Trong khi nền kinh tế, chính trị xã hội đất nước không ổn định thì đặt ra yêu cầu nhà nước phảI có chính sách đổi mới cho phù hợp với đIều kiện thực tiễn xã hội. Nước Nga sau khi thoát khỏi chiến tranh tình hình đất nước rất bất ổn. Lê-nin, người lãnh đạo tối cao của nhà nước Xô-Viết đã đề ra chính sách kinh tế mới nhằm giảI quyết tình hình khó khăn của đất nước. Bởi vì kinh tế cộng sản thời chiến không thể duy trì trong cả thời bình. Phương thức phân phối sản phẩm theo chủ nghĩa bình quân không thể tiếp tục duy trì, nó không kích thích được sự phát triển của đất nước. Để giảI quyết những mâu thuân đang phát sinh chính quyền Xô-Viết đã nhanh chóng đổi mới phương thức quản lý kinh tế, cơ cấu thành phần kinh tế –không thể chỉ duy trì kinh tế nhà nước là duy nhất.
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, đất nước nào cũng phải trải qua những khó khăn do đIều kiện kinh tế xã hội chưa thực sự phát triển, thời kỳ quá độ luôn có những đặc thù riêng của nó buộc người lãnh đạo phảI xem xét, phân tích và đưa ra những chính sách cho phù hợp với điều kiện thực tiễn. NgoàI ra mối quan hệ giữa chính trị và kinh tế luôn gắn liền với nhau đổi mới kinh tế phảI đI đôI với đổi mới chính trị xã hội. Đòi hỏi Đảng và nhà nước phảI nghiên cứu tình hình để dưa ra những chính sách phù hợp nhất Hệ thống chính trị được xây dựng trên nền tảng kinh tế là cơ sở tồn tại của phát triển xã hội một cách toàn diện. Để có thể ổn định chính trị thì trước hết ta phảI ổn định về kinh tế. Trong điều kiện kinh tế nước Nga đang khó khăn : nông nghiệp kém phát triển, nền đại công nghiệp không phát huy tác dụng như trước, chỉ còn là sản xuất nhỏ do thiếu nguyên liệu, thiếu lương thực. Công nhân thất nghiệp tràn lan Đã nảy sinh nhiều tệ nạn xã hội, tình hình chính trị bất ổn Để giảI quyết tình hình trên việc chính quyền Xô-Viết dưa ra chính sách kinh tế mới là hoàn toàn đúng dắn.
38 trang |
Chia sẻ: lamvu291 | Lượt xem: 1097 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Khôi phục và phát triển sản xuất trao đổi hàng hoá giữa thành thị và nông thôn giữa công nghiệp và nông nghiệp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
A. phÇn më ®Çu :
giíi thiÖu ®Ò tµi
Trong khi nÒn kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi ®Êt níc kh«ng æn ®Þnh th× ®Æt ra yªu cÇu nhµ níc ph¶I cã chÝnh s¸ch ®æi míi cho phï hîp víi ®IÒu kiÖn thùc tiÔn x· héi. Níc Nga sau khi tho¸t khái chiÕn tranh t×nh h×nh ®Êt níc rÊt bÊt æn. Lª-nin, ngêi l·nh ®¹o tèi cao cña nhµ níc X«-ViÕt ®· ®Ò ra chÝnh s¸ch kinh tÕ míi nh»m gi¶I quyÕt t×nh h×nh khã kh¨n cña ®Êt níc. Bëi v× kinh tÕ céng s¶n thêi chiÕn kh«ng thÓ duy tr× trong c¶ thêi b×nh. Ph¬ng thøc ph©n phèi s¶n phÈm theo chñ nghÜa b×nh qu©n kh«ng thÓ tiÕp tôc duy tr×, nã kh«ng kÝch thÝch ®îc sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. §Ó gi¶I quyÕt nh÷ng m©u thu©n ®ang ph¸t sinh chÝnh quyÒn X«-ViÕt ®· nhanh chãng ®æi míi ph¬ng thøc qu¶n lý kinh tÕ, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ –kh«ng thÓ chØ duy tr× kinh tÕ nhµ níc lµ duy nhÊt.
Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, ®Êt níc nµo còng ph¶i tr¶i qua nh÷ng khã kh¨n do ®IÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cha thùc sù ph¸t triÓn, thêi kú qu¸ ®é lu«n cã nh÷ng ®Æc thï riªng cña nã buéc ngêi l·nh ®¹o ph¶I xem xÐt, ph©n tÝch vµ ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn. NgoµI ra mèi quan hÖ gi÷a chÝnh trÞ vµ kinh tÕ lu«n g¾n liÒn víi nhau ®æi míi kinh tÕ ph¶I ®I ®«I víi ®æi míi chÝnh trÞ x· héi. §ßi hái §¶ng vµ nhµ níc ph¶I nghiªn cøu t×nh h×nh ®Ó da ra nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp nhÊt HÖ thèng chÝnh trÞ ®îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng kinh tÕ lµ c¬ së tån t¹i cña ph¸t triÓn x· héi mét c¸ch toµn diÖn. §Ó cã thÓ æn ®Þnh chÝnh trÞ th× tríc hÕt ta ph¶I æn ®Þnh vÒ kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ níc Nga ®ang khã kh¨n : n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn, nÒn ®¹i c«ng nghiÖp kh«ng ph¸t huy t¸c dông nh tríc, chØ cßn lµ s¶n xuÊt nhá do thiÕu nguyªn liÖu, thiÕu l¬ng thùc. C«ng nh©n thÊt nghiÖp trµn lan … §· n¶y sinh nhiÒu tÖ n¹n x· héi, t×nh h×nh chÝnh trÞ bÊt æn §Ó gi¶I quyÕt t×nh h×nh trªn viÖc chÝnh quyÒn X«-ViÕt da ra chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ hoµn toµn ®óng d¾n.
Còng nh níc Nga, ViÖt Nam sau khi tho¸t khái chiÕn tranh, “kinh tÕ thêi chiÕn” – ph¬ng thøc s¶n xuÊt tËp trung kh«ng cßn phï hîp, chÕ ®é kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp kh«ng thÓ tiÕp tôc duy tr×. Nhµ níc ta ®· nhanh chãng ®æi cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña x· héi. Sù v©n dông chÝnh s¸ch kinh tÕ míi vµo ViÖt Nam lµ mét bíc ®I ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ níc ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi. Nhanh chãng ph¸t triÓn kinh tÕ ®a ®Êt níc tiÕn lªn Chñ NghÜa X · Héi. Nhµ níc ta song song v¬Ý qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ lµ ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ gi¶m sù cång kÒnh cña bé m¸y nhµ níc, gi¶m sù chång chÐo trong l·nh ®¹o qu¶n lý, hÖ thèng ph¸p luËt còng thay ®æi nh»m kÝch thÝch ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ViÖt Nam hiªn nay ®ang thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh. Trªn c¬ së nghiªn cøu chÝnh s¸ch kinh tÕ míi nhµ níc ta ®· t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn x· héi. ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®· ®Ó l¹i bµI häc kinh nghiÖm x©y dùng chñ nghÜa x· héi trong thêi k× ®æi míi. Tuy ý nghÜa thêi sù cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi kh«ng cßn nhng bµI häc vÒ ph¬ng ph¸p x©y dùng chñ nghÜa x· héi cßn ®ã.
B. néi dung:
CH¦¥NG 1:NH÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ míi cña LªNin
hoµn c¶nh ra ®êi cña chinh s¸ch kinh tÕ míi
* §iÒu kiÖn ra ®êi
Cuèi n¨m 1920, néi chiÕn kÕt thóc, níc Nga chuyÓn sang thêi kú kiÕn thiÕt trong hoµ b×nh. Do ®ã, chÝnh s¸ch “Kinh tÕ céng s¶n thêi chiÕn” ®· lµm xong vai trß lÞch sö bÊt ®¾c dÜ cña nã, giê ®©y kh«ng cho phÐp nã ®i xa h¬n n÷a, v× n«ng d©n nhiÒu n¬i ®· tá ra bÊt m·n víi chÝnh s¸ch kinh tÕ céng s¶n thêi chiÕn (thÓ hiÖn râ ë cuéc b¹o lo¹n Cron-Xtat gÇn Lªningr¸t); khèi liªn minh c«ng n«ng cã nguy c¬ tan vì. Cho nªn ph¶i cÇn thiÕt ph¶i trë l¹i thùc hiÖn kÕ ho¹ch x©y dùng chñ nghÜa x· héi do Lªnin ®Ò ra n¨m 1918, ph¶i trë l¹i nh÷ng quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n.
1. T×nh hinh kinh tÕ tríc thêi kú ®æi míi
a. VÒ n«ng nghiÖp:
Nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu cña kinh tÕ X« ViÕt vÉn nh cò. N«ng d©n “nghÌo ” (v« s¶n vµ nöa v« s¶n ), trong rÊt nhiÒu trêng hîp ®· c¶I biÕn thµnh tÇng líp trung n«ng. §iÒu ®ã lµm cho “thµnh phÇn tiÓu t h÷u, tiÓu t s¶n ®îc t¨ng cêng thªm”. Mét mÆt kh¸c cuéc néi chiÕn 1918-1920 ®· lµm t×nh tr¹ng suy ®åi cña xø së cµng thªm trÇm träng ghª gím, ®· lµm chËm trÔ viÖc phôc håi c¸c lùc lîng s¶n xuÊt nhÊt lµ nã ®· hót hÕt m¸u mñ cña giai cÊp v« s¶n. thªm vµo ®ã n¹n mÊt mïa 1920, n¹n thiÕu cá cho gia sóc, bÖnh dÞch sóc vËt, cµng k×m h·m thªm viÖc phôc håi ngµnh vËn t¶i vµ c«ng nghiÖp. T×nh h×nh chÝnh trÞ n¨n 1921 ®· ®a ®Õn chç buéc ph¶i dïng nh÷ng biÖn ph¸p tøc thêi, biÖn ph¸p ®Æc biÖt nhÊt ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng n«ng d©n vµ phôc håi lùc lîng s¶n xuÊt cña hä trong hoµn canh níc Nga bÞ tµn ph¸ trong chiÕn tranh, nÒn kinh tÕ ®¸t n¬c kiªt quÖ.
§©y lµ nguån nu«i s«ng n¬c Nga (níc Nga lÇ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu tr¬c chiÕn tranh) nhng t×nh h×nh n«ng nghiÖp còng kh«ng mÊy kh¶ quan. DiÖn tÝch gieo trång thu hÑp ®¸ng kÓ. Tæng s¶n lîng gi¶m 40% so víi n¨m 1913. N«ng nghiÖp chñ yÕu lµ s¶n xuÊt nhá. ChÝnh s¸ch céng s¶n thêi chiÕn kÐo dµi ®· lµm cho n«ng nghiÖp gi¶m sót ®¸ng kÓ. Qu¸ tr×nh chng thu l¬ng thùc thõa t¹o cho x· héi mét søc ú lín lµm cho n«ng nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ®Êt níc nãi chung ®i vµo khñng ho¶ng.
b. VÒ c«ng nghiÖp :
Sau chiÕn tranh c«ng nghiÖp níc nga bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ, tµi s¶n quèc gia bÞ tµn ph¸ h háng rÊt nhiÒu. §¹i c«ng nghiÖp c«ng nghiÖp kh«ng ph¸t huy vai trß cña m×nh n÷a mµ chØ cßn l¹i “tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nhá”. C¸c nhµ m¸y c«ng xëng, kho b·i, m¸y mãc bÞ tµn ph¸ nghiªm träng, mét sè chØ cßn lµ ®èng phÕ th¶i. Tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp gi¶m h¬n 4 lÇn so víi n¨m 1917. Tû träng s¶n phÈm c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ kh«ng cao chØ ®¹t 25%. S¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp gi¶m xuèng cßn 12. 8%, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp gi¶m xuèng cßn 14. 1%.
c. VÒ giao th«ng vËn t¶i:
C¬ së h¹ tÇng, ®êng x¸, cÇu cèng bÞ tµn ph¸ nghiªm träng sau chiÕn tranh. C¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i còng bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ. MÆt kh¸c, t×nh tr¹ng thiÕu nhiªn liÖu l¹i cµng lµm cho giao th«ng vËn t¶i bÞ tª liÖt.
d. VÒ tµi chÝnh tÝn dông:
L¹m ph¸t ngµy cµng cao tíi møc kh«ng kiÓm so¸t næi. Ng©n hµng nhµ níc cha ®îc thiÕt lËp l¹i, dù tr÷ vµng b¶o ®¶m cho lu th«ng gi¶m ®i. Ng©n s¸ch nhµ níc béi liªn miªn. HÖ thèng tµi chÝnh-tÝn dông l©m vµo t×nh tr¹ng rèi lo¹n.
Tãm l¹i, t×nh tr¹ng kinh tÕ níc Nga b©y giê v« cïng yÕu kÐm. C¶ s¶n xuÊt vµ lu th«ng ®Òu sa sót. §êi sèng cña nh©n d©n còng r¬i vµo hoµn c¶nh t¬ng tù. Thu nhËp cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n ®Òu gi¶m. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ næ ra ®· kÐo nÒn kinh tÕ níc Nga xuèng thÊp h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi tríc chiÕn tranh.
e. vÒ th¬ng nghiÖp:
KÓ tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ Céng s¶n thêi chiÕn, th¬ng nghiÖp bÞ xo¸ bá hoµn toµn. NÒn kinh tÕ mang tÝnh chÊt hiÖn vËt cao. Trao ®æi s¶n phÈm trªn thÞ trêng bÞ cÊm. Nhµ níc vÉn ¸p dông chÕ ®é tem phiÕu, trùc tiÕp ph©n phèi b»ng hiÖn vËt cho ngêi tiªu dïng vµ theo híng b×nh qu©n ho¸. ThÞ trêng thiÕu hµng ho¸, vËn ®éng mét c¸ch chËm ch¹p. TÝnh ú cña nÒn kinh tÕ cµng t¨ng do sù can thiÖp qu¸ s©u cña nhµ níc vµo th¬ng nghiÖp nãi riªng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung.
2. T×nh h×nh chÝnh trÞ-x· héi :
T×nh h×nh kinh tÕ nh trªn ®· dÉn tíi tinh h×nh chÝnh trÞ –x· héi kh«ng mÊy kh¶ quan. N«ng d©n lu«n cã t©m tr¹ng bÊt m·n do nh÷ng mong ®îi vÒ c¶I thiÖn ®êi sèng sau chiÕn tranh kh«ng ®îc ®¸p øng. Lßng tin cña giai cÊp n«ng d©n ®èi víi c¸ch m¹ng gi¶m dÇn. Giai cÇp c«ng nh©n mÊt dÇn b¶n chÊt giai cÊp do sè c«ng nh©n thÊt nghiÖp t¨ng, ®iÒu kiÖn sèng cña hä kh«ng ®îc ®¶m b¶o. Nhµ níc X«-ViÕt vÉn cßn non trÎ, l¹i võa ph¶i l·nh ®¹o nh©n d©n kh¸ng chiÕn chèng bän ph¶n ®éng vµ ®Õ quèc nªn Ýt nhiÒu vÉn cßn sai sãt trong l·nh ®¹o. §Æc biÖt lµ sù nãng véi trong viÖc ho¹ch ®Þnh ®êng nèi ®I lªn x· héi chñ nghÜa. Vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng yÕu ®i do lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi §¶ng Céng s¶n kh«ng cßn nh tríc n÷a. Liªn minh c«ng n«ng cã nguy c¬ tan vì do nh÷ng mèi liªn hÖ kÕt nèi vÒ kinh tÕ gi÷a hai giai cÊp bÞ nhµ níc lµm cho mê nh¹t dÇn. Bªn c¹nh ®ã, xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng mét sè ngêi lîi dông t×nh h×nh khñng ho¶ng bÊt æn ®Ó g©y rèi lo¹n kinh tÕ nh bän ®Çu c¬ tÝch tr÷. N¹n trém c¾p, lõa ®¶o x¶y ra ë nhiÒu n¬i khiÕn cuéc sèng cña ngêi d©n kh«ng ®îc yªn æn. An ninh chÝnh trÞ ngµy cµng bÊt æn ®Þnh. T×nh h×nh trªn ®e do¹ sù tån t¹i cña nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n. Víi thc tr¹ng ®Êt níc nh vËy khiÕn cho ngêi d©n kh«ng thÓ kh«ng ®Æt ra c©u hái lµ liÖu chÕ ®é chuyªn chÝnh v« s¶n cã ®a níc Nga ®¹t tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng hay kh«ng vµ cã thùc sù ®em l¹i d©n chñ b×nh ®¼ng, tù do h¹nh phóc cho ®êi sèng nh©n d©n hay kh«ng?
Nhµ níc X« ViÕt ®· ph¶i thùc sô ®¬ng dÇu víi nh÷ng thö th¸ch v« cïng gay go phøc t¹p. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng. Giai cÊp v« s¶n ®øng lªn l·nh ®¹o cha l©u cha cã kinh nghiÖm qu¶n lý vµ l·nh ®¹o, ®Æc biªt l·nh ®¹o mét ®Êt níc cã nhiÒu giai cÊp cïng song song tån t¹i mét quèc gia ®a d©n téc réng lín. MÆt kh¸c ban l·nh ®¹o cßn xuÊt hiÖn nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau, nªn khã thèng nhÊt ho¹t ®éng trong khi néi chiÕn cha kÕt thóc, t×nh h×nh chÝnh tri v« cïng rèi ren, trong khi kinh tÕ ®Êt níc l©m vµo khñng ho¶ng.
3. Ngyªn nh©n:
**. C¬ së lý luËn vµ sù cÇn thiÕt cña mét chÝnh s¸ch míi:
Trong qóa tr×nh chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng cña nhµ níc X« -ViÕt suèt b¶y thËp kû qua, mïa xu©n n¨m 1921 ®· ®i vµo lÞch sö Liªn X« vµ lÞch sö chñ nghÜa x· héi thÕ giíi nh mét bíc ngoÆt: §¶ng céng s¶n vµ Nhµ níc X«- ViÕt trÎ tuæi ban hµnh chÝnh s¸ch “Kinh tÕ míi”.
Cuèi n¨m 1920 t×nh h×nh kinh tÕ bÞ chi phèi bëi mét m¹ng líi dµy ®Æc c¸c quan hÖ tiÒn t b¶n chñ nghÜa. Quan hÖ tiÒn t b¶n chñ nghÜa chñ yÕu tån t¹i trong n«ng th«n (d©n sè n«ng th«n chiÕm 82, 4% d©n sè, kinh tÕ n«ng nghiÖp chiÕm 51, 4% thu nhËp quèc d©n) ®Æc ®iÓm nµy ®îc Lª-nin rÊt chó ýph©n tÝch khi Ngêi v¹ch ra chiÕn lîc t×nh thÕ gi¶i quyÕt cuéc khñng ho¶ng vµ chiÕn lîc l©u dµi x©y dùng chñ nghÜa x· héi. §Æt ®óng vÞ trÝ cña vÊn ®Ò n«ng d©n vµ n«ng nghiÖp trong chiÕn lîc vµ s¸ch lîc cña §¶ng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn b¶o vÖ nh÷ng thµnh qu¶ cña c¸ch m¹ng vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi.
Tríc ®©y, chÝnh quyÒn X« -ViÕt ®øng v÷ng ®îc trong néi chiÕn vµ sù can thiÖp cña níc ngoµi lµ nhê tinh thÇn hy sinh cña nh©n d©n, tríc hÕt lµ giai cÊp c«ng nh©n vµ giai cÊp n«ng d©n. NhiÖt t×nh c¸ch m¹ng cña quÇn chóng lµ ®éng lùc duy nhÊt trong chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng.
Sau chiÕn tranh, giai cÊp n«ng d©n vÉn lµ ngêi chñ yÕu nu«i sèng ®Êt níc, ®êi sèng cña hä l¹i ®ang thiÕu thèn, khã kh¨n. NÕu §¶ng gi÷ ®îc nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng vµ lßng tin cña hä th× b¶o vÖ ®îc c¸ch m¹ng. Ngîc l¹i nÕu lµm mÊt lßng tin cña hä th× sù nghiÖp c¸ch m¹ng sÏ hÕt søc nguy hiÓm. Gi÷ ®îc lßng tin lóc nµy cã nghÜa lµ ph¶i t×m ra ®éng lùc cña thêi kú x©y dùng. XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch ®ã, Lª- nin ®· chØ ra r»ng: Ph¶i b¾t ®Çu tõ n«ng d©n vµ n«ng nghiÖp, ph¶i c¶i thiÖn ®êi sèng cña ngêi lao ®éng trªn c¬ së x©y dùng quan hÖ kinh tÕ b×nh thêng gi÷a n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp, cñng cè liªn minh c«ng n«ng trªn c¬ së kinh tÕ nh»m l«i cuèn nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá vµo viÖc x©y dùng ®Êt níc vµ ®i lªn chñ nghÜa x· héi. ChØ cã mét chÝnh s¸ch nh vËy míi t¹o ®îc tiÒn ®Ò cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa. T tëng cña Lª-nin ®· ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ®a lý luËn m¸c-xÝt vÒ thêi kú qu¸ ®é vµo thùc tiÔn cuéc sèng vµ lµm phong phó thªm lý luËn ®ã. Nhê t tëng Êy mµ §¶ng ®· söa ch÷a ®îc nh÷ng sai lÇm trong thêi kú ®ã.
Sau chiÕn tranh, khi nh÷ng hy väng tr«ng chê vµo viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn kh«ng kh«ng ®îc ®¸p øng th× lßng tin gi¶m dÇn vµ sù bÊt m·n b¾t ®Çu t¨ng lªn. §ã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó bän ph¶n c¸ch m¹ng lõa dèi quÇn chóng, tËp hîp lùc lîng hßng tÊn c«ng vµo chÝnh quyÒn X«-viÕt non trÎ
Nh÷ng sai lÇm chñ quan cña ngêi céng s¶n còng lµ mét thùc tÕ ph¶i gi¶i quyÕt ®ång thêi víi viÖc gi¶i quÕt m©u thuÉn kh¸ch quan. Trong nh÷ng n¨m th¸ng cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông “chÝnh s¸ch céng s¶n thêi chiÕn “ ®· h×nh thµnh vÒ quan niÖm kh¶ n¨ng qu¸ ®é trùc tiÕp lªn chñ nghÜa x· héi. Nh÷ng chñ tr¬ng chÝnh s¸ch sai lÇm b¾t nguån tõ quan niÖm n«n nãng muèn chuyÓn trùc tiÕp lªn chñ nghÜa x· héi, ®· lµm cho thµnh phÇn kinh tÕ chñ nghÜa x· héi sa sót. Lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn cã kh«ng thÓ sö dông vµ mÊt m¸t, hao mßn. Quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa chØ lµ h×nh thøc bÒ ngoµi, x¬ cøng vµ kh« hÐo dÇn. NhiÒu chñ tr¬ng biÖn ph¸p qu¸ ®¸ng ra ®êi tõ quan niÖm nµy lµ mét trong nh÷ng nguy c¬ lµm t¨ng khñng ho¶ng.
ChÝnh s¸ch kinh tÕ lµ c¶ mét c¬ chÕ nh»m phôc håi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ níc Nga ®ång thêi cñng cè v÷ng ch¾c nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n. NÒn kinh tÕ cã ph¸t triÓn hay kh«ng sÏ qyuÕt ®Þnh sù æn ®Þnh bÒn v÷ng cña hÖ thèng chÝnh trÞ. ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®îc thùc hiÖn víi môc ®Ých kh¾c phôc t×nh tr¹ng kiÖt quÖ cña nÒn kinh tÕ níc Nga vµ ®a nã vµo quü ®¹o ph¸t triÓn trong thêi kú qu¸ ®é nªn chñ nghÜa x· héi còng cã nghÜa lµ gióp cho chÕ ®é chÝnh trÞ ®îc æn ®Þnh. Mét nÒn kinh tÕ m¹nh lµ ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt ®Ó ®¹t ®îc mét chÕ ®é chÝnh trÞ v÷ng vµng. Khi lîi Ých kinh tÕ cña c¸c giai cÊp trong x· héi ®îc ®¸p øng mét c¸ch t¬ng ®èi c«ng b»ng th× m©u thuÊn víi chÝnh trÞ sÏ ®ùc gi¶i quyÕt. Muèn nghiªn cøu néi dung cña chÝnh s¸ch nµy, ta ph¶I ®Æt chóng trong mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau. Mèi mét kh©u trong chÝnh s¸ch cÇn ph¶i thÊy râ ý nghÜa cña thÕu l¬ng thùc mét bíc ®I dóng ®¾n cña nhµ níc Nga trong con ®êng qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. ThÕu l¬ng thùc cho phÐp n«ng d©n cã s¶n phÈm thõa ®em trao ®æi. §©y hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ®i ngîc víi môc tiªu x· héi chñ nghÜa. Trªn thùc tÕ, níc Nga võa míi tr¶i qua chiÕn tranh, l¬ng thùc thiÕu. NÕu tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l¬ng thùc cò, mµ nhµ níc ®éc quyÒn mua b¸n l¬ng thùc th× chØ lµm cho n«ng nghiÖp thªm sa sót mµ th«i bëi chÝnh s¸ch cò kh«ng cßn phï hîp trong ®IÒu kiÖn míi n÷a. Chñ nghÜa céng s¶n lµ môc tiªu híng tíi cña c¸ch m¹ng v« s¶n nh sö dông biÖn ph¸p nµo, c¸ch thøc nµo ®Ó tõng bíc ®¹t ®îc môc tiªu ®ã l¹i cßn phô thuéc hoµn c¶nh thùc tiÔn, kh«ng thÓ ngay mét lóc thùc hiÖn ph©n phèi theo ph¬ng thøc céng s¶n chñ nghÜa. ThuÕ l¬ng thùc lµ bíc ®Êu tiªn t¹o c¬ së vËt chÊt cho viÖc tiÕp tôc thùc hiÖn môc tiªu cña c¸ch m¹ng v« s¶n. Theo nh Lª-nin ®· nãi: “ThuÕ l¬ng thù lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc cña bíc qu¸ ®é tõ chñ nghÜa céng s¶n qu©n sù - chñ nghÜa céng s¶n ®Æc biÖt do t×nh trang cïng khèn cùc ®é, t×nh tr¹ng hoang tµn vµ chiÕn tranh buéc chóng ta ph¶i thi hµnh, ®Ó bíc sang chÕ ®é trao ®æi x· héi chñ nghÜa b×nh thêng. Vµ chÕ ®é nµy lµ mét h×nh thøc cña bíc qu¸ ®é tõ chñ nghÜa x· héi víi nh÷ng ®Æc thï do t×nh tr¹ng tiÓu n«ng chiÕm u thÕ trong d©n chóng t¹o nªn, sang chñ nghÜa céng s¶n”. ChØ cã chÝnh s¸ch l¬ng thùc nh thÕ míi phï hîp víi nhiÖm vô cña giai cÊp v« s¶n ®ang thùc hiÖn quyÒn chyªn chÝnh cña m×nh trong mét níc tiÓu n«ng.
Nhµ níc X« ViÕt ®· thùc sù ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng thö th¸ch v« cïng gay go phøc t¹p. Viªc gi¶i quyÕt tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng. Giai cÊp v« s¶n n¾m chinh quyÒn cha ®îc bao l©u, Ýt nhiÒu cßn cha cã kinh nghiÖm trong lÜnh ®¹o vµ qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý mét ®Êt níc réng lín víi c¬ cÊu giai cÊp phøc t¹p nh níc Nga. MÆt kh¸c, trong ban l·nh ®¹o xuÊt hiÖn nh÷ng ý kiÕn, quan ®iÓm kh¸c nhau nªn khã thèng nhÊt ho¹t ®éng. Khi néi chiÕn kÕt thóc t×nh h×nh chÝnh trÞ rèi ren còng lµ ®iÒu khã tr¸nh khái trong bèi c¶nh mét nÒn kinh tÕ ®ang khñng ho¶ng trÇm träng.
T×nh h×nh thùc tÕ trªn ®©y buéc nhµ níc X«-ViÕt ph¶i xem xÐt l¹i ®êng lèi x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Ph¶i ch¨ng nh÷ng viÖc lµm tríc ®ã cña nhµ níc lµ ®óng ®¾n, phï hîp víi nh÷ng lý luËn vÒ thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t b¶n lªn chñ nghÜa x· héi? ChÝnh s¸ch kinh tÕ Céng s¶n thêi chiÕn ®îc thi hµnh kÐo dµi qu¸ møc g©y nªn nh÷ng khñng ho¶ng lµ mét ®IÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nã kh«ng ph¶i lµ mét giai ®o¹n tÊt yÕu trong chÝnh s¸ch kinh tÕ cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. MÆt kh¸c b¶n th©n nhµ níc X«-ViÕt còng nãng véi muèn chuyÓn trùc tiÕp lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cuÈ lùc lîng s¶n xuÊt th× tÊt yÕu kh«ng thÓ tranh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ thùc tÕ nh÷ng thiÕu sãt ®ã ®· t¹o ra nh÷ng lç hæng lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh v× quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt nªn khñng ho¶ng míi x¶y ra. QuyÒn së h÷u, qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt ®Òu thuéc nhµ níc trong khi lc lîng s¶n xuÊt chËm phôc håi, c¸c c¬ së s¶n xuÊt, c¬ së vËt chÊt kü thuËt bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. Tríc chiÕn tranh níc Nga cã nÒn ®¹i c«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh nhng tr¶i qua chiÕn tranh, ®¹i c«ng nghiÖp m¹nh ®ã kh«ng cßn n÷a. Ph©n phèi l¹i mang nÆng chñ nghÜa b×nh qu©n, nh÷ng kÝch thÝch vÒ lîi Ých kinh tÕ bÞ h¹n chÕ tíi møc tèi thiÓu trong toµn bé nÒn kinh tÕ hÇu nh chØ tån t¹I h×nh thøc kinh tÕ nhµ níc. TÝnh n¨ng ®éng cña c¸ nh©n kh«ng ®îc ph¸t huy. TÝnh x· héi ho¸ s¶n xuÊt l¹I bÞ c¶n trë bëi n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp t¸ch rêi nhau. Hinh thøc së h÷u nhµ níc cïng víi viÖc tæ chøc qu¶n lý kÐm n¨ng ®éng vµ ph©n phèi mang chñ nghÜa b×nh qu©n kh«ng thÓ phï hîp víi lùc lîng s¶n xuÊt ®¨ng n»m trong giai ®o¹n chËm phôc håi do bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. Nh×n chung, th× t×nh tr¹ng níc Nga b©y giê chøng tá mét ®IÒu lµ nh÷ng chÝnh s¸ch mµ níc Nga ®ang thùc hiÖn lµ kh«ng hîp thêi, kh«ng thÝch øng víi ®IÒu kiÖn ®Êt níc b©y giê. ChÝnh s¸ch kinh tÕ Céng s¶n thêi chiÕn ®· gióp níc Nga ®øng v÷ng trong chiÕn tranh nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ nã sÏ tiÕp tôc ®em l¹I cho níc Nga sù phôc håi vµ ph¸t triÓn trong ®IÒu kiÖn hoµ b×nh. Thùc tÕ ®· chøng minh lµ viÖc kÐo dµi thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy chØ lµm cho níc Nga cµng ch×m s©u trong cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ mµ th«i. NÕu muèn tiÕp tôc thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi th× tÊt yÕu nhµ níc ph¶i x©y dùng mét chinh s¸ch m¬Ý phï hîp víi quy luËt kinh tÕ cña thêi kú qu¸ ®é. ChÝnh s¸ch ®ã ph¶i kh¸c phôc ®îc tÝnh ú cña nÒn kinh tÕ níc Nga ph¶i ®a c«ng nghiÖp vµ n«ng nhiÖp trë l¹i víi mèi quan hÖ trao ®æi qua l¹i, hç trî lÉn nhau, qua ®ã cñng cè v÷ng ch¾c khèi liªn minh c«ng- n«ng. Khi ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng khã kh¨n trong kinh tÕ th× gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chÝnh trÞ sÏ dÔ dµng h¬n.
N¨m1918, Lª-nin ®· ®Ò ra kÕ ho¹ch x©y dùng chñ nghÜa x· héi nhng viÖc thùc hiÖn ®· bÞ ho·n l¹i do chiÕn tranh. Giê ®©y, khi chiÕn tranh ®· qua ®i vµ tríc thùc tr¹ng ®Êt níc ®ang trong t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, kÕ ho¹ch ®ã ph¶i ®îc tiÕp tôc thùc hiÖn. Cã thÓ nãi, ®©y lµ gi¶i ph¸p duy nhÊt mµ nhµ níc X«-ViÕt cã thÓ tiÕn hµnh ®Ó ®a ®Êt níc tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng vµ tiÕp tôc c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. §¹i héi X cña §¶ng céng s¶n B«nsªvic Nga häp t ngµy 8 ®Õn ngµy16-3-1921 ®· ban hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ míi (NEP).
II. Néi dung cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi.
ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ c¶ mét c¬ chÕ kinh tÕ nh»m phôc håi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ níc Nga ®ång thêi cñng cè v÷ng ch¾c nÒn chuyªn chinh v« s¶n. NÒn kinh tÕ cã ph¸t triÓn hay kh«ng sÏ quyÕt ®Þnh sù æn ®Þnh v÷ng ch¾c cña hÖ thèng chÝnh trÞ chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ® îc thùc hiÖn nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng kiÖt quÖ cña nÒn kinh tÕ níc Nga vµ ®a nã vµo quü ® ¹o ph¸t triÓn trong thêi kú qu¸ ® é lªn Chñ NghÜa X· Héi. Mét nÒn kinh tÕ m¹nh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¹t ®îc mét chÕ ® é chÝnh trÞ v÷ng vµng. Khi lîi Ých kinh tÕ cña c¸c giai cÊp ®îc ®¸p øng mét c¸ch c«ng b»ng th× m©u thuÉn chÝnh trÞ sÏ gi¶m bít –®em l¹i sù æn ®Þnh vÒ x· héi. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch kinh tÕ nµy ta ph¶I ® Æt chóng trong mèi quan hÖ liªn hoµn víi nhau
ThuÕ l¬ng thùc
ThuÕ l¬ng thùc lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc cña bíc qu¸ ®é chñ nghÜa tõ chñ nghÜa “ céng s¶n qu©n sù ”, chñ nghÜa céng s¶n ®Æc biÖt do t×nh tr¹ng cïng khèn cùc ®é t×nh tr¹ng hoang tµn vµ chiÐn tranh buéc chóng ta ph¶I thi hµnh - ®Ó bíc sang chÕ ®é trao ®æi x· héi chñ nghÜa b×nh thêng. Vµ chÕ ®é nµy lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc cña bíc qu¸®é tõ chñ nghÜa x· héi - víi nh÷ng ®Æc thï do t×nh tr¹ng tiÓu n«ng chiÕm u thÕ trong d©n chóng t¹o nªn – sang chñ nghÜa céng s¶n.
Chñ nghÜa “céng s¶n qu©n sù ” cã ®IÒu nµy ®Æc biÖt lµ thùc tÕ chóng ta ®· lÊy ë n«ng d©n tÊ