Khóa luận Công tác tổ chức hoạt động thông tin qua dịch vụ chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA THÔNG TIN – THƯ VIỆN ------------ Trần Thị Kiên Công tác tổ chức hoạt động thông tin qua dịch vụ chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NGÀNH: THÔNG TIN – THƯ VIỆN GVHD: PGS. TS. Trần Thị Quý HÀ NỘI - 2010 LỜI CẢM ƠN! Em xin chân thành cảm ơn cô giáo, PGS.TS Trần Thị Quý, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành Khóa luận này. Em xin gửi lời cảm ơn tới các Thầy, Cô trong khoa Thông tin – Thư viện, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, đã tận tình chỉ bảo, dạy dỗ em trong suốt 4 năm học tập tại Trường. Em xin giửi lời cảm ơn tới các cô chú , anh chị đang công tác tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia, đặc biệt là cô Lê Thị Khánh Vân đã giúp đỡ em trong quá trình thực tập và tìm tài liệu. Em xin cảm ơn gia đình, bạn bè - những người luôn bên em, động viên và khuyến khích để em có thể hoàn thành Khóa luận và có được kết quả như ngày hôm nay. Em xin chân thành cảm ơn! Hà nội, ngày 25 tháng 05 năm 2010 Sinh viên Trần Thị Kiên K51 Thông tin – Thƣ viện BẢNG TỪ VIẾT TẮT Bảng từ viết tắt Tiếng Việt STT Từ viết tắt Nghĩa của từ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 CN&TB CNH, HĐH DNN&V DV GPPM KH&CN KT-XH NC&PT TTCN TT-TV Công nghệ và Thiết bị Công nghiệp hóa, hiện đại hóa Doanh nghiệp nhỏ và vừa Dịch vụ Giải pháp phần mềm Khoa học và Công nghệ Kinh tế - Xã hội Nghiên cứu và phát triển Thị trường công nghệ Thông tin – Thư viện Bảng từ viết tắt Tiếng Anh STT Từ viết tắt Nghĩa của từ 1 2 3 TECHMART VISTA WTO Chợ công nghệ và thiết bị (Technology and Equipment Market) Mạng thông tin khoa học và công nghệ Việt Nam (Vietnam Information for Science and Technology Advance) Tổ chức thương mại thế giới (World Trade Organization) MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1-Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................. 1 2-Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 3 3-Đối tƣợng nghiên cứu .................................................................................. 3 4-Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 3 4.1-Phạm vi không gian .......................................................................... 3 4.2-Phạm vi thời gian .............................................................................. 3 5-Nội dung nghiên cứu .................................................................................... 3 6-Tình hình nghiên cứu theo hƣớng đề tài ................................................... 4 7-Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................ 5 7.1-Phương pháp luận ............................................................................. 5 7.2-Phương pháp cụ thể .......................................................................... 5 8-Cấu trúc Khóa luận ..................................................................................... 5 PHẦN NỘI DUNG .......................................................................................... 6 CHƢƠNG 1: TECHMART MỘT DỊCH VỤ ĐẶC BIỆT CỦA CỤC THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA 1.1-Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc. .................................................................................. 6 1.1.1-Khái quát quá trình hình thành và phát triển của Cục ................... 6 1.1.2-Chức năng, nhiệm vụ của Cục ....................................................... 6 1.1.3-Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ của Cục ................................... 8 1.1.4-Đặc điểm người dùng tin của Cục ............................................... 11 1.2-Vai trò của các loại dịch vụ thông tin nói chung và dịch vụ Techmart tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ nói riêng ................................ 15 1.2.1-Vai trò của dịch vụ thông tin và thư viện nói chung .................. 15 1.2.2-Vai trò của dịch vụ Techmart ...................................................... 17 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CỦA TECHMART TẠI CỤC THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA 2.1-Các khái niệm chung .............................................................................. 21 2.1.1-Khái niệm Thị trường công nghệ ................................................. 21 2.1.2-Khái niệm Giao dịch công nghệ ................................................... 21 2.1.3-Khái niệm Techmart ..................................................................... 24 2.2-Đối tƣợng của Techmart ........................................................................ 24 2.3-Lịch sử ra đời và hoạt động của Techmart .......................................... 25 2.4-Các loại hình Techmart .......................................................................... 30 2.5-Nguyên tắc tổ chức hoạt động Techmart .............................................. 31 2.6-Nội dung hoạt động của Techmart ........................................................ 31 2.6.1-Trưng bày giới thiệu, chào bán, mua bán công nghệ và thiết bị . 31 2.6.2-Giới thiệu các dịch vụ hỗ trợ và tư vấn ....................................... 33 2.6.3-Hội thảo, hội nghị chuyên đề, Seminar ....................................... 35 2.6.4-Techmart ảo ................................................................................. 36 2.6.5-Khen Thưởng ............................................................................... 42 2.6.6-Hoạt động của các tổ chức trung gian ......................................... 43 2.6.7-Hoạt động xúc tiến phát triển thị trường công nghệ.................... 45 CHƢƠNG 3: NHẬN XÉT VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DỊCH VỤ THÔNG TIN TECHMART 3.1-Một số nhận xét về tổ chức hoạt động của Techmart.......................... 49 3.1.1-Những thành tựu .......................................................................... 49 3.1.2-Những khó khăn và hạn chế ........................................................ 54 3.1.3-Nguyên nhân ................................................................................ 59 3.2-Kiến nghị và đề xuất. .............................................................................. 60 3.2.1-Về cơ chế đầu tư .......................................................................... 60 3.2.2-Về nâng cao kiến thức ................................................................. 63 3.2.3-Về môi trường pháp lý ................................................................. 63 3.2.4-Về cơ chế tài chính ...................................................................... 64 3.3-Các giải pháp thúc đẩy và phát triển Techmart .................................. 66 3.3.1-Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý trong mua- bán và dịch vụ tư vấn giao dịch công nghệ .............................................................................. 66 3.3.2-Các giải pháp kích cầu công nghệ ............................................... 66 3.3.3-Các giải pháp kích cung công nghệ ............................................. 67 3.3.4-Phát triển các tổ chức trung gian trong giao dịch công nghệ ..... 67 KẾT LUẬN .................................................................................................... 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 70 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 74 Công tác tổ chức thông tin qua dịch vụ Chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia Khóa luận tốt nghiệp 1 Trần Thị Kiên – K51 Thông tin – Thƣ viện LỜI MỞ ĐẦU 1-Tính cấp thiết của đề tài Sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, đặc biệt là của công nghệ thông tin và truyền thông đã tác động sâu sắc đến sự phát triển kinh tế thế giới. Thế giới đang chuyển dần từ xã hội công nghiệp sang xã hội thông tin với nền kinh tế tri thức. Toàn cầu hóa kinh tế được xác định là một xu thế khách quan, tạo cơ hội cho phát triển. Khoa học và công nghệ (KH&CN) sẽ có những bước nhảy vọt và những đột phá lớn, tác động nhiều mặt đến tất cả các quốc gia. Sau 20 năm thực hiện đường lối của Đảng, Việt Nam đã lớn mạnh về nhiều mặt, đời sống nhân dân được cải thiện đáng kể, kinh tế tăng trưởng khá nhanh, công cuộc Công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất nước đã đạt được những kết quả to lớn. Tuy nhiên, nền kinh tế nước ta vẫn trong tình trạng khó khăn. Đặc biệt, cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đang có tác động không nhỏ đến phát triển kinh tế xã hội (KT-XH) của Việt Nam. Sự đổi mới chính sách và cơ chế quản lý theo hướng phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tăng cường sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức dịch vụ công lập. Việc gia nhập tổ chức thương mại quốc tế WTO đã mở ra những cơ hội hợp tác và phát triển, đẩy mạnh hội nhập quốc tế, song cũng cho thấy những thách thức mới, đặc biệt, có thể xuất hiện những dịch vụ thông tin quốc tế với sự cạnh tranh tăng lên, những vấn đề bản quyền sẽ ngày càng thắt chặt hơn, tác động đến hoạt động thông tin KH&CN trong nước. Hoạt động thông tin khoa học và công nghệ phát triển rộng khắp cả nước hình thành mạng lưới tổ chức thông tin khoa học và công nghệ trong Công tác tổ chức thông tin qua dịch vụ Chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia Khóa luận tốt nghiệp 2 Trần Thị Kiên – K51 Thông tin – Thƣ viện thời gian qua. Nguồn tin khoa học và công nghệ được phát triển đáng kể, cơ bản đáp ứng những nhu cầu thông tin khoa học và công nghệ trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thị trường công nghệ là một bộ phận của nền kinh tế, có vai trò to lớn trong việc phát triển kinh tế xã hội. Phát triển thị trường công nghệ là một trong những trọng tâm của chiến lược phát triển KH&CN ở Việt Nam từ nay đến năm 2010. Thị trường công nghệ (TTCN) được hình thành và phát triển mạnh mẽ với đầy đủ các chủ thể tham gia sẽ góp phần quan trọng đưa nước ta đến năm 2020 cơ bản trở thành một nước công nghiệp. Cục Thông tin KH&CN Quốc gia là tổ chức đứng đầu hệ thống các tổ chức thông tin KH&CN trên cả nước, thực hiện chức năng thông tin, thư viện trung tâm của cả nước về KH&CN. Trong nhiều năm qua Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia đã phát triển nhiều dịch vụ thông tin khác nhau, trong đó có Chợ Công nghệ và Thiết bị tên tiếng anh Technology and Equipment Market (mà sau đây trong suốt Khóa luận xin dùng tên gọi viết tắt từ tiếng anh Techmart). Trong nhiều năm qua, hoạt động Techmart đã đi vào nề nếp, góp phần đáng kể giúp người dùng tin KH&CN tiếp cận được với các sản phẩm khoa học phục vụ sản xuất, nghiên cứu và triển khai. Tuy nhiên, để phát triển hiệu quả dịch vụ thông tin Techmart hơn nữa tôi quyết định lựa chọn đề tài: “Công tác tổ chức hoạt động thông tin qua dịch vụ chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia” làm đề tài Khóa luận của mình, với mong muốn hoàn thiện hệ thống lý luận của Techmart và góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động Techmart nhằm thỏa mãn nhu cầu thông tin KH&CN cho người dùng tin, góp phần nâng cao hiệu quả phát triển KT-XH của đất nước trong giai đoạn CNH, HĐH. Công tác tổ chức thông tin qua dịch vụ Chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia Khóa luận tốt nghiệp 3 Trần Thị Kiên – K51 Thông tin – Thƣ viện 2-Mục đích nghiên cứu Tìm hiểu về thực trạng tổ chức hoạt động của chợ công nghệ và thiết bị, từ đó đưa ra một số nhận xét, kiến nghị và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động chợ công nghệ và thiết bị trong tương lai. 3-Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác tổ chức hoạt động của chợ công nghệ và thiết bị - Techmart. 4-Phạm vi nghiên cứu 4.1-Phạm vi không gian Tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc Gia. 4.2-Phạm vi thời gian Công tác tổ chức hoạt động của Techmart từ năm 2003 đến năm 2009. 5-Nội dung nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu, Khóa luận tập trung nghiên cứu một số nội dung sau: + Nghiên cứu khái quát về Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia. + Nghiên cứu khái quát lịch sử ra đời và phát triển của chợ công nghệ và thiết bị. + Tìm hiểu vai trò công tác tổ chức hoạt động của chợ công nghệ và thiết bị. Công tác tổ chức thông tin qua dịch vụ Chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia Khóa luận tốt nghiệp 4 Trần Thị Kiên – K51 Thông tin – Thƣ viện + Nghiên cứu thực trạng công tác tổ chức hoạt động chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia. + Đánh giá chất lượng hoạt động, đưa ra kiến nghị và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của dịch vụ thông tin Techmart. 6-Tình hình nghiên cứu theo hƣớng của đề tài Đã từ lâu, Chợ công nghệ và thiết bị đã thu hút được sự quan tâm của nhiều cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước. Ở nước ta đã có một số công trình nghiên cứu về vấn đề này: Đề tài “Giới thiệu chợ công nghệ và thiết bị Việt Nam 2003 (Techmart Việt Nam 2003)” do sinh viên Đỗ Thị Tươi lựa chọn viết khóa luận tốt nghiệp. Tác giả đã đi sâu nghiên cứu hiện trạng hoạt động của chợ công nghệ và thiết bị Việt Nam 2003 và một số giải pháp nhằm phát triển chợ công nghệ và thiết bị Việt Nam. Đề tài “Cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng tiêu chí và phương pháp đánh giá hiệu quả hoạt động chợ công nghệ và thiết bị (Techmart)” do ThS. Lê Thị Khánh Vân làm chủ nhiệm. Tác giả đã đi sâu nghiên cứu những thành công của các kỳ Techmart trong 7 năm (2003-2009) ở nước ta để xây dựng tiêu chí và phương pháp đánh giá hiệu quả hoạt động Techmart. Các đề tài trên đã đưa ra cái nhìn tổng quan về chợ công nghệ thiết bị năm 2003 và nghiên cứu các kỳ Techmart để đưa ra các tiêu chí và phương pháp đánh giá hiệu quả hoạt động Techmart. Tuy nhiên, các đề tài chưa tìm hiểu về tổ chức hoạt động Techmart như là một dịch vụ thông tin. Như vậy, đề tài mà tôi lựa chọn làm Khóa luận hoàn toàn mới so với các đề tài trước đó, thể hiện ở cấu trúc và nội dung của Khóa luận. Công tác tổ chức thông tin qua dịch vụ Chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia Khóa luận tốt nghiệp 5 Trần Thị Kiên – K51 Thông tin – Thƣ viện 7-Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1-Phƣơng pháp luận Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và quán triệt quan điểm của Đảng và Nhà nước về hoạt động thông tin KH&CN, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác sách báo, thông tin và thư viện. 7.2-Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể Để thực hiện Khóa luận này, một số phương pháp nghiên cứu sau đây đã được sử dụng: + Phương pháp phân tích- tổng hợp tài liệu. + Phương pháp quan sát và điều tra thực tế. + Phương pháp thống kê. + Phương pháp mạn đàm, phỏng vấn chuyên gia tại Cục Thông tin KH&CN Quốc gia. 8-Cấu trúc Khóa luận Ngoài phần lời nói đầu, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục và phụ lục, Khóa luận gồm 3 chương: Chương 1: Techmart một dịch vụ thông tin đặc biệt của Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia. Chương 2: Thực trạng tổ chức hoạt động Techmart tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia. Chương 3: Một số nhận xét, kiến nghị và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động dịch vụ thông tin Techmart. Công tác tổ chức thông tin qua dịch vụ Chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia Khóa luận tốt nghiệp 6 Trần Thị Kiên – K51 Thông tin – Thƣ viện PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1 TECHMART MỘT DỊCH VỤ THÔNG TIN ĐẶC BIỆT CỦA CỤC THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUỐC GIA 1.1-Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc 1.1.1-Khái quát quá trình hình thành và phát triển của Cục Trung tâm Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia (nay là Cục Thông tin KH&CN) trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ là tổ chức đứng đầu hệ thống các tổ chức thông tin KH-CN, thực hiện chức năng thông tin, thư viện trung tâm của cả nước về KH-CN. Cục được thành lập ngày 24 tháng 9 năm 1990 theo Quyết định số 487/TCCB của Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học Nhà nước trên cơ sở hợp nhất hai đơn vị: Viện thông tin Khoa học và Kỹ thuật Trung ương với Thư viện Khoa học và Kỹ thuật Trung ương. Thư viện Khoa học Kỹ thuật Trung ương được thành lập theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ ngày 06 tháng 02 năm 1960 trên nền tảng của Thư viện Học viện Viễn Đông Bác Cổ (do Nhà nước đô hộ Pháp thành lập từ tháng 01 năm 1901 với mục đích nghiên cứu Viễn Đông và Đông Dương). Trải qua quá trình hình thành và phát triển, từ năm 1969, Thư viện Khoa học và Kỹ thuật Trung ương được coi là Trung tâm tư vấn, điều hòa, phối hợp các hoạt dộng nghiệp vụ cho mạng lưới Thư viện Khoa học Kỹ thuật ở miền Bắc. Chức năng và nhiệm vụ của Thư viện Khoa học Kỹ thuật là quản lý tài liệu Công tác tổ chức thông tin qua dịch vụ Chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia Khóa luận tốt nghiệp 7 Trần Thị Kiên – K51 Thông tin – Thƣ viện khoa học kỹ thuật trong cả nước, hướng dẫn, giúp đỡ về tài liệu cho các ngành các cấp. Thư viện Thông tin Khoa học và Kỹ thuật Trung ương được thành lập theo quyết định số 187 – CP ngày 04 tháng 10 năm 1972, tiền thân là phòng Thông tin Khoa học được thành lập vào tháng 08 năm 1961 theo nghị định số 89/CP. Viện cán bộ lãnh đạo, các cơ quan tham mưu của Đảng và Chính phủ, lãnh đạo các ngành và cơ sở nghiên cứu khác. Khi thành lập, tên gọi của Cục có sự thay đổi theo các giai đoạn từ năm 1990 đến nay. Cụ thể như sau: + Thư viện Khoa học và kỹ thuật Trung ương, 1960-1990. + Viện Thông tin Khoa học và Kỹ thuật Trung ương, 1972-1990. + Trung tâm Thông tin Tư liệu Khoa học và Công nghệ Quốc gia 1990- 2004. + Trung tâm Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia, 2004 – 2010. + Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia, 2010- Hệ thống thông tin KH&CN Quốc gia rộng khắp đã được hoàn thiện và tiếp tục phát triển. Hệ thống Thông tin KH&CN Quốc gia được xây dựng theo mô hình 4 cấp: Trung ương, Bộ/ngành, địa phương và cơ sở. Cụ thể là: + Cục Thông tin KH&CN Quốc gia là cơ quan đầu mối liên kết Trung tâm của mạng lưới các tổ chức dịch vụ thông tin KH&CN. + 40 cơ quan thông tin KH&CN cấp Bộ/ngành gồm: 2 Trung tâm Thông tin chuyên dạng tài liệu của Bộ Khoa học và Công nghệ là Trung tâm Thông tin Sáng chế và Trung tâm Thông tin Tiêu chuẩn – Đo lường – Chất Công tác tổ chức thông tin qua dịch vụ Chợ công nghệ và thiết bị tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia Khóa luận tốt nghiệp 8 Trần Thị Kiên – K51 Thông tin – Thƣ viện lượng; 42 cơ quan thông tin của các Bộ/ngành, các cơ quan thuộc Chính phủ, các tổ chức chính trị xã hội. + 63 cơ quan Thông tin KH&CN cấp tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương. + Một số cơ quan Thông tin KH&CN thuộc các cơ quan Trung ương của Đảng và Đoàn thể ở Trung ương. + Hơn 400 cơ quan TT-TV tại các Viện/Trung tâm nghiên cứu, các trường đại học, cao đẳng; hàng chục Trung tâm thông tin ở các Tổng công ty 90, 91. Nhiều cơ quan TT-TV đã được Nhà nước và các Bộ/ngành, địa phương chú trọng phát triển trục sở, nhà xưởng, điều kiện làm việc, đảm bảo trang thiết bị kỹ thuật hiện đại. Điều kiện làm việc của nhiều cơ quan thông tin KH&CN được liên tục cải thiện. Quyết định thành lập Cục Thông tin KH&CN Quốc gia là một quyết định đúng đắn và kịp t