Kế toán, kiểm toán - Chương 7: Kế toán vốn chủ sở hữu

3/16/2016 1 LỚP KHÔNG CHUYÊN NGÀNH CHƯƠNG 7 KẾ TOÁN VỐN CHỦ SỞ HỮU Owners’ Equity  Giải thích được sự khác nhau về nguồn vốn hoạt động của các loại hình doanh nghiệp  Nắm được các yếu tố cấu thành nên vốn chủ sở hữu và phạm vi sử dụng nguồn vốn  Ghi chép được các nghiệp vụ tăng, giảm vốn chủ sở hữu  Tổ chức thực hiện chứng từ, sổ kế toán VCSH  Nắm được cách thức trình bày và công bố thông tin MỤC TIÊU VAS 01, VAS 21 Giáo trình KTTC TÀI LIỆU HỌC TẬP TT 200/2014/TT-BTC 3/16/2016 2 NỘI DUNG VỐN GÓP CỦA CHỦ SỞ HỮU7.2 LỢI NHUẬN SAU THUẾ CHƯA PHÂN PHỐI7.3 CÁC KHOẢN ĐIỀU CHỈNH VCSH7.4 TRỈNH BÀY THÔNG TIN7.6 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG7.1 7.5 CÁC QUỸ DỰ TRỮ - Là giá trị tài sản còn lại của DN sau khi trừ đi các nghĩa vụ nợ phải trả của DN - Do các chủ sở hữu đầu tư mà DN không phải cam kết thanh toán 7.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG DN được quyền chủ động sử dụng linh hoạt các nguồn vốn chủ sở hữu theo điều lệ của DN Định nghĩa Nhóm 1: Vốn góp của chủ sở hữu Nhóm 2: Lợi nhuận chưa phân phối Nhóm 3: Quỹ dự trữ thuộc vốn chủ sở hữu Nhóm 4: Các khoản điều chỉnh trực tiếp (không thông qua BCKQHĐKD) 7.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG Phân loại: 3/16/2016 3 7.2 KẾ TOÁN VỐN GÓP CỦA CHỦ SỞ HỮU - Vốn đầu tư của chủ sở hữu: chủ doanh nghiệp, vốn cổ phần, vốn của nhà nước hoặc cấp trên cấp, vốn góp của các thành viên. Đối với công ty cổ phần là giá trị cổ phần đã phát hành theo mệnh giá. - Thặng dư vốn cổ phần: là chênh lệch giữa mệnh giá cổ phiếu và giá cổ phiếu lúc phát hành (chỉ áp dụng cho công ty cổ phần) - Cổ phiếu quỹ: giá trị cổ phiếu của chính doanh nghiệp mua vào, chưa tái phát hành hoặc hủy đi (chỉ áp dụng cho công ty cổ phần). Mệnh giá Thặng dư vốn cố phần Vốn đầu tư của CSH Vốn khác 4111 4112 4118 7.2 KẾ TOÁN VỐN GÓP CỦA CHỦ SỞ HỮU 11* 4111 4112 Mệnh giá Tiền Thặng dư 11* 4111 4112 Mệnh giá Tiền Thặng dư Phát hành cổ phiếu 7.2 KẾ TOÁN VỐN GÓP CỦA CHỦ SỞ HỮU 3/16/2016 4 Bảng CĐKT Báo cáo KQKD TS = NPT + VCSH LN = DT - CP ↑ TS ↑ NVKD  Vốn do được cấp từ ngân sách hoặc cấp trên cấp.  Vốn do các chủ sở hữu đóng góp ban đầu khi mới thành lập doanh nghiệp như: vốn nhận từ cổ đông, công ty mẹ, các bên góp vốn, các nhà đầu tư có ảnh hưởng đáng kể; hoặc bổ sung vốn trong quá trình kinh doanh. 4111 7.2 KẾ TOÁN VỐN GÓP CỦA CHỦ SỞ HỮU Bảng CĐKT Báo cáo KQKD TS = NPT + VCSH LN = DT - CP ↑  NVKD  Vốn do bổ sung từ lợi nhuận.  Vốn do bổ sung từ các quỹ trích lập ↓  LN, quỹ trích lập 4111 7.2 KẾ TOÁN VỐN GÓP CỦA CHỦ SỞ HỮU Ví dụ Chủ sở hữu góp vốn thành lập DNTN A. Tài sản góp vốn bao gồm:  TGNH 100 trđ và căn nhà trị giá 1.500 trđ Nợ 112: 100 Nợ 211: 1.500 Có 4111: 1.600 4111 3/16/2016 5 Cty A phát hành cổ phiếu (cp) A với số lượng 5.000.000 cp phổ thông, mệnh giá 10.000 đ/cp, thu bằng TGNH, chi 10.000.000đ bằng TGNH trả lệ phí phát hành chứng khoán. TH1: Giá phát hành thông qua thị trường chứng khoán 40.000 đ/CP TH2: Giá phát hành thông qua thị trường chứng khoán 8.000 đ/CP Ví dụ Giá PH MG 150.000.000.000 Phát hành cổ phiếu (cp) A với số lượng 5.000.000 cp, mệnh giá 10.000 đ/cp, thu bằng TGNH TH1: Giá phát hành thông qua thị trường chứng khoán 40.000 đ/CP Nợ 112: 200.000.000.000 Có 4112: 150.000.000.000 Có 4111: 50.000.000.000 Lệ phí Phát hành 10.000.000 Chi 10.000.000đ bằng TGNH trả lệ phí phát hành chứng khoán. Nợ 4112: 10.000.000 Có 112: 10.000.000 3/16/2016 6 Giá PH MG 150.000.000.000 Phát hành cổ phiếu (cp) A với số lượng 5.000.000 cp, mệnh giá 10.000 đ/cp, thu bằng TGNH TH2: Giá phát hành thông qua thị trường chứng khoán 8.000 đ/CP Nợ 112: 40.000.000.000 Nợ 4112: 10.000.000.000 Có 4111: 50.000.000.000 7.3 LỢI NHUẬN SAU THUẾ CHƯA PHÂN PHỐI - Là lợi nhuận chưa chia cho các chủ sở hữu hoặc chưa trích lập các quỹ. - Lợi nhuận kế toán thực hiện cả năm là kết quả kinh doanh của doanh nghiệp bao gồm lợi nhuận hoạt động kinh doanh và lợi nhuận hoạt động khác. LN chưa phân phối vào đầu năm + LN trong năm (Báo cáo KQHĐKD) - Trích lập các quỹ - Cổ tức đã chia = LN chưa phân phối vào cuối năm 7.3 LỢI NHUẬN SAU THUẾ CHƯA PHÂN PHỐI LN CPP năm trước LN CPP năm nay 4211 4212 Đầu năm sau Lưu ý: TK 421 là chỉ tiêu điều chỉnh VCSH  có thể có số dư bên Nợ hoặc số dư bên Có 3/16/2016 7 Sự phân phối lợi nhuận dưới sạng tiền, cổ phiếu hay tài sản khác cho các cổ đông gọi là Cổ tức hay lãi cổ phần. Không ghi bút toán Nợ TK 421/ Có TK 3388: Cổ tức phải trả Ngày HĐQT thông báo chia cổ tức Nợ TK 3388/ Có TK 111,112: Cổ tức đã trả Ngày xác định danh sách cổ đông để chia cổ tức Ngày chi trả cổ tức 7.3 LỢI NHUẬN SAU THUẾ CHƯA PHÂN PHỐI CHIA CỔ TỨC 7.3 LỢI NHUẬN SAU THUẾ CHƯA PHÂN PHỐI Bảng CĐKT Báo cáo KQKD TS = NPT + VCSH LN = DT - CP LN CPP  Trường hợp lời LN CPP ↑ LN CPP ↓ Nợ 911 Có 4212  Trường hợp lỗ Nợ 4212 Có 911 Bảng CĐKT Báo cáo KQKD TS = NPT + VCSH LN = DT - CP ↓  LN CPP  Phân phối cho các bên góp vốn  Trích lập quỹ  Chia lãi cho chủ sở hữu  NPT ↑ (3388)  NV ↑ (353, 414 )  NPT ↑ (3388) 7.3 LỢI NHUẬN SAU THUẾ CHƯA PHÂN PHỐI 3/16/2016 8 Ví dụ LN kế toán trong năm X: 250.000.000 đ Căn cứ vào quyết định của Hội đồng quản trị, trích quỹ đầu tư phát triển 30.000.000 đ, công bố chia lãi bằng tiền mặt 6 tháng cuối năm cho cổ đông 50.000.000 đ 01/01/X+1, chuyển LN chưa phân phối thành LN chưa phân phối năm trước 15/3/X+1: HĐQT quyết định trích từ lợi nhuận năm trước để chia thêm cho cổ đông 20.000.000 đ, trích thêm quỹ ĐTPT 50.000.000đ, phần còn lại bổ sung nguồn vốn kinh doanh. LN kế toán trong năm X: 250.000.000 đ Nợ 911: 250.000.000 Có 4212: 250.000.000  Trường hợp lời LN CPP ↑ Nợ 911 Có 4212 Căn cứ vào quyết định của Hội đồng quản trị, trích quỹ đầu tư phát triển 30.000.000 đ, công bố chia lãi bằng tiền mặt 6 tháng cuối năm cho cổ đông 50.000.000 đ Nợ 4212: 80.000.000 Có 414: 30.000.000 Có 3388: 50.000.000  Trích lập quỹ LN CPP ↓ 3/16/2016 9 01/01/X+1, chuyển LN chưa phân phối thành LN chưa phân phối năm trước Nợ 4212: 170.000.000 Có 4211: 170.000.000 15/3/X+1: HĐQT quyết định trích từ lợi nhuận năm trước để chia thêm cho cổ đông 20.000.000 đ, trích thêm quỹ ĐTPT 50.000.000đ, phần còn lại bổ sung VG CSH. Nợ 4211: 170.000.000 Có 414: 50.000.000 Có 3388: 20.000.000 Có 411: 100.000.000  Trích lập quỹ, bổ sung VG CSH LN CPP ↓ Là các chỉ tiêu điều chỉnh trực tiếp vốn chủ sở hữu doanh nghiệp mà không đi qua báo cáo kết quả kinh doanh  Chênh lệch do đánh giá lại tài sản  Chênh lệch tỷ giá hối đoái chưa xử lý 7.4 KẾ TOÁN CÁC KHOẢN ĐIỀU CHỈNH VCSH 3/16/2016 10 BCĐKT TK 412 • Theo quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền • Thực hiện cổ phần hóa, chuyển nhượng cty BCKQHĐKD TK 711, 811 • Dùng TS để đầu tư ra ngoài cty: góp vốn liên doanh Chênh lệch giữa giá ghi sổ và giá được đánh giá lại Đánh giá lại TS trong những trường hợp sau: Chênh lệch do đánh giá lại tài sản Lưu ý: TK 412 là chỉ tiêu điều chỉnh VCSH  có thể có số dư bên Nợ hoặc bên số dư Có 7.4 KẾ TOÁN CÁC KHOẢN ĐIỀU CHỈNH VCSH Tại DN X, theo quyết định của Nhà nước, vào 31/12/2010 tiến hành đánh giá lại tài sản ở DN gồm: Loại TS Giá sổ sách Số lượng Giá điều chỉnh Hàng hóa A 10.000 đ/kg 5.000 kg 12.000 đ/kg TSCĐ B (chưa sử dụng) 50.000.000 đ 1 cái 42.000.000 đ Ví dụ Nợ 156: 10.000.000 Có 412: 10.000.000  Đánh giá lại TS theo quyết định nhà nước 412 Tăng Hàng hóa Đánh giá 10.000.000 3/16/2016 11 Nợ 412: 8.000.000 Có 211: 8.000.000  Đánh giá lại TS theo quyết định nhà nước 412 TSCĐ Giảm Đánh giá 8.000.000 Quỹ dự trữ của doanh nghiệp bao gồm quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phòng tài chính, và các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu được trích lập từ lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp  Đối với DN nhà nước: tỷ lệ trích lập do nhà nước quy định  Đối với loại hình DN khác: tỷ lệ trích lập do ban Giám đốc hoặc hội đồng quản trị quyết định 7.5 KẾ TOÁN CÁC QUỸ DỰ TRỮ Quỹ đầu tư phát triển Được trích lập sử dụng cho mục đích sau:  Đầu tư mở rộng & phát triển kinh doanh  Đổi mới thay thế máy móc, trang thiết bị  Nghiên cứu khoa học, đào tạo và nâng cao chuyên môn Quỹ khác thuộc vốn CSH Được trích lập sử dụng cho mục đích sau:  Phục vụ công tác điều hành của Ban giám đốc, Hội đồng quản trị (lưu ý không bao gồm khen thưởng điều hành công ty) 414 418 7.5 Kế toán các Quỹ dự trữ 3/16/2016 12 Vốn chủ sở hữu được trình bày trên phần Nguồn vốn của Bảng cân đối kế toán. Theo VAS 21 các chỉ tiêu của vốn chủ sở hữu được trình bày cụ thể như sau:  SD Có của TK 4111- Vốn đầu tư của chủ sở hữu được ghi vào chỉ tiêu "Vốn đầu tư của chủ sở hữu" trên BCĐKT.  SD TK4112- Thặng dư vốn cổ phần. Nếu TK này có số dư Có thì được ghi bình thường vào chỉ tiêu "Thặng vốn vốn cổ phần"; ngược lại ghi số âm. 7.6 TRÌNH BÀY VÀ CÔNG BỐ THÔNG TIN  SD Có của TK 4118 - Vốn khác được ghi vào chỉ tiêu "Vốn khác của chủ sở hữu".  SD Nợ của TK 419 - Cổ phiếu quỹ được ghi vào chỉ tiêu "Cổ phiếu quỹ" bằng số âm - ghi trong ngoặc đơn ().  Đối với TK 414 - Quỹ đầu tư phát triển, 418 - Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu: số dư của các tài khoản này sẽ ghi vào các chỉ tiêu tương ứng trong phần vốn chủ sở hữu.  Đối với TK 412 -Chênh lệch đánh giá lại tài sản, 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái, 421 - Lợi nhuận chưa phân phối số dư sẽ ghi vào các chỉ tiêu tương ứng trong phần vốn chủ sở hữu (nếu các TK này có số dư Có thì được ghi bình thường, ngược lại ghi số âm). 7.6 TRÌNH BÀY VÀ CÔNG BỐ THÔNG TIN NGUỒN VỐN B – VỐN CHỦ SỞ HỮU I. Vốn chủ sở hữu 1. Vốn đầu tư của chủ sở hữu 2. Thặng dư vốn cổ phần 3. Vốn khác của chủ sở hữu 4. Cổ phiếu quỹ 5. Chênh lệch đánh giá lại tài sản 6. Chênh lệch tỷ giá hối đoái 7.6 TRÌNH BÀY VÀ CÔNG BỐ THÔNG TIN 3/16/2016 13 NGUỒN VỐN B – VỐN CHỦ SỞ HỮU I. Vốn chủ sở hữu 7. Quỹ đầu tư phát triển 8. Quỹ dự phòng tài chính 9. Quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu 10. Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối 11. Nguồn vốn đầu tư XDCB 7.6 TRÌNH BÀY VÀ CÔNG BỐ THÔNG TIN THUYẾT MINH BÁO CÁO TÀI CHÍNH  Chi tiết sự biến động vốn đầu tư của chủ sở hữu  Các giao dịch về vốn với chủ sở hữu và phân phối cổ tức; chia lợi nhuận  Cổ tức đã công bố, bao gồm cổ tức trên cổ phần phổ thông, cổ phần ưu đãi  Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu như quỹ hỗ trợ và sắp xếp cổ phần hóa doanh nghiệp, mục đích trích lập các quỹ  Những khoản thu nhập và chi phí, lãi và lỗ được ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu  Nguồn kinh phí được cấp trong năm và nguồn kinh phí còn lại cuối năm 7.6 TRÌNH BÀY VÀ CÔNG BỐ THÔNG TIN 3/16/2016 14 ENGLISH Tiếng Việt Stock Cổ phiếu Par value Mệnh giá Paid-in/contributed capital Vốn góp của chủ sở hữu Capital surplus Thặng dư vốn cổ phần Treasury shares Cổ phiếu quỹ Retained earnings Lợi nhuận chưa phân phối Foreign exchange differences Chênh lệch tỉ giá hối đoái Một số thuật ngữ tiếng Anh 40 TÓM TẮT CHƯƠNG 7: - Vốn chủ sở hữu là tài sản thuần của doanh nghiệp, được xác định bằng công thức (Tài sản – Nợ phải trả) - Vốn chủ sở hữu nằm ở phần nguồn vốn trên BCĐKT của doanh nghiệp. - Tổ chức công tác kế toán liên quan đến vốn chủ sở hữu bao gồm vốn góp của chủ sở hữu, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, các khoản điều chỉnh vốn chủ, và các quỹ doanh nghiệp. 41