Hướng tới mục tiêu phát triển bền vững: Yêu cầu đối với các cơ quan kiểm toán tối cao

KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN 49Số 112 - tháng 2/2017 yEâU CAàU ÑOáI VÔÙI CAÙC CÔ qUAN KIEÅM TOAÙN TOáI CAO HÖôÙNG TôÙi MUïC TiEÂU PHAÙT TRiEÅN bEÀN vÖõNG: Đại hội đồng Liên hợp quốc đã ban hành hai nghị quyết liên quan đến cơ quan kiểm toán tối cao. Điều này cho chúng ta thấy rằng các SAI đang có tầm ảnh hưởng không chỉ trên phạm vi quốc gia mà còn trên phạm vi toàn cầu. Nghị quyết số A/66/209 ban hành năm 2011 khẳng định tầm quan trọng của việc tăng cường sức mạnh của các SAI trong việc nâng cao hiệu lực, trách nhiệm giải trình, hiệu quả và sự minh bạch của quản trị công, có tác động tích cực đối với việc đạt được các mục tiêu phát triển ở tầm quốc gia và quốc tế. Đồng thời nhấn mạnh rằng các SAI chỉ có thể hoàn thành nhiệm vụ của mình một cách chuẩn xác khi mà họ được độc lập và được bảo vệ trước các tác động từ bên ngoài. Sau đó, nghị quyết số A/69/228 ban hành năm 2014 một lần nữa khẳng định nghị quyết trước đó và khuyến khích các nước thành viên xem xét một cách cẩn trọng đến tính độc lập và việc xây Phát triển bền vững là một khái niệm xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1980 và được phổ biến rộng rãi vào năm 1987 với cách hiểu là “sự phát triển có thể đáp ứng được những nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng, tổn hại đến những khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai...” Ngày nay, phát triển bền vững đang là yêu cầu cấp thiết đối với mọi nền kinh tế. Và không đứng ngoài cuộc, các cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) đang dần thể hiện vai trò tiên phong của mình trong lĩnh vực này, là bộ phận quan trọng để đảm bảo cho sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia và của toàn thế giới. SAI Tunisia, Tổng thư ký ARABOSAI (Hiệp hội các cơ quan kiểm toán tối cao vùng Ả rập) đã có bài tham luận trên Tạp chí EUROSAI năm 2015 về đóng góp của các SAI trong việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững (MTPTBV). Chúng tôi trân trọng giới thiệu tới bạn đọc phần lược dịch của Tạp chí NCKH kiểm toán. Từ khóa: Phát triển bền vững, cơ quan kiểm toán tối cao Towards the goal of sustainable development: The requirements for the supreme audit institutions Sustainable development is a concept first appeared in 1980 and was popularized in 1987 with the understanding that “The development can meet the current needs without compromising, harming the ability to meet the needs of future generations...” Today, sustainable development is a critical requirement for any economy. And not a bystander, the supreme audit institutions (SAIs) is gradually showing its pioneering role in this field, is an important part to ensure the sustainable development of each country and worldwide. Tunisia SAI, General Secretariat of ARABOSAI ( Arab Organization of Supreme Audit Institutions) made presentations on EUROSAI Journal in 2015 about the contribution of SAIs in achieving the sustainable development goals. We would like to introduce the summary translation of Journal of Auditing studies. Keywords: Sustainable development, SAI KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN50 Số 112 - tháng 2/2017 dựng năng lực cho các SAI cũng như cải thiện hệ thống kế toán công theo kế hoạch phát triển quốc gia trong nội dung chương trình nghị sự phát triển năm 2015. Nghị quyết nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hỗ trợ các nước đang phát triển trong việc xây dựng năng lực ở các lĩnh vực liên quan đến kế toán và kiểm toán công. Nội dung của cả hai Nghị quyết trên đây khái quát một cách rõ ràng phương pháp tiếp cận mà các SAI phải bám sát trong tương lai. Các cơ quan này không chỉ đơn thuần có vai trò quan sát mà còn là một cơ quan hoạt động tích cực ở cấp độ quốc gia và quốc tế nhằm cụ thể hóa các mục tiêu phát triển bền vững. Trên thực tế, không hề ngạc nhiên khi nói rằng các nhiệm vụ quan trọng và đầy thách thức đã được ấn định cho các SAI. Thực tế, so sánh với các cơ quan kiểm soát khác, các cơ quan kiểm toán tối cao thường có tính độc lập cao nhất, đóng góp vào sự khách quan của đầu ra công việc. Cùng với đó, các báo cáo của các SAI khi được công bố thường có ảnh hưởng hiệu quả hơn, đặc biệt là đối với các cơ quan lập pháp và công chúng. Vì vậy, để các SAI trên toàn thế giới có thể cung cấp những giá trị gia tăng cần thiết và đóng góp cho việc đạt được các MTPTBV, cần phải có những gì? 1. Yêu cầu ở cấp độ mỗi SAI 1.1. Cam kết rõ ràng của người đứng đầu Qua thực tế nhiều đánh giá do SAI Tunisia thực hiện liên quan đến quá trình thực hiện các chương trình nâng cao năng lực cho thấy, hiệu quả của các chương trình này được tăng lên khi mà bộ máy lãnh đạo của các SAI đưa ra các cam kết thực hiện chính thức. Quá trình mà các SAI cam kết thực hiện các MTPTBV bao gồm cả mục tiêu của người đứng đầu được hiện thực hóa thông qua các hội thảo để thảo luận về lợi ích của SAI khi là một phần của quá trình phát triển bền vững. Về vấn đề này, trong đại hội INCOSAI lần tới được tổ chức ở Abu Dhabi, chúng ta cần tận dụng cơ hội để kêu gọi sự ủng hộ và ký cam kết chính thức từ người đứng đầu các SAI tham gia. Cũng có đề xuất rằng trong các cuộc họp toàn thể của các khu vực thành viên INTOSAI, cần có các bài trình bày về thành tựu, gương thực hành tốt và bài học rút ra từ các SAI trong khi tiến hành kiểm toán các MTPTBV. 1.2. Tăng cường quyền hạn và tính độc lập Việc kiểm toán các MTPTBV có thể xem là vấn đề chính trị nhạy cảm ở nhiều quốc gia, vốn có thể trở thành rào cản, hạn chế các SAI tiếp cận bất kỳ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN 51Số 112 - tháng 2/2017 mục tiêu kiểm toán nào trong lĩnh vực này. Do đó, rõ ràng rằng việc thực hiện bất kỳ cam kết kiểm toán nào trong vấn đề này đều gắn liền với một quyền hạn đầy đủ và mức độ độc lập của SAI. Xét về quyền hạn được phân cấp, quyền thực hiện các cuộc kiểm toán hoạt động trên quy mô lớn cho phép các SAI có thể kiểm soát các chính sách và chương trình công và đưa ra các nhận định về các báo cáo đầy đủ về mục tiêu, sự minh bạch và chi phí có vai trò quyết định. Chắc chắn rằng, các SAI có kinh nghiệm trong lĩnh vực kiểm toán hoạt động sẽ có vị thế tương đối thuận lợi để thể hiện khả năng có được và cũng được kỳ vọng sẽ làm tốt khi kiểm toán các MTPTBV. Xét về mức độ độc lập, chúng tôi tin rằng sự độc lập của người đứng đầu các SAI, cơ chế tài chính, quyền tự do lựa chọn các chủ đề và phạm vi kiểm toán, quyền công bố và phổ biến báo cáo kiểm toán là các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện kiểm toán các MTPTBV của các SAI. Các dữ liệu khả dụng ở quy mô quốc tế cho thấy phần lớn các SAI đều thiếu cơ chế tài chính. Và do các nguồn lực con người và tài chính phù hợp rất cần thiết để thực hiện nhiều cuộc kiểm toán trong lĩnh vực MTPTBV, cần phải có một hướng đi phù hợp để hỗ trợ cơ chế tài chính của các SAI và cung cấp các phương pháp thay thế nếu cần thiết cho việc hỗ trợ tài chính. 1.3. Xác định định hướng chiến lược Nhờ vào các nỗ lực của INTOSAI, kế hoạch chiến lược đã trở thành một trong các công việc cơ bản tại phần lớn các SAI. Trên thực tế, họ đã xây dựng các kế hoạch chiến lược phát triển với các kế hoạch triển khai và thông qua các báo cáo thường niên về các thành tựu đạt được. Để đủ khả năng thực hiện kiểm toán các MTPTBV, cần phải có các mục tiêu chiến lược, được thiết lập sau khi tiến hành các đánh giá cần thiết về năng lực của từng SAI. Điều này là cơ sở để các nhà tài trợ đưa ra các gói hỗ trợ phù hợp nhằm tăng cường năng lực cho các SAI trong lĩnh vực phát triển bền vững. Nhờ đó, INTOSAI sẽ có được một nền tảng dữ liệu phong phú và cũng đồng thời cung cấp thông tin về những gì đã làm được. 1.4. Tăng cường kết nối với các bên liên quan bên ngoài Ngày nay, rõ ràng rằng việc xử lý một cách đúng đắn các mối quan hệ với các bên liên quan bên ngoài là một trong các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động của các SAI, đặc biệt là trong lĩnh vực PTBV với 17 mục tiêu cụ thể. Trên thực tế, mỗi mục tiêu quan tâm đến một nhóm các nhân tố cụ thể, ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp bao gồm Quốc hội, các cơ quan của Chính phủ, người dân, xã hội, truyền thông và các cơ quan nghiên cứu. Ví dụ như nếu nhằm đánh giá thành tựu trong công tác đấu tranh xóa đói giảm nghèo, SAI cần phải tìm hiểu và lấy ý kiến của người dân trong vùng hay thậm chí phối hợp với họ để thực hiện các cuộc khảo sát. SAI cũng có thể phối hợp với các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực liên quan với nền tảng dữ liệu có thể cùng chia sẻ. May mắn là INTOSAI đã chuẩn bị cho vấn đề này thông qua chương trình phát triển năng lực của IDI nhằm tăng cường năng lực của các bên liên quan. Yêu cầu duy nhất trong vấn đề này là thực hiện chương trình nhằm phù hợp với từng hoạt động cụ thể của SAI trong lĩnh vực MTPTBV. 2. Yêu cầu ở cấp độ INTOSAI Trong những năm qua, INTOSAI đã thực hiện nhiều cơ chế cho phép các SAI thành viên có thể tham gia dưới nhiều hình thức khác nhau, với việc đưa ra các loại hàng hóa công cộng chất lượng cao như tiêu chuẩn chuyên nghiệp, các loại sổ tay hướng dẫn và nhiều tài liệu có giá trị do các ủy ban và nhóm công tác của INTOSAI ban hành. Xem xét đến tầm quan trọng to lớn của nó, phần lớn các SAI đều chia sẻ những kiến thức có được đối với các mục tiêu chiến lược. Cụ thể hóa các mục tiêu, đặc biệt là trong lĩnh vực phát triển bền vững yêu KINH NGHIEÄM NÖÔÙC NGOAØI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN52 Số 112 - tháng 2/2017 cầu cần có nhiều cơ chế. Đáng chú ý nhất, cần có: - Một nhóm các chương trình dài hạn nhằm phát triển năng lực của các SAI ở các nước đang phát triển để kết nối với các MTPTBV; - Nhóm hệ thống giám sát giữa INTOSAI và các khu vực thành viên nhằm theo dõi quá trình triển khai thực hiện các chương trình trên và tập hợp những kinh nghiệm thực hành tốt nhất; - Tổ chức hội thảo khoa học thường niên với sự tham gia của tất cả các khu vực thành viên INTOSAI để trình bày về các kinh nghiệm và tấm gương thực hành tốt nhất trong lĩnh vực kiểm toán MTPTBV; - Tạo ra đường link liên kết trong chính website của INTOSAI để cung cấp tài liệu về các kinh nghiệm thành công và cho phép truy cập vào các tài liệu hướng dẫn liên quan của các SAI thành viên; - Tổ chức nhóm các chuyên gia có nhiệm vụ phát triển các tài liệu hướng dẫn và hỗ trợ các SAI thành viên. 3. Yêu cầu đối với các nước thành viên Liên hợp quốc Cần phải nhấn mạnh rằng nếu không có các cấu trúc chính sách và chương trình nhằm đạt được các MTPTBV của các nước thành viên Liên hợp quốc, các SAI sẽ không thể tiến hành thực hiện ở cấp độ quốc gia để đảm bảo trách nhiệm thực hiện các cam kết hướng tới các mục tiêu đó. Do đó, cần có các nỗ lực ban đầu để các nước nhận thức được tầm quan trọng của việc họ cần tham gia vào hệ thống phát triển bền vững toàn cầu và cho thấy lợi ích có được từ đó trong hiện tại và cả tương lai. Do đó, mỗi quốc gia nên thiết lập chương trình của riêng mình để làm cơ sở cho trách nhiệm giải trình của các SAI. Nói cách khác, khủng hoảng mà các nước phải đối mặt trong cuộc đấu tranh lâu dài để đạt đến nền tảng thiết yếu cho người dân, ngăn cản bất kỳ nỗ lực bền vững nào nhằm hướng tới các MTPTBV trừ phi có được sự hỗ trợ tài chính/kỹ thuật ổn định và tương xứng nhằm thực hiện các cải cách và chương trình hướng tới các mục tiêu này. Do đó, sự hỗ trợ đối với các quốc gia gặp khủng hoảng và tới các nước kém phát triển là một trong các điều kiện cơ bản để thúc đẩy nỗ lực của các nước trên toàn thế giới đạt được MTPTBV. Sự nâng cấp hệ thống thống kê quốc gia phù hợp với chuẩn mực quốc tế chắc chắn sẽ là một tiền đề khác cho thành công, nhờ đó sẽ cho ra đời các dữ liệu đáng tin cậy và có thể so sánh qua thời gian và giữa các quốc gia. Về vấn đề này, cần phải lưu ý rằng thống kê về tác động của chính sách công ở nhiều nước là khá yếu và gần như đối phó riêng với các báo cáo tài chính liên quan để sử dụng, ngăn ngừa các hoạt động kiểm soát toàn diện và mục tiêu. Cũng trong bối cảnh đó, ngân sách quốc gia phải cơ cấu lại để phản ánh mục tiêu phát triển và thực tế rằng các dự án và hoạt động phát triển bền vững đang được triển khai thông qua ngân sách nhà nước. Những vấn đề trên đây chỉ là một phần trong những việc cần phải làm từ các bên liên quan nhằm hỗ trợ việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Đây đơn thuần chỉ là những luận điểm nhằm tìm kiếm một cái nhìn chung trên phạm vi toàn cầu, để từ đó cùng nhau hướng tới một sự phát triển bền vững. Chắc chắn rằng, các SAI hơn lúc nào hết đang phải đối mặt với thách thức mang tính lịch sử để chứng minh giá trị và lợi ích của mình, không chỉ với công chúng mà còn với cộng đồng quốc tế nói chung. Với nỗ lực chung của cộng đồng các cơ quan kiểm toán tối cao, các SAI sẽ một lần nữa chứng minh rằng mình có thể vượt qua thách thức để đóng góp vào việc đạt được các MTPTBV. Diệu Thúy (Lược dịch)