Khóa luận Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay

Thế kỷ XX đã đi qua, khép lại quá khứ, giữ vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hướng tới tương lai, nhân dân Việt Nam cùng loài người bước sang thế kỷ XXI, thế kỷ của toàn cầu hóa kinh tế, trong đó tri thức ngày càng có vaitrò nổibậttrong quátrình pháttriển lựclượng sản xuất– lựcl ượng quyếtđịnh mọisự biến đổixãhội. Chủ nghĩa Mác – Lênin đã khẳng định: Mọi sự biến đổi xã hội, suy cho cùng, đều bắt đầu từ sự biến đổi của lực lượng sản xuất. Do đó, để sớm “ra khỏi tình trạng kém phát triển; tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”[8; 76], tiến tới xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, trong điều kiện nước ta còn là một nước nông nghiệp lạc hậu, trình độ của lực lượng sản xuất còn nhiều hạn chế thì việc quan tâm thúc đẩy lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa làmột tấtyếu khách quan. Để thực hiện mục tiêu đề ra, Đảng ta chủ trương đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đặc biệt coi trọng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, phát huy tiềm năng, thế mạnh từng vùng, từng địa phương, đồng thời mở cửa, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, tạo mọi điều kiện thuận lợi đểgiảiphóng sứcsản xuất. Là một tỉnh nằm ở phía Tây Nam của Tổ quốc, với thế mạnh về nông nghiệp, đặc biệt là thế mạnh về cây lúa, trong nhiều năm liền, An Giang luôn là tỉnh liên tục có giá trị và sản lượng lúa đứng đầu cả nước nhưng trình độ của lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của Tỉnh còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành, dẫn tới chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế của Tỉnh. Do vậy, việc phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa là khách quan và cần thiết. Đây cũng là mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay đang đòi hỏi phải được quan tâm giải quyết nhằm thúc đẩy kinh tế nông nghiệp An Giang phát triển, xứng đáng là đầu tàu nông nghiệp của cả nước, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đạihóa đấtnước. NHD:Ts. Võ Văn Thắng 1 Khóa luận tốtnghiệp ĐHSPPhạmThịHiền Từ trước đến nay, vấn đề làm thế nào để nền nông nghiệp nước ta phát triển phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước là vấn đề đã và đang được nhiều tác giả, nhiều tập thể, nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu ở những góc độ, khía cạnh khác nhau. Tiêu biểu như “Để nông dân giàu lên” của Gs, Ts Võ Tòng Xuân, xuất bản năm 2005, “Công nghiệp hóa từ nông nghiệp, lý luận, thực tiễn và triển vọng áp dụng ở Việt Nam” của Đặng Kim Sơn, xuất bản 2001, và trong các văn bản, các Nghị quyết của các tỉnh, nhưng ở khía cạnh cụ thể là nghiên cứu những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay thì chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu. Với tất cả những lý do trên, là sinh viên chuyên ngành Giáo dục chính trị, trên cơ sở học tập và nghiên cứu những quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về mâu thuẫn và biện pháp giải quyết mâu thuẫn, về lực lượng sản xuất và vai trò của lực lượng sản xuất trong sự phát triển xã hội, về tính thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, tác giả quyết định chọn “Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay”làmđềtàinghiên cứu cho khóaluận tốtnghiệp củamình.

pdf62 trang | Chia sẻ: oanhnt | Lượt xem: 1327 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Khóa luận Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG KHOA MÁC – LÊNIN PHẠM THỊ HIỀN LỚP DH5CT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGÀNH GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY Giảng viên hướng dẫn Ts. VÕ VĂN THẮNG An Giang, tháng 5/2008 Lời cảm ơn Trong thời gian tìm hiểu, nghiên cứu để hoàn thành khóa luận của mình, tôi đã nhận được sự động viên, quan tâm giúp đỡ nhiệt tình của các đơn vị, cá nhân, trong đó phải kể đến: - Tập thể cán bộ, giảng viên Khoa Mác – Lênin, Trường Đại học An Giang. - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang. - Cục thống kê tỉnh An Giang. - Cán bộ Thư viện trường Đại học An Giang. - Gia đình, người thân, bạn bè trong và ngoài tập thể lớp DH5CT, Khoa Mác – Lênin, Trường Đại học An Giang. Tôi đặc biệt gởi lời biết ơn sâu sắc đến Thầy Võ Văn Thắng _ người đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận này. Trân trọng cảm ơn! Sinh viên Phạm Thị Hiền DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH, HĐH......................................... công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNXH................................................. chủ nghĩa xã hội GS, TS.................................................giáo sư, tiến sĩ KH, CN............................................... khoa học, công nghệ KH, KT, CN........................................khoa học, kỹ thuật, công nghệ LLSX.................................................. lực lượng sản xuất QHSX..................................................quan hệ sản xuất VAC.................................................... vườn, ao, chuồng MỤC LỤC -------------------- PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài.............................................................................Trang 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 3 4. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 3 5. Đóng góp của khóa luận............................................................................ 3 6. Kết cấu khóa luận...................................................................................... 3 PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1 SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 1. Lý luận về mâu thuẫn theo quan điểm triết học mác-xít 1.1.1. Khái niệm và phân loại mâu thuẫn.................................................7 1.1.2. Vai trò của mâu thuẫn đối với sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng...................................................................................10 1.1.3. Biện pháp giải quyết mâu thuẫn...................................................11 1.1.4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn từ việc nghiên cứu quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập.......................................... 12 1.2. Lý luận về lực lượng sản xuất theo quan điểm triết học mác-xít 1.2.1. Lực lượng sản xuất, các yếu tố cấu thành lực lượng sản xuất......13 1.2.2. Vai trò của lực lượng sản xuất trong sự phát triển xã hội............ 14 1.3. Tính tất yếu của việc giải quyết mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay............................................................................ 16 CHƯƠNG 2 NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 2.1. Vài nét về tỉnh An Giang....................................................................21 2.2. Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay 2.2.1. Mâu thuẫn giữa thực trạng thấp về trình độ học vấn, hiểu biết với yêu cầu cao về trình độ hiểu biết, ứng dụng các thành tựu KH, KT, CN vào sản xuất của nông dân......................................................................25 2.2.2. Mâu thuẫn giữa thực trạng lạc hậu với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong kỹ thuật canh tác của nông dân................................ 29 2.2.3. Mâu thuẫn giữa thực trạng kết cấu hạ tầng nông thôn với yêu cầu mở rộng và nâng cao chất lượng hiệu quả sử dụng kết cấu ấy trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp..........................35 2.2.4. Mâu thuẫn giữa yêu cầu mở rộng thị trường hàng nông sản với hiện thực chất lượng hàng nông sản còn nhiều bất cập..................................39 2.3. Đề xuất một số giải pháp.................................................................... 43 PHẦN KẾT LUẬN..........................................................................................46 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thế kỷ XX đã đi qua, khép lại quá khứ, giữ vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hướng tới tương lai, nhân dân Việt Nam cùng loài người bước sang thế kỷ XXI, thế kỷ của toàn cầu hóa kinh tế, trong đó tri thức ngày càng có vai trò nổi bật trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất – lực lượng quyết định mọi sự biến đổi xã hội. Chủ nghĩa Mác – Lênin đã khẳng định: Mọi sự biến đổi xã hội, suy cho cùng, đều bắt đầu từ sự biến đổi của lực lượng sản xuất. Do đó, để sớm “ra khỏi tình trạng kém phát triển; tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”[8; 76], tiến tới xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, trong điều kiện nước ta còn là một nước nông nghiệp lạc hậu, trình độ của lực lượng sản xuất còn nhiều hạn chế thì việc quan tâm thúc đẩy lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa là một tất yếu khách quan. Để thực hiện mục tiêu đề ra, Đảng ta chủ trương đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đặc biệt coi trọng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, phát huy tiềm năng, thế mạnh từng vùng, từng địa phương, đồng thời mở cửa, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, tạo mọi điều kiện thuận lợi để giải phóng sức sản xuất. Là một tỉnh nằm ở phía Tây Nam của Tổ quốc, với thế mạnh về nông nghiệp, đặc biệt là thế mạnh về cây lúa, trong nhiều năm liền, An Giang luôn là tỉnh liên tục có giá trị và sản lượng lúa đứng đầu cả nước nhưng trình độ của lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của Tỉnh còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành, dẫn tới chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế của Tỉnh. Do vậy, việc phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa là khách quan và cần thiết. Đây cũng là mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay đang đòi hỏi phải được quan tâm giải quyết nhằm thúc đẩy kinh tế nông nghiệp An Giang phát triển, xứng đáng là đầu tàu nông nghiệp của cả nước, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 1 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Từ trước đến nay, vấn đề làm thế nào để nền nông nghiệp nước ta phát triển phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước là vấn đề đã và đang được nhiều tác giả, nhiều tập thể, nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu ở những góc độ, khía cạnh khác nhau. Tiêu biểu như “Để nông dân giàu lên” của Gs, Ts Võ Tòng Xuân, xuất bản năm 2005, “Công nghiệp hóa từ nông nghiệp, lý luận, thực tiễn và triển vọng áp dụng ở Việt Nam” của Đặng Kim Sơn, xuất bản 2001,… và trong các văn bản, các Nghị quyết của các tỉnh,… nhưng ở khía cạnh cụ thể là nghiên cứu những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay thì chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu. Với tất cả những lý do trên, là sinh viên chuyên ngành Giáo dục chính trị, trên cơ sở học tập và nghiên cứu những quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về mâu thuẫn và biện pháp giải quyết mâu thuẫn, về lực lượng sản xuất và vai trò của lực lượng sản xuất trong sự phát triển xã hội, về tính thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, tác giả quyết định chọn “Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay” làm đề tài nghiên cứu cho khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu 2.1.1. Tìm ra những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang giai đoạn từ năm 2001 đến nay. 2.1.2. Đề xuất những biện pháp giải quyết mâu thuẫn, tìm ra những hướng đi phù hợp để góp phần thúc đẩy ngành nông nghiệp tỉnh An Giang phát triển. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 2.2.1. Chỉ ra những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay. 2.2.2. Phân tích thực trạng của sự phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang giai đoạn từ năm 2001 đến nay và hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu NHD: Ts. Võ Văn Thắng 2 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Khóa luận chỉ nghiên cứu lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp, chủ yếu là vấn đề trồng lúa trồng lúa trên địa bàn tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay. 4. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp phương pháp lôgíc và lịch sử, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp so sánh và hệ thống, phương pháp thống nhất giữa lý luận và thực tiễn,… 5. Đóng góp của khóa luận 5.1. Về lý luận Đi sâu nghiên cứu và chỉ ra những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay. Là một trong những cơ sở khoa học để Đảng bộ và các cấp quản lý về lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp ở An Giang có thể tham khảo trong quá trình nghiên cứu, tìm ra con đường giải quyết đúng đắn những mâu thuẫn trong phát triển nông nghiệp để đưa nền kinh tế tỉnh nhà phát triển. 5.2. Về thực tiễn Góp phần giải quyết những mâu thuẫn trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp ở An Giang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đặc biệt là trong thời kỳ mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, góp phần cùng cả nước từng bước xây dựng thành công xã hội xã hội chủ nghĩa. 6. Kết cấu khóa luận Khóa luận bao gồm phần mở đầu, hai chương và kết luận. Ngoài ra, Khóa luận còn có mục lục, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 3 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền CHƯƠNG 1 SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 1.1. Lý luận về mâu thuẫn theo quan điểm triết học mác-xít 1.1.1. Khái niệm và phân loại mâu thuẫn 1.1.1.1. Khái niệm mâu thuẫn 1.1.1.2. Phân loại mâu thuẫn 1.1.2. Vai trò của mâu thuẫn đối với sự phát triển của sự vật, hiện tượng 1.1.3. Biện pháp giải quyết mâu thuẫn 1.1.4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn từ việc nghiên cứu quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập 1.2. Lý luận về lực lượng sản xuất theo quan điểm triết học mác-xít 1.2.1. Lực lượng sản xuất, các yếu tố cấu thành lực lượng sản xuất 1.2.2. Vai trò của lực lượng sản xuất trong sự phát triển xã hội 1.3. Tính tất yếu của việc giải quyết những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay 1.3.1. Về mặt lý luận 1.3.2. Về mặt thực tiễn CHƯƠNG 2 NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 2.1. Vài nét về tỉnh An Giang 2.1.1. Vị trí địa lý 2.1.2. Dân cư - Văn hoá - Xã hội - Chính trị NHD: Ts. Võ Văn Thắng 4 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền 2.1.3. Kinh tế 2.2. Những mâu thuẫn cơ bản trong qúa trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay 2.2.1. Mâu thuẫn giữa thực trạng trình độ học vấn, hiểu biết thấp với yêu cầu cao về trình độ hiểu biết, ứng dụng các thành tựu khoa học, kỹ thuật, công nghệ vào sản xuất của nông dân 2.2.1.1. Thực trạng trình độ học vấn, hiểu biết thấp của nông dân 2.2.1.2. Yêu cầu cao về trình độ hiểu biết, ứng dụng các thành tựu khoa học, kỹ thuật, công nghệ vào sản xuất của nông dân 2.2.1.3. Hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang 2.2.2. Mâu thuẫn giữa thực trạng công cụ lao động thô sơ, trình độ tổ chức lao động xã hội thấp với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong kỹ thuật canh tác của nông dân 2.2.2.1. Thực trạng công cụ lao động thô sơ, trình độ tổ chức lao động xã hội thấp của nông dân 2.2.2.2. Yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong kỹ thuật canh tác của nông dân 2.2.2.3. Hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang 2.2.3. Mâu thuẫn giữa thực trạng kết cấu hạ tầng kinh tế - kỹ thuật nông thôn thấp kém với yêu cầu mở rộng và nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng kết cấu ấy trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp 2.2.3.1. Thực trạng kết cấu hạ tầng kinh tế - kỹ thuật nông thôn thấp kém 2.2.3.2. Yêu cầu mở rộng và nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng kết cấu hạ tầng kinh tế - kỹ thuật nông thôn trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp 2.2.3.3. Hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang 2.2.4. Mâu thuẫn giữa một bên là yêu cầu mở rộng thị trường hàng nông sản với một bên là hiện thực hàng nông sản còn nhiều bất cập 2.2.4.1. Hàng nông sản An Giang – vấn đề còn nhiều bất cập NHD: Ts. Võ Văn Thắng 5 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền 2.2.4.2. Nhu cầu mở rộng thị trường hàng nông sản 2.2.4.3. Hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang 2.3. Đề xuất giải pháp PHẦN KẾT LUẬN NHD: Ts. Võ Văn Thắng 6 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1 SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 1.1. Lý luận về mâu thuẫn theo quan điểm triết học mác-xít 1.1.1. Khái niệm và phân loại mâu thuẫn 1.1.1.1. Khái niệm mâu thuẫn Ngay từ thời cổ đại, cả ở phương Đông lẫn phương Tây đều có những phỏng đoán thiên tài về sự tác động qua lại của các mặt đối lập và xem sự tác động qua lại đó là cơ sở vận động, phát triển của thế giới. Tiêu biểu ở phương Đông có học thuyết Âm – Dương (Trung Quốc), quan điểm về “Đạo” của Lão Tử, tư tưởng về mâu thuẫn của trường phái Sàmkhya (Ấn Độ)…, Ở phương Tây có các triết gia tiêu biểu bàn về vấn đề này như: Heraclit, Aristote, Platon, Democrit, I.Kant, Hegels,… Mặc dù vậy, nhìn chung, hầu hết các nhà triết học trước C.Mác đều chưa có tư tưởng về sự vận động đi lên và chưa nâng chúng thành quy luật của sự phát triển, ngoại trừ Hegels_người đã phát triển quan điểm mâu thuẫn đến trình độ cao hơn so với trước đó, ông khẳng định: “Mâu thuẫn là nguồn gốc của tất cả mọi sự vận động và của tất cả mọi sức sống” [Dẫn theo 10; 319]. Song, do bị chi phối bởi quan niệm duy tâm và bởi lợi ích giai cấp mà ông đại diện, Hegels đã không thể phát triển học thuyết mâu thuẫn biện chứng đến độ triệt để. Ông cho rằng, mâu thuẫn chỉ xảy ra trong ý niệm tuyệt đối mà thôi, chứ ông chưa thấy rằng đấu tranh giữa các mặt đối lập ngay trong bản thân sự vật, hiện tượng chính là nguồn gốc của sự vận động và phát triển. Điều đó càng thấy rõ khi ông nghiên cứu các vấn đề xã hội. Bằng tư duy biện chứng của mình, ông đã chỉ ra tính mâu thuẫn không thể điều hòa được trong “xã hội công dân”, nhưng khi giải quyết mâu thuẫn của nó, ông lại đẩy việc giải quyết đó vào lĩnh vực tư tưởng thuần túy. Kế thừa một cách có phê phán tất cả những thành tựu có giá trị nhất trong toàn bộ lịch sử hơn 2.000 năm của triết học, dựa trên những thành quả mới nhất NHD: Ts. Võ Văn Thắng 7 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền của khoa học hiện đại (cả khoa học tự nhiên lẫn khoa học xã hội và nhân văn), khái quát thực tiễn thời đại mình, C.Mác và Ph.Ăngghen đã phát triển học thuyết mâu thuẫn biện chứng lên một tầm cao mới khác về chất so với các quan điểm về mâu thuẫn trước đó. Các ông đã tìm ra mâu thuẫn ngay trong nội tại sự vật, hiện tượng và chứng minh được rằng khi mâu thuẫn phát triển đến mức gay gắt không thể điều hòa, chúng sẽ đấu tranh, bài trừ và phủ định lẫn nhau. Mâu thuẫn được giải quyết, chỉnh thể cũ mất đi, chỉnh thể mới ra đời, thay thế. Các ông khẳng định: “Chúng ta phải tìm xung lực vận động và phát triển của sự vật trong chính sự vật đó, trong những mâu thuẫn của bản thân sự vật” [10; 320]. Quan điểm lý luận đó được thể hiện trong quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Nội dung cơ bản của quy luật này được làm sáng tỏ thông qua một loạt những phạm trù cơ bản: mặt đối lập, sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Mặt đối lập là một phạm trù triết học dùng để chỉ những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính, những tính quy định có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau, tồn tại một cách khách quan cả trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Hai mặt đối lập tuy có thuộc tính bài trừ, phủ định nhau, nhưng chúng lại gắn bó chặt chẽ với nhau, đồng thời tồn tại trong một chỉnh thể thống nhất. Sự thống nhất của các mặt đối lập là sự nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau của các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại của mặt kia làm tiền đề. Như vậy, cũng có thể xem xét sự thống nhất của hai mặt đối lập là tính không thể tách rời của hai mặt đó. Giữa các mặt đối lập bao giờ cũng có những nhân tố giống nhau, đồng nhất với nhau. Với ý nghĩa đó, sự thống nhất của các mặt đối lập còn bao hàm sự đồng nhất của các mặt đó. Do có sự đồng nhất của các mặt đối lập mà trong sự triển khai của mâu thuẫn đến một lúc nào đó, mặt đối lập này có thể chuyển hóa sang mặt đối lập kia – khi xét về một vài đặc trưng nào đó. Thí dụ, sự phát triển kinh tế trong chủ nghĩa tư bản phục vụ lợi ích của giai cấp tư sản, nhưng lại tạo ra tiền đề cho sự thay thế chủ nghĩa tư bản bằng CNXH. Sự thống nhất của các mặt đối lập còn biểu hiện ở sự tác động ngang nhau của chúng. Song, đó chỉ là trạng thái vận động của mâu thuẫn ở một giai đoạn phát triển, khi diễn ra sự cân bằng của các mặt đối lập. Tồn tại trong một thể thống nhất, hai mặt đối lập luôn tác động qua lại với nhau, đấu tranh với nhau. Đấu tranh giữa các mặt đối lập là sự tác động qua lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn nhau giữa các mặt đó. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 8 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Như vậy, không thể hiểu đấu tranh của các mặt đối lập chỉ là sự thủ tiêu lẫn nhau của các mặt đó. Sự thủ tiêu lẫn nhau của các mặt đối lập chỉ là một trong những hình thức đấu tranh của các mặt đối lập. Tính đa dạng của hình thức đấu tranh giữa các mặt đối lập tùy thuộc vào tính chất của các mặt đối lập cũng như của mối quan hệ tác động qua lại giữa chúng, phụ thuộc vào lĩnh vực tồn tại của các mặt đối lập, phụ thuộc vào điều kiện trong đó diễn ra cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập. Với tư cách là hai trạng thái đối lập trong mối quan hệ qua lại giữa hai mặt đối lập, sự thống nhất và đấu tranh của chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Sự thống nhất giữa các mặt đối lập có quan hệ hữu cơ với sự đứng im, sự ổn định tạm thời của sự vật. Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập có mối quan hệ gắn bó với tính tuyệt đối của sự vận động và sự phát triển. Điều đó có nghĩa là, sự thống nhất của các mặt đối lập là tương đối, sự đấu tranh giữa các mặt đối lập là tuyệt đối. Khi xem xét mối q
Tài liệu liên quan