Luận án Hàng không Việt Nam - Ðịnh hướng phát triển theo mô hình tập đoàn kinh tế

Tập đoàn kinh tế có vai trò rất quan trọng trong chính sách phát triển kinh tế của các quốc gia trên thế giới. Ở nước ta tập đoàn kinh tế đang được hình thành phù hợp với công cuộc đổi mới kinh tế. Ban đầu là việc thí điểm thành lập tập đoàn kinh doanh theo Quyết định số 91-TTg của Chính phủ trên cơ sở các Tổng công ty nhà nước có quy mô lớn, tiềm lực mạnh. Theo đó, Chính phủ đã thành lập 18 Tổng công ty 91, hoạt động trong hầu hết các ngành, lĩnh vực then chốt của nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, sau gần 10 năm hoạt động, các Tổng công ty 91 trong giai đoạn này còn nhiều điểm khác biệt so với các những đặc điểm chung của tập đoàn kinh tế. Từ năm 2004 đến nay Chính phủ đã chuyển đổi các Tổng công ty 91 theo 2 hướng. Thứ nhất, thí điểm hình thành tập đoàn kinh tế ở một số Tổng công ty có điều kiện. ðến nay đã có 08 tập đoàn được thí điểm thành lập là: Bưu chính viễn thông, Than khoáng sản, Tài chính - Bảo hiểm Bảo Việt, Công nghiệp tàu thủy, ðiện lực, Dầu khí và Công nghiệp cao su. Các tập đoàn này đang kiện toàn bộ máy tổ chức, bộ máy quản lý và chuyển sang hoạt động theo mô hình tập đoàn kinh tế. Thứ hai, các Tổng công ty 91 còn lại chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con để phát triển thành tập đoàn kinh tế khi đủ điều kiện. Ngành hàng không dân dụng (HKDD) là ngành áp dụng khoa học, công nghệ kỹ thuật hiện đại, trình độ quản lý tiên tiến, có quy mô vốn lớn, hoạt động cả trong và ngoài nước, có sự gắn kết chặt chẽ giữa khoa họccông nghệ, đào tạo, nghiên cứu triển khai với sản xuất kinh doanh (SXKD). ðối với ngành Hàng không Việt Nam (HKVN), ngày 27/05/1996 Chính phủ thành lập Tổng công ty HKVN theo mô hình Tổng công ty 91 tại Quyết định 322/Qð-TTg trên cơ sở liên kết 20 doanh nghiệp độc lập hoạt động kinh doanh trong ngành, do Vietnam Airlines làm nòng cốt. Tiếp theo, ngày 4/4/2003 Chính phủ đã thí điểm chuyển Tổng công ty HKVN sang tổ chức và hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công tycon tại Quyết định 372/Qð-TTg. Ngoài Cục HKVN thực hiện chức năng quản lý nhànước về chuyên ngành hàng không, ngành HKVN còn có các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) hoạt động công ích (các Cụm cảng hàng không và Trung tâm quảnlý bay) thực hiện chức năng đảm bảo cho hoạt động vận tải hàng không và một số đơn vị kinh doanh khác. Hiện nay cùng với chính sách hội nhập kinh tế quốc tế, Nhà nước đang thực thi chính sách vận tải hàng không nới lỏng hạn chế cạnh tranh, tiến tới tự do hóa bầu trời theo xu hướng chung của thế giới. Quá trình này một mặt đang tạo ra những cơ hội và triển vọng cho ngành HKVN nói chungvà Tổng công ty HKVN 2 nói riêng phát triển; mặt khác cũng làm cho cạnh tranh vận tải hàng không sẽ ngày càng trở nên gay gắt hơn, đặc biệt là trên thị trường quốc tế. Với quy mô còn nhỏ, năng lực cạnh tranh còn hạn chế, các hãng hàng không của Việt Nam ngày càng phải đối mặt và cạnh tranh trực tiếp với các hãng và tập đoàn hàng không lớn trong khu vực và thế giới. Trong bối cảnh đó yêu cầu pháttriển theo mô hình tập đoàn hàng không ở nước ta là hết sức cần thiết nhằm tăngcường sự liên kết, phân công, hợp tác giữa các doanh nghiệp trong ngành để cạnh tranh có hiệu quả với bên ngoài, tạo lợi thế do quy mô và địa vị trong các quan hệ thương mại. ðây cũng là một trong những giải pháp để ngành HKVN nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển nhanh, bền vững và hội nhập kinh tế quốc tế có hiệuquả. Xuất phát từ tầm quan trọng và sự cần thiết trên đây, tác giả chọn đề tài “Hàng không Việt Nam - ðịnh hướng phát triển theo mô hình tập đoàn kinh tế” làm đề tài luận án tiến sỹ kinh tế. Hiện nay có nhiều thuật ngữ khác nhau để chỉ tập đoàn kinh tế như: Tập đoàn doanh nghiệp, tập đoàn kinh doanh. Tuy nhiên, theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành trung ương ðảng khóa IX về tiếp tục sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN, luậnán xin sử dụng thuật ngữ “tập đoàn kinh tế”. Thuật ngữ này cũng phù hợp với thuật ngữ chung trên thế giới về tập đoàn kinh tế hàng không