đầu tư thiên thần. ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 40 Bên cạnh đó, Vườn ươm cũng thường xuyên thông tin, hỗ trợ các dự án tham gia các chương trình, chính sách hỗ trợ của Chính phủ cũng như của Thành phố. Đây là một kênh hỗ trợ hết sức quý báu cho các dự án khởi nghiệp. * Chuẩn hóa hoạt động các Vườn ươm, Trung tâm ươm tạo, Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp: Để có thể ươm tạo hiệu quả các dự án khởi nghiệp, Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao đang trong quá trình hoàn thiện cơ sở vật chất của Vườn ươm, đảm bảo đầy đủ các cấu phần cơ sở vật chất phục vụ ươm tạo doanh nghiệp như: + Khối hành chính phục vụ + Khối văn phòng phục vụ doanh nghiệp ươm tạo: Số lượng phục vụ 30 dự án ươm tạo. + Khối phòng thí nghiệm, phòng sản xuất thử nghiệm dùng chung (TechShop) phục vụ ươm tạo công nghệ + Khối công năng: thư viện, phòng trưng bày sản phẩm công nghệ, phòng hội nghị- hội thảo, phòng sinh hoạt chung, phòng họp lớn, phòng đào tạo... Ví dụ như Trung tâm sáng tạo của Đại học NTU- Singapore có đầy đủ các phòng công năng, các phòng lab hỗ trợ cho hoạt động ươm tạo. Sơ đồ mặt bằng Trung tâm sáng tạo của đại học NTU Trên đây là một số trao đổi của cá nhân về những kết quả đạt được của Vườn ươm Doanh nghiệp Công nghệ cao qua 11 năm hình thành và phát triển, cũng như trao đổi về những giải pháp nâng cao chất lượng các dự án khởi nghiệp tại Vườn ươm./.