Kỹ thuật canh tác cây cà chua

1 KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY CÀ CHUA 1. GIỐNG CÀ CHUA 1.1. Các giống cà chua phổ biến ở miền Bắc Cà chua dây Đông Anh, cà chua múi, các giống cà chua Ba Lan xanh, Ba Lan trắng, Hồng Lan, HP5, P375, CV12, cà chua 95, cà chua lai, 1.2. Các giống cà chua phổ biến ở cả 2 miền Bắc - Nam Giống cà chua lai TN30, TN 24, TN 19, Red Crown 250, giống cà chua MV1. Hình 1: Các giống cà chua phổ biến. 2. LUÂN CANH Thực hiện chế độ luân canh với cây trồng khác họ cà (khoai tây, ớt). Luân canh cà chua tốt nhất với cây trồng trước là lúa nước hoặc với các loại rau ăn lá. Hình 2: (A) Luân canh cà chua với khoai lang; (B) Luân canh cà chua với lúa; (C) Luân canh cà chua với rau diếp. Giống cà chua Saviour Giống cà chua Kim Cương Đỏ Giống cà chua Hồng Châu Giống cà chua Lai số 9 Giống cà chua Lai HT7 Giống cà chua C155 Giống cà chua Lai HT42 Giống cà chua Lai VT3 2 3. THỜI VỤ TRỒNG Cây cà chua có thể sinh trưởng, phát triển tốt trong vụ Đông ở vùng đồng bằng, Trung du Bắc Bộ. Ở các tỉnh miền núi phía Bắc, có thể gieo trồng từ tháng 9, tháng 10, kết thúc thời vụ trước tháng 12 dl. Ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ và vùng Trung du Bắc Bộ, vụ cực sớm gieo vào cuối tháng 6 dl. Vụ sớm gieo vào tháng 7-8 dl. Gieo trồng trong vụ sớm phải làm luống cao, tiêu nước tốt, che cho vườn ươm. Đặc biệt lưu ý trồng giống chịu nóng ẩm như giống MV1 thường được lên luống để trồng. Chính vụ gieo vào tháng 9, giữa tháng 10, thu hoạch vào tháng 1-2 dl. Vụ này có năng suất cao nên được gọi là vụ thuận. Vụ muộn gieo trồng cuối tháng 10-11 dl, thu hoạch tháng 3-4 dl là lúc thị trường khan hiếm cà chua. Thời vụ cà chua Xuân - Hè gieo giữa tháng 1, trồng cuối tháng 2, đầu tháng 3, thu hoạch vào cuối tháng 5-6 dl, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng vào những ngày nắng, nóng. Mùa mưa gieo hạt tháng 6- 7, thu hoạch tháng 8 – 9 dl. Đây là vụ nghịch cà chua. Hình 3: Các vụ cà chua chính trong năm. 4. ĐẤT VÀ PHÂN BÓN Đất trồng cà chua phải có thời gian để ải, thời gian ải tuỳ theo mùa vụ. Đất phải sạch cỏ dại, tơi xốp. Trồng 1 hàng không nên làm giàn, tạo hình, chiều rộng luống từ 0,7-0,8m. Trồng 2 hàng cần làm giàn, tạo hình, chiều rộng luống khoảng 1,2m. Chiều cao luống từ 0,2-0,3m tuỳ theo mùa vụ trồng. 3 Hình 4: (A) Trồng cà chua trên luống; (B) Làm giàn trồng cà chua. Phân bón (ha): + Phân hữu cơ hoai mục 15-20 tấn, thâm canh bón 30-40 tấn. + Phân vô cơ thương phẩm số lượng được quy đổi từ nguyên chất, đảm bảo bón cho 1 ha gieo trồng như sau: Khối lượng N nguyên chất, từ 90-120 kg. Khối lượng P2O5 từ 60-90 kg. Khối lượng K2O5 từ 100-120 kg. Phương pháp bón: Bót lót toàn bộ phân chuồng + lượng phân lân + 1/2 lượng phân Kali trộn đều trong đất bón vào hốc sâu 15-20 cm trước khi trồng. + Thúc lần 1 (khi cây bén rễ): 1/3 lượng phân đạm. + Thúc lần 2 (cây ra hoa): 1/3 lượng phân đạm + 1/2 lượng Kali. + Thúc lần 3 (cây đậu quả): 1/3 lượng phân đạm. Hình 5: Bón phân cho cà chua. 4 5. CÂY GIỐNG, VƯỜN ƯƠM Cây giống cà chua tốt có chiều cao trung bình 18-20 cm, số lá từ 5-6 (khoảng 25-30 ngày sau khi gieo ở vườn ươm), thân và gốc cây mập, màu tím nhạt, có một lớp lông tơ mềm, không có sâu bệnh hại. 1 m2 vườn ươm gieo từ 2,5-3 g hạt, mật độ sau khi tỉa cành khoảng 800-900 cây. Nếu trồng với mật độ 1.000-1.200 cây/sào Bắc Bộ (360m2), cần khoảng 150-200 gr hạt (khoảng 27.750-33.350 cây/ha, cần 4,5-5,4 kg hạt). Tuổi cây trồng vụ Đông 25-30 ngày, trong vụ Xuân Hè cần 35-40 ngày. Phải phòng trừ kịp thời sâu bệnh hại cây con ngay trong vườn ươm. Tỉa bỏ những cây xấu, yếu ớt. Tỉa cây 2 đợt: lúc 2 và 4 lá thật. Khoảng cách cây sau khi tỉa 10-15 cm. Không bón phân cho cây trong vườn ươm để rèn luyện cây giống, tưới ít nước (đảm bảo độ ẩm đất 60%). Trước khi nhổ để trồng từ 7-10 ngày không tưới nước, nhưng trước lúc nhổ 4-5 giờ tưới đẫm nước để nhổ, tránh đứt rễ. Hình 6: (A) Chọn cây làm gốc ghép tốt; (B) Ghép cây con. 6. MẬT ĐỘ VÀ KHOẢNG CÁCH Trong mùa mưa hoặc đối với giống cà chua sinh trưởng vô hạn, cành lá xum xuê thì lên luống trồng 1 hàng, khoảng cách hàng 0,8m, cách cây trên hàng 0,5 m, mật độ 2,5 vạn cây/ha. Những giống sinh trưởng vô hạn, cành lá xum xuê phải trồng thưa hơn những giống sinh trưởng hữu hạn. Các giống có độ cao trung bình, cành lá sinh trưởng trung bình, thuộc loại sinh trưởng bán hữu hạn hoặc trồng trong mùa khô thì trồng 2 hàng trên luống, khoảng cách hàng từ 0,65- 0,7m, khoảng cách cây 0,4- 0,45m, mật độ 3,5 vạn cây/ha. 5 Nói chung, khoảng cách trồng cà chua: Cách hàng 70-80 cm x cách cây 30-40 cm. Hình 7: (A) Trồng cây con; (B) Trồng cây với mật độ hợp lý 7. SỬ DỤNG MÀNG PHỦ NÔNG NGHIỆP 1. Mục đích:  Hạn chế côn trùng và bệnh hại: Mặt màu bạc của màng phủ phản chiếu ánh sáng mặt trời nên giảm bù lạch, rầy mềm, giảm bệnh do nấm tấn công ở gốc thân và đốm trên lá chân  Ngăn ngừa cỏ dại: Mặt đen của màng phủ ngăn cản ánh sáng mặt trời, làm hạt cỏ bị chết trong màng phủ.  Điều hoà độ ẩm và giữ cấu trúc mặt đất: Màng phủ ngăn cản sự bốc hơi nước trong mùa nắng, hạn chế lượng nước mưa nên rễ cây không bị úng nước, giữ độ ẩm ổn định và mặt đất tơi xốp, thúc đẩy rễ phát triển, tăng sản lượng.  Giữ phân bón: Giảm rửa trôi của phân bón khi tưới nước hoặc mưa to, ít bay hơi nên tiết kiệm phân.  Tăng nhiệt độ đất: Giữ ấm mặt đất vào ban đêm (mùa lạnh) hoặc thời điểm mưa dầm thiếu nắng mặt đất bị lạnh.  Hạn chế độ phèn, mặn: Màng phủ làm giảm sự bốc hơi qua mặt đất nên phèn, mặn được giữ ở tầng đất sâu, giúp bộ rễ hoạt động tốt hơn. 6 Hình 8: Trải màng phủ nông nghiệp trồng cà chua. 8. Cách sử dụng màng phủ nông nghiệp - Vật liệu và qui cách: Dùng 2 cuồn màng phủ khổ rộng 0.9-1m trồng cà chua hàng đơn, còn hàng đôi 1,5 cuồn màng khổ 1,2-1,4 m, diện tích vải phủ càng rộng thì hiệu quả phòng trừ sâu bệnh càng cao. Chiều dài mỗi cuồn màng phủ là 400 m, khi phủ liếp mặt xám bạc hướng lên, màu đen hướng xuống. - Lên liếp: Lên liếp cao 20-40 cm tùy mùa vụ, mặt liếp phải làm bằng phẳng không được lồi lõm vì rễ khó phát triển và màng phủ mau hư, ở giữa liếp hơi cao hai bên thấp để tiện việc tưới nước. - Rãi phân lót: Liều lượng cụ thể hướng dẫn bên dưới, nên bón lót lượng phân nhiều hơn trồng phủ rơm vì màng phủ hạn chế mất phân và không bị cỏ dại canh tranh. Có thể giảm 20% lượng phân so với không dùng màng phủ. - Xử lý mầm bệnh: Phun thuốc trừ nấm bệnh Metalaxyl đều trên mặt liếp trước khi đậy màng phủ. - Đậy màng phủ: Mùa khô nên tưới nước ngay hàng trồng cây trước khi đậy màng phủ. Khi phủ kéo căng vải bạt, hai bên mép ngoài được cố định bằng cách dùng dây chì bẻ hình chữ U mỗi cạnh khoảng 10 cm ghim sâu xuống đất (dây chì sử dụng được nhiều năm) hoặc dùng tre chẻ lạc ghim mé liếp. Hình 9: Trồng chua chua có màng phủ nông nghiệp. 7 9. VUN XỚI - TƯỚI NƯỚC 9.1. Xới vun Xới vun: 2-3 lần. Sau khi cây hồi xanh xới 1 lần. Sau trồng 25-30 ngày xới lần 2 kết hợp vun đất vào gốc cho cây đứng vững. Sau trồng 35-40 ngày, trước khi làm giàn, dùng cuốc nạo vét đất ở rãnh, vun cao vào gốc cây. Sau khi làm giàn thì không xới nữa, diệt cỏ dại bằng dầm kết hợp với nhổ cỏ bằng tay. 9.2. Tưới nước Hàng ngày tưới 1-2 lần, tuỳ thuộc theo độ ẩm của đất và điều kiện thời tiết. Trước khi cây hồi xanh thì tưới bằng gáo, cách gốc 7-10 cm. Khi cây bắt đầu sinh trưởng mạnh thì tưới rãnh có hiệu quả nhất. Khoảng cách giữa 2 lần tưới từ 7-10 ngày. Khi tưới đưa nước vào rãnh ngập 1/2 độ cao luống, nước thấm đều thì tháo cạn. Độ ẩm đất 70-80% là thích hợp cho cà chua sinh trưởng, phát triển. Các thời kỳ phân hoá hoa, ra nụ hoa và thời kỳ có quả không được thiếu nước. Hình 10: (A) Vun gốc cho cà; (B) Tưới nước cho ruộng cà chua. 10. LÀM GIÀN, TỈA CÀNH, TẠO HÌNH Những giống cà chua sinh trưởng vô hạn và sinh trưởng bán hữu hạn, cây cao, thân lá sinh trưởng mạnh, có nhiều nhánh. Vì vậy, nhất thiết phải làm giàn, tỉa cành, tạo hình.  Sau khi trồng 35-40 ngày, phải tiến hành làm giàn sớm và kịp thời. Nguyên liệu làm giàn thường là trúc, nứa tép, cây điền thanh, cây đay giống. Có điều kiện thì làm giàn cọc bằng chất dẻo buộc dây nilon. Ở miền Bắc thường làm giàn chữ A.  Cây cà chua mỗi nách đều có chồi nách và đều có khả năng phát triển cành lá, ra hoa và đậu quả. Những cành ở gần chùm hoa thứ nhất, đặc biệt ở vị trí cành 8 ngay dưới chùm hoa cho sản lượng tương đương so với cành ở thân chính. Vì vậy khi tỉa cành cần lưu giữ thân chính và 1 thân phụ dưới chùm hoa thứ nhất.  Số chùm hoa trên thân chính đối với giống thuộc loại hình sinh trưởng vô hạn rất nhiều từ 12-20 chùm. Những chùm hoa ra sau thường không đậu quả hoặc quả nhỏ, không đạt tiêu chuẩn thương phẩm, chỉ nên để 7-9 chùm hoa. Số quả trên mỗi chùm hoa thường đạt 3-4 quả. Nên tỉa bỏ những quả không phát triển bình thường, dị hình, quả nhỏ không đạt yêu cầu thương phẩm.  Chồi nách sinh trưởng rất mạnh vào mùa mưa, ẩm độ không khí cao, cần tỉa bỏ kịp thời, 2-3 ngày bẻ chồi 1 lần. Công việc này thực hiện cho đến khi cây già. Mùa khô lạnh 5-7 ngày cần tỉa bỏ chồi 1 lần. Hình 11: (A) Làm giàn cà chua; (B) Tỉa cành, lá chân cho cà chua. 11. THU HOẠCH Các thời kỳ chuyển hoá giai đoạn chín của cà chua như sau: - Thời kỳ quả xanh: Quả và hạt phát triển chưa hoàn thiện. Nếu thu hái quả vào lúc này và thông qua thúc chín tới thì quả không bình thường, không có hương vị, không có màu sắc đặc trưng của giống. - Thời kỳ chín xanh chất keo bao quanh hạt được hình thành, quả chưa có màu hồng hoặc màu vàng. Nếu thúc chín thì quả sẽ thể hiện màu sắc của giống. - Thời kỳ chín vàng: Đỉnh quả xuất hiện màu vàng hoặc màu hồng với diện tích bề mặt chiếm khoảng 10%. - Thời kỳ chuyển màu: Diện tích bề mặt 10-30%, có màu vàng hoặc đỏ. - Thời kỳ quả chín hồng diện tích bề mặt 30-60%, có màu đỏ nhạt hoặc vàng. - Thời kỳ chín đỏ, diện tích bề mặt quả 90% có màu đỏ. Từ khi chín xanh đến chín đỏ kéo dài khoảng 10-12 ngày. 9 Hình 12: (A); (B) Quả cà chua chín đẹp. Khi thu hái quả, tránh va đập vì quả dập sẽ là môi trường thuận lợi cho nấm bệnh phát triển. Cần duy trì độ ẩm không khí trong bảo quản từ 85-90% để tránh hiện tượng quả héo. Người ta cho cà chua tiếp xúc với Ethylene 12-18 giờ ở nhiệt độ 200C, thời gian chín có thể giảm 1/2 so với cà chua chín bình thường.